Ευχρηστία… οι απαρχές και το σήμερα στην Ελλάδα Νίκος Μαρμαράς Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών - Μονάδα Εργονομίας

ΕΜΠ - Μονάδα Εργονομίας 2/7 Οι απαρχές της Ευχρηστίας It is not the utility, but the useability of a think that is in question Thomas De Quincey 1842, (cited in the Oxford English Dictionary)  Οι βάσεις της Μηχανικής Ευχρηστίας (Usability Engineering) τίθενται την δεκαετία του  Ερευνητές από το χώρο της Εργονομίας και των Η/Υ, διαπιστώνουν ότι τα συστήματα πληροφορικής τεχνολογίας που σχεδιαζόντουσαν, ενώ μπορεί θεωρητικά να ήταν χρήσιμα, παρουσίαζαν σημαντικές δυσκολίες στο να μαθευτούν και να χρησιμοποιηθούν.  Προτείνεται ο όρος ευχρηστία (usability) για να περιγράψει την ιδιότητα ενός συστήματος να είναι εύκολο στην εκμάθηση και χρήση, και αποτελεσματικό για την εργασία που πρόκειται να υποστηρίξει.  Χρησιμοποιώντας ως μεθοδολογικό πλαίσιο το τρίπολο χρήστης, εργαλείο και περιβάλλον, μελετούν το τι καθιστά ένα σύστημα εύχρηστο, και διατυπώνουν τα κριτήρια και μεθόδους για την αξιολόγηση και τον σχεδιασμό εύχρηστων συστημάτων.  Πρωτοπόροι του χώρου ήταν ο B. Shackel, ο B. Shneiderman, o Tom Stewart, o E. Mumford, o R.B. Miller, κ.α.

ΕΜΠ - Μονάδα Εργονομίας 3/7 Πού βρισκόμαστε σήμερα;  Η Μηχανική Ευχρηστίας (Usability Engineering) και η Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Η/Υ (Human Computer Interaction) αποτελούν αυτόνομους επιστημονικούς χώρους.  Μεγάλος αριθμός ερευνών διεξάγονται παγκοσμίως, τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύονται σε ειδικά περιοδικά και συνέδρια.  Νέες διαστάσεις της ευχρηστίας μελετώνται ( π.χ. emotional design )  Διεθνείς οργανισμοί τυποποίησης έχουν προχωρήσει στην ανάπτυξη προτύπων για τον σχεδιασμό εύχρηστων συστημάτων και την αξιολόγησή τους ( π.χ. ISO/IEC 9126 για την ποιότητα χρήσης ή το ΙSO για τον χρηστο-κεντρικό σχεδιασμό ).  Οργανισμοί και εταιρείες αναπτύσσουν οδηγίες για την ευχρηστία ( π.χ. Microsoft guidelines )  Μεγάλες εταιρείες λογισμικού αλλά και εταιρείες ηλεκτρονικού εμπορίου, προβάλουν την ευχρηστία ως το συγκριτικό τους πλεονέκτημα.

ΕΜΠ - Μονάδα Εργονομίας 4/7 … και στη χώρα μας; Διδασκαλία - Έρευνα  Η Μηχανική Ευχρηστίας και η Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Η/Υ διδάσκονται σε αρκετά πανεπιστημιακά Τμήματα, είτε ως αυτόνομο μάθημα, είτε στα πλαίσια των μαθημάτων Εργονομίας.  Ένας αριθμός ερευνητών δραστηριοποιείται στο χώρο, εκπονώντας διδακτορικές διατριβές και υλοποιώντας ερευνητικά έργα.

ΕΜΠ - Μονάδα Εργονομίας 5/7 … και στη χώρα μας; Νομοθεσία Κεφάλαιο 3: ΔIAΣYNΔEΣH ΗΛEKTPONIKOY YΠOΛOΓIΣTH/ANΘPΩΠOY Για την ανάπτυξη, την επιλογή, την αγορά και την τροποποίηση λογισμικού καθώς και για τον σχεδιασμό των εργασιών που απαιτούν χρήση οθονών οπτικής απεικόνισης, ο εργοδότης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα εξής:  Το λογισμικό πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στην εργασία που θα πραγματοποιείται.  Το λογισμικό πρέπει να είναι εύχρηστο και να μπορεί ενδεχομένως, να προσαρμόζεται στο επίπεδο γνώσεων και εμπειρίας του χρήστη.  Τα συστήματα πρέπει να παρέχουν επαναπληροφόρηση στους χειριστές επί των ενεργειών τους και ειδικότερα το λογισμικό θα πρέπει να προφυλάσσει τους χρήστες από τις συνέπειες των πιθανών λαθών τους.  Πρέπει να εφαρμόζονται οι βασικές αρχές της εργονομίας λογισμικού ιδίως στην επεξεργασία πληροφοριών από ανθρώπους. ΠPOEΔPIKO ΔIATAΓMA 398/1994 "Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης σε συμμόρφωση με την οδηγία του Συμβουλίου 90/270/EOK" (Φ.E.K. 221/A/ )

ΕΜΠ - Μονάδα Εργονομίας 6/7 … και στη χώρα μας; Εφαρμογές - Σχεδιασμός  Λίγες εταιρείες λογισμικού επενδύουν στην ευχρηστία των προϊόντων τους.  Πολύ λίγες εταιρείες όταν προμηθεύονται λογισμικό συμπεριλαμβάνουν στις απαιτήσεις και την ευχρηστία, ή αξιολογούν τις προσφορές και από πλευράς ευχρηστίας.  Τα τεύχη δημοπράτησης/προκήρυξης για διαγωνισμούς έργων πληροφορικής του Δημοσίου περιλαμβάνουν ενότητα με τίτλο «Απαιτήσεις Χρηστικότητας και Διεπαφής Χρήστη». Όμως η ενότητα αυτή είναι πολύ γενική, χωρίς να απαιτείται η υιοθέτηση κατά τον σχεδιασμό και ανάπτυξη των συστημάτων κάποιων δοκιμασμένων μεθόδων χρηστο-κεντρικού σχεδιασμού.  Επίσης στους διαγωνισμούς αυτούς προβλέπεται και φάση «Δοκιμών Ελέγχου» κατά την παραλαβή του συστήματος. Όμως κατά τη φάση αυτή δεν απαιτείται αξιολόγηση ευχρηστίας του.

ΕΜΠ - Μονάδα Εργονομίας 7/7 Κάποιες προτάσεις …  Πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της ευχρηστίας των εφαρμογών που αναπτύσσονται στην Ελλάδα.  Μεγάλη ώθηση θα δινόταν αν στους διαγωνισμούς του Δημοσίου για έργα πληροφορικής (ιδιαίτερα αυτών που αφορούν στην κοινωνία της πληροφορικής και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης) : οι προδιαγραφές απαιτούσαν την εφαρμογή συγκεκριμένων διεθνώς δοκιμασμένων μεθόδων χρηστο-κεντρικού σχεδιασμού, οι «δοκιμές ελέγχου» συμπεριελάμβαναν και αξιολόγηση της ευχρηστίας των συστημάτων,  Στις εφαρμογές του Δημοσίου που έχουν ήδη υλοποιηθεί και λειτουργούν σήμερα, γινόταν έλεγχος της ποιότητας κατά τη χρήση. Τα αποτελέσματα των ελέγχων αυτών θα συμβάλλουν τόσο στη βελτίωση των συγκεκριμένων εφαρμογών όσο και στη βελτίωση των μεθόδων σχεδιασμού και αξιολόγησης για κάθε νέο έργο.