Διαγνωστικά Θέματα Λογοθεραπείας Δρ. Μαρία Καμπανάρου Ενότητα 4

Η Αξιολόγηση των Διαταραχών του Λόγου σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας

Εισαγωγή Η έγκυρη αξιολόγηση του λόγου-γλώσσας δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Για να γίνει μία πλήρης αξιολόγηση του λόγου πρέπει να αξιολογήσουμε και τις τρεις διαστάσεις του: το περιεχόμενο (σημασιολογία), τη μορφή (φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη) και τη χρήση (πραγματολογία). Όταν αναφερόμαστε στο λόγο/γλώσσα εννοούμε ένα σύνολο επιμέρους στοιχείων, που λειτουργούν συμπληρωματικά το ένα με το άλλο. Τα επιμέρους αυτά στοιχεία του γλωσσικού συστήματος όπως αναφέρονται παραπάνω είναι σημασιολογικά, συντακτικά, μορφολογικά, πραματολογικά και φωνολογικά.

Περιγραφή Η Γλωσσική Διαταραχή περιγράφει την κατάσταση εκείνη κατά την οποία παρουσιάζονται προβλήματα στη χρήση του γλωσσικού συστήματος, είτε στο σύνολό του, είτε σε κάποια ή κάποιο από τα επιμέρους στοιχεία που το αποτελούν.

Τα παιδιά με δυσκολίες στο λόγο δεν αποτελούν μιά ομοιογενή ομάδα. Για να γίνουν κατανοητές οι γλωσσικές διαταραχές των παιδιών μπορούμε α) να συγκρίνουμε την γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού με «φυσιολογικούς» χρήστες της γλώσσας της ίδιας χρονολογικής ηλικίας ή/και β) να προσδιορίσουμε ειδικά χαρακτηριστικά ή δομές που είναι ανεπαρκή και απαιτούν προσοχή ή/και γ) να προσδιορίσουμε την κατάσταση ή την αιτία που συσχετίζεται με την γλωσσική διαταραχή.

Σύμφωνα με την αιτιολογική-κατηγορική προσέγγιση οι διαταραχές του λόγου παιδιών σχολικής και προσχολικής ηλικίας μπορεί να οφείλονται σε: Κινητικές διαταραχές, λόγω βλάβης του εγκεφάλου (πχ εγκεφαλική πάρεση) ή βλάβης στο νευρικό σύστημα ( πχ δισχιδής ράχη). Αισθητηριακά ελλείμματα (ελλείμματα ακοής, όρασης). Βλάβη των κεντρικών νευρικών συστημάτων (ειδικές μαθησιακές διαταραχές, όταν η βλάβη είναι ήπια, εξελικτική αφασία, όταν η βλάβη είναι σοβαρή). Σοβαρές συναισθηματικές- κοινωνικές δυσλειτουργίες (ψύχωση, σχιζοφρένεια, φάσμα του αυτισμού). Γνωστικές διαταραχές (νοητική υστέρηση).

Σύμφωνα με την αναπτυξιακή-περιγραφική προσέγγιση, οι διαταραχές του λόγου σε παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας μπορεί να οφείλονται σε: Δυσκολίες στην εκμάθηση της μορφής της γλώσσας, και πιο συγκεκριμένα των φωνολογικών, μορφολογικών, και συντακτικών κανόνων. Δυσκολίες στο περιεχόμενο της γλώσσας, στο να αντιλαμβάνονται και να διατυπώνουν τις ιδέες τους για τα γεγονότα, τα αντικείμενα και τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ τους, δηλαδή διαταραχές στην σημασιολογία. Δυσκολίες στην χρήση της γλώσσας, όπως μία αδυναμία στο να προσαρμόσουν την ομιλία τους σύμφωνα με τους διαφορετικούς συνομιλητές ή τα γεγονότα ή μια αδυναμία να χρησιμοποιούν την γλώσσα σε μία ευρεία ποικιλία λειτουργιών. Αυτές είναι οι πραγματολογικές διαταραχές. Δυσκολίες στη μορφή, το περιεχόμενο και τη χρήση της γλώσσας. Καθυστερημένη γλωσσική ανάπτυξη.

Στόχοι της Αξιολόγησης √ τον Έλεγχο (π.χ. εάν υπάρχει διαταραχή λόγου) √ τον Προσδιορισμό της Διάγνωσης (π.χ. τύπου διαταραχής) √ την Διαφοροδιάγνωση του προβλήματος (π.χ από Απραξία) √ τον Καθορισμό της κατεύθυνσης της λογοθεραπείας √ την Ανάπτυξη της παρέμβασης (π.χ. σε ποιες γλωσσικές περιοχές) √ Να ερευνηθεί ο αντίκτυπος του προβλήματος στο περιβάλλον του παιδιού √ Να καθοριστεί μέτρο σύγκρισης (baseline) που θα λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς κατά την έναρξη της θεραπείας ή και για τη Καταγραφή της Προόδου ή της Αποτελεσματικότητας της Λογοθεραπείας

Αρχές Αξιολόγησης Διαταραχών Λόγου Η Λήψη λογοπαθολογικού ιστορικού Η Στοματοπροσωπική εξέταση Ο Ακουολογικός έλεγχος Η Αξιολόγηση της ταχύτητας παραγωγής διαδοχοκινητικών συλλαβών Η απόκτηση δείγμα λόγου Η ανάγνωση κειμένου

Μέθοδοι αξιολόγησης Έλεγχος-Εκτίμηση Η παρατήρηση και η άτυπη αξιολόγηση είναι μία σημαντική κλινική τεχνική για την εκτίμηση διαταραχών του λόγου σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Είναι χρήσιμη γιατί μέσω αυτής, αξιολογούνται δύσκολες συμπεριφορές, επιβεβαιώνονται πληροφορίες που συλλέγονται από τις επίσημες αξιολογήσεις, επεκτείνονται οι δραστηριότητες αξιολόγησης σε άλλες τοποθεσίες, περιστάσεις (κατευθύνεται η αξιολόγηση ώστε να γίνει σε ποικίλες περιστάσεις), προσδιορίζονται οι λειτουργικές σχέσεις μεταξύ των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων και της συμπεριφοράς του παιδιού και ελέγχονται τα αποτελέσματα των κλινικών παρεμβάσεων στην παρούσα κάθε φορά στιγμή ώστε να ελέγχεται η λειτουργική χρήση της γλώσσας από το παιδί σε φυσικά περιβάλλοντα.

Η ανεπίσημη αξιολόγηση Ο λογοθεραπευτής ζητά από το παιδί να εκτελέσει προφορικές εντολές τοποθετήσει ένα αντικείμενο σύμφωνα με κάποια τοπική έννοια π.χ. βάλε τη κούκλα πάνω, (κάτω/δίπλα/πίσω κλπ.) στο τραπέζι μετρήσει πει την αλφάβητο πει μέρες της εβδομάδας κατονομάσει αντικείμενα και εικόνες που του δείχνει περιγράψει μία εικόνα να διηγηθεί ένα γεγονός ή να διηγηθεί μια σύντομη ιστορία

Επίσημα τεστ Λόγου Υπάρχουν διαθέσιμα εκατοντάδες επίσημα τεστ για την αξιολόγηση των γλωσσικών διαταραχών στην Αγγλική γλώσσα και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα Ελληνόπουλα εάν δεν μεταφραστούν και σταθμιστούν έτσι ώστε να γίνονται έγκυρα και αξιόπιστα εργαλεία διάγνωσης.