ΕΚΦΕ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΛΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Στέφανος Κ. Ντούλας Χημικός ΜEd – MSc Εκπαιδευτικός

Κανόνες Ασφαλείας Εργαστηριακός Οδηγός Χημεία Β΄ Γυμνασίου (σελ. 8) …οι εργαστηριακές ασκήσεις για να έχουν γόνιμο αποτέλεσμα που να δίνει ικανοποίηση και γνώση στον ασκούμενο, απαιτούν αφενός καλή γνώση των οδηγιών εκτέλεσης του πειράματος και αφετέρου την αυστηρή τήρηση ορισμένων κανόνων ασφαλείας…

Κανόνες Ασφαλείας  Περισσότερα πειράματα => ↑ κινδύνου ατυχημάτων  Τα ατυχήματα οφείλονται συνήθως σε απροσεξία ή σε άγνοια κανόνων ασφαλείας  Ακίνδυνη διεξαγωγή πειραμάτων προϋποθέτει γνώση και εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας

Ιματισμός Στο εργαστήριο Χημείας φοράμε πάντα:  Προστατευτικά γυαλιά  Γάντια  Εργαστηριακή μπλούζα

Φακοί επαφής  Απαιτείται μεγάλη προσοχή  Προκαλούνται σοβαρά προβλήματα αν περάσει ανάμεσα στο φακό και στο μάτι σκόνη ή διαβρωτικό υγρό  Σε περίπτωση ατυχήματος απαιτείται πλύσιμο με άφθονο νερό  Μεταφορά στο γιατρό

Εργαστηριακός Πάγκος Στον εργαστηριακό πάγκο πρέπει:  Να επικρατεί καθαριότητα και τάξη  Να μην υπάρχουν ουσίες που δε χρησιμοποιούνται  Να καθαρίζεται μετά το πέρας της εργαστηριακής άσκησης

Αντιδραστήρια και σκεύη  Δεν πρέπει να πιάνουμε αντιδραστήρια με τα χέρια  Σε περίπτωση επαφής αντιδραστηρίου με το δέρμα απαιτείται Πλύσιμο με άφθονο νερό Αναφορά του συμβάντος στον καθηγητή  Δεν δοκιμάζουμε ουσίες με το στόμα  Δεν μυρίζουμε χημικά αντιδραστήρια

Αντιδραστήρια και σκεύη Όταν πρέπει να μυρίσουμε αντιδραστήριο:  Κρατάμε τη φιάλη μακριά από τη μύτη  Δημιουργούμε με το χέρι μας ρεύμα αέρα

Αντιδραστήρια και σκεύη  Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κανένα αντιδραστήριο ή σκεύος που δεν προβλέπεται από τις οδηγίες  Τα υγρά απόβλητα ρίχνονται στην αποχέτευση και τα στερεά στο καλάθι απορριμμάτων  Απαιτείται προσεκτική ανάγνωση της ετικέτας  Αντιδραστήριο που βρίσκεται σε δοχείο χωρίς ετικέτα δεν χρησιμοποιείται  Τα δοχεία πωματίζονται πάντα

Αντιδραστήρια και σκεύη  Οι αραιώσεις των ισχυρών οξέων γίνονται με την προσθήκη οξέος στο νερό  Η μετάγγιση καυστικών υγρών ή τοξικών διαλυμάτων γίνεται πάντα με πουάρ

Αντιδραστήρια και σκεύη  Για την παραλαβή ποσότητας υγρού δε βυθίζουμε σιφώνια ή σταγονόμετρα στις φιάλες  Η παραλαβή γίνεται αφού πρώτα μεταφερθεί ποσότητα υγρού σε ποτήρι ζέσεως με τη βοήθεια γυάλινης ράβδου

Αντιδραστήρια και σκεύη  Δεν επιστρέφεται στη φιάλη υγρό που περίσσεψε  Σε κάθε φιάλη τοποθετείται μόνο το δικό της πώμα  Το πώμα του υγρού αντιδραστηρίου δεν αφήνεται στον πάγκο αλλά συγκρατείται ανάμεσα στα δάκτυλα

Αντιδραστήρια και σκεύη Για την προσθήκη του περιεχομένου ενός σταγονομέτρου δεν βυθίζουμε το σταγονόμετρο στο διάλυμα (α) Σωστός Τρόπος(β) Λανθασμένος Τρόπος

Αντιδραστήρια και σκεύη Κατά την ανάμιξη διαλυμάτων σε δοκιμαστικό σωλήνα:  Αναδεύουμε με γυάλινη ράβδο χωρίς να χτυπάμε τον πυθμένα  Ανακινούμε συνεχώς το σωλήνα  Δεν κλείνουμε ποτέ με το δάχτυλό μας το σωλήνα (α,β) Σωστοί Τρόποι(γ) Λανθασμένος Τρόπος

Μεταφορά στερεάς ουσίας Μεταφορά μικρής ποσότητας στερεού σε δοκιμαστικό σωλήνα Η παραλαβή του στερεού γίνεται με μεταφορά του σε ύαλο ωρολογίου ή σε ποτήρι ζέσεως

Καλάθι Εργαστηριακής Άσκησης Στο μετωπικό εργαστήριο είναι πολύ σημαντικό το καλάθι το οποίο:  Περιέχει τα απαραίτητα σκεύη και αντιδραστήρια για κάθε ομάδα  Δεν πρέπει να περιέχει σκεύη και αντιδραστήρια άλλων εργαστηριακών ασκήσεων  Βοηθάει στην ομαλή διεξαγωγή της άσκησης (κάθε ομάδα γνωρίζει ποια υλικά παρέλαβε, τι πρέπει να πλύνουν κλπ)

Θέρμανση στο πείραμα  Ποτέ δε θερμαίνουμε σε γυμνή φλόγα εύφλεκτα υγρά  Ο λύχνος δε μένει αναμμένος όταν δε χρησιμοποιείται  Δε θερμαίνουμε υγρό σε δοκιμαστικό σωλήνα όταν το ύψος του υπερβαίνει τα 2/3 του σωλήνα

Θέρμανση στο Πείραμα  Η θέρμανση του υγρού σε δοκιμαστικό σωλήνα δεν γίνεται στον πυθμένα αλλά κοντά στην επιφάνειά του  Το στόμιο του σωλήνα κατά τη θέρμανση δεν πρέπει να στρέφεται στο πρόσωπο του εκπαιδευτικού ή των μαθητών (α) Σωστός Τρόπος(β) Λανθασμένος Τρόπος

Θέρμανση στο Πείραμα Κατά τη θέρμανση φροντίζουμε την παροχή αέρα ώστε:  Η φλόγα να είναι γαλάζια θερμαντική και οξειδωτική  Κίτρινη, αιθαλίζουσα, αναγωγική φλόγα σημαίνει ατελής καύση οπότε λερώνονται τα σκεύη που χρησιμοποιούμε (α) Λανθασμένη ρύθμιση(β) Σωστή Ρύθμιση

Κοπή Γυάλινης Ράβδου

Κατασκευή σταγονομέτρων και ακροφυσίων

Κάμψη Γυάλινου Σωλήνα

Λείανση των άκρων με θέρμανση  Σπρώχνουμε την άκρη του σωλήνα στην πιο θερμή ζώνη της φλόγας και περιστρέφουμε συνεχώς  Όταν η φλόγα γίνεται πορτοκαλοκίτρινη απομακρύνουμε το σωλήνα από τη φλόγα  Τοποθετούμε το σωλήνα σε μια άκαφτη επιφάνεια για να κρυώσει

Άνοιγμα οπής σε πώμα  Αφού επιλέξουμε το πώμα που ταιριάζει ακριβώς στην οπή του σκεύους επιλέγουμε τον κατάλληλο φελλοτρυπητήρα  Σε πώμα από φελλό χρησιμοποιούμε φελλοτρυπητήρα εσωτερικής διαμέτρου ίση ή λίγο μικρότερη από αυτή του σκεύους  Σε ελαστικό πώμα χρησιμοποιούμε φελλοτρυπητήρα εσωτερικής διαμέτρου ίσης με αυτή του σκεύους

Άνοιγμα οπής σε πώμα  Τοποθετούμε το πώμα σε ξύλινη πλάκα  Κρατάμε τον κόπτη του φελλοτρυπητήρα κάθετα πιέζοντας το πώμα στο σημείο που θέλουμε την οπή  Περιστρέφουμε τον κόπτη δεξιόστροφα και αριστερόστροφα περί τον άξονά του μέχρι να τρυπήσει το πώμα ως τη μέση  Βγάζουμε τον κόπτη από το πώμα και απομακρύνουμε με τον εξολκέα το σφηνωμένο κομμάτι του πώματος  Αναποδογυρίζουμε το πώμα και επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία

Πέρασμα γυάλινου σωλήνα σε πώμα 1. Ελέγχουμε αν η οπή είναι κατάλληλη 2. Βρέχουμε με νερό (ή υγρό σαπούνι ή βαζελίνη), το τμήμα του οργάνου που θέλουμε να περάσει από την οπή 3. Κρατώντας με το ένα χέρι το πώμα και με το άλλο το σωλήνα σπρώχνουμε με μικρές κυκλικές κινήσεις το σωλήνα 4. Εάν η είσοδος του σωλήνα γίνεται με δυσκολία, τότε με κατάλληλο φελλοτρυπητήρα διευρύνουμε την οπή.

Πριν εγκαταλείψουμε το εργαστήριο  Ελέγχουμε αν οι βρύσες είναι κλειστές  Ελέγχουμε αν τα όργανα δε βρίσκονται σε λειτουργία  Ελέγχουμε αν όλοι οι λύχνοι και τα γκαζάκια είναι καλά κλεισμένα  Δεν αφήνουμε γκαζάκια εκτεθειμένα στον ήλιο  Δεν εγκαταλείπουμε γυάλινες φιάλες εκτεθειμένες στον ήλιο πολλές ώρες (κίνδυνος έκρηξης ή αλλοίωσης)

Βιβλιογραφία 1. Κ. ΓΙΟΥΡΗ ΤΣΟΧΑΤΖΗ, Διδακτική Πειραμάτων Χημείας, Εκδόσεις Ζήτη Κ. ΓΙΟΥΡΗ ΤΣΟΧΑΤΖΗ, Σχολικά Πειράματα Χημείας, Από τη Μάκρο- στη Μικροκλίμακα, Εκδόσεις Ζήτη ΣΙΔΕΡΗ ΜΗΤΣΙΑΔΗ, Οδηγός Πειραμάτων Χημείας, Σαββάλας ΑΒΡΑΜΙΩΤΗΣ, ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΑΠΕΛΩΝΗΣ, ΣΙΝΙΓΑΛΙΑΣ, ΣΠΑΝΤΙΔΗΣ, ΤΡΙΚΑΛΙΤΗ, ΦΙΛΙΟΣ, Εργαστηριακός οδηγός Χημείας Β΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ 5. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ, Χημεία ένα συναρπαστικό παιχνίδι, Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη EBBING GAMMON, Γενική Χημεία, Εκδόσεις Τραυλός 2002