ΕΚΠΑ Παιδαγωγική Ψυχολογία Ακαδημαϊκό Έτος Δημιουργικότητα & Διδασκαλία της Ιστορίας Κωνσταντίνα Πλευρίτη

Τι είναι η δημιουργικότητα? Piaget (1960)  μια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων Torrance (1966)  η ικανότητα που διαθέτει το άτομο να αντιμετωπίζει προβλήματα με ευαισθησία, πρωτοτυπία, μεθοδικότητα, ηρεμία Bruner (1962)  μια ενέργεια από την οποία προκύπτει μια ξεχωριστή και αποτελεσματική ανακάλυψη Davis (1992)  Υπάρχουν άπειροι ορισμοί και ιδέες για τη δημιουργικότητα, όσοι και οι άνθρωποι που έχουν γράψει τις ιδέες τους σ΄ ένα κομμάτι χαρτί

Σημασία της δημιουργικότητας στο σχολικό περιβάλλον Οι μαθητές εξοικειώνονται με διαφορετικές στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων, τεχνικές αυτοοργάνωσης και τεχνικές πρωτοποριακού τρόπου σκέψης  πολύτιμα προσόντα για ολόκληρη τη ζωή τους Χτίζουν αυτοπεποίθηση, αποκτούν κριτική σκέψη, εξελίσσουν την προσωπικότητα τους και σταδιακά θέτουν υψηλούς στόχους

Σημασία της δημιουργικότητας στο σχολικό περιβάλλον «Η λογική θα σε πάει από το Α στο Β. Η φαντασία θα σε πάει παντού» «Η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση»

Δημιουργικότητα & μάθηση Το τελευταίο τέταρτο του 20 ου και τις αρχές του 21 ου αιώνα, η δημιουργικότητα αρχίσε να παίζει όλο και σπουδαιότερο ρόλο στην εκπαίδευση Για την καλλιέργεια της δημιουργικότητας στο σχολείο, χρειάζεται πρώτα: Η προώθησή της από το δάσκαλο Ο εμπλουτισμός της γνώσης και η εφαρμογή της σε ποικίλους τομείς Το ήρεμο περιβάλλον της τάξης, που ενθαρρύνει την ανοικτή συζήτηση, την ελεύθερη έκφραση και τον πειραματισμό

Διδασκαλία της Ιστορίας στα Ελληνικά σχολεία: Επισκόπηση & Προβλήματα Μπέρτραντ Ράσελ  αντιμετωπίζουμε το παράδοξο: η εκπαίδευση έχει πλέον γίνει ένα από τα κύρια εμπόδια της ανάπτυξης της ευφυίας και της ελεύθερης σκέψης Η Ιστορία διδάσκεται κάτω από πρίσμα εθνοκεντρικό και μονοπολιτισμικό, με την αφήγηση να συμφωνεί πολύ συχνά με την ιστορία της μεγαλύτερης εθνικής ομάδας

Διδασκαλία της Ιστορίας στα Ελληνικά σχολεία: Επισκόπηση & Προβλήματα xΣτείρα αφήγηση του μαθήματος από τον δάσκαλο xΜετατροπή των μαθητών σε παθητικούς δέκτες xΠεριορισμένη χρήση υποστηρικτικού υλικού (φωτογραφίες, ιστορικά παραθέματα, αφηγηματικές πηγές) xMηχανική απομνημόνευση και αποστήθιση της εκπαιδευτικής ύλης, συλλογή ημερομηνιών και γεγονότων xEπιφανειακή μελέτη xΒαθμοθηρία, ανταγωνιστικότητα

Δημιουργική Διδασκαλία της Ιστορίας - Βασικές αρχές - Η δημιουργική διδασκαλία είναι τέχνη, και η μάθηση αποτελεί μια αποκαλυπτική διαδικασία κατά την οποία το άτομο επιδρά με τα πράγματα Τα παιδιά οφελούνται όταν η μάθηση τους βασίζεται σε διδασκαλία πλούσια σε δραστηριότητες Για να είναι δημιουργικοί οι μαθητές, πρέπει πρώτα να είναι και ο ίδιος ο καθηγητής με τη χρήση καινοτόμων τεχνικών διδάσκαλίας

Δημιουργική Διδασκαλία της Ιστορίας - Εργασία σε Ομάδες - Ανάγκη προώθησης της Συνεργατικής μάθησης John Dewey  ο κάθε μαθητής συνεσφέρει ένα μέρος στην γνώση της ομάδας του, σε ένα σχολείο στο οποίο τα παιδιά αναπτύσσουνν διαπροσωπικές σχέσεις, συνεργάζονται και εξερευνούν Παραδείγματα  γραπτά ομαδικά projects, παραγωγή χαρτών, παρουσιάσεων, αφισών, comic book, σχολικής εφημερίδας/ιστοσελίδας

Δημιουργική Διδασκαλία της Ιστορίας - Θέατρο - Το θέατρο χρησιμοποιείται ως διδακτικό εργαλείο από την αρχαιότητα, και ως μέθοδος προκαλεί την φαντασία, την συμπόνοια και την βιωματική κατανόηση της Ιστορίας Δυο βασικές κατηγορίες: 1) συµµετοχικό δράµα  οµαδική εργασία µαθητών και εκπαιδευτικού 2) παραστατικό δράµα  οι µαθητές παρακολουθούν και στο τέλος σχολιάζουν µια παράσταση από επαγγελµατίες ηθοποιούς Και τα δύο είδη είναι αποτελεσµατικά, με την προυπόθεση το θέµα τους να συνδυάζεται µε το διδασκόµενο κεφάλαιο

Δημιουργική Διδασκαλία της Ιστορίας - Παιχνίδια Ρόλων - Role-playing  οι μαθητές καλούνται να παίξουν το ρόλο κάποιας ιστορικής μορφής, κατανοώντας έτσι σε βάθος το ιστορικό πλαίσιο της κάθε περιόδου με τρόπο ευχάριστο Μέθοδος ενεργητικής μάθησης που προσαρμόζεται εύκολα σε διάφορες ιστορικές περιόδους και χτίζει την αυτοπεποίθηση των μαθητών

Δημιουργική Διδασκαλία της Ιστορίας - Ιστορικά Debates - Μέθοδος ενεργητικής μάθησης  δίνει στους μαθητές την ευκαιρία να μιλήσουν, να ακούσουν, να σκεφτούν, να ερευνήσουν και να αξιολογήσουν το υλικό Εκφράζουν τις απόψεις τους και υπερασπίζονται την πλευρά που υποστηρίζουν Οι συμμετέχοντες μαθαίνουν να αναλύουν και να αξιολογούν τα στοιχεία ώστε να συνθέτουν επιχειρήματα Έχει αποδειχτεί πως ενθαρρύνει τους μαθητές που συνήθως είναι αμέτοχοι στο μάθημα να έχουν πιο ενεργή συμμετοχή (Vargo 2012)

Δημιουργική Διδασκαλία της Ιστορίας - Ιστορικά Debates - Ανταγωνιστική φύση των debates  και όμως, οδηγούν τους μαθητές στην κατάκτηση της ενσυναίσθησης Μέσω της έκθεσής τους σε αντίθετες απόψεις, οι μαθητές μαθαίνουν να ακούν προσεκτικά και τις δυο πλευρές του κάθε θέματος

Υποστηρικτικό Υλικό - Ιστορικές Πηγές - Στα Ελληνικά σχολεία  ανάγνωση μερικών σύντομων αποσπασμάτων γραπτών πηγών κατά τη διάρκεια του μαθήματος Οι ιστορικές πηγές μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις βασικές κατηγορίες: 1)Γραπτές πηγές  αφηγηματικές πηγές, λογοτεχνικά έργα, ιστορικές μαρτυρίες, επίσημα κρατικά έγγραφα, εφημερίδες και περιοδικά της εποχής 2)Παραστατικές πηγές, όπως π.χ. σκίτσα, χάρτες, διαγράμματα και πίνακες που παρουσιάζουν την εξέλιξη διαφόρων μεγεθών (οικονομικών, δημογραφικών κτλ) 3)Οπτικές πηγές  σφραγίδες, νομίσματα, όπλα, κτήρια εικόνες και φωτογραφίες, ζωγραφικοί πίνακες, εικόνες αρχαιολογικών ευρημάτων, προσωπογραφίες ιστορικών προσώπων

Υποστηρικτικό Υλικό - Ιστορικές Πηγές - Προσθέτουν ζωντάνια και ποικιλία στο μάθημα Η προσπάθεια ερμηνείας κι αξιολόγησης πηγών ενθαρρύνει δημιουργικά την αφηγηματική αποκατάσταση μιας εποχής (Jackson 2005) Παραδείγματα επεξεργασίας πηγών από τους μαθητές: Ομαδικές συζητήσεις σχετικά με τη χρήση και το νόημα ιστορικών αντικειμένων (π.χ. Αντίγραφο Μυκηναικών ταφικών προσωπείων) Συμπλήρωση τετραδίου εργασιών που τους ζητά να σκεφτούν σε βάθος την ιστορική πηγή (τι πληροφορίες περιέχει, ποιό σκοπό εξυπηρετούσε, αν παρατηρούν κάτι ασυνήθιστο σχετικά μ’αυτή, κτλ)

Δραστηριότητες Εκτός Τάξης Εκδρομές σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους συνήθως γίνονται με τρόπο που δεν ενεργοποιεί τη φαντασία και την κριτική σκέψη Πρέπει να σχεδιάζονται προσεκτικά και να ακολουθούν κάποια προεργασία στην τάξη, κατά την οποία οι μαθητές θα ενημερώνονται σχετικά με το τι θα δουν και θα εκφράζουν τις προσδοκίες τους Θα πρέπει να έχουν τον αέρα μιας εξερευνητικής αποστολής, με τους μαθητές να συμπληρώνουν ειδικά σχεδιασμένα φύλλα δραστηριοτήτων Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ερωτήσεις σχετικά με το χώρο, ζωγραφική, ή ακόμα και ένα «κυνήγι θησαυρού» στο οποίο οι μαθητές θα πρέπει να ανακαλύψουν κάποιο συγκεκριμένο σημείο (π.χ. ένα άγαλμα, ένα πίνακα κτλ) και να καταγράψουν τα σχόλια και τα συναισθήματά τους

Δραστηριότητες Εκτός Τάξης Ο διδάσκων μπορεί να αναθέσει στους μαθητές συγκεκριμένες εργασίες, όπως π.χ. να βρουν δείγματα ιωνικού ή δωρικού ρυθμού και να μοιραστούν τα ευρήματά τους με την τάξη Εναλλακτικά, οι μαθητές θα μπορούσαν να φωτογραφήσουν το χώρο και να δημιουργήσουν παρουσιάσεις, να περιγράψουν σε μια έκθεση την επίσκεψη και τα όσα έμαθαν, να γράψουν ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα, ή ακόμα και να χτίσουν μια ιστοσελίδα σχετικά με την εμπειρία τους. Επίσης, οι μαθητές θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν διαλέξεις και συζητήσεις με γνώστες κάποας συγκεκριμένης περιόδου ή γεγονότος, είτε πρόκειται για καθηγητές με εξειδικευμένη γνώση είτε για αυτόπτες μάρτυρες (π.χ. στη διδασκαλία της σύχγρονης ιστορίας).

Δημιουργική Τάξη & Τεχνολογία Στα Ελληνικά σχολεία περιορίζεται στα εκαπιδευτικά dvds, τα οποία συνήθως δεν συνοδεύονται από κάποια συζήτηση ή δραστηριότητα Η ένταξη των νέων τεχνολογιών όπως ο διαδραστικός πίνακας στο μάθημα προσφέρει πολλαπλά προνόμια: δίνουν πρόσβαση σε πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές μπορούν να καλλιεργήσουν ένα είδος βιώματος στους μαθητές μέσω των προσομοιώσεων ευνοούν τη δημιουργία ενός διερευνητικού και συνεργατικού περιβάλλοντος

Δημιουργική Τάξη & Τεχνολογία Ειδικά λογισμικά ιστορικής θεματολογίας  π.χ. Ιστορικός- Centennia, όπου οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν συγκεκριμένη χώρα, πόλη ή χρονολογία, την οποία επιθυμούν να μελετήσουν μέσω του αντίστοιχου χάρτη με επιπλέον πληροφοριακό υλικό

Συνοψίζοντας... Κάποιες από τις μεθόδους αυτές προυποθέτουν την πρόσβαση σε ειδικές νέες τεχνολογίες. Με βάση τη σύγχρονη πραγματικότητα στα Ελληνικά σχολεία εν μέσω κρίσης, κάτι τέτοιο δεν είναι πιθανό να συμβεί σε πανελλαδική κλίμακα. Οι περισσότερες μέθοδοι, ωστόσο, στηρίζονται στη δημιουργικότητα και την όρεξη του εκπαιδευτικού... ένας καθηγητής σχεδίασε τα μαθήματα στο ύφος μιας γνωστής Αμερικανικής σειράς μυστηρίου (CSI), ώστε να εξάψει το ενδιαφέρον των μαθητών του και να κάνει το μάθημα πιο ζωντανό. Οι μαθητές χρησιμοποίησαν ιστορικά έγγραφα ως στοιχεία για να εξερευνήσουν κάποια περίοδο/γεγονός

Ευχαριστώ πολύ!