Οργανολογία ΙΙ Μάθημα VIΙΙ. Τα αερόφωνα Ι.

Τα αερόφωνα Ήχος: παλμική κίνηση στήλης αέρος. Οξύτητα: ανάλογα με το μήκος της στήλης αέρος. Κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες με βάση το υλικό: 1.Ξύλινα 2.Χάλκινα 3.Πολύαυλα Αν και επικράτησε αυτός ο διαχωρισμός, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Τα ξύλινα πνευστά Η διοχέτευση του αέρα γίνεται με διάφορους τρόπους: 1.Μέσα από μια ειδική εγκοπή κατ’ ευθείαν από τα χείλη του εκτελεστή (φλάουτο). 2.Μέσα από ειδικό επιστόμιο (φλάουτο με ράμφος) 3.Μέσα από μια απλή γλωττίδα (κλαρινέτο, σαξόφωνο). 4.Μέσα από μια διπλή γλωττίδα (όμποε).

Τρόπος διαφοροποίησης τονικών υψών. Βασικός παράγοντας η αυξομείωση του τονικού ύψους. Όταν όλες οι οπές είναι ανοιχτές δονείται η αέρινη στήλη σε όλο της το μήκος και παράγεται ο βαθύτερος ήχος. Ανοίγοντας μία μία της οπές μειώνεται το μήκος και παράγεται όλο και οξύτερος ήχος.

Τρόπος διαφοροποίησης τονικών υψών. Οι οπές ανοιγοκλείνουν απευθείας ή με τη βοήθεια κάποιου μηχανισμού. Με το άνοιγμα και το κλείσιμο των οπών παράγεται η βασική σκάλα (χαμηλή περιοχή), Για την παραγωγή οξύτερων ήχων ο εκτελεστής πρέπει να διοχετεύσει περισσότερο αέρα, ώστε να παραχθούν οι αρμονικές συχνότητες (οκτάβα οκτάβα και πέμπτη). Αυτό συμβαίνει επειδή η στήλη αέρος σπάει σε διάφορα τμήματα (μισό, 3/3 κ.α.).

Ιστορική προσέγγιση Τα ξύλινα πνευστά θεωρούνται από τα πιο παλιά όργανα (παλαιολιθική περίοδος ). Φτιάχνονταν από κόκκαλα ζώων και είχαν μία τρύπα. Τα όργανα με γλωττίδα είναι μεταγενέστερα (3 η χιλιετία π. Χ).

Ιστορική προσέγγιση Από τον 12 ο αιώνα περνούν στην Ευρώπη από την Ανατολή. Τον 17 ο αιώνα έγιναν τροποποιήσεις και προστέθηκαν τα κλειδιά. Κατά τα τέλη του 18 ου αιώνα υπήρχαν τέσσερα είδη ξύλινων πνευστών: φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο, φαγκότο. Τον 19 ο αιώνα αυτές οι οικογένειες συμπληρώθηκαν με πιο οξύφωνα και πιο βαθύφωνα όργανα, ενώ τελειοποιήθηκε και το σύστημα κλειδιών.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το φλάουτο (πλαγίαυλος). Ο σωλήνας είναι ξύλινος, μεταλλικός (ασημένιος και σπανιότερα χρυσός. Μέγεθος 68 εκ. Το πίκολο είναι μικρογραφία του φλάουτου, έχει μέγεθος 32 εκ. και γράφεται μια οκτάβα χαμηλότερα απ’ ότι ηχεί.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το όμποε (οξύαυλος) κατασκευάζεται από ξύλο ή εβονίτη και έχει μέγεθος 65 εκ.. 1.Έχει διπλή γλωσσίδα και κωνικό σχήμα. 2.Ο ήχος του είναι μελαγχολικός και πολύ εκφραστικός. Δίνει τον τόνο για το κούρδισμα της ορχήστρας.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το αγγλικό κόρνο. Είναι ένα μεγάλο όμποε, έχει μέγεθος 80 εκ. και έχει λυγισμένο συνδετήρα. Το Κλαρινέτο (ευθύαυλος) κατασκευάζεται από ξύλο ή εβονίτη και χρησιμοποιεί απλή γλωττίδα. Έχει την μεγαλύτερη έκταση και ευελιξία σε σχέση με τα άλλα ξύλινα πνευστά.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το μπάσο κλαρινέτο. Έχει το διπλό μήκος από το κλαρινέτο και ηχεί μια οκτάβα χαμηλότερα. Η καμπάνα του είναι μεταλλική και λυγίζει προς τα επάνω. Γράφεται μια οκτάβα και ένα τόνο πάνω από αυτό που ηχεί. Το φαγκότο (βαρύαυλος). Έχει κωνικό σχήμα και διπλή γλωσσίδα. Αποτελείται από δύο ξεχωριστούς σωλήνες που ενώνονται με μία διχάλα.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το κόντρα φαγκότο ηχεί μια οκτάβα χαμηλότερα από το φαγκότο. Έχει μεγάλο μήκος σωλήνα που είναι διπλωμένος στα τέσσερα. Γράφεται μια οκτάβα υψηλότερα απ’ ότι ηχεί. Το σαξόφωνο. Είναι καινούργιο όργανο (Σάξ 1840). Είναι υβριδικό. Από το κλαρινέτο έχει πάρει την απλή γλωττίδα και από το όμποε το κωνικό σχήμα, την καμπάνα και το σύστημα κλειδιών. Ο Σάξ κατασκεύασε 14 διαφορετικά μεγέθη απ’ τα οποία έμειναν μόνο τέσσερα (σοπράνο, άλτο, τενόρο, μπάσο).