e-mail: athanassiou@agr.uth.gr ΕΝΤΟΜΑ ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΩΝ Χρήστος Γ. Αθανασίου Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας e-mail: athanassiou@agr.uth.gr

Βλαστικά στάδια ροδακινιάς Α Β C D Ε F G H I J G

ΕΝΤΟΜΑ ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΩΝ Κύριοι εχθροί Anarsia lineatella (Lepidoptera: Gelechiidae): βλαστορύκτης της ροδακινιάς Grapholitha molesta (Lepidoptera: Tortricidae): βλαστορύκτης της ροδακινιάς (2), καρπόκαψα Δευτερεύοντες εχθροί (Hemipera: Aphididae), διάφορα είδη: αφίδες Capnodis tenebrionis (Coleoptera: Buprestidae): μυλωνάς, καπνώδης Διάφορα φυλλοφάγα λεπιδόπτερα Sphaerolecanium prunastri (Hymenoptera: Coccidae): σφαιρολεκάνιο Διάφορα άλλα κοκκοειδή

Anarsia lineatella (Lepidoptera: Gelechiidae) βλαστορύκτης της ροδακινιάς, σοκολατένιο σκουλήκι Κυρίως στην ροδακινιά, βερυκοκιά, αμυγδαλιά Τέλειο: Μήκος 7-8 mm, με τεφρό χρώμα Προνύμφη: χρώμα σοκολατί, με δακτυλίους που διακρίνονται σαφώς, κεφαλή και προθωρακική πλάκα μαύρες 2-3 γενεές/έτος

Διαχειμάζει: ως νεαρή προνύμφη Άνοιξη Ενήλικα Εγκαταλείπει τη στοά και εισέρχεται σε έναν νεαρό βλαστό Ορύσσει στοά Μπορεί να προσβάλλει και πάνω από 1 βλαστό Μάιο-Ιούνιο Ωοτοκούν σε καρπούς Νωρίς την περίοδο, τα φαγώματα είναι κυρίως επιφανειακά Σε μικρή στοά (θάλαμο) που ορύσσει σε κλαδίσκους («καπνοδόχος») Κοντά σε μασχάλη με οφθαλμούς Ιούλιο Επόμενη γενεά ακμαίων Οι προνύμφες εισέρχονται μέσα στον καρπό και τρέφονται από το εσωτερικό (κοντά στην ωρίμανση)

Καταπολέμηση 1. Βιοτεχνική καταπολέμηση Παρεμπόδιση της συνεύρεσης των δύο φύλων (RAK 5+6) μαζί με Grapholitha 2. Χημική καταπολέμηση Σημαντική για την καταπολέμηση η χρήση φερομονικών παγίδων Πρώτος ψεκασμός: χειμώνα (σε κορμό και βραχίονες) για την αντιμετώπιση των προνυμφών σε «καπνοδόχους» Διάφορα έλαια Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οργανοφοσφωρικά (ΟΡ) Δεύτερος ψεκασμός: Μάρτιο (κατά των προνυμφών που εισέρχονται στους βλαστούς), με ΟΡ Τρίτος ψεκασμός: Μάιο-Ιούνιο, με την εμφάνιση της πρώτης γενεάς (με ρυθμιστή ανάπτυξης ή άλλα) Οι ψεκασμοί επαναλαμβάνονται για κάθε γενεά Στην Ελλάδα υπάρχουν τα Δελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων, που εκδίδονται από τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου, του ΥΠΑΑΤ(κατευθυνόμενη καταπολέμηση)

Grapholitha molesta (Lepidoptera: Tortricidae) βλαστορύκτης της ροδακινιάς, καρπόκαψα της ροδακινιάς Πολυφάγο (πυρηνόκαρπα και μηλοειδή) Τέλειο: Μήκος 7-8 mm, με καστανό χρώμα Προνύμφη: χρώμα υπόλευκο-κίτρινο, 12-14 mm 5-6 γενεές/έτος Συνυπάρχει συχνότατα μαζί με Anarsia

Διαχειμάζει: ως ανεπτυγμένη προνύμφη Άνοιξη Εμφάνιση προνυμφών Εμφάνιση ενηλίκων Συμπίπτει με την έκπτυξη των φυλλοφόρων οφθαλμών Ωοτοκούν στα φύλλα και τους νεαρούς βλαστούς Εισέρχονται σε νεαρούς βλαστούς από την κορυφή Ορύσσουν στοά προς τα κάτω (4-6 cm) Ωοτοκούν σε καρπούς Νωρίς την περίοδο, τα φαγώματα είναι κυρίως επιφανειακά Κάτω από ξερούς φλοιούς, σε ρωγμές του κορμού, στο έδαφος σε μικρό βάθος Προσβάλλουν τους βλαστούς Όταν οι βλαστοί σκληραίνουν, προσβάλλουν τους καρπούς Αρχικά οι προσβολές είναι επιφανειακές Αργότερα (σε καρπούς κοντά στην ωρίμανση) οι προνύμφες εισέρχονται στο εσωτερικό Δεν είναι εμφανής η οπή εισόδου Πλήρης ανάπτυξη προνύμφης Επόμενες γενεές Εξέρχεται από τον βλαστό Εισέρχεται στο φλοιό (ρωγμές) και άλλες προστατευμένες θέσεις

Καταπολέμηση 1. Χημική και βιοτεχνική καταπολέμηση Ισχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για Anarsia

Rhagoletis cerasi (Diptera: Tephritidae) μύγα των κερασιών, σκουλήκι των κερασιών, ραγολέτιδα Κερασιά και λιγότερο βυσσινιά (αποκλειστικά καρποί) Τέλειο: Μήκος 4-5 mm, χρώμα μαύρο γυαλιστερό, κεφαλή, κεραίες και scutellum κίτρινα, πτέρυγες με 4 μαύρες ζώνες Προνύμφη: Ακέφαλη, άποδη, 6 mm, λευκή-υπόλευκη

Ζημιές που προκαλούνται από το R. cerasi Διαχειμάζει: ως νύμφη (pupa) Άνοιξη Ωοτοκία Το Μάιο εμφανίζονται τα ακμαία Ωοτοκούν στους καρπούς, στο στάδιο του μεταχρωματισμού (πριν την ωρίμανση) 100-200 ωά/θήλυ Στο έδαφος (σε μικρό βάθος) Ζημιές που προκαλούνται από το R. cerasi Άμεση ζημιά Σοβαρότατη προσβολή Συχνά ξεπερνά και το 50 %, ενώ μπορεί να φθάσει και το 100 % Το 2-4 % είναι το όριο επέμβασης Βλάπτονται περισσότερο οι όψιμες ποικιλίες Προνύμφες Τρέφονται από τη σάρκα του καρπού Όταν ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους πέφτουν στο έδαφος για νύμφωση-διαχείμαση Δεν είναι εμφανής η οπή εισόδου Έμμεση ζημιά Παθογόνα που αναπτύσσονται από τις οπές της προσβολής

Καταπολέμηση 1. Βιοτεχνική καταπολέμηση Η χρήση παγίδων (χρωματικές κίτρινες, κολλητικές), εκτός από την παρακολούθηση μπορεί να χρησιμοποιηθούν και για μαζική παγίδευση 2. Χημική καταπολέμηση Σημαντική για την καταπολέμηση η χρήση παγίδων (μπορούν εκτός από τις κολλητικές να χρησιμοποιηθούν και παγίδες με αμμωνία ως ελκυστικό) Πρέπει να γίνει ψεκασμός καλύψεως με διάφορα εντομοκτόνα Δολωματικοί ψεκασμοί: Γίνονται 2-3 με υδρολυμένη πρωτεϊνη (με την εμφάνιση των ακμαίων και 10 ημέρες αργότερα) Μεγάλη η σημασία του είδους, λόγω του ότι εμφανίζεται πριν τη συγκομιδή Στην Ελλάδα υπάρχουν τα Δελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων, που εκδίδονται από τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου, του ΥΠΑΑΤ(κατευθυνόμενη καταπολέμηση)

Pseudaulacaspis prunastri (Hemiptera: Diaspididae) άσπρη ψώρα της ροδακινιάς, ταραμάς, βαμβακάδα ροδακινιάς και μουριάς Πολυφάγο (μουριά, αχλαδιά και ροδακινιά αλλά και άλλα καρποφόρα, δασικά και καλλωπιστικά) Τέλειο θήλυ: Ασπίδιο κυκλικό, 2 mm, υπόλευκο, με κίτρινα-πορτοκαλί εκδύματα στο πρόσθιο μέρος Τέλειο άρρεν: πτερωτό, πορτοκαλί, με μακρύ όργανο σύζευξης Νεαρή νύμφη (έρπουσα): κίτρινη, με πόδια και κεραίες 3 γενεές/έτος

Διαχειμάζει: ως γονιμοποιημένο θήλυ Άνοιξη Μάιος: άρρενα Έξοδος ερπουσών 1ης γενεάς Απρίλιος-Μάιος Εμφάνιση αρρένων Σύζευξη Ωοτοκία Πάνω στα δένδρα Καταπολέμηση Επόμενες γενεές Αυξάνουν την προσβολή Προσβάλλουν κυρίως κλάδους, κορμούς, βραχίονες Πολύ λιγότερο βλαστούς και φύλλα Ισχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για τα άλλα Diaspididae (ψεκασμοί κατά των κινητών μορφών, επισήμανση της εξόδου με κολλητικές ταινίες, χειμερινός ψεκασμός με έλαια). Υπάρχουν και διάφορα αρπακτικά και παρασιτοειδή (π.χ. Encarsia berlesei, Hymenoptera: Aphelinidae)

Capnodis tenebrionis (Coleoptera: Buprestidae) καπνώδης, μυλωνάς Κυρίως πυρηνόκαρπα και δευτερευόντως μηλοειδή Τέλειο: Μήκος 1.5-3.0 cm, πρόνωτο λευκό με μαύρες κηλίδες, σώμα μαύρο Προνύμφη: 6-10 cm, λευκή με σκούρα κεφαλή, θώρακα πλατύτερο του υπολοίπου σώματος

Ζημιές που προκαλούνται από τον καπνώδη Διαχειμάζει: ως ακμαίο Άνοιξη Καλοκαίρι Έξοδος ακμαίων Τρέφονται από τα φύλλα Μη σημαντική προσβολή Ωοτοκία στο «λαιμό» του δένδρου Σε διάφορα καταφύγια Ζημιές που προκαλούνται από τον καπνώδη Σοβαρή ζημιά στα δένδρα Σχεδόν πάντα, σε νεαρά δενδρύλλια, προκαλείται ο θάνατος του δένδρου, Σε μεγαλύτερα δένδρα, υπάρχει σοβαρή ζημιά, που σταδιακά ξεραίνει το δένδρο Νύμφωση Εκκόλαψη Νύμφωση σε θάλαμο κοντά στο φλοιό στο λαιμό του δένδρου Διαχείμαση Οι νεαρές προνύμφες εισέρχονται στο λαιμό Δημιουργείται στοά κάτω από το φλοιό, αλλά και μέσα στο κυρίως ξύλο Οι στοές προχωρούν προς τα πάνω, και μπορεί να ξεπεράσουν το 1.5 m

Καταπολέμηση 1. Καλλιεργητικά μέτρα 2. Χημική καταπολέμηση Η πικραμυγδαλιά θεωρείται ως ένα ανθεκτικό υποκείμενο Δένδρα που αρδεύονται και λιπαίνονται καλά δεν προσβάλλονται σοβαρά Φύτευση υγιών δενδρυλίων Μηχανικά μέτρα: σε μικρούς οπωρώνες, συλλογή και καταστροφή των ενηλίκων (ημερόβια, αρέσκονται στον ήλιο) 2. Χημική καταπολέμηση Την άνοιξη ή το καλοκαίρι, μπορεί να γίνει ψεκασμός των δένδρων για την θανάτωση των ακμαίων Κατά των νεαρών προνυμφών, πότισμα γύρω από το δένδρο (λαιμός), σε ακτίνα 50-60 cm, με εντομοκτόνο

Caliroa cerasi (Hymenoptera: Tenthredinidae) 2 γενιές, διαχειμάζει ως προνύμφη στο έδαφος. Τέλεια εμφανίζονται με την έκπτυξη των οφθαλμών. Ωοτοκούν σε φύλλα (Απρίλιο-Μάιο), σχίζουν την κάτω επιφάνεια και τοποθετούν τα ωά στο παρέγχυμα. Οι προνύμφες τρώνε άνω επιδερμίδα και παρέγχυμα και διαβρώνουν φύλλα σαν δαντέλα (3-4 φύλλα στην διάρκεια της ανάπτυξης τους). Αυγά 2ης γενιάς Ιούλιο-Αύγουστο. Εντομοκτόνο επαφής και στομάχου κυρίως κατά της 1ης γενιάς. Προνύμφη: μαύρη, μέχρι 1 cm, γυαλιστερή («σαλιγκάρι»)