Οργανωσιακή Συμπεριφορά Ενότητα 7: Μάθηση & Αυτο-οργάνωση - Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - Μέρος B’ Ιωάννης Σαλμόν Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

Σκοποί Ενότητας Στην ενότητα αυτή οι φοιτητές θα διδαχθούν τις παρακάτω έννοιες: Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Οι οργανώσεις ως εγκέφαλοι δημιουργώντας Μανθάνουσες Οργανώσεις Η μάθηση Απλού-Βρόχου Η μάθηση Διπλού-Βρόχου Οι οργανώσεις ως εγκέφαλοι - Μάθηση Απλού και Διπλού Βρόχου 4

Περιεχόμενα Ενότητας Μάθηση & Αυτο-οργάνωση - Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις Η Μάθηση Απλού-Βρόχου Η Μάθηση Διπλού-Βρόχου Μάθηση & Αυτο-οργάνωση - Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - Μάθηση Απλού και Διπλού Βρόχου Μάθηση & Αυτο-οργάνωση - Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι 5

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 1 Πώς μπορεί κάποιος να σχεδιάσει πολύπλοκα συστήματα ικανά να μαθαίνουν με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του εγκεφάλου; Αυτό το ερώτημα είχε ιδιαίτερη σημασία για μία ομάδα θεωρητικών της πληροφορίας που έδειξαν ενδιαφέρον για προβλήματα τεχνητής νοημοσύνης, μία περιοχή για την οποία σήμερα χρησιμοποιούμε τον όρο Κυβερνητική. 6

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 2 Η Κυβερνητική είναι ένας σχετικά νέος διεπιστημονικός κλάδος που επικεντρώνεται στη μελέτη της πληροφορίας, της επικοινωνίας, και του ελέγχου. Ο όρος πρωτοακούστηκε κατά τη δεκαετία του 1940 στο MIT (Norbert Wiener,μαθηματικός) ως μεταφορική περιγραφή απόδοσης της Ελληνικής λέξης Κυβερνήτης, δηλ «Πηδαλιούχος». 7

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 3 Οι Έλληνες ανάπτυξαν την έννοια της διακυβέρνησης, πιθανότατα στο πλαίσιο της κατανόησης των διαδικασιών που εμπλέκονται στον έλεγχο και την πλοήγηση πλωτών μέσων, και επέκτειναν τη χρήση της στη διαδικασία της διακυβέρνησης και της πολιτικής ζωής. Ο μαθηματικός από το MIT χρησιμοποίησε αυτή την απεικόνιση για να χαρακτηρίσει διαδικασίες ανταλλαγής πληροφοριών, μέσω τον οποίων μηχανές και οργανισμοί εμπλέκονται σε αυτορυθμιζόμενες συμπεριφορές που διατηρούν σταθερές καταστάσεις. 8

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 4 Οι απαρχές της σύγχρονης Κυβερνητικής είναι ποικίλες, όμως η περισσότερο συγκροτημένη έκφρασή της συναντάται στις ερευνητικές δραστηριότητες του MIT (ομάδα Wiener) και στη προσπάθειά της να αναπτύξει και να τελειοποιήσει συσκευές για τον έλεγχο της πυροδότησης των όπλων. Το πρόβλημα της πυροδότησης ενός όπλου εναντίον ενός κινούμενου στόχου, όπως το αεροπλάνο για παράδειγμα, αποτελεί ένα δύσκολο πρόβλημα πλοήγησης, που εμπεριέχει πολύπλοκες στατιστικές προβλέψεις και υπολογισμούς. 9

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 5 Εκτός από τον υπολογισμό της ταχύτητας και της θέσης του αεροπλάνου σε κάποια δεδομένη στιγμή, καθώς και της κατεύθυνσης και της ταχύτητας του πυραύλου που πρόκειται να πυροδοτηθεί, πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι άστατες επιδράσεις του ανέμου καθώς και η πιθανότητα το αεροπλάνο να αρχίσει να εκτελεί παραπλανητικούς ελιγμούς. 10

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 6 Η Κυβερνητική προέκυψε από αυτήν την πρόκληση που αφορούσε στον τομέα του σχεδιασμού, καθώς επιστήμονες ειδικοί στα μαθηματικά, τη θεωρία επικοινωνίας, τη μηχανική, και τις κοινωνικές και Ιατρικές επιστήμες, συνδύασαν τις ικανότητες και τις βαθύτερες αντιλήψεις τους ώστε να δημιουργήσουν μηχανές που είχαν υπολογιστικές και προσαρμοστικές ικανότητες ενός ζωντανού οργανισμού. 11

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 7 Η βασική σύλληψη που αναδύθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης, αφορούσε στην άποψη ότι η ικανότητα ενός συστήματος να αναπτύσσει αυτορυθμιζόμενη συμπεριφορά εξαρτάται από διαδικασίες ανταλλαγής πληροφοριών που σχετίζονται με αρνητική ανάδραση. Αν βγάλουμε ένα σκάφος από την πορεία του τραβώντας το τιμόνι προς μία κατεύθυνση, μπορούμε να ξαναμπούμε στην πορεία μας μόνο αν το τραβήξουμε προς την αντίθετη κατεύθυνση. 12

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 8 Τα συστήματα αρνητικής ανάδρασης επιδίδονται σε τέτοιου τύπου εντοπισμό και αυτόματη διόρθωση σφαλμάτων, έτσι ώστε οι κινήσεις εκτός προκαθορισμένων ορίων προς τη μία κατεύθυνση να προκαλούν κινήσεις προς την άλλη κατεύθυνση, προκειμένου να διατηρηθεί η επιθυμητή πορεία δράσης. Η έννοια της αρνητικής ανάδρασης εξηγεί πολλά είδη τυποποιημένης συμπεριφοράς με τρόπο εξαιρετικά μη συμβατικό. 13

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 9 Π.χ. Όταν παίρνουμε ένα αντικείμενο από το τραπέζι, συνήθως υποθέτουμε ότι το χέρι μας, καθοδηγούμενο από τα μάτια, κινείται κατευθείαν προς το αντικείμενο. Η Κυβερνητική διαφωνεί και προτείνει ότι αυτή η κίνηση βασίζεται σε μία διαδικασία περιορισμού του σφάλματος, κατά την οποία η απόκλιση ανάμεσα στο χέρι και το αντικείμενο μειώνεται σταδιακά σε κάθε σημείο της διαδικασίας, έτσι ώστε στο τέλος δεν υπάρχει σφάλμα. 14

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 10 Στην πραγματικότητα πιάνουμε το αντικείμενο αποφεύγοντας τις κινήσεις εκείνες που θα είχαν ως αποτέλεσμα να μην μπορέσουμε να το πιάσουμε. Αυτές οι αρχές της Κυβερνητικής είναι εμφανείς σε πολλά είδη συστημάτων. Το σύστημα διόρθωσης πορείας στα αυτοκίνητα και ο θερμοστάτης στα σπίτια αποτελούν μερικά παραδείγματα. 15

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 11 Οι έμβιοι οργανισμοί όπως έχουμε αναφέρει, λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Όταν η θερμοκρασία του σώματός μας αυξάνεται, ο εγκέφαλος και το κεντρικό νευρικό σύστημα εγκαινιάζουν δράσεις που έχουν ως αποτέλεσμα επιβράδυνση λειτουργιών, για παράδειγμα, εφίδρωση και βαριά αναπνοή, προκειμένου να προκληθούν αλλαγές προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ομοίως, όταν κρυολογούμε, προκαλούνται ρίγη, προσπαθούμε με κινήσεις να ζεσταθούμε και να αυξήσουμε τη θερμοκρασία του σώματος, εντός των κρίσιμων ορίων που είναι απαραίτητα για την επιβίωση. 16

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 12 Η Κυβερνητική, λοιπόν, οδηγεί σε μια θεωρία επικοινωνίας και μάθησης τονίζοντας τέσσερις βασικές αρχές: 1)Τα συστήματα πρέπει να έχουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται, να παρακολουθούν, και να ανιχνεύουν σημαντικές όψεις του περιβάλλοντός τους. 2)Πρέπει να μπορούν να συσχετίζουν αυτές τις πληροφορίες με τις λειτουργικές νόρμες που καθοδηγούν τη συμπεριφορά του συστήματος. 17

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις )Πρέπει να μπορούν να εντοπίζουν σημαντικές αποκλίσεις από αυτές τις νόρμες. 4)Πρέπει να μπορούν να επιβάλουν διορθωτικές ενέργειες όταν εντοπίζουν ασυμφωνίες. Αν ικανοποιούνται αυτές οι τέσσερις συνθήκες, δημιουργείται μία συνεχής διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών ανάμεσα στο σύστημα και στο περιβάλλον του, η οποία επιτρέπει στο σύστημα να παρακολουθεί τις αλλαγές και να εισαγάγει κατάλληλες αποκρίσεις. 18

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 14 Με αυτόν τον τρόπο το σύστημα μπορεί να λειτουργεί με ευφυή, αυτορυθμιζόμενο τρόπο- Εντούτοις, οι ικανότητες μάθησης που ορίζονται με αυτόν τον τρόπο είναι περιορισμένες, διότι το σύστημα μπορεί να διατηρεί μόνο εκείνη την πορεία δράσης που ορίζεται από τις λειτουργικές νόρμες ή τα πρότυπα που το καθοδηγούν. Αυτό είναι εντάξει για όσο χρόνο η δράση που ορίζεται από αυτά τα πρότυπα είναι κατάλληλη για την αντιμετώπιση των αλλαγών που πραγματοποιούνται. 19

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 15 Όταν όμως δεν συμβαίνει αυτό, η ευφυΐα του συστήματος καταρρέει, διότι η διαδικασία της αρνητικής ανάδρασης καταλήγει να προσπαθεί να διατηρήσει ένα ακατάλληλο μοτίβο συμπεριφοράς. Αυτό έχει οδηγήσει τους σύγχρονους θεωρητικούς της Κυβερνητικής να καθορίσουν μία διάκριση ανάμεσα στη διαδικασία της μάθησης και στη διαδικασία της εκμάθησης του μανθάνειν. 20

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 16 Τα απλά Κυβερνητικά συστήματα, όπως είναι οι οικιακοί θερμοστάτες, για παράδειγμα, είναι σε θέση να μαθαίνουν, με την έννοια ότι είναι σε θέση να εντοπίζουν και να διορθώνουν αποκλίσεις από προκαθορισμένες νόρμες, αλλά δεν είναι σε θέση να αμφισβητήσουν την ορθότητα των δράσεών τους. Π.χ Ένας απλός θερμοστάτης δεν μπορεί να καθορίσει ποιο είναι το κατάλληλο επίπεδο θερμοκρασίας για τις προτιμήσεις των ανθρώπων που βρίσκονται σε ένα δωμάτιο, ώστε να κάνει τις ρυθμίσεις σε σχέση και με αυτή τη παράμετρο. 21

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 17 Πολυπλοκότερα Κυβερνητικά συστήματα, όπως είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, ή οι «Εξελιγμένοι Υπολογιστές», έχουν αυτή την ικανότητα, είναι συχνά σε θέση να εντοπίζουν και να διορθώνουν σφάλματα στις λειτουργικές νόρμες και συνεπώς να επηρεάζουν τα πρότυπα που καθοδηγούν τις συγκεκριμένες λειτουργίες τους. Και αυτό ακριβώς το είδος της ικανότητας αυτοαμφισβήτησης είναι που υποστηρίζει τις δραστηριότητες συστημάτων που είναι ικανά να μάθουν να μαθαίνουν και να αυτό- οργανώνονται. 22

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Δημιουργώντας Mανθάνουσες Oργανώσεις - 18 Η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τύπους μάθησης συχνά προσδιορίζεται ως μία διάκριση ανάμεσα σε μάθηση «Απλού-Βρόχου» και μάθηση «Διπλού-Βρόχου». 23

Η Μάθηση Απλού-Βρόχου Η μάθηση απλού-βρόχου βασίζεται στην ικανότητα εντοπισμού και διόρθωσης λαθών σε σχέση με μία δεδομένη ομάδα λειτουργικών κανόνων. 24 ΒΗΜΑ 1 ΒΗΜΑ 3 ΒΗΜΑ 2

Η Μάθηση Διπλού-Βρόχου Η μάθηση διπλού-βρόχου εξαρτάται από την ικανότητα κάποιου να «Ξανασκέφτεται» την κατάσταση αμφισβητώντας την καταλληλότητα των λειτουργικών κανόνων. 25 ΒΗΜΑ 1 ΒΗΜΑ 3 ΒΗΜΑ 2 ΒΗΜΑ 2α

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Μάθηση Απλού και Διπλού Βρόχου - 1 Βήμα 1 => Διαδικασία κατά την οποία το σύστημα αντιλαμβάνεται, ανιχνεύει, και παρακολουθεί το περιβάλλον. Βήμα 2 => Σύγκριση μεταξύ πληροφοριών και λειτουργικών κανόνων. 26

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι Μάθηση Απλού και Διπλού Βρόχου - 2 Βήμα 2α => Διαδικασία κατά την οποία το σύστημα αμφισβητεί την καταλληλότητα των λειτουργικών κανόνων. Βήμα 3 => Διαδικασία κατά την οποία εγκαινιάζεται η κατάλληλη δράση. 27

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 1 Μπορούν οι οργανώσεις να μάθουν να μαθαίνουν; Όλες οι προηγούμενες ιδέες δημιουργούν πολύ σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τις σύγχρονες οργανώσεις: 1)Είναι οι οργανώσεις ικανές να μαθαίνουν αδιάκοπα; 2)Βρίσκεται η λύση στη μάθηση απλού-βρόχου ή διπλού- βρόχου; 3) Υπάρχουν φραγμοί στη μάθηση; 4)Μπορούν οι φραγμοί αν υπάρχουν, να ξεπεραστούν; 28

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 2 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Ως αποτέλεσμα της πρωτοποριακής δουλειάς του Chris Argyris στο Πανεπιστήμιο Harvard και ομάδας ερευνητών στο MIT (Donald Schon), αυτά τα ζητούμενα έχουν τεθεί στη πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος σε σχέση με τη Διοίκηση. Η ιδέα της ανάπτυξης των ικανοτήτων για ατομική και οργανωσιακή μάθηση θεωρήθηκε αρχικά ως πρόκληση για τη δημιουργία «Μανθανουσών Οργανώσεων» και έγινε γνωστή μέσω της δουλειάς του Peter Senge στις ΗΠΑ, και μέσω της έννοιας της «Μάθησης μέσω Δράσης» που εισήγαγε στην Ευρώπη ο Revans. 29

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 3 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Η ιδέα αυτή έχει εδραιωθεί πλέον ως βασική προτεραιότητα για το σχεδιασμό και τη διοίκηση οργανώσεων, προκειμένου αυτές να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις ενός ταραχώδους κόσμου. Οι αρχές της σύγχρονης Κυβερνητικής παρέχουν ένα πλαίσιο σκέψης για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί αυτό να επιτευχθεί. 30

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 4 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Π.χ., πολλές οργανώσεις έχουν πλέον βαθιά αντίληψη της μάθησης απλού βρόχου, αναπτύσσουν την ικανότητά τους να ανιχνεύουν το περιβάλλον, να θέτουν αντικειμενικούς στόχους, και να παρακολουθούν τις γενικές επιδόσεις του συστήματος σε σχέση με αυτούς τους στόχους. Αυτή η βασική δεξιότητα συχνά θεσμοποιείται μέσω πληροφοριακών συστημάτων πληροφοριών, που είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να διατηρούν την οργάνωση «Εντός Πορείας». 31

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 5 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Οι προϋπολογισμοί και οι υπόλοιποι τρόποι ελέγχου που ασκεί η Διοίκηση συνήθως αφορούν στη μάθηση απλού βρόχου, η οποία περιλαμβάνει παρακολούθηση των εξόδων, των πωλήσεων, των κερδών, και άλλων ενδείξεων της επίδοσης, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι οργανωσιακές δραστηριότητες παραμένουν εντός των καθορισμένων ορίων. Οι εξελίξεις στην πληροφορική έχουν συμβάλει πολύ ώστε να καθιερωθεί η χρήση αυτού του τύπου ελέγχου απλού βρόχου. 32

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 6 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Η ικανότητα που απαιτείται για τη μάθηση διπλού-βρόχου συχνά αποδεικνύεται απατηλή, παρ’ ότι πολλές οργανώσεις έχουν επιτύχει τη θεσμοποίηση συστημάτων με δυνατότητες αμφισβήτησης και αναθεώρησης σε σχέση με τις λειτουργικές νόρμες. Αυτή η αποτυχία συναντάται συχνότερα στις γραφειοκρατικές οργανώσεις, των οποίων οι θεμελιώδεις οργανωσιακές αρχές συχνά λειτουργούν με τρόπο που εμποδίζει τη διαδικασία της μάθησης. 33

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 7 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Π.χ., Η γραφειοκρατικοποίηση τείνει να δημιουργεί κατακερματισμένα μοτίβα σκέψης και δράσης. Όπου οι ιεραρχικοί και οριζόντιοι διαχωρισμοί είναι ιδιαιτέρως ισχυροί, οι πληροφορίες και η γνώση σπανίως ρέουν με ελεύθερο τρόπο. Έτσι οι διαφορετικοί τομείς της οργάνωσης συχνά λειτουργούν με βάση διαφορετικές εικόνες της συνολικής κατάστασης, επιδιώκοντας την επίτευξη των επιμέρους στόχων τους σχεδόν σαν να ήταν αυτοσκοποί. 34

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 8 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Η ύπαρξη διαφορετικών εικόνων για τη συνολική κατάσταση απομακρύνει τους εργαζομένους από μία κοινή κουλτούρα και υποβοηθά την ανάπτυξη πολιτικών συστημάτων που θέτουν περαιτέρω φραγμούς στην πορεία της μάθησης Οι εργαζόμενοι ενθαρρύνονται συνήθως να κατέχουν και να διατηρούν μία προκαθορισμένη θέση μέσα στο σύνολο και να αμείβονται για το σκοπό αυτόν. 35

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 9 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Καταστάσεις κατά τις οποίες τα πολιτικά και τα λειτουργικά πρότυπα αμφισβητούνται, είναι συνήθως η εξαίρεση πάρα ο κανόνας. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα συστήματα μάθησης απλού-βρόχου ενισχύονται, και μπορούν στην πραγματικότητα να συμβάλλουν στη διατήρηση της λανθασμένης πορείας της οργάνωσης. Οι φραγμοί στη μάθηση διπλού-βρόχου μπορούν επίσης να δημιουργηθούν από διαδικασίες γραφειοκρατικής ευθύνης και από άλλα συστήματα αμοιβής ή τιμωρίας των εργαζομένων. 36

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 10 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Όπως έδειξε ο Chris Argyris, όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι απειλούνται ή ότι είναι ευάλωτοι, συνήθως υιοθετούν «Αμυντικές Ρουτίνες» που είναι σχεδιασμένες για να προστατεύουν τους εαυτούς τους και τους συναδέλφους τους. Βρίσκουν τρόπους να συσκοτίζουν ή να θάβουν ζητήματα και προβλήματα που θα τους έφερναν σε δύσκολη θέση και να εκτρέπουν τη προσοχή αλλού. 37

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 11 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Αποκτούν δεξιότητες στο μάνατζμεντ των εντυπώσεων έτσι ώστε να μπορούν να κάνουν τις καταστάσεις, για τις οποίες είναι υπεύθυνοι, να δείχνουν καλύτερες απ ότι είναι στην πραγματικότητα. Συχνά αγνοούν ή αποφεύγουν να αναφέρουν δυσεπίλυτα προβλήματα και συχνά «Κρατούν κλεισμένα στα συρτάρια τους» τα άσχημα νέα ή τα ωραιοποιούν κάπως, δίνοντας στα ανώτερα διευθυντικά στελέχη εξωραϊσμένες εικόνες της κατάστασης ή λέγοντάς τους αυτά που εκείνοι θέλουν να ακούσουν. 38

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 12 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Η ακολουθία των συμβάντων και η απόκρυψη των προβλημάτων που οδήγησαν στην καταστροφή του διαστημικού λεωφορείου Challenger των Η.Π.Α αποτελούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Η επιθυμία να γίνει η εκτόξευση στην «Ώρα της» υπερίσχυσε της γνώσης σοβαρών προβλημάτων που υπήρχαν σε σχέση με τους δακτύλιους στεγανοποίησης, τα οποία τελικά οδήγησαν στην έκρηξη του διαστημικού λεωφορείου στις 28 Ιανουαρίου

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 13 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Ο Argyris προτείνει ότι τέτοια προβλήματα είναι συστημικά και παγκόσμια, συναντώνται σε πολλά διαφορετικά είδη οργανώσεων και διαπερνούν τα πολιτισμικά σύνορα. Οι «Αμυντικές Ρουτίνες» που εκφράζουν μοιάζουν να είναι προϊόν γνώσης που αποκτάται στα πρώτα στάδια της ζωής, και περιστρέφονται γύρω από διάφορες διαδικασίες οι οποίες σώζουν τα προσχήματα, και μέσω των οποίων οι άνθρωποι επιδιώκουν να προστατέψουν τους εαυτούς τους και τους άλλους από αισθήματα ντροπής ή απειλής. 40

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 14 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Μέσα σε ένα οργανωσιακό πλαίσιο, οι τυπικές δομές, κανόνες, περιγραφές των θέσεων εργασίας, καθώς και οι διάφορες συμβατικότητες και πεποιθήσεις διατίθενται ως οι κατάλληλοι σύμμαχοι στη διαδικασία της αυτοπροστασίας, και χρησιμοποιούνται τόσο συνειδητά όσο και υποσυνείδητα γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό. 41

Μάθηση & Αυτο-οργάνωση Οι Οργανώσεις ως Εγκέφαλοι - 15 Οργανώσεις που μαθαίνουν: Οι αμυντικές ρουτίνες μπορούν επίσης να καταστούν κεντρικό τμήμα της κουλτούρας μιας οργάνωσης, δημιουργώντας κοινώς αποδεκτές νόρμες και μοτίβα «Ομαδοσκέψης» που αποτρέπουν τους ανθρώπους από το να ασχολούνται με καίρια ζητήματα της πραγματικότητας με την οποία έρχονται αντιμέτωποι. 42

Τέλος Ενότητας 43