ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ Ζιζάνιο: Κάθε φυτό που αναπτύσσεται εκεί όπου και όταν δεν είναι επιθυμητό. Τα περισσότερα φυτά δεν γίνονται ζιζάνια επειδή : α. Δεν διαθέτουν πολύ αποτελεσματικούς μηχανισμούς πολλαπλασιασμού και διασποράς α. Δεν διαθέτουν πολύ αποτελεσματικούς μηχανισμούς πολλαπλασιασμού και διασποράς β. Δεν έχουν ευρεία προσαρμοστική και ιδίως μεγάλη ανταγωνιστική ικανότητα β. Δεν έχουν ευρεία προσαρμοστική και ιδίως μεγάλη ανταγωνιστική ικανότητα γ. Δεν επωφελούνται από τις περιποιήσεις του ανθρώπου στα καλλιεργούμενα φυτά γ. Δεν επωφελούνται από τις περιποιήσεις του ανθρώπου στα καλλιεργούμενα φυτά δ. Εξαλείφονται εύκολα μετά την εγκατάσταση τους δ. Εξαλείφονται εύκολα μετά την εγκατάσταση τους 1.2 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Ετήσια Χειμερινά π.χ. αγριοβρώμη, χαμομήλι Θερινά π.χ. βλήτο, μουχρίτσα Διετή 1 ο χρόνο ροζέτα, 2 ο ανθίζουν, σποροποιούν, πεθαίνουν π.χ. αγριοκαρότο, Πολυετή π.χ. βελιουράς, αγριάδα, κύπερη

1.3 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Αγενή Εγγενή Μεταμορφωμένοι βλαστοί Ριζώματα : οριζόντιοι υπόγειοι βλαστοί που κατά διαστήματα σχηματίζουν γόνατα (κόμβους), τα οποία φέρουν λεπιοειδοί φύλλα και επίκτητες ρίζες. Τα λεπιοειδή φύλλα περικλείουν έναν πλάγιο οφθαλμό ο οποίος παράγει υπέργειους βλαστούς ή διακλαδώσεις υπόγειων βλαστών π.χ. αγριάδα, βέλιουρας Στόλωνες : οριζόντιοι βλαστοί που έρπουν στην επιφάνεια του εδάφους ή σε βάθος μικρότερο από εκείνο των ριζωμάτων π.χ. αγριάδα Κόνδυλοι : υπόγειοι διογκωμένοι βλαστοί με 5-30 οφθαλμούς π.χ. κύπερη Βολβοί : μεταμορφωμένοι υπόγειοι βλαστοί με την μορφή ακραίου οφθαλμού που καλύπτεται από σαρκώδη λεπιοειδή φύλλα π.χ. αγριοκρέμμυδο Μεταμορφωμένες ρίζες Έρπουσες ρίζες : υπόγειες οριζόντιες ρίζες με οφθαλμούς που παράγουν βλαστούς και ρίζες. Διαφέρουν από τα ριζώματα και τους στόλωνες στα εξής: α. στερούνται λεπιοειδών φύλλων β. η κορυφή τους παραμένει πάντοτε κάτω από την επιφάνεια του εδάφους γ. σχηματίζουν νέους επίκτητους οφθαλμούς σε οποιδήποτε σημείο, ενώ τα ριζώματα και οι στόλωνες φέρουν οφθαλμούς μόνο στα γόνατα π.χ. βρωμολάχανο, πολυετής ζωχός, κίρσιο

Πασσαλώδης ρίζα :κατακόρυφη ρίζα με επίκτητους οφθαλμούς π.χ. λάπαθο Ετήσια ζιζάνια : με σπόρο, κοινή παπαρούνα σπόρους, αγριντοματιά σπόρους Πολυετή ζιζάνια o Εγγενής αναπαραγωγή (π.χ. λάπαθο, αγριοράδικο) o Αγενής αναπαραγωγή (π.χ. κύπερη) o Αγενής, εγγενής (π.χ. αγριάδα, βέλιουρας) 1.4 ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ o Ανθρώπινες δραστηριότητες o Ζώα π.χ. κολλητσίδα, λουβουδιά (αυξάνεται η φυτρωτική της ικανότητα όταν περάσει από το πεπτικό σύστημα των ζώων o Άνεμος o Νερό άρδευσης π.χ. αγριοράδικο, τάτουλας 1.5 ΛΗΘΑΡΓΟΣ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Η φυσιολογική κατάσταση κατά τη διάρκεια της οποίας μερικοί σπόροι ή όργανα αγενούς αναπαραγωγής των ζιζανίων δεν φυτρώνουν ή δεν βλαστάνουν αντίστοιχα, ακόμη και αν βρεθούν σε ευνοϊκές συνθήκες.

Λήθαργος Ενδογενής α. Σκληρά και αδιαπέραστα τοιχώματα των σπόρων π.χ. αγριόβικος β. Παρουσία ενδογενών ουσιών που αναστέλλουν το φύτρωμα, ή στην έλλειψη ουσιών που το προάγουν π.χ. πολυκόμπι γ. Υπανάπτυκτα έμβρυα π.χ. καπνόχορτο Προκαλούμενος Μη ευνοϊκές συνθήκες περιβάλλοντος π.χ. αγριοπιπεριά 1.6 ΦΥΤΡΩΜΑ Η ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Θερμοκρασία (βασικότερος παράγοντας) θ ο C κύπερη, βέλιουρας, θ ο C είδος βερόνικας, θ ο C μαρτιάκος Υγρασία (απαραίτητη) Οξυγόνο : Σε έδαφος με καλό αερισμό αυξήθηκε κατά 6 φορές το ποσοστό φυτρώματος της αγριοβρώμης Φως : κοινή πόα Σκοτάδι : τάτουλας Φως και σκοτάδι : βούρλο Ουσίες (άλλες αναστέλλουν το φύτρωμα, άλλες το διεγείρουν)

1.7 ΖΗΜΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΤΑ ΖΙΖΑΝΙΑ 1.Ανταγωνισμός με τα καλλιεργούμενα φυτά : Οφείλεται στα εξής  Είδος του ζιζανίου  Πυκνότητα των ζιζανίων  Ομοιομορφία κατανομής των ζιζανίων  Χρόνος εμφάνισης και παραμονής των ζιζανίων  Είδος καλλιεργούμενου φυτού  Ποικιλία ή υβρίδιο του καλλιεργούμενου φυτού  Πυκνότητα του καλλιεργούμενου  Τύπος του εδάφους  Λίπανση ή άρδευση 2. Αλληλοπάθεια π.χ. αγριοβρώμη, κύπερη 3. Ξενιστές εντόμων και παθογόνων μικροοργανισμών π.χ. τραχεία λιβαδοπόα ξενιστής του μύκητα Septoria tritici που προσβάλλει το σιτάρι, μαρτιάκος και η μικρή τσουκνίδα φιλοξενούν αφίδες, σπόροι του αγριοράδικου είναι φορείς ιώσεων. 4. Δηλητηρίαση ανθρώπων και ζώων π.χ. κώνειο, μεθυστική ήρα, αγριάδα προκαλεί αλλεργίες, βέλιουρας είναι δηλητηριώδες για τα ζώα 5. Άλλες επιβλαβείς επιδράσεις των ζιζανίων

1.8 ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ  Συμβάλλουν στην ισορροπία οικολογικών συστημάτων  Χρησιμοποιούνται ως πηγή ενέργειας  Αυξάνουν την γονιμότητα του εδάφους  Αποτελούν πηγή γενετικού υλικού  Χρησιμοποιούνται για τις φαρμακευτικές και αρωματικές τους ιδιότητες  Χρησιμοποιούνται ως λαχανικά και ως τροφή ζώων  Χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά  Χρησιμοποιούνται ως φυτά μείωσης ευτροφισμού

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΖΙΖΑΝΙΩΝ 2.1 ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ► Χρησιμοποίηση σπόρου σποράς και κάθε άλλου υλικού απαλλαγμένο από σπόρους ή όργανα αγενούς αναπαραγωγής των ζιζανίων ► Καθαρισμός μηχανημάτων που χρησιμοποιήθηκαν σε μολυσμένες από ζιζάνια περιοχές πριν από την χρησιμοποίηση τους σε μη μολυσμένες περιοχές 2.2 ΒΟΤΑΝΙΣΜΑ 2.3 ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ (άροτρο, δισκοσβάρνα, φρέζα, χορτοκοπτικές μηχανές, καλλιεργητής) ► Η αποτελεσματικότητα επηρεάζεται από ► Το είδος του χρησιμοποιούμενου εργαλείου ► Την εποχή που εφαρμόζεται ► Το είδος του ζιζανίου ► Το είδος του καλλιεργούμενου φυτού

Φρέζα Πλεονεκτήματα της αντιμετώπισης των ζιζανίων με την χρήση της φρέζας : ► Αποτελεσματική αντιμετώπιση των περισσοτέρων ζιζανίων. ► Βελτίωση των συνθηκών του εδάφους. ► Βελτίωση της διηθητικότητας –περατότητα- των συνεκτικών εδαφών. ► Η παροχή δυνατότητας για διαχείριση των ανθεκτικών βιοτύπων των ζιζανίων. ► Ταχύτερη εξάλειψη των σπόρων των ζιζανίων. Μειονεκτήματα της αντιμετώπισης των ζιζανίων με την χρήση της φρέζας : ► Υποβάθμιση της υφής του εδάφους ► Δημιουργία αδιαπέρατου στρώματος ► Αύξηση της πιθανότητας διάβρωσης των επικλινών εδαφών ► Εξάντληση της οργανικής ουσίας του εδάφους ► Αύξηση απωλειών σε Ν (ανοργανοποίηση) ► Απώλεια της υγρασίας του εδάφους ► Καταστροφή των επιφανειακών ριζών του φυτού ► Δημιουργία πληγών στα φυτά που αυξάνουν την πιθανότητα προσβολών από εχθρούς και ασθένειες ► Εναπόθεση σκόνης στους καρπούς και στα φύλλα με αποτέλεσμα την υποβάθμιση των καρπών (χρώμα, γεύση) και την αύξηση των προσβολών από ακάρεα ► Δυσκολία στην κίνηση του Γ.E.

Χορτοκοπτικά Μηχανήματα Πλεονεκτήματα ► Προστασία του εδάφους από την διάβρωση ► Μείωση της πλεονάζουσας υγρασίας των υγρών εδαφών ► Μείωση του εύρους (διακύμανση) της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας του οπωρώνα ► Βελτίωση του χρώματος των καρπών (εξαιτίας της απορρόφησης Ν κατά το στάδιο της ωρίμανσης) ► Διευκόλυνση της κίνησης του νερού και των λιπασμάτων στα συνεκτικά εδάφη ► Μείωση της πιθανότητας σχηματισμού αδιαπέρατου στρώματος ► Διευκόλυνση της κίνησης του Γ.Ε. ► Παροχή δυνατότητας για διαχείριση των ζιζανίων ανάλογα με τις ανάγκες της καλλιέργειας Μειονεκτήματα ► Εξακολουθούν να ανταγωνίζονται τα καλλιεργούμενα φυτά ► Εξακολουθούν να εκκρίνουν τοξικές ουσίες (αλληλοπάθεια) ► Εξακολουθούν να είναι ξενιστές εντόμων και φυτοπαθογόνων μικροοργανισμών ► Εξακολουθούν να αυξάνουν τον κίνδυνο ζημιών από παγετούς

► Αμειψισπορά ► Καλή προετοιμασία της σποροκλίνης ► Επιλογή σπόρου ομοιόμορφου μεγέθους ► Πυκνότερη και σε ομοιόμορφο βάθος σπορά ► Ορθή χρήση νερού άρδευσης και λιπασμάτων ► Έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση φυτικών εχθρών ► Επιλογή ανταγωνιστικότερων ειδών, ποικιλιών ή υβριδίων 2.5 ΚΑΨΙΜΟ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Έχει μικρή εφαρμογή διότι : Έχει μικρή εφαρμογή διότι : ► Έχει υψηλό κόστος αγοράς και λειτουργίας των καυστήρων ► Έχει ανύπαρκτη δράση εναντίων ζιζανίων που βρίσκονται στην έναρξη του φυτρώματος ► Μειωμένη αποτελεσματικότητα εναντίων πολυετών ζιζανίων 2.4 ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

2.6 ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Mulching – Κάλυψη του εδάφους με πριονίδι, άχυρο, φυτικά υπολείμματα ή φύλλα πλαστικού Καλλιέργεια ψυχανθών ή αγρωστωδών – cover crop 2.7 ΚΑΤΑΚΛΙΣΗ Ή ΑΠΟΣΤΡΑΓΓΙΣΗ 2.8 ΗΛΙΟΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Η αποτελεσματικότητα της επηρεάζεται από : Τον τύπο του πλαστικού Την προετοιμασία – κατάσταση του εδάφους Την υγρασία του εδάφους Την εποχή και την διάρκεια της εφαρμογής

2.9 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ► Η μέθοδος αντιμετώπισης των ζιζανίων με διάφορους οργανισμούς Κλασική βιολογική μέθοδος καταπολέμησης ζιζανίων Η επιτυχία της μεθόδου αυτής εξαρτάται από το αν ο φυσικός εχθρός ή το κατάλληλο παράσιτο ► Αναπαράγεται με ταχύ ρυθμό ► Προσβάλλει μόνο το ζιζάνιο ► Δεν συνοδεύεται από δικά του παράσιτα ► Δεν επιφέρει αναστάτωση στην οικολογική ισορροπία της περιοχής ► Έχει ικανότητα προσβολής που δεν επηρεάζεται σημαντικά από τις συνθήκες του περιβάλλοντος

Η μέθοδος αυτή πλεονεκτεί στο ότι : α. Είναι πολύ εκλεκτική β. Έχει μακροχρόνια και συνήθως σταθερή αποτελεσματικότητα γ. Είναι πολύ οικονομική δ. Δεν έχει επιβλαβή επίδραση σε άλλους μικροοργανισμούς ή φυτά Η μέθοδος αυτή μειονεκτεί στο ότι : α. Δεν εξολοθρεύει πλήρως το ζιζάνιο β. Απαιτεί μεγαλύτερο χρόνο για την εκδήλωση των αποτελεσμάτων της γ. Αδυνατεί να εφαρμοστεί σε ετήσιες καλλιέργειες

2.9.2 Βιολογική μέθοδος καταπολέμησης ζιζανίων με βιοζιζανιοκτόνα Τα βιοζιζανιοκτόνα πρέπει να έχουν τα εξής πλεονεκτήματα : Η μαζική παραγωγή τους να είναι οικονομική Τα όργανα παραγωγής τους να έχουν μεγάλη βιωσιμότητα Να είναι ανθεκτικά στους διάφορους χειρισμούς κατά την εμπορία και διακίνηση τους Να είναι αποτελεσματικά σε μεγάλο εύρος συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίας Μικρός αριθμός βιοζιζανιοκτόνων χρησιμοποιείται στην πράξη επειδή : Έχουν στενό φάσμα δράσης Έχουν περιορισμένο χρονικό διάστημα που είναι κατάλληλα για εφαρμογή Εκδηλώνουν βραδέως την αποτελεσματικότητα τους Δεν εξολοθρεύουν πλήρως τα ζιζάνια Έχουν μικρή βιωσιμότητα οι οργανισμοί τους Χρειάζονται ειδικές συνθήκες αποθήκευσης τους Δεν εφαρμόζονται με άλλα φυτοπροστατευτικά προιόντα Εμφανίζουν δυσκολίες για μαζική παραγωγή Εξαρτάται η αποτελεσματικότητα τους από τις κλιματολογικές μεταβολές Βιολογική μέθοδος καταπολέμησης ζιζανίων με ανώτερα φυτά

2.10. ΧΗΜΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ Τα ζιζανιοκτόνα πλεονεκτούν των άλλων μεθόδων στο ότι : ► Εφαρμόζονται και σε μη γραμμικές φυτεύσεις ► Εξασφαλίζουν έγκαιρη καταπολέμηση ζιζανίων ► (προσπαρτικά - προφυτρωτικά) ► Είναι περισσότερο αποτελεσματικά για ορισμένα πολυετή ζιζάνια ► Δεν καταστρέφουν την δομή του εδάφους ► Έχουν ευρύ φάσμα δράσης ► Εκδηλώνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα την δράση τους ► Έχουν μεγάλη αξιοπιστία (επαναληψιμότητα) μετά από κάθε εφαρμογή ► Είναι χαμηλού κόστους ► Συμβάλουν στην μείωση της διάβρωσης των επικλινών εδαφών Η μη ορθή χρήση τους : ► Προκαλεί προβλήματα φυτοτοξικότητας ► Έχει δυσμενείς επιδράσεις σε οργανισμούς μη στόχους ► Εμφανίζονται ανθεκτικοί βιότυποι ζιζανίων ► Συμβάλλει στην ρύπανση υπόγειων και επιφανειακών υδάτων

Φυσικώς συντιθέμενα ζιζανιοκτόνα Είναι φυσικές τοξίνες με ζιζανιοκτόνο δράση που προέρχεται από ανώτερα φυτά ή μικροοργανισμούς Anisomysin: Παράγεται από το Streptomyces sp. για καταπολέμηση της μουχρίτσας Bialaphos: Παράγεται από το Streptomyces sp. και είναι η μοναδική στον κόσμο (Ιαπωνία) που κυκλοφορεί ως φυσικό ζιζανιοκτόνο. Rhizobitoxin: Παράγεται από φυλές του βακτηρίου Rhizobium japonicum Tentoxin: Παράγεται από τον μύκητα Alternaria alternaria Χημικώς συντιθέμενα ζιζανιοκτόνα Είναι ζιζανιοκτόνα που περιέχουν ανόργανες ή οργανικές ενώσεις των οποίων η ανακάλυψη και η σύνθεση έγινε στο εργαστήριο

Τα φυσικώς συντιθέμενα ζιζανιοκτόνα πλεονεκτούν των βιοζιζανιοκτόνων στο ότι : Έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής Ο απαιτούμενος χώρος για αποθήκευση είναι μικρότερος Ο τρόπος εφαρμογής τους είναι πιο απλός Η αποτελεσματικότητα τους επηρεάζεται λιγότερο από την θερμοκρασία και την υγρασία Ο χρόνος δράσης τους είναι μικρότερος Ζιζανιοκτόνα παράγωγα φυσικών τοξινών Είναι ζιζανιοκτόνα που συντέθηκαν στο εργαστήριο και βασίζονται στη χημεία των φυσικών τοξινών. Η ανάπτυξη του Methoxyphenone ως παράγωγο του Neomycin είναι ένα από τα επιτυχημένα παραδείγματα σύνθεσης ζιζανιοκτόνων που βασίστηκε στη χημεία φυσικής τοξίνης που προκαλεί χλώρωση στη μουχρίτσα όχι όμως και στο ρύζι.

2.11. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Είναι ένα σύστημα αντιμετώπισης ζιζανίων με συνδυασμένη εφαρμογή μεθόδων. Είναι ένα σύστημα αντιμετώπισης ζιζανίων με συνδυασμένη εφαρμογή μεθόδων. Η επιλογή των μεθόδων γίνεται με βάση την αποτελεσματικότητα τους εναντίων των ζιζανίων, την εκλεκτικότητα τους στα καλλιεργούμενα φυτά αλλά και με κριτήρια οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά. Η επιλογή των μεθόδων γίνεται με βάση την αποτελεσματικότητα τους εναντίων των ζιζανίων, την εκλεκτικότητα τους στα καλλιεργούμενα φυτά αλλά και με κριτήρια οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά.