Prentice Hall © 2002 International Business 3e 1 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1.1 Εισαγωγή στις Διεθνείς Επενδύσεις Prentice Hall © 2002 International Business 3e 1

2 ΣΚΟΠΟΙ Εξήγηση της έννοιας των διεθνών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Εξήγηση της σημασίας της κατανόησης των διεθνών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Προσδιορισμός και μορφή των βασικών ειδών των διεθνών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Εντοπισμός αιτίων της παγκοσμιοποίησης.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 3 Η «επιχείρηση» των Ουμπιακών Αγώνων Πόλεις ανταγωνίζονται για να αναλάβουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες για να είναι στο επικεντρο της διεθνούς προσοχής και για να εξασφαλίσουν την Οικονομική Ανάπτυξη. Και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή και οι εθνικές ολυμπιακές επιτροπές έχουν σαν στόχο την δημιουργία εσόδων. –Η τηλεοπτική κάλυψη είναι μια σημαντική πηγή εσόδων. –Επίσης οι χορηγοί είναι μια άλλη σημαντική πηγή εσόδων.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 4 Διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες (Ιnternational Bussines ) Διεθνείς Συναλλαγές αποτελούνται από συναλλαγές μεταξύ μερών από περισσότερες από μια χώρες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 5 Διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες σε σχέση με τις εγχώριες επιχειρηματικές δραστηριότητες Οι διεθνείς συναλλαγές διαφέρουν από τις εγχώριες συναλλαγές για λόγους όπως: – Οι χώρες που εμπλέκονται μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικά νομίσματα, υποχρεώνοντας έτσι ένα τις οικονομικές μονάδες να μετατρέπουν το ένα νόμισμα σε άλλο. –Τα νομικά συστήματα των χωρών μπορεί να διαφέρουν υποχρεώνοντας τις οικονομικές μονάδες να προσαρμόζουν τις πρακτικές τους ώστε να είναι συμβατές με τις εγχώριες νομοθεσίες των χωρών. –Οι κουλτούρες των χωρών μπορεί να διαφέρουν, υποχρεώνοντας τις οικονομικές μονάδες μιας χώρας να προσαρμόζουν την συμπεριφορά τους για να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες της άλλης χώρας. –Η διαθεσιμότητα των πόρων διαφέρει από χώρα σε χώρα. Οι παραγωγικές διαδικασίες και οι τύποι προϊόντων διαφέρουν μεταξύ χωρών.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 6 Γιατί μελετούμε τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες Σχεδόν κάθε μεγάλος οργανισμός που εργάζεσθε θα έχει διεθνείς συναλλαγές ή θα επηρεάζεται από το διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Οι μικρές επιχειρήσεις επίσης συνεχώς εμπλέκονται σε διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες. Μελετώντας τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες βοηθά να είσαι ικανός να αντιμετωπίσεις τους πιθανούς μελλοντικούς ανταγωνιστές σου Μελετώντας τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες σε βοηθά να ενημερώνεσαι για τις πρόσφατες επιχειρηματικές τεχνικές και εργαλεία που αναπτύσσονται σε ξένες χώρες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 7 Διεθνείς Επιχειρηματικές Δραστηριότητες Εισαγωγές και εξαγωγές Διεθνείς επενδύσεις –Άμεσες ξένες επενδύσεις (Foreign direct investments) (FDI) –Επενδύσεις χαρτοφυλακίου (Portfolio investments) Licensing Franchising Συμβάσεις Management (Management contracts)

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 8 Εισαγωγές και εξαγωγές Εξαγωγές είναι η πώληση προϊόντων is που κατασκευάζονται σε μια χώρα (έστω στη χώρα μας) για χρήση η μεταπώληση σε άλλες χώρες. Εισαγωγές είναι η αγορά προϊόντων από άλλες χώρες για χρήση ή μεταπώληση στην χώρα μας.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 9 Διεθνείς Επενδύσεις Άμεσες ξένες επενδύσεις (FDI) είναι επενδύσεις που γίνονται με στόχο τον έλεγχο περιουσιακών στοιχείων ή επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στη φιλοξενούσα χώρα (host country). Η φιλοξενούσα χώρα είναι η χώρα που δέχεται την επένδυση δηλαδή η χώρα όπου είναι εγκατεστημένη η θυγατρική εταιρία. Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου (Portfolio investments) είναι αγορές ξένων χρηματοοικονομικών στοιχείων (μετοχές, ομολογίες πιστοποιητικά καταθέσεων)stocks, bonds, and certificates of deposit) με στόχο το χρηματιστηριακό κέρδος δηλαδή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό εκτός του ελέγχου της εταιρίας που βρίσκεται στη φιλοξενούσα χώρα.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 10 Licensing Licensing είναι μια νομική συμφωνία (διευθέτηση) όπου μια επιχείρηση σε μια χώρα χορηγεί άδεια για τη χρήση πνευματικής περιουσίας (ευρεσιτεχνίες, εμπoρικά σήματα, copyrights, brand names,) σε μια επιχείρηση σε άλλη χώρα έναντι αμοιβής.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 11 Franchising Franchising, είναι ειδική μορφή συμφωνίας licensing, όπου μια επιχείρηση σε μια χώρα (the franchisor) εξουσιοδοτεί μια άλλη επιχείρηση σε μια άλλη χώρα (the franchisee) να χρησιμοποιήσει τα λειτουργικά της συστήματα και άλλα περουσιακά της δικαιώματα όπως εμπορικό σήμα, brand names, με αντάλλαγμα μια συμφωνημένη αμοιβή ( από τον franchisee στον franchisor).

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 12 Σύμβαση Management (Management Contract) Σύμβαση management (management contract είναι μια συμφωνία όπου μια επιχείρηση μια χώρας συμφωνεί να αναλάβει τις λειτουργίες ή να παρέχει υπηρεσίες management σε άλλη επιχείρηση σε άλλη χώρα έναντι συμφωνημένης αμοιβής.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 13 Πολυεθνική επιχείρηση (Multinational Corporation) Μια Πολυεθνική επιχείρηση είναι μια επιχείρηση που πραγματοποιεί άμεσες ξένες επενδύσεις ή ελέγχει και κατέχει δραστηριότητες που δημιουργούν προστιθέμενη αξία σε μια ή περισσότερες ξένες χώρες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 14 Αίτια της παγκοσμιοποίησης Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που ωθούν τις επιχειρήσεις να στραφούν προς την παγκοσμιοποίηση όσον αφορά τον προσανατολισμό τους και τις λειτουργίες τους : –Να αποκτήσουν εισροές και πρώτες ύλες –Να αναπτύξουν βασικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα –Να αναζητήσουν νέες αγορές –Να αντιμετωπίσουν καλύτερα τους ανταγωνιστές τους

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 15 Αλλαγές στο γενικό περιβάλλον και παγκοσμιοποίηση Οι επιχειρήσεις επεξέτειναν τις διεθνείς τους δραστηριότητες μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο επειδή υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στο: –Διεθνές πολιτικό περιβάλλον –Διεθνές τεχνολογικό περιβάλλον

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 16 Internet και διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες Η ανάπτυξη του Internet και άλλων τεχνολογιών πληροφορικής επηρεάζουν τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες με τρεις τρόπους : –Το Internet και η τεχνολογία που το συνοδεύει διευκολύνουν το διεθνές εμπόριο των υπηρεσιών. –Το Internet τείνει να γίνει πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων. –Το Internet αποτελεί ένα πολύ σημαντικό και αποτελεσματικό δίκτυο επικοινωνίας μεταξύ επιχειρήσεων.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 17 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1.2 Διεθνείς αγορές και διεθνή επιχειρηματικά κέντρα Prentice Hall © 2002 International Business 3e 17

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 18 ΣΚΟΠΟΙ Η αξιολόγηση των επιδράσεων των πολιτικών και οικονομικών χαρακτηριστικών των διαφόρων παγκόσμιων αγορών στις επιχειρήσεις. Η αξιολόγηση των χρησιμοποίησης δεδομένων εθνικών λογαριασμών στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων. Αξιολόγηση του γεγονότος ότι η Βόρειος Αμερική είναι μια από τις σημαντικότερες διεθνείς αγορές και επιχειρηματικό κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας. Αξιολόγηση του γεγονότος ότι η Δυτική Ευρώπη είναι μια από τις σημαντικότερες διεθνείς αγορές και επιχειρηματικό κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 19 ΣΚΟΠΟΙ H αναφορά των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι οικονομίες των πρώην κομουνιστικών χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης Αξιολόγηση του γεγονότος ότι η Ασία είναι μια από τις σημαντικότερες διεθνείς αγορές και επιχειρηματικό κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας. Εντοπισμός των ευκαιριών ανάπτυξης που υπάρχουν στις χώρες της Αφρικής, Μέσης Ανατολής και Νοτίου Αμερικής.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 20 Η «Τριάδα» (‘Triad’) και η «Τετράδα» (‘Quad’) «Τριάδα» -Ιαπωνία, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ηνωμένες Πολιτείες «Τετράδα» –Η «Τριάδα» με τον Καναδά Οι χώρες αυτές είναι τα κέντρα των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Οι περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες της παγκόσμιας οικονομίας είναι συγκεντρωμένες σε μια ομάδα χωρών που ονομάζεται:

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 21 Οι αγορές της Βορείου Αμερικής Ηνωμένες Πολιτείες Καναδάς Μεξικό Χώρες της Κεντρικής Αμερικής και της Καραβαϊκής Οι ΗΠΑ μαζί με τον Καναδά θεωρούνται μεγάλες και πλούσιες αγορές για τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 22 Επικρατούν Νόμισμα Το δολάριο ηνωμένων πολιτειών ($) αποτελεί το επικρατούν νόμισμα (invoicing currency). Δηλαδή είναι το νόμισμα με το οποίο αποτιμώνται οι περισσότερες αγορές και πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών, (περίπου 50% των διεθνών συναλλαγών). Επίσης μεγάλο μέρος των συναλλαγματικών διαθεσίμων των χώρών διακρατείται με τη μορφή δολαρίων.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 23 «Περιφερόμενο» Κεφάλαιο (Flight Capital) Επειδή οι ΗΠΑ έχουν μεγάλη στρατιωτική ισχύ και ταυτόχρονα επικρατεί πολιτική σταθερότητα (σε σχέση με άλλες χώρες) προσελκύουν το «περιφερόμενο» κεφάλαιο (flight capital). Δηλαδή τα κεφάλαια που αποστέλλονται από τις πολιτικά και οικονομικά ασταθείς χώρες σε μια χώρα που θεωρείται σταθερή (ΗΠΑ).

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 24 Οι αγορές της δυτικής Ευρώπης Χώρες - Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης(EU) (27) (οι πρώτες 15 χώρες (Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Σουηδία, Φιλανδία, Αυστρία), ακολουθεί η διεύρυνση του 2002 (Μάλτα, Κύπρος, Τσεχία, Σλοβακία, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία) και τη διεύρυνση του 2007). Οι 15 πρώτες χώρες (ΕU 15) θεωρούνται μεγάλες και πλούσιες αγορές για τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες. Άλλες χώρες της περιοχής πχ.Ελβετία. Οι χώρες αυτές διαιρούνται σε δύο ομάδες:

Prentice Hall © 2002 International Business 3e Western Europe

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 26 Αγορές στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη Ανατολική Ευρώπη –Οι χώρες που δημιουργήθηκαν από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το Κεντρική Ευρώπη –Αλβανία χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας (Σερβία, Κροατία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, FYROM, Μαυροβούνιο) –Οι οικονομίες όλων των παραπάνω χωρών αντιμετωπίζουν προβλήματα κατά την μετάβαση τους από τις κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία στην οικονομία της αγοράς.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e Eastern Europe

Prentice Hall © 2002 International Business 3e Central Europe

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 29 Αγορές της Ασίας Ιαπωνία Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία Οι πρώην «Four Tigers» –Νότιος Κορέα, Ταϊβάν, Σιγκαπούρη και Χονκ Κογκ Κίνα (εμφανίζει μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης και θεωρείται η μελλοντική μεγάλη οικονομική δύναμη). Ινδία Χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας –Ταϊλάνδη, Μαλαισία και Ινδονησία

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 30 Αγορές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής Αφρική –Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι η Νότιος Αφρική θα γίνει μεγάλη οικονομική δύναμη τον 21 ο αιώνα. –Γενικά οι περισσότερες οικονομίες των χωρών της Αφρικής εξαρτώνται από τους φυσικούς πόρους και τη γεωργία. Μέση Ανατολή --Μεγάλη σημασία για τις Πολυεθνικές έχουν οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e Africa and the Middle East

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 32 Αγορές της Νοτίου Αμερικής Σημαντικότερες οικονομίες της Νοτίου Αμερικής είναι της: –Βραζιλίας, Αργεντινής, Χιλής και Κολομβίας. Παρότι οι οικονομίες των παραπάνω χωρών είναι πλούσιες σε φυσικούς πόρους δεν εμφανίζουν μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης επειδή αντιμετωπίζουν χρόνια πολιτική αστάθεια και εφαρμόζουν την υποκατάσταση εισαγωγών (import substitution) σαν εργαλείο ανάπτυξης. Οι περισσότερες χώρες της Νοτίου Αμερικής αντιμετωπίζουν προβλήματα μεγάλης ανισοκατανομής του εισοδήματος και φτώχιας. Τα προβλήματα αυτά προκαλούν πολιτική αστάθεια και δημιουργούν την επείγουσα ανάγκη για διαθρωτικές αλλαγές στις οικονομίες αυτές.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e South America

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 34 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 2.1 Νομικό, Τεχνολογικό και Πολιτικό Περιβάλλον Prentice Hall © 2002 International Business 3e 34

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 35 Σκοποί Η περιγραφή των διαφόρων νομικών συστημάτων που αντιμετωπίζουν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις. Η διαδικασία της επίδρασης που ασκούν οι νόμοι κάθε χώρας στην πραγματοποίηση των διεθνών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η καταγραφή των τρόπων που επιλύονται οι νομικές διαφορές στις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η περιγραφή των επιδράσεων του τεχνολογικού περιβάλλοντος της χώρας που δέχεται την ξένη επένδυση στις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 36 Σκοποί Τρόποι προφύλαξης των πολυεθνικών επιχειρήσεων από τον πολιτικό κίνδυνο. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις υπό μετάβαση οικονομίες των πρώην κομμουνιστικών χωρών.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 37 Είδη Νομικών συστημάτων Εθιμικό δίκαιο Αστικό δίκαιο Θρησκευτικό δίκαιο Γραφειοκρατικό δίκαιο

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 38 Εθιμικό Δίκαιο Το Εθιμικό Δίκαιο βασίζεται σε συσσωρευμένη γνώση και «σοφία» από δικαστικές αποφάσεις σε πλήθος περιπτώσεων που έχουν ληφθεί (δημιουργώντας έτσι νομικό ιστορικό προηγούμενο. To Εθιμικό Δίκαιο είναι το νομικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου και των πρώην αποικιών του που περιλαμβάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Καναδά, Αυστραλία, Ινδία, Νέα Ζηλανδία κ.α. Φυσικά σε κάθε ιδιαίτερη νομική περίπτωση λαμβάνονται νομοθετικές ρυθμίσεις από τα κοινοβούλια των χωρών συμπληρώνοντας έτσι τους θεσμούς του εθιμικού δικαίου.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 39 Αστικό δίκαιο Το αστικό δίκαιο είναι η πιο συνηθισμένη μορφή δικαίου στον κόσμο. Βασίζεται σε μια λεπτομερή καταγραφή (αστικός κώδικας) που επισημαίνει τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον ρόλο των δικαστών και των δικηγόρων μεταξύ των εθιμικού και του αστικού δικαίου. Στο εθιμικό δίκαιο ο δικαστής είναι ένας ανεξάρτητος διαιτητής μεταξύ των αντιμαχόμενων δικηγόρων των αντιδίκων. Στο αστικό δίκαιο ο δικαστής αρκετές αναλαμβάνει πολλά από τα καθήκοντα των δικηγόρων πχ. Την συγκέντρωση και την παρουσίαση αποδείξεων στο ακροατήριο του δικαστηρίου.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 40 Θρησκευτικό δίκαιο Το Θρησκευτικό δίκαιο βασίζεται σε κανόνες που προκύπτουν από την πίστη σε συγκεκριμένη θρησκεία. Μια χώρα που εφαρμόζει το θρησκευτικό δίκαιο σε αστικές και ποινικές υποθέσεις ανήκει στα λεγόμενα Θεοκρατικά καθεστώτα. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις πρέπει να οργανώνουν τις κινήσεις τους πολύ προσεκτικά σε χώρες που εφαρμόζουν το θρησκευτικό δίκαιο.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 41 Γραφειοκρατικό δίκαιο Το νομικό σύστημα των πρώην κομουνιστικών χωρών και άλλων δικτατορικών καθεστώτων αναφέρεται σαν γραφειοκρατικό δίκαιο. Το γραφειοκρατικό δίκαιο είναι οι απόψεις των γραφειοκρατών που κυβερνούν που πιθανόν να διαφέρουν από τους επίσημους νόμους της χώρας. Στις χώρες που επικρατεί το γραφειοκρατικό δίκαιο οι πολυεθνικές πρέπει να συμβιβαστούν με τις απόψεις των κυβερνώντων.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 42 Εγχώριοι Νόμοι Είναι οι νόμοι κάθε χώρας που καθορίζουν τις λειτουργίες της πολυεθνικής στη χώρα. Οι νόμοι αυτοί επηρεάζουν τις λειτουργίες της επιχείρησης στην ξένη χώρα και αφορούν: –Την διαχείριση της εργαστικής δύναμης –Την χρηματοδότηση των λειτουργιών –Το Marketing των προϊόντων –Την ανάπτυξη και την εφαρμογή νέων τεχνολογιών

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 43 Νόμοι που άμεσα επηρεάζουν τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες Μια χώρα (Α) μπορεί να επιχειρήσει να εξαναγκάσει μια άλλη χώρα (Β) να αλλάξει μια ανεπιθύμητη πολιτική (της Β) σε αυτήν (την Α) επιβάλλοντας περιορισμούς- ποινές στο εμπόριο με την χώρα αυτή (Β). Το embargo—μια συνήθης ποινή εναντίον του εμπορίου με συγκεκριμένη χώρα — μπορεί και από ομάδα χωρών. Χώρες επίσης μπορεί να επιχειρήσουν να ρυθμίσουν τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των πολυεθνικών εκτός των συνόρων τους μια πρακτική που ονομάζεται extraterritoriality.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 44 Νόμοι εναντίον των ξένων επιχειρήσεων Μερικές αριστερές κυβερνήσεις μπορεί να επιδιώξουν την μεταβίβαση της ιδιοκτησίας από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα μια διαδικασία που αποκαλείται εθνικοποίηση. –Όταν η κυβέρνηση της χώρας που αποζημιώνει την ξένη επιχείρηση για την εθνικοποίηση της περιουσίας της η πράξη αυτή ονομάζεται expropriation. –Όταν η κυβέρνηση της χώρας δεν αποζημιώνει την ξένη επιχείρηση για την εθνικοποίηση της περιουσίας της η πράξη αυτή ονομάζεται confiscation.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 45 Νόμοι εναντίον των ξένων επιχειρήσεων Περιορισμοί στην ξένη ιδιοκτησία –Πολλές κυβερνήσεις περιορίζουν το ποσοστό ξένης ιδιοκτησίας των εγχώριων επιχειρήσεων για να αποφύγουν να περιπέσει ο έλεγχος των οικονομιών τους ή κάποιων σημαντικών οικονομικών κλάδων σε ξένους. Οι χώρες μπορεί επίσης να επιβάλουν περιορισμούς στις πολυεθνικές που αφορούν τον επαναπατρισμό των κερδών του από την φιλοξενούσα χώρα (host country) στην χώρα που εδρεύει η μητρική εταιρία (home country).

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 46 Επιδράσεις της λειτουργίας των πολυεθνικών επιχειρήσεων στις οικονομίες των φιλοξενουσών χωρών (Host Countries) Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις επηρεάζουν τις εγχώριες οικονομίες όπου λειτουργούν. –Πολλά από τα αποτελέσματα είναι θετικά πχ δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, μεταφορά τεχνολογίας, τεχνογνωσίας, τεχνικών management. –Άλλα αποτελέσματα είναι αρνητικά για την εγχώρια οικονομία πχ. Ο ανταγωνισμός με τις εγχώριες επιχειρήσεις μπορεί να προκαλέσει μείωση των κερδών τους (των τοπικών επιχειρήσεων) και πιθανή απώλεια θέσεων εργασίας.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 47 Πολιτιστικές επιδράσεις των πολυεθνικών επιχειρήσεων Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις έχουν σημαντικές επιδράσεις στην κουλτούρα των χωρών όπου λειτουργούν. Μερικές από τις επιδράσεις είναι θετικές όπως η εισαγωγή και χρησιμοποίηση ασφαλέστερου εξοπλισμού και μηχανημάτων καθώς και η βελτιωμένη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Άλλες είναι αρνητικές όπως η μόλυνση του περιβάλλοντος και η απαξίωση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 48 Επίλυση διαφορών στις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες Για την επίλυση των διαφορών στις διεθνείς επιχειρηματικέςδραστηριότητες πρέπει να απαντήσουμε στις παρακάτω ερωτήσεις. Ποιας χώρας οι νόμοι εφαρμόζονται; Σε ποια χώρα θα επιλυθεί η διαφορά; Ποια νομική διαδικασία θα χρησιμοποιηθεί για την επίλυση της διαφοράς; Πως θα εφαρμοσθεί μια απόφαση ή συμφωνία;

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 49 Επίλυση διαφορών στις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες Eάν μια διεθνής σύμβαση δεν δίνει απάντηση στις δύο πρώτες ερωτήσεις κάθε επιχείρηση που εμπλέκεται μπορεί να ζητήσει να εξετασθεί η υπόθεση σε δικαστικό σύστημα που ευνοεί περισσότερο τα συμφέροντά της. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως forum shopping. Οι βιομηχανικές πολυεθνικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι συνήθως το Forum shopping δεν καταλήγει σε ευνοϊκές αποφάσεις για τα συμφέροντά τους στις διεθνείς αγορές.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 50 Τεχνολογικό περιβάλλον Οι χώρες μπορεί να αλλάξουν ή να διαμορφώσουν το τεχνολογικό περιβάλλον μέσω της επενδυσης. –Βελτιώνοντας τα επίπεδα γνώσεων και δεξιοτήτων των πολιτών, οι χώρες βελτιώνουν την παραγωγικότητα και την αποδοτικότητα του εργατικού δυναμικού τους. –Επίσης το τεχνολογικό περιβάλλον μπορεί να μεταβληθεί μέσω της μεταφοράς της τεχνολογίας από μια χώρα σε άλλη.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 51 Τεχνολογικό περιβάλλον Ένας βασικός παράγοντας που επιδρά καθοριστικά στο τεχνολογικό περιβάλλον της χώρας και στις αποφάσεις των πολυεθνικών επιχειρήσεων για μεταφορά της τεχνολογίας είναι ο βαθμός προστασίας που παρέχει το νομικό σύστημα κάθε χώρας στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. –Η προστασία των δικαιωμάτων αυτών αναφέρεται σε πολλές διεθνείς συνθήκες. –Ασθενής προστασία των δικαιωμάτων αυτών μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες στην διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες. – Διεθνείς Οικονομικές συγκρούσεις που συχνά προκύπτουν έχουν ως αίτιο την ανεπάρκεια των νόμων που προστατεύουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 52 Πολιτικό περιβάλλον Το πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί η επιχείρηση παίζει σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Εμφύλιοι πόλεμοι, δολοφονίες, απαγωγές επιχειρηματιών και εθνικοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων των πολυεθνικών επιχειρήσεων αποτελούν σημαντικούς κινδύνους για την επιβίωση των λειτουργιών της επιχείρησης στην ξένη χώρα.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 53 Πολιτικοί κίνδυνοι Οι πολιτικοί κίνδυνοι ορίζονται σαν αλλαγές στο πολιτικό περιβάλλον που επηρεάζουν αρνητικά την την αξία των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 54 Πολιτικό περιβάλλον Οι περισσότεροι πολιτικοί κίνδυνοι μπορεί να διαιρεθούν σε τρεις κατηγορίες: –Λειτουργικός κίνδυνος (Operating risk), όπου οι λειτουργίες της επιχείρησης ή η ασφάλεια των απασχολουμένων απειλείται. –Κίνδυνος Ιδιοκτησίας (Ownership risk), όπου η περιουσία της επιχείρησης απειλείται με εθνικοποίηση. –Κίνδυνος μεταφοράς (Transfer risk), όπου η τοπική κυβέρνηση παρεμβαίνει στην διαδικασία μεταφοράς επιχειρηματικών κεφαλαίων προς και από τη χώρα.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 55 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 2.2 Ο Ρόλος της Κουλτούρας Prentice Hall © 2002 International Business 3e 55

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 56 Σκοποί Βασικά χαρακτηριστικά της κουλτούρας. Στοιχεία της κουλτούρας και παραδείγματα που δείχνουν πως τα στοιχεί αυτά επηρεάζουν την διεθνή επιχειρηματική δραστηριότητα Μέσα με τα οποία μέλη μιας κουλτούρας επικοινωνούν μεταξύ τους. Πως οι θρησκευτικές και άλλες αξίες επηρεάζουν το εγχώριο περιβάλλον εντός του οποίου διεξάγεται η διεθνής επιχειρηματική δραστηριότητα.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 57 Σκοποί Βασικές ομαδοποιήσεις της κουλτούρας και η χρησιμότητά της στους managers. Βασικές διαφορές στις αξίες της κουλτούρας κατά τον Hofstede. Πως οι διαφορές στην κουλτούρα επηρεάζουν τις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 58 E-Culture Η ανάπτυξη του Internet μεταβάλλει την κουλτούρα στις διεθνείς συναλλαγές. Επηρεάζει τα χαρακτηριστικά όσον αφορά την ανάληψη του κινδύνου, την λήψη αποφάσεων, την οργανωτική ιεραρχία και την εκπαίδευση.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 59 Κουλτούρα Κουλτούρα είναι μια συλλογή αξιών, πεποιθήσεων, συμπεριφορών, ηθών, και χαρακτηριστικών τα οποία διακρίνουν μια κοινωνία από μια άλλη.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 60 Χαρακτηριστικά της κουλτούρας Η κουλτούρα αντανακλά Culture reflects συμπεριφορά (learned behavior) που μεταβιβάζεται από ένα μέλος της κοινωνίας σε ένα άλλο. Τα στοιχεία της κουλτούρας σχετίζονται μεταξύ τους. Η κουλτούρα είναι προσαρμόσιμη, δηλαδή αλλάζει όταν δέχεται επιδράσεις από εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν την κοινωνία. Η κουλτούρα χαρακτηρίζει τα άτομα που ανήκουν σε μια κοινωνία.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 61 Στοιχεία της κουλτούρας Κοινωνική διάρθρωση Γλώσσα Επικοινωνία Θρησκεία Αξίες και συμπεριφορές

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 62 Κοινωνική διάρθρωση Άτομα, οικογένειες, ομάδες –Σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, υπάρχουν άτομα που ζούν σε οικογένειες και συνεργάζονται μέσα σε ομάδες. Κοινωνίες διαφέρουν όσον αφορά τον τρόπο που ορίζουν την οικογένεια και τη σχετική σημασία που έχει το άτομο μέσα σε μία ομάδα. Κοινωνική διαστρωμάτωση –Όλες οι κοινωνίες χωρίζουν σε κατηγορίες τους ανθρώπους με βάση το φύλλο, την απασχόληση, την εκπαίδευση και άλλα χαρακτηριστικά. Το πως τα άτομα δρούν εντός της ομάδας και σε σχέση με άλλες ομάδες διαφέρει στις διάφορες κοινωνίες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 63 Κοινωνική διάρθρωση Κοινωνική κινητικότητα –Η κοινωνική κινητικότητα συχνά επηρεάζει τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές των ατόμων όσον αφορά τις εργασιακές σχέσεις, τον σχηματισμό ανθρώπινου κεφαλαίου, την ανάληψη κινδύνων και την επιχειρηματικότητα.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 64 Γλώσσα Η γλώσσα οργανώνει τον τρόπο που τα μέλη μιας κοινωνίας σκέπτονται για τον κόσμο. Φιλτράρει παρατηρήσεις και έτσι επηρεάζει απροσδόκητα τα μηνύματα που στέλνονται όταν τα άτομα προσπαθούν να επικοινωνήσουν. Η παρουσία περισσότερων από μιας γλωσσών είναι σημαντικό σημάδι της διασποράς του πληθυσμού μιας χώρας. Υποδηλεί την παρουσία διαφορών στο εισόδημα, τον τρόπο εργασίας και την εκπαίδευση.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e World Languages

Prentice Hall © 2002 International Business 3e Africa’s Colonial Heritage

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 67 Γλώσσα H γλώσσα σαν συγκριτικό όπλο. -Οι γλωσσικοί δεσμοί (χώρες με την ίδια γλώσσα) συχνά δημιουργούν σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα επειδή η ικανότητα για επικοινωνία είναι σημαντική για την άσκηση των επιχειρηματικών συναλλαγών. Επικρατούσα γλώσσα (Lingua franca) –Η αγγλική γλώσσα θεωρείται η επικρατούσα κοινή γλώσσα (lingua franca) στις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες. Aυτό οφείλεται στην Βρετανική οικονομική και στρατιωτική κυριαρχία τον 19 ο αιώνα και την αμερικανική κυριαρχία μετά τον β΄παγκοσμιο πόλεμο.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 68 Γλώσσα Μετάφραση –Μερικές γλωσσικές διαφορές έχουν ξεπερασθεί με τη μετάφραση. Οι μεταφραστές πρέπει να είναι πού προσεκτικοί ώστε να μεταφράζουν τις βασικές ιδέες και τα νοήματα των λεγομένων και όχι κατά κυριολεξία τις λέξεις. Η άρνηση με το «όχι» –Στις οικονομικές διαπραγματεύσεις οι Ιάπωνες επιχειρηματίες όταν απαντούν «ναι» εννοούν ότι έχουν καταλάβει τι λέγεται. Το ¨όχι¨ θεωρείται αγενής απάντηση. Έτσι η άρνηση πρέπει να εκφράζεται με πολύ προσεκτικό και έμμεσο τρόπο.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 69 Επικοινωνία Μη γλωσσική επικοινωνία (Nonverbal communication) –Τα μέλη μιας κοινωνίας επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς την χρήση λέξεων. Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι των 80 με 90% των πληροφοριών μεταφέρεται στα μέλη μιας κουλτούρας με άλλα μέσα εκτός της γλώσσας (πχ. κινήσεις χεριών). Δώρα και φιλοξενία. –Η χορήγηση δώρων και η φιλοξενία είναι σημαντικά μέσα επικοινωνίας σε πολλές επιχειρηματικές κουλτούρες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 70 Θρησκεία Οι θρησκείες συχνά επιβάλλουν περιορισμούς στον ρόλο των ατόμων στην κοινωνία. Πχ, στον Ινδουϊσμό έχει μεγαλύτερη σημασία η πνευματική καταξίωση παρά η οικονομική. Αυτό επηρεάζει την αγορά εργασίας και επιδρά αρνητικά στις επιχειρηματικές ευκαιρίες. Η επίδραση της θρησκείας στις διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες ποικίλει από χώρα σε χώρα και εξαρτάται από το νομικό σύστημα, την ομοιογένεια των θρησκευτικών πεποιθήσεων και την ανεκτικότητα σε άλλες θρησκείες στην χώρα.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e Major World Religions

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 72 Αξίες και συμπεριφορές Η κουλτούρα συχνά επηρεάζει και αντανακλά τις αξίες και συμπεριφορές των μελών μιας κοινωνίας. Οι αξίες είναι οι αρχές και τα standards που αποδεκτά από τα μέλη μιας κοινωνίας. Οι συμπεριφορές περιλαμβάνουν τις πράξεις τα συναισθήματα και τις σκέψεις που προκύπτουν από τις αξίες. Χρόνος –Στην αγγλοσαξωνική κουλτούρα η επικρατούσα συμπεριφορά καθορίζεται από τη φράση «ο χρόνος είναι χρήμα» (“time is money”). Αυτό δεν ισχύει στις συμπεριφορές στην Λατινική Αμερική.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 73 Αξίες και συμπεριφορές Ηλικία –Η νεότητα θεωρείται προσόν στις ΗΠΑ. Όμως στις ασιατικές και αραβικές κουλτούρες η ηλικά είναι σεβαστή και η καριέρα ενός manager σχετίζεται άμεσα με την ηλικία. Εκπαίδευση –Το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας (που αφορά τη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση) αντανακλά τις πολιτιστικές αξίες της κοινωνίας της χώρας.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 74 Αξίες και συμπεριφορές Status –Σε μερικές κοινωνίας (πχ. στο Ηνωμένο Βασίλειο) το status κληρονομείται σαν αποτέλεσμα του πλούτου ή τίτλων ευγένειας. Σε άλλες κοινωνίες (πχ. ΗΠΑ) κερδίζεται με προσωπικές ή επαγγελματικές επιτυχίες.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 75 Η προσέγγιση της ομαδοποίησης της κουλτούρας (The Cultural Cluster Approach) Η προσέγγιση της ομαδοποίησης της κουλτούρας είναι μια τεχνική για την κατάταξη στις εθνικές κουλτούρες. Μια cultural cluster αποτελείται από χώρες που έχουν πολλές πολιτιστικές ομοιότητες. Πολλές ομάδες (clusters) συνδέονται με την ομοιότητα της γλώσσας.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e A Synthesis of Country Clusters

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 77 Οι πέντε διαστάσεις του Hofstede (Hofstede’s Five Dimensions) Κοινωνικός προσανατολισμός (Social orientation) Δυναμικός προσανατολισμός (Power orientation) Προσανατολισμός αβεβαιότητας (Uncertainty orientation) Προσανατολισμός του στόχου (Goal orientation) Προσανατολισμός του χρόνου (Time orientation)

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 78 Κοινωνικός Προσανατολισμός Ο κοινωνικός προσανατολισμός αφορά τις απόψεις για την σχετική σημασία του ατόμου ή των ομάδων που ανήκει το άτομο. Οι δύο ακραίες καταστάσεις του κοινωνικού προσανατολισμού είναι ο ατομικισμός ο κολεκτιβισμός (individualism and collectivism).

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 79 Δυναμικός προσανατολισμός Ο δυναμικός προσανατολισμός αναφέρεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι σε μια κουλτούρα διαφορετικά χρησιμοποιούν την εξουσία που διαθέτουν σε μια κοινωνία ή σε μια επιχείρηση. Οι δύο ακραίες καταστάσεις του δυναμικού προσανατολισμού είναι ο σεβασμός της δύναμης και η ανοχή της δύναμης (power respect, and power tolerance).

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 80 Προσανατολισμός αβεβαιότητας Ο προσανατολισμός αβεβαιότητας είναι η αντιμετώπιση από τους ανθρώπους της αβεβαιότητας και καταστάσεων με αμφίβολη έκβαση. Οι δύο ακραίες καταστάσεις του προσανατολισμού της αβεβαιότητας είναι η αποδοχή της αβεβαιότητας και η αποφυγή της αβεβαιότητας (uncertainty acceptance, and uncertainty avoidance).

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 81 Προσανατολισμός του στόχου Ο προσανατολισμός του στόχου είναι οι τρόποι που οι άνθρωπο χρησιμοποιούν για επιτύχουν διαφόρους στόχους. Οι δύο ακραίες καταστάσεις του προσανατολισμού του στόχου είναι ο επιθετικός τρόπος και ο αμυντικός τρόπος (aggressive goal behavior, and passive goal behavior).

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 82 Προσανατολισμός του χρόνου Ο προσανατολισμός του χρόνου είναι ο τρόπος που το μέλος μιας κουλτούρας αντιμετωπίζει την εργασία και τη ζωή. Πιο συγκεκριμένα εάν τα αντιμετωπίζει από βραχυχρόνια ή μακροχρόνια άποψη. Μερικές κουλτούρες όπως αυτή της Ιαπωνίας υιοθετούν την μακροχρόνιους μελλοντικούς στόχους. Άλλες κουλτούρες όπως στο Πακιστάν και τη Δυτική Αφρική προσέχουν τι συνέβη στο παρελθόν και τι συμβαίνει τώρα και δίδουν έμφαση στον σεβασμό των παραδόσεων και την εκπλήρωση των κοινωνικών υποχρεώσεων.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 83 Acculturation (προσαρμογή στην κουλτούρα) Acculturation είναι η διαδικασία με την οποία ένα άτομο όχι μόνο καταλαβαίνει και σέβεται μια ξένη κουλτούρα αλλά τροποποιεί και υιοθετεί συμπεριφορές ώστε να πλησιάσει και αν εφαρμόσει τη νέα κουλτούρα.

Prentice Hall © 2002 International Business 3e 84 Διαφορές στην κουλτούρα και ηθική Οι διαφορές στην κουλτούρα συχνά δημιουργούν ηθικά προβλήματα. Μια αποδεκτή συμπεριφορά σε μια κουλτούρα μπορεί να χαρακτηρισθεί ανήθικη σε άλλη κουλτούρα.