Ενδοκρινείς αδένες Ρυθμίζουν, μαζί με το Ν.Σ., τις λειτουργίες του οργανισμού ελέγχοντας: – Τις μεταβολικές λειτουργίες του οργανισμού – Την ταχύτητα των χημικών αντιδράσεων στα κύτταρα – Τη διαβατότητα της κυτταρικής μεμβράνης για τις διάφορες ουσίες – Την αύξηση ή τις εκκρίσεις των κυττάρων

Είδη αδένων Ενδοκρινείς αδένες: τα εκκρίματά τους (ορμόνες) διοχετεύονται στο αίμα Εξωκρινείς αδένες: το έκκριμά τους φέρεται δια του εκφορητικού πόρου είτε στην ελεύθερη επιφάνεια του σώματος (ιδρωτοποιοί αδένες) είτε στην κοιλότητα κάποιου οργάνου (εντερικοί κ.α. αδένες) Μεικτοί αδένες: έχουν εξωκρινή και ενδοκρινή μοίρα Ενδοκρινείς αδένες Μικτοί αδένες – Υπόφυση - Πάγκρεας – Επίφυση- Όρχεις – Θυρεοειδής- Ωοθήκες – Παραθυρεοειδείς – Θύμος – επινεφρίδια

Τοπικές ορμόνες: π.χ. – ακετυλοχολίνη, σεκρετίνη, χοληκυστοκινίνη → ασκούν ειδική τοπική επίδραση Γενικές ορμόνες: π.χ. – αυξητική, θυροξίνη → επιδρούν σε όλα ή σχεδόν σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού – Φλοιοτρόπος, ορμόνες ωοθηκών→ επιδρούν κατά προτίμηση σε έναν ιστό «στόχο» (target tissue) Χημική φύση ορμονών: – Πρωτεϊνική (πρωτεΐνες ή παράγωγα πρωτεϊνών ή αμινοξέων) – Στεροειδική (ορμόνες του φλοιού των επινεφριδίων και των γεννητικών αδένων) Μηχανισμός δράσης των ορμονών: – Δραστηριοποίηση του συστήματος του cAMP στα κύτταρα «στόχος» – Δραστηριοποίηση των γονιδίων των κυττάρων «στόχος» για το σχηματισμό ενδοκυττάριων πρωτεϊνών

Ο μηχανισμός της δράσης των ορμονών (διαμέσου του cAMP) με τον οποίο πολλές ορμόνες ελέγχουν τη λειτουργία του κυττάρου.

Υπόφυση Πρόσθιος λοβός (αδενοϋπόφυση) Οπίσθιος λοβός (νευροϋπόφυση) Διάμεση μοίρα Έλεγχος της εκκρίσεως της υποφύσεως από τον υποθάλαμο Πρόσθιος λοβός: από υποθαλαμικούς απελευθερωτικούς ή ανασταλτικούς παράγοντες Οπίσθιος λοβός: από νευρικές ίνες από τον υποθάλαμο που απολήγουν σε αυτόν

Ο έλεγχος της εκκρίσεως του πρόσθιου λοβού της υποφύσεως από έναν απελευθερωτικό παράγοντα του υποθαλάμου

Η αντιδιουρητική ορμόνη και η ωκυτοκίνη σχηματίζονται στα κύτταρα του υπεροπτικού και του παρακοιλιακού πυρήνα του υποθαλάμου και διαμέσου του υποθαλαμο-υποφυσιακού δεματίου συσσωρεύονται στις νευρικές απολήξεις των κυττάρων αυτών στη νευροϋπόφυση. Η απελευθέρωσή τους από εκεί εξαρτάται από τις νευρικές ώσεις που άγονται στα κύτταρα των παραπάνω πυρήνων κατά μήκος των νευρικών του ινών προς τις απολήξεις τους στον οπίσθιο λοβό της υποφύσεως.

Οι απελευθερωτικοί και ο ανασταλτικός παράγοντας του υποθαλάμου που ελέγχουν την έκκριση της αδενοϋποφύσεως: GRF (Growth hormone releasing factor). Προκαλεί έκκριση της αυξητικής ορμόνης (GH) TRF (Thyroid-stimulating hormone releasing factor). Προκαλεί έκκριση της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) CRF (Corticotropin releasing factor). Προκαλεί έκκριση της επινεφριδιοφλοιοτρόπου ορμόνης (ACTH) FRF (Follicle-stimulating hormone releasing factor). Προκαλεί έκκριση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH) LRF (Luteinizing hormone releasing factor). Προκαλεί έκκριση της ωχρινοποιητικής ορμόνης (LH) PIF (Prolactin inhibitory factor). Αναστέλλει την έκκριση της προλακτίνης.

Η διέγερση του υποθαλάμου στις θέσεις που σημειώνονται προκαλεί έκκριση, διαμέσου των υποθαλαμικών απελευθερωτικών παραγόντων, των διαφόρων ορμονών του πρόσθιου λοβού της υποφύσεως.

Είδη κυττάρων του Π.Λ.Υ. Οξεόφιλα (GH, Prolactin) Βασεόφιλα (LH, FSH, TSH) Χρωμόφοβα (ACTH) Όργανα «στόχος» και αποτέλεσμα της επιδράσεως σε αυτά των έξι ορμονών του πρόσθιου λοβού της υποφύσεως.

GH,STH αυξητική ή σωματοτρόπος ορμόνη: Αυξάνει το ρυθμό συνθέσεως των πρωτεϊνών Μειώνει τη χρησιμοποίηση των υδατανθράκων Αυξάνει την κινητοποίηση και τη χρησιμοποίηση των λιπιδίων για ενέργεια

ΔΙΑΒΗΤΟΓΟΝΟΣ ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ GH Μείωση της καύσεως των υδατανθράκων ↓ Αποθήκευση γλυκογόνου ↓ Αύξηση της συγκεντρώσεως της γλυκόζης στο αίμα ( %) ↓ Υπερδιέγερση και τελικά καταστροφή των β-κυττάρων των νησιδίων του Langerhans

Πρόσθιος λοβός της υπόφυσης Υπολειτουργία: Νεαρά άτομα→Νανισμός Ενήλικα άτομα→ Υποθυρεοειδισμός Μείωση των γλυκοκορτικοειδών Έλλειψη γοναδοτρόπων ορμονών ΠΑΧΥΝΣΗ Υπερλειτουργία: Πριν την ενηλικίωση→Γιγαντισμός (υπεργλυκαιμία, σακχαρώδης διαβήτης 10%) Μετά την ενηλικίωση→Ακρομεγαλία

Σύγκριση του σωματικού βάρους δυο πειραματοζώων της ίδιας γέννας. Στο ένα από αυτά γινόταν κάθε μέρα έγχυση αυξητικής ορμόνης

Οι έξι ορμόνες του πρόσθιου λοβού της υποφύσεως και η ρύθμιση διαμέσου αυτών διαφόρων λειτουργιών του οργανισμού.

Οπίσθιος λοβός της υποφύσεως Αντιδιουρητική ορμόνη: Αυξάνει τη διαπερατότητα των ουροφόρων σωληναρίων με συνέπεια την επαναρρόφηση ύδατος στους νεφρούς (αντιδιουρητική ενέργεια). Έλλειψή της, προκαλεί τον άποιο διαβήτη (πολυουρία, πολυδιψία) Αυξάνει την πίεση του αίματος (Vasopressin). Μεγάλη μείωση του όγκου του αίματος, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αιμορραγίας, προκαλεί έντονη έκκριση της ADH→διατήρηση της πιέσεως του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα – Τραυματισμός, πόνος, άγχος, ζέστη, μορφίνη, νικοτίνη, ηρεμιστικά: αυξάνουν την παραγωγή της ADH (ολιγοουρία) – Αλκοόλη, κρύο: μειώνουν την παραγωγή της ADH (πολυουρία)

Ρύθμιση της εκκρίσεως της ADH από την ωσμωτική πίεση και έλεγχος της εξωκυττάριας συγκεντρώσεως ιόντων νατρίου από την ADH (παλίνδρομη ρύθμιση)

Διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν την έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης

Οπίσθιος λοβός της υποφύσεως Ωκυτοκίνη Διεγείρει το μυομήτριο και προκαλεί έντονη συσπαστική δραστηριότητα της κυοφορούσας μήτρας, ιδιαίτερα μάλιστα προς το τέλος της κυοφορίας, οπότε παρατηρείται και η μεγαλύτερη συγκέντρωση της ορμόνης αυτής στο πλάσμα του αίματος. Προκαλεί την έξοδο του γάλατος από τις αδενοκυψέλες του μαστικού αδένα στους γαλακτοφόρους πόρους του Παίζει κάποιο ρόλο στη γονιμοποίηση του ωαρίου

Ο θηλασμός ή το άρμεγμα ή ακόμη η μάλαξη της μήτρας, προκαλούν απελευθέρωση της ωκυτοκίνης από τις νευρικές απολήξεις (στον οπίσθιο λοβό της υποφύσεως) των κυττάρων του παρακοιλιακού πυρήνα του υποθαλάμου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έξοδο του γάλατος από τις αδενοκυψέλες στους γαλακτοφόρους πόρους. (milk letdown ή milk ejection).

Θυρεοειδής αδένας Εκκρίνει: Θυροξίνη (Τ4) Τριιωδιοθυρονίνη (Τ3) Καλσιτονίνη (έχει σχέση με τη συγκέντρωση των Ca++ στο πλάσμα του αίματος) Ετήσια ανάγκη του ανθρώπου σε ιώδιο: 50mg Τα θυρεοειδή κυστίδια του θυρεοειδούς αδένα σχηματικά

Ο σχηματισμός της τριιωδοθυρονίνης και της θυροξίνης από την τυροσίνη

Δράση των θυρεοειδικών ορμονών Αύξηση του βασικού μεταβολισμού (+50 ως 100%) Μείωση του σωματικού βάρους Αύξηση του καταβολισμού των πρωτεϊνών Αύξηση του αναβολισμού των πρωτεϊνών Εντατικοποίηση της σωματικής αυξήσεως των νεαρών ζώων Εντονότερη λειτουργική δραστηριότητα πολλών άλλων ενδοκρινών αδένων

Παρατεταμένη δράση μιας και μόνης δόσεος θυρεοειδικών ορμονών επί του βασικού μεταβολισμού

Η ρύθμιση της εκκρίσεως της θυροξίνης

Α. Δίδυμα πρόβατα ηλικίας 19 μηνών. Στο ένα έγινε θυρεοειδεκτομή όταν ήταν 1 μηνός. Β. Καμπύλες της σωματικής αναπτύξεως των παραπάνω ζώων

Θυρεοειδή κυστίδια ύστερα από υποφυσεκτομή (Α) και ύστερα από διέγερση με θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (Β), σε σύγκριση με θυρεοειδές κυστίδιο από φυσιολογικό θυρεοειδή αδένα (Γ).

Υπερθυρεοειδισμός: Εξόφθαλμη βρογχοκήλη, έντονη εφίδρωση, μη ανεκτικότητα της ζέστης, απώλεια βάρους, μυϊκή αδυναμία, νευρικότητα κ.α. Υποθυρεοειδισμός: – Νεαρά άτομα: Κρετινισμός – Ενήλικα άτομα: Μυξοίδημα Θυροξίνη και γαλατοπαραγωγή: Η θυροξίνη έχει ισχυρή γαλακτοπαραγωγική ικανότητα. Π.χ. Καζεΐνη +0,5% κρυσταλλική θυροξίνη σε ποσότητα 1-1,5g/45kg σωματικού βάρους σε γαλακτοπαραγωγικές αγελάδες αυξάνει την παραγωγή γάλακτος κατά % αλλά και την κατανάλωση σε ενέργεια κατά 20%. Άλλο μειονέκτημα μιας τέτοιας προσπάθειας αυξήσεως της γαλακτοπαραγωγής είναι η αύξηση της ευαισθησίας των ζώων στις υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος.

Παραθυρεοειδής αδένας Έξω παραθυρεοειδείς (2) Έσω παραθυρεοειδείς (2) (δεν υπάρχουν στο χοίρο). Εξαίρεση των 3=παροδικός υποπαραθυρεοειδισμός Παραθορμόνη (πρωτεΐνη μ.β. 9500, 84 αμινοξέα) Σχηματική παρουσίαση της ιστολογικής κατασκευής του παραθυρεοειδούς αδένα με τα θεμέλια κύτταρα, που εκκρίνουν την παραθορμόνη, και τα οξύφιλα, που θεωρούνται γηρασμένα θεμέλια κύτταρα.

Κατανομή των ιόντων ασβεστίου (Ca++), του ασβεστίου που διαπερνάει τη μεμβράνη των τριχοειδών αλλά που δεν είναι ιονισμένο (Ca X) και του δεσμευμένου από πρωτεϊνες ασβεστίου (Ca Prot) στο πλάσμα του αίματος. Το ασβέστιο, μόνο όταν είναι ιονισμένο είναι βιολογικά ενεργο.

Ca++ και Διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης: η αυξημένη εξωκυττάρια συγκέντρωση ιόντων ασβεστίου την μειώνει, ενώ η μειωμένη την επιτείνει. Διεγερσιμότητα του ΚΝΣ και των νωτιαίων νεύρων (όπως και στην προηγούμενη περίπτωση) Νευρομυϊκή διεγερσιμότητα: (ΝΜΔ)=(K+)(Na+)/(Ca++)(Mg++) Σύσπαση των μυών: τα ιόντα ασβεστίου αναστέλλουν την ανασταλτική δράση της τροπονίνης-τροπομυοσίνης πάνω στη συζευκτική ικανότητα της ακτίνης με τη μυοσίνη. Το αποτέλεσμα της συζεύξεως αυτής είναι η μυϊκή σύσπαση Πήξη του αίματος: τα ιόντα ασβεστίου είναι απαραίτητα στη δραστηριοποίηση όλων σχεδόν τωνπαραγόντων της πήξεως του αίματος Σχηματισμός των οστών Έκκριση του γάλακτος: ασβέστιο στο πλάσμα 9,2-10,4 mg/100ml Φώσφορος στο πλάσμα 4-5 mg/100ml

Η συγκέντρωση του ασβεστίου και του φωσφόρου στο πλάσμα του αίματος ύστερα από έγχυση 4000 μονάδων παραθορμόνης

Τα διαδοχικά στάδια του μετασχηματισμού της βιταμίνης D3 στη δραστική 1,25- διϋδροξυχοληκαλσιφερόλη (η οποία επιτείνει την απορρόφηση ασβεστίου στο έντερο) και η ρύθμιση του μετασχηματισμού αυτού από τη συγκέντρωση των Ca++ στο πλάσμα του αίματος και την παραθορμόνη (παλίνδρομη ρύθμιση)

Ενέργειες της παραθορμόνης Κινητοποίηση του ασβεστίου των οστών Μείωση της επαναρροφήσεως του Ρ στα ουροφόρα σωληνάρια Αύξηση της επαναρροφήσεως του Ca στα ουροφόρα σωληνάρια Επίταση της απορροφήσεως του Ca στο λεπτό έντερο

Η επίδραση της παραθορμόνης στη συγκέντρωση του ασβεστίου και του φωσφόρου στο εξωκυττάριο υγρό

Καλσιτονίνη Μειώνει τη συγκέντρωση των ιόντων ασβεστίου στο πλάσμα του αίματος Αυξημένη συγκέντρωση ιόντων ασβεστίου στο πλάσμα του αίματος προκαλεί αύξηση της εκκρίσεως της καλσιτονίνης Βιταμίνη D και παραθορμόνη Πιθανή συνεργική δράση στην κινητοποίηση του ασβεστίου των οστών και στην απορρόφησή του στο έντερο

Παραθορμόνη και ρύθμιση της ασβεστιαιμίας: Σε ένα πειραματόζωο- μάρτυρα, η ενδοφλέβια χορήγηση, για μία ώρα, γλυκονικού ασβεστίου ή αιθυλενο-διαμινο-τετραοξικού οξέος (EDTA) έχει ως αποτέλεσμα την παροδική υπερασβεστιαιμία ή υπασβεστιαιμία αντίστοιχα. Σε ένα πειραματόζωο με θυρεοειδεκτομή η ικανότητα αυτή αποκαταστάσεως της ασβεστιαιμίας χάνεται

Επινεφρίδια Μυελώδης ουσία: Αδρεναλίνη Νορ-αδρεναλίνη Φλοιώδης ουσία: Κορτικοστεροειδή

Λειτουργική σχέση της φλοιώδους και της μυελώδους ουσίας κορτικοστεροειδή Νορ-αδρεναλίνη Αδρεναλίνη Κορτικοστεροειδή Αλατοκορτικοειδή: Επηρεάζουν τη συγκέντρωση των ηλεκτρολυτών (Na+,K+) στο εξωκυττάριο υγρό Γλυκοκορτικοειδή: Αυξάνουν τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα Ανδρογόνα: Με δράση παρόμοια με εκείνη της τεστοστερόνης

Η έκκριση των κορτικοστεροειδών από τις διάφορες ζώνες της φλοιώδους ουσίας των επινεφριδίων

Τα διάφορα στάδια του σχηματισμού των κορτικοστεροειδών. Α.= με ανδρογόνο δράση, Αλ.= με αλατοκορτικοειδή δράση, Γλ.= με γλυκοκορτικοειδή δράση

Αλατοκορτικοειδή Αλδοστερόνη Κορτικοστερόνη Δεσοξυκορτικοστερόνη Έλλειψή τους ↓ Αύξηση των Κ+ και μείωση των Να+ και Cl- στο εξωκυττάριο υγρό με συνέπεια τη μείωση του όγκου του εξωκυττάριου υγρού και του όγκου του αίματος Η ρύθμιση της εκκρίσεως της αλδοστερόνης εξαρτάται από: Τη συγκέντρωση των Κ+ στο εξωκυττάριο υγρό (παλίνδρομη κίνηση) Το σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης Την ποσότητα του νατρίου του σώματος Την ACTH

Άμεση και έμμεσες ενέργειες της αλδοστερόνης

Γλυκοκορτικοειδή Κορτιζόλη ή υδροξυκορτιζόνη Κορτικοστερόνη Κορτιζόνη Γλυκοκορτικοειδή και υδατάνθρακες Επιτείνουν τη γλυκονεογένεση Μειώνουν τη χρησιμοποίηση της γλυκόζης από τα κύτταρα Αυξάνουν τη συγκέντρωση της γλυκοζο-6-φωσφατάσης, που καταλύει την αποφωσφορυλίωση της γλυκόζης του ήπατος Αυξάνουν τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα

Γλυκοκορτικοειδή και Λιπίδια Κινητοποίηση των λιπιδίων με συνέπεια την αύξηση των FFA στο πλάσμα του αίματος και τη χρησιμοποίησή τους για ενέργεια. Επίταση της οξειδώσεως των FFA Κετογένεση όταν υπάρχει έλλειψη ινσουλίνης

Γλυκοκορτικοειδή και πρωτεΐνες Μειώνουν τις πρωτεΐνες σε όλα τα κύτταρα (εκτός από τα ηπατικά) Αυξάνουν τις πρωτεΐνες του πλάσματος του αίματος και των ηπατικών κυττάρων Αυξάνουν τα αμινοξέα του πλάσματος, μειώνουν τη διαπερατότητα των εξωηπατικών κυττάρων στα αμινοξέα, αυξάνουν τη διαπερατότητα των ηπατικών κυττάρων στα αμινοξέα Η ρύθμιση της έκκρισης των γλυκοκορτικοειδών

Ύστερα από stress που προκλήθηκε με κάταγμα της κνήμης και της περόνης σε έναν επίμυ, η αντίδραση της φλοιώδους ουσίας των επινεφριδίων του πειραματόζωου αυτού ήταν ταχύτατη με συνέπεια την αύξηση της συγκεντρώσεως της κορτικοστερόνης (που είναι το κύριο γλυκοκορτικοειδές στον επίμυ) στο πλάσμα του αίματος

Κορτιζόλη και φλεγμονή 1.Μπλοκάρει τα στάδια της εξελίξεως της φλεγμονής. Πώς; Σταθεροποιώντας τη μεμβράνη των λυσοσωμάτων του κυττάρου έτσι, ώστε να μην είναι δυνατή η απελευθέρωση των λυσοσωματικών ενζύμων, που ενοχοποιούνται στην καταστροφή των ιστών κατά τη φλεγμονή. 2.Αναστέλλει το σχηματισμό της βραδυκινίνης, που είναι μια έντονα αγγειοδιασταλτική ουσία και που εμφανίζεται στον ιστό που φλεγμαίνει. 3.Μειώνει τη διαπερατότητα των τριχοειδών: Αναστέλλοντας το σχηματισμό της βραδυκινίνης Μειώνοντας τη δράση της ισταμίνης (αγγειοδιαστολή και αύξηση της διαπερατότητας της μεμβράνης των τριχοειδών) Ενισχύοντας τη δράση της νορ-αδρεναλίνης και της αδρεναλίνης (αγγειοσύσπαση)

Πάγκρεας Μεικτός αδένας: – Εξωκρινής μοίρα → Παγκρεατικό υγρό – Ενδοκρινής μοίρα → ινσουλίνη (β-κύτταρα) → γλυκαγόνη (α-κύτταρα)

Η ινσουλίνη αποτελείται από δύο πολυπεπτιδικές αλυσίδες, την Α και τη Β, με 21 και 30 αμινοξέα αντίστοιχα, που συνδέονται μεταξύ τους με διθειικές γέφυρες. Η ινσουλίνη προέρχεται από την προϊνσουλίνη (84 αμινοξέα), όταν κάτω από την επίδραση μιας πρωτεάσης απελευθερώνεται το ανενεργό πολυπεπτίδιο συζεύξεως.

Ινσουλίνη και υδατάνθρακες 1.Επιταχύνει το μεταβολισμό της γλυκόζης 2.Μειώνει τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα 3.Αυξάνει το γλυκογόνο στους ιστούς Πώς; Αυξάνοντας το ρυθμό διόδου της γλυκόζης διαμέσου της κυτταρικής μεμβράνης των περισσότερων κυττάρων του οργανισμού

Ινσουλίνη και ρυθμός διόδου της γλυκόζης διαμέσου της κυτταρικής μεμβράνης στους διάφορους ιστούς 1.Σκελετικοί μύες, λιπώδης ιστός, καρδιακός μυς, μυομήτριο (δηλ. 65% του σωματικού βάρους): ΕΝΤΟΝΗ ΔΡΑΣΗ 2.Εγκέφαλος, ερυθροκύτταρα, εντερικός βλεννογόνος, κυλινδρικό επιθήλιο νεφρών (5% του σωματικού βάρους): ΚΑΜΙΑ ΔΡΑΣΗ 3.Ήπαρ: ΙΔΙΟΜΟΡΦΗ ΔΡΑΣΗ μιας και η διαπερατότητα της μεμβράνης των ηπατικών κυττάρων στη γλυκόζη είναι υψηλή και προς τις δύο κατευθύνσεις (βλ. ‘ινσουλίνη και δέσμευση της γλυκόζης στο ήπαρ’)

Ινσουλίνη και χρησιμοποίησή της σε άλλα κύτταρα εκτός από τα ηπατικά Η ινσουλίνη επιτείνει τη δίοδο της γλυκόζης στο κύτταρο αλλά δεν επηρεάζει τη χρησιμοποίησή της (γλυκόλυση) για ενέργεια.

Ινσουλίνη και γλυκογονογένεση σε άλλα κύτταρα εκτός από τα ηπατικά Επίταση της γλυκογονογενέσεως, ιδιαίτερα στους μυς, που είναι αποτέλεσμα: Της άφθονης γλυκόζης που διαβαίνει την κυτταρική μεμβράνη Της αναστολής γλυκολυτικών ενζύμων Της δραστηριοποιήσεως της συνθετάσης του γλυκογόνου Της αδρανοποιήσεως της φωσφορυλάσης Ινσουλίνη και λιπογένεση Στο λιπωδη ιστό → λίπος Στο ήπαρ, ύστερα από κορεμό των ηπατικών κυττάρων σε γλυκογόνο, ή περίσσια γλυκόζη → λίπος

Ινσουλίνη και δέσμευση της γλυκόζης στο ήπαρ Η ινσουλίνη αυξάνει στα ηπατικά κύτταρα το ένζυμο γλυκοκινάση (που δεν υπάρχει σε όλα τα κύτταρα) Η γλυκοκινάση προκαλεί φωσφορυλίωση της γλυκόζης (γλυκοζο-6-φωσφορικό οξύ) Το γλυκοζο-6-φωσφορικό οξύ δεν διαπερνάει τη μεμβράνη κι έτσι η γλυκόζη με τη φωσφορυλίωσή της δεσμεύεται από το ηπατικό κύτταρο

Ινσουλίνη και γλυκογονογένεση στο ήπαρ Όπως και στους άλλους ιστούς: Δραστηριοποιεί τη συνθετάση του γλυκογόνου Αδρανοποιεί τη φωσφορυλάση Έλλειψη ινσουλίνης και απελευθέρωση γλυκόζης από το ήπαρ Γλυκογονόλυση (δραστηριοποίηση της φωσφορυλάσης, αδρανοποίηση της συνθετάσης του γλυκογόνου) Γλυκονεογένεση (από αμινοξέα σε γλυκερόλη)

Η παρεντερική χορήγηση εκχυλίσματος παγκρέατος προκαλεί στο σκύλο, στην αρχή, ελαφρά υπεργλυκαιμία (που οφείλεται στη γλυκαγόνη), και στη συνέχεια έντονη υπογλυκαιμία (που είναι αποτέλεσμα της ινσουλίνης)

Η εξαίρεση του παγκρέατος στο σκύλο προκαλεί: Υπεργλυκαιμία Γλυκοζουρία (5-10 g/100ml ούρου) Πολυουρία (πολυδιψία) Καύση λιπιδίων για ενέργεια Απώλεια βάρους Συσσώρευση κετονικών σωμάτων στο αίμα (κετοναιμία) Το αποτέλεσμα της εξαιρέσεως του παγκρέατος στην γλυκαιμία, στη συγκέντρωση των ελεύθερων λιπαρών οξέων στο πλάσμα του αίματος και του ακετοξικού οξέος.

Ινσουλίνη και πρωτεΐνες Επιτείνει τη σύνθεση πρωτεϊνών Έλλειψη ινσουλίνης μειώνει τη σύνθεσή τους Η χορήγηση της αυξητικής ορμόνης σε συνδυασμό με την ινσουλίνη προκαλεί ταχύτατη σωματική ανάπτυξη ενός επίμυος στον οποίο έγινε εξαίρεση του παγκρέατος και υποφυσεκτομή. Η καθεμία από τις ορμόνες αυτέσ, όταν χορηγείται ξεχωριστά δεν έχει σημαντικό αποτέλεσμα. Η ινσουλίνη λοιπόν ενισχύει την αυξητική ικανότητα της σςματοτρόπου ορμόνης.

Η έκκριση της ινσουλίνης ρυθμίζεται από: 1.Τη γλυκόζη (υψηλή συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα προκαλεί αύξηση της εκκρίσεως της ινσουλίνης). 2.Αμινοξέα (ιδιαίτερα την αλανίνη) που δυναμώνουν το ερέθισμα που προκαλεί η γλυκόζη του αίματος. 3.Τις γαστρεντερικές ορμόνες ( γαστρίνη, σεκρετίνη, χοληκυστοκινίνη) 4.Τις ορμόνες: γλυκαγόνη, αυξητική, κορτιζόλη, προγεστερόνη και οιστρογόνα 5.Το αυτόνομο νευρικό σύστημα

Στα περισσότερα είδη ζώα η υψηλή συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα είναι ο κυριότερος διεγερτικός παράγοντας για την έκκριση της ινσουλίνης, ιδιαίτερα μάλιστα ύστερα από χορήγηση γλυκόζης από το στόμα. Στα μηρυκαστικά η διέγερση αυτή για την έκκριση της ινσουλίνης προέρχεται κυρίως από τα πτητικά λιπαρά οξέα

Ρύθμιση της εκκρίσεως της ενδοκρινούς μοίρας του παγκρέατος από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Η διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της εκκρίσεως τόσο της ινσουλίνης όσο και τα γλυκαγόνης. Η διέγερση των σπλαχνικών νεύρων αναστέλλει την έκκριση της ινσουλίνης, αυξάνει όμως εκείνη της γλυκαγόνης.

Γλυκαγόνη Με δράση στους υδατάνθρακες αντίθετη με εκείνη της ινσουλίνης αυξάνει τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα, μια και: Προκαλεί έντονη ηπατική γλυκογονόλυση διαμέσου του cAMP, και Προάγει τη γλυκονεογένεση Η έκκριση της γλυκαγόνης ρυθμίζεται από: 1.Τη γλυκόζη Η χαμηλή συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα λόγω νηστείας, ασκήσεως ή υπερκαταναλώσεως γλυκόζης στους ιστούς προκαλεί αύξηση της εκκρίσεως της γλυκαγόνης. Η υψηλή συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα από υποϊνσουλινισμό προκαλεί επίσης αύξηση της εκκρίσεως της γλυκαγόνης, κι αυτό επειδή μέσα στα α-κύτταρα των νησιδίων του Langerhans η συγκέντρωση της γλυκόζης είναι χαμηλη. 2.Τα αμινοξέα Η αύξηση της εκκρίσεως της γλυκαγόνης που προκαλούν τα αμινοξέα, ισορροπεί την υπογλυκαιμική τους τάση που είναι συνέπεια της ιδιότητας των αμινοξέων να αυξάνουν την έκκριση της ινσουλίνης

Γλυκόζη του αίματος 1.Φυσιολογικές τιμές 1.Μονογαστρικά: mg/100 ml 2.Μηρυκαστικά: mg/100ml 2.Η σπουδαιότητα της φυσιολογικής γλυκαιμίας Η γλυκόζη είναι η μόνη πηγή ενέργειας για τον εγκέφαλο, τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού και για το γεννητικό επιθήλιο. Αυτό δείχνει το πόσο σημαντική είναι η διατήρηση της γλυκαιμίας σε φυσιολογικό επίπεδο. Περισσότερη από τη μισή ποσότητα γλυκόζης που σχηματίζεται κατά τη γλυκονεογένεση στα χρονικά διαστήματα μεταξύ δυο γευμάτων καταναλώνεται από τον εγκέφαλο. Κατά την περίοδο αυτή, το πάγκρεας εκκρίνει ινσουλίνη κι αυτό για να μην αυξηθεί η δίοδος της γλυκόζης διαμέσου της κυτταρικής μεμβράνης των σκελετικών μυών και άλλων ιστών, πράγμα που θα είχε ως συνέπεια την έλλειψη γλυκόζης στον εγκέφαλο.

3.Ρύθμιση της γλυκαιμίας από την ινσουλίνη (υψηλή συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα διεγείρει τα β-κύτταρα των νησιδίων του Langerhans). Από τη γλυκαγόνη (χαμηλή συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα προάγει την έκκριση των α-κυττάρων την νησιδίων του Langerhans). Από το ήπαρ (δέσμευση της γλυκόζης και γλυκογονογένεση όταν η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα είναι υψηλή, ενώ όταν η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα πέφτει, τότε το ήπαρ να την διατηρήσει σε φυσιολογικά επίπεδα με τη γλυκογονόλυση και τη γλυκονεογένεση)

Από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (η υπογλυκαιμία διεγείρει το ανώτερο συμπαθητικό κέντρο στον υποθάλαμο, η διέγερση αυτή προκαλεί έκκριση αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης από τη μυελώδη ουσία των επινεφριδίων, η αδρεναλίνη προκαλεί έντονη ηπατική γλυκογονόλυση με φυσική συνέπεια την επαναφορά της γλυκαιμίας σε φυσιολογικά επίπεδα Από την αυξητική ορμόνη (μειώνει τη χρησιμοποίηση των υδατανθράκων) Από τα γλυκοκορτικοειδή (επιτείνουν τη γλυκονεογένεση και μειώνουν τη χρησιμοποίηση της γλυκόζης)