ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ: ΠΡΟΛΗΨΗ, ΔΙΑΓΝΩΣΗ, ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΝ ΠΑΤΡΩΝ

ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ Οι ασθενείς με οργανικά προβλήματα παρουσιάζουν συχνά ψυχοκοινωνικά προβλήματα & ψυχιατρικές διαταραχές νοσηλευόμενοι 30 – 60% εξωτερικοί ασθενείς 20 – 25%

ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΨΥΧΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Είναι σίγουρο ότι ο καρκίνος ευθύνεται για την πρόκληση ψυχικών προβλημάτων σε πολλούς ασθενείς

ΑΙΤΙΕΣ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ Τρεις κυρίως αιτίες μπορούν να προκαλέσουν ψυχοπαθολογική συμπτωματολογία στους ογκολογικούς ασθενείς : 1.Μεταβολικές διαταραχές – Οργανικό ΨΣ 2.Φάρμακα – ανεπιθύμητες ενέργειες 3.Διάγνωση

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ( Ι ) ~ 50% θα παρουσιάσουν στην πορεία της νόσου και ψυχιατρική συμπτωματολογία Derogatis et al., 1983 Διαταραχές προσαρμογής68% Μείζονες συναισθηματικές διαταραχές13% Οργανικό ΨΣ 8% Αγχώδεις εκδηλώσεις 4% Massie & Holland, 1987

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ( ΙI ) Στην Ελλάδα ~ 1/3 ασθενών παρουσιάσαν στην πορεία της νόσου Aγχώδη συμπτωματολογία31% Kαταθλιπτική συμπτωματολογία25% Ιconomou et al., 2004

Πρωτοβάθμια πρόληψη Μείωση της επίπτωσης των ψυχικών διαταραχών σε ασθενείς με οργανική νόσο (ομάδες κινδύνου)

Δευτεροβάθμια Πρόληψη Έγκαιρη αναγνώρισηΈγκαιρη αναγνώριση Ταχύτερη θεραπευτική αντιμετώπισηΤαχύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση ψυχιατρικών διαταραχών σε ασθενείς με καρκίνο, ώστε να ανακοπεί η πορεία τους και να προληφθούν οι υποτροπές ψυχιατρικών διαταραχών σε ασθενείς με καρκίνο, ώστε να ανακοπεί η πορεία τους και να προληφθούν οι υποτροπές

Τριτοβάθμια Πρόληψη Πρόληψη των επιπλοκώνΠρόληψη των επιπλοκών Μείωση του βαθμού αναπηρίας που συνεπάγεται η συνύπαρξη ψυχικής διαταραχής σε άτομα με καρκίνοΜείωση του βαθμού αναπηρίας που συνεπάγεται η συνύπαρξη ψυχικής διαταραχής σε άτομα με καρκίνο

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΠΡΟΔΙΑΘΕΤΟΥΝ ΓΙΑ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Προνοσηρή προσωπικότηταΠρονοσηρή προσωπικότητα Χαμηλή αυτοεκτίμησηΧαμηλή αυτοεκτίμηση Δυσκολία στο χειρισμό στρεσσογόνων γεγονότωνΔυσκολία στο χειρισμό στρεσσογόνων γεγονότων Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτωνΔυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων Έντονη συναισθηματική έκφρασηΈντονη συναισθηματική έκφραση Παθητική και ενοχική στάση στη ζωήΠαθητική και ενοχική στάση στη ζωή Αλκοόλ, κάπνισμα και ουσίεςΑλκοόλ, κάπνισμα και ουσίες Κοινωνική απόσυρσηΚοινωνική απόσυρση Κακή κοινωνικοοικονομική κατάστασηΚακή κοινωνικοοικονομική κατάσταση

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΛΟΓΩ ΕΝΤΟΠΙΣΗΣ (Ι) Καρκίνος εγκεφάλου : Βραδείας ανάπτυξης  αλλαγή στην προσωπικότητα Ταχείας ανάπτυξης  γνωσιακή έκπτωση, διαταραχές συνείδησηςΚαρκίνος εγκεφάλου : Βραδείας ανάπτυξης  αλλαγή στην προσωπικότητα Ταχείας ανάπτυξης  γνωσιακή έκπτωση, διαταραχές συνείδησης Καθυστερημένη εγκεφαλοπάθεια από ακτινοβολία  σύγχυση, παραλήρημα κεφαλαλγία,ναυτία Καθυστερημένη εγκεφαλοπάθεια από ακτινοβολία  σύγχυση, παραλήρημα κεφαλαλγία,ναυτία

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΛΟΓΩ ΕΝΤΟΠΙΣΗΣ (ΙΙ) Καρκίνος στομάχου : κατάθλιψηΚαρκίνος στομάχου : κατάθλιψη Καρκίνος οισοφάγου : λειτουργική διαταραχή (κατάποση-αγχος)Καρκίνος οισοφάγου : λειτουργική διαταραχή (κατάποση-αγχος) Καρκίνος παχέως : κόπωση και κατάθλιψηΚαρκίνος παχέως : κόπωση και κατάθλιψη Καρκίνος παγκρέατος : κατάθλιψηΚαρκίνος παγκρέατος : κατάθλιψη άγχος και αίσθημα επικείμενου θανάτου άγχος και αίσθημα επικείμενου θανάτου

ΑΛΛΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ (σε σχέση με την πρόληψη) Στάδιο νόσου.Στάδιο νόσου. Ύπαρξη πόνου.Ύπαρξη πόνου. Χειρουργικές παρεμβάσεις.Χειρουργικές παρεμβάσεις. ΧημειοθεραπείαΧημειοθεραπεία

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ Άρνηση Θυμός Συνδιαλλαγή Κατάθλιψη Αποδοχή (Kübler Ross)

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Η ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ να δίνεται χρόνοςνα δίνεται χρόνος να ακούμε τον ασθενήνα ακούμε τον ασθενή να προσέχουμε τα εξωλεκτικά σημάδιανα προσέχουμε τα εξωλεκτικά σημάδια να υπάρχει εχεμύθειανα υπάρχει εχεμύθεια να γίνεται εξατομικευμένη πληροφόρησηνα γίνεται εξατομικευμένη πληροφόρηση να επιτρέπεται η συζήτηση επώδυνων θεμάτωννα επιτρέπεται η συζήτηση επώδυνων θεμάτων να επιτρέπεται η σιωπήνα επιτρέπεται η σιωπή να μεταφέρεται αυθεντική ελπίδανα μεταφέρεται αυθεντική ελπίδα

Ψυχικές διαταραχές σε ασθενείς με καρκίνο Ψυχικές διαταραχές σε ασθενείς με καρκίνο Διαταραχές προσαρμογής (68%)Διαταραχές προσαρμογής (68%) Μείζονες συναισθ. διαταραχές (13%)Μείζονες συναισθ. διαταραχές (13%) Παραλήρημα/ Οργανικό Ψ/Σ ( 8%)Παραλήρημα/ Οργανικό Ψ/Σ ( 8%) Διαταραχές Προσωπικότητας ( 7%)Διαταραχές Προσωπικότητας ( 7%) Αγχώδεις διαταραχές ( 4%)Αγχώδεις διαταραχές ( 4%) (Massie και Holland) (Massie και Holland)

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Αντιδραστική κατάθλιψη (στον γενικό πληθυσμό 10-15%)Αντιδραστική κατάθλιψη (στον γενικό πληθυσμό 10-15%) Μειζων καταθλιψη (στον γενικό πληθυσμό 2-4%)Μειζων καταθλιψη (στον γενικό πληθυσμό 2-4%)

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ Ιστορικό συναισθηματικης διαταρ.Ιστορικό συναισθηματικης διαταρ. Κατάχρηση αλκοόλΚατάχρηση αλκοόλ Ανεπαρκώς ελεγχόμενος πόνοςΑνεπαρκώς ελεγχόμενος πόνος Προχωρημένο στάδιο νόσουΠροχωρημένο στάδιο νόσου Καρκίνος παγκρεατοςΚαρκίνος παγκρεατος

ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ (ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ) Δυσπροσαρμοστική αντίδραση σε στρεσογόνο παραγονταΔυσπροσαρμοστική αντίδραση σε στρεσογόνο παραγοντα Ύφεση όταν επιτευχθεί ένα νέο είδος προσαρμογήςΎφεση όταν επιτευχθεί ένα νέο είδος προσαρμογής Εκδηλώνεται με: Εκδηλώνεται με: Έκπτωση λειτουργικότηταςΈκπτωση λειτουργικότητας ΣυμπτώματαΣυμπτώματα

Συμπτώματα αντιδραστικής κατάθλιψης Δυσφορικό συναίσθημαΔυσφορικό συναίσθημα Αισθήματα ενοχήςΑισθήματα ενοχής Φόβοι για το μέλλονΦόβοι για το μέλλον ΑγωνίαΑγωνία ΑϋπνοίαΑϋπνοία Αίσθημα παλμών η ταχυκαρδίαςΑίσθημα παλμών η ταχυκαρδίας ΕφιδρώσειςΕφιδρώσεις Αίσθημα συσφιξης κεφαλήςΑίσθημα συσφιξης κεφαλής Ευσυγκινησία ή κλάματαΕυσυγκινησία ή κλάματα Αίσθημα επικείμενου κακούΑίσθημα επικείμενου κακού

ΜΕΙΖΟΝ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (πέντε ή περισσότερα συμπτώματα) Καταθλιπτική διάθεσηΚαταθλιπτική διάθεση Μείωση ενδιαφέροντος ευχαρίστησηςΜείωση ενδιαφέροντος ευχαρίστησης Μεγάλη απώλεια ή αύξηση βάρους (5%/μήνα)Μεγάλη απώλεια ή αύξηση βάρους (5%/μήνα) Αϋπνία ή υπερυπνίαΑϋπνία ή υπερυπνία Ψυχοκινητική ανησυχία ή αναστολήΨυχοκινητική ανησυχία ή αναστολή Καταβολή δυνάμεωνΚαταβολή δυνάμεων Αισθήματα αναξιοτήτας ή ενοχήςΑισθήματα αναξιοτήτας ή ενοχής Δυσκολία στη σκέψη ή συγκεντρωσηΔυσκολία στη σκέψη ή συγκεντρωση Ιδέες αυτοκτονίας ή απόπειρεςΙδέες αυτοκτονίας ή απόπειρες Παραληρητικές ιδέες (σύντονες ή ασύντονες)Παραληρητικές ιδέες (σύντονες ή ασύντονες)

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ Να γίνεται προσεκτική αξιολόγηση όταν υπάρχουν ιδέες αυτοκτονίας ή ευχές θανάτουΝα γίνεται προσεκτική αξιολόγηση όταν υπάρχουν ιδέες αυτοκτονίας ή ευχές θανάτου Συμπτωμα καταθλιψης ή έκφραση αντίδρασης σε αφόρητο συμπτωμα της νόσουΣυμπτωμα καταθλιψης ή έκφραση αντίδρασης σε αφόρητο συμπτωμα της νόσου Μύθος οτι οι ογκολογικοί ασθενείς έχουν περισσότερες ή καθόλου αυτοκτονίεςΜύθος οτι οι ογκολογικοί ασθενείς έχουν περισσότερες ή καθόλου αυτοκτονίες

ΑΥΞΗΜΕΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ Προχωρημένος καρκινοςΠροχωρημένος καρκινος Χαμηλή πρόγνωσηΧαμηλή πρόγνωση Ανεπαρκώς ελεγχόμενος πόνοςΑνεπαρκώς ελεγχόμενος πόνος Ιστορικό προηγούμενης απόπειραςΙστορικό προηγούμενης απόπειρας Οικογενειακό ιστορικό απόπειραςΟικογενειακό ιστορικό απόπειρας Επιπρόσθετα οργανικό Ψ/ΣΕπιπρόσθετα οργανικό Ψ/Σ Εντοπισμός καρκίνου (στόμα πνεύμονας λάρυγγας)Εντοπισμός καρκίνου (στόμα πνεύμονας λάρυγγας)

ΟΡΓΑΝΙΚΟ ΨΥΧΟΣΥΝΔΡΟΜΟ (ΟΞΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟ ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ) Σημαντική ψυχιατρική διαταραχή & συχνά θέτει στα αρχικά στάδια πολλαπλά διαγνωστικά προβλήματαΣημαντική ψυχιατρική διαταραχή & συχνά θέτει στα αρχικά στάδια πολλαπλά διαγνωστικά προβλήματα Χρήζει επείγουσας αντιμετώπισηςΧρήζει επείγουσας αντιμετώπισης Αιτιοπαθογενετικά το παραλήρημα θεωρείται εκδήλωση γενικευμένης εγκεφαλικής ανεπάρκειας με απορρυθμιση των νευροδιαβιβαστικών συστημάτωνΑιτιοπαθογενετικά το παραλήρημα θεωρείται εκδήλωση γενικευμένης εγκεφαλικής ανεπάρκειας με απορρυθμιση των νευροδιαβιβαστικών συστημάτων

ΑΙΤΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΟΥ ΨΥΧΟΣΥΝΔΡΟΜΟΥ Μεταστάσεις στον εγκέφαλο Τοξικότητα χημειοθέραπειας Μεταβολικές διαταραχές από βλάβη ζωτικών οργάνων (ήπαρ,νεφρά) Διαταραχές ηλεκτρολυτών από εμέτους χημειοθεραπείας,φάρμακα και παρανεοπλασματικά σύνδρομα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΟΡΓΑΝΙΚΟΥ ΨΥΧΟΣΥΝΔΡΟΜΟΥ Διαταραχή επιπέδου συνείδησηςΔιαταραχή επιπέδου συνείδησης Κυμαινόμενες περίοδοι ανησυχίαςΚυμαινόμενες περίοδοι ανησυχίας ΤαραχήΤαραχή Αυπνια με αναστροφή μέρα-νύχταςΑυπνια με αναστροφή μέρα-νύχτας ΚαχυποψίαΚαχυποψία ΕπιθετικότηταΕπιθετικότητα ΠαραλήρημαΠαραλήρημα ψευδαισθήσειςψευδαισθήσεις

ΠΡΟΫΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Νευρωτικές διαταραχές :αυξημένος κίνδυνος δυσπροσαρμοστικής αντίδρασης με επίταση άγχους & φόβων.Μεγάλο ποσοστό διαταραχής πανικού την πρώτη νοσηλεία, διάγνωση, χημειοθεραπείαΝευρωτικές διαταραχές :αυξημένος κίνδυνος δυσπροσαρμοστικής αντίδρασης με επίταση άγχους & φόβων.Μεγάλο ποσοστό διαταραχής πανικού την πρώτη νοσηλεία, διάγνωση, χημειοθεραπεία Διαταραχή προσωπικότητος :άγχος, κατάθλιψη δύσκολες διαπροσωπικές σχέσεις με ιατρικό προσωπικό,δυσκολία στις αποφάσεις, άρνηση θεραπείας(ακαμπτες & δυσπροσαρμοστικές απαντήσεις στο στρές)Διαταραχή προσωπικότητος :άγχος, κατάθλιψη δύσκολες διαπροσωπικές σχέσεις με ιατρικό προσωπικό,δυσκολία στις αποφάσεις, άρνηση θεραπείας(ακαμπτες & δυσπροσαρμοστικές απαντήσεις στο στρές) Σχιζοφρένεια :αργότερα διάγνωση, δυσκολία κατανόησης νόσου, θεραπειών, επιπλοκών άρα δύσκολη επίτευξη επιτυχούς θεραπείαςΣχιζοφρένεια :αργότερα διάγνωση, δυσκολία κατανόησης νόσου, θεραπειών, επιπλοκών άρα δύσκολη επίτευξη επιτυχούς θεραπείας

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Βιολογικές θεραπείεςΒιολογικές θεραπείες ΨυχοθεραπείεςΨυχοθεραπείες Ψυχοκοινωνική αποκατάστασηΨυχοκοινωνική αποκατάσταση Ποιότητα ζωήςΠοιότητα ζωής

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΊΕΣ Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικάΤρικυκλικά αντικαταθλιπτικά SSRIsSSRIs SNRIsSNRIs ΑγχολυτικάΑγχολυτικά ΑντιψυχωτικάΑντιψυχωτικά υπναγωγάυπναγωγά

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Ατομική ψυχοθεραπείαΑτομική ψυχοθεραπεία Ομαδικές ψυχοθεραπείεςΟμαδικές ψυχοθεραπείες Ομάδες αυτοβοήθειαςΟμάδες αυτοβοήθειας Συμβουλευτικές-εκπαιδευτικές προσεγγίσειςΣυμβουλευτικές-εκπαιδευτικές προσεγγίσεις

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ