Δρ. Σπυρούλα Σπύρου C.D.A. Κολλέγιο

 Μάθημα

1. Κρίσιμα γεγονότα ζωής και στρες 2. Απόλυση 3. Διαζύγιο 4. Θάνατος 5. Μετοίκηση 6. Συνταξιοδότηση 7. Quiz - Διαγώνισμα 8. Βιωματικές ασκήσεις

 Υπάρχουν κάποια κρίσιμα γεγονότα ζωής που διαταράσσουν την ικανότητα του ατόμου να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά και αποτελεσματικά.  Η ψυχολογική ομοιόσταση διαταράσσεται, οι συνηθισμένοι μηχανισμοί αντιμετώπισης αποτυγχάνουν και η οδύνη έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη λειτουργικότητα του ατόμου  Μία εξωτερική συνθήκη που συμβαίνει σε συγκεκριμένο και συνήθως σύντομο χρονικό περιθώριο π.χ. απόλυση. Έντονα δυσάρεστα συναισθήματα καταβάλλουν το άτομο, και εάν είναι ξαφνικό και απρόβλεπτο γεγονός τότε συνοδεύεται από σοκάρισμα π.χ. θάνατός αγαπημένου προσώπου. ΑΛΛΑΓΗ

 Θάνατος  Διαζύγιο  Απόλυση  Μετοίκηση  Συνταξιοδότηση  Φυσική καταστροφή (π.χ. πλημμύρες)  Ανθρώπινη πράξη βίας (π.χ. τρομοκρατική επίθεση)  Φυλάκιση  Γάμος  Ερχομός μωρού  Διακοπές  Περίοδος γιορτών-Χριστουγέννων

 Μια απόλυση από την εργασία, είναι αναμφισβήτητα ένα τραυματικό γεγονός, ιδιαίτερα όταν συμβαίνει όχι επειδή κάποιος δεν είναι αποδοτικός στην εργασία του αλλά για λόγους πέρα από κάθε δικό του έλεγχο ή ευθύνη.  Η απόλυση αποκτά περισσότερο τραυματικό χαρακτήρα όταν γίνεται στην περίοδο μιας οικονομικής κρίσης, αφού ο εργαζόμενος γνωρίζει ότι η αναζήτηση εργασίας στη συνέχεια θα γίνεται σε μια αγορά εργασίας υπό συνθήκες αντίξοες και πολύ ανταγωνιστικές.

 Η απόλυση θεωρείται κρίσιμο γεγονός ζωής καθώς αποφέρει συναισθήματα ◦ Απογοήτευσης ◦ Αποτυχίας ◦ Ανασφάλειας ◦ Θυμού ◦ Αδικίας ◦ Απελπισίας ◦ Αβεβαιότητας ◦ Ντροπής ◦ Φόβου - Κινδύνου

 Ευκαιρία να βρεις τι πραγματικά θέλεις να κάνεις στην ζωή σου  Ευκαιρία για πιο υγιές πρόγραμμα = γυμναστική, υγιεινή διατροφή, θετική μάθηση και χόμπι  Διάλεξε σωστά το επόμενο επαγγελματικό σου βήμα  Κάνε κάτι μεγάλο = μεγάλο διάλλειμα, ταξίδι ζωής, εθελοντισμό  «Ξέρεις πώς είναι αυτά τα πράγματα: είσαι 21, 22, όλος ο κόσμος είναι στα πόδια σου. Παίρνεις μερικές αποφάσεις και ξαφνικά έχεις γίνει 70, ήσουν λογιστής για 45 χρόνια και η ασπρομαλλούσα γιαγιούλα δίπλα σου, που δεν την αναγνωρίζεις, έχει φάει μαζί σου γεύματα».

 Δώσε χρόνο στον εαυτό σου να ‘πενθήσει’ (χαμός καθημερινότητας, ρουτίνας, ασφάλειας και ικανοτήτων)  Αναγνωρίζω ότι είναι μεγάλο γεγονός και δικαιολογημένα νιώθω σοκαρισμένη, αγχωμένη, ανασφαλείς, κτλ.  Άμεση αντίδραση είναι ‘και τώρα τι θα κάνω?’ – η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια όμως καλλιεργεί έντονο στρες  Θετικά και Αρνητικά στοιχεία απόλυσης  Αλλαγή στην αντίληψη και αρνητικής σκέψης

 Steven Jobs ‘Stay Hungry - Stay Foolish’, Stanford Πανεπιστήμιο Ομιλία  J. K. Rowling συγγραφέας Harry Potter βιβλία  Oprah Winfrey

 Omega Women’s Leadership Center, Carla Goldstein  Άγκυρα = στις δυσκολίες, προβλήματα, καταιγίδες της ζωής πρέπει να ρίξεις άγκυρα και να δεθείς με τον εαυτό σου, με την καλοσύνη και συμπόνια με τον εαυτό σου  Ευαίσθητο μέτωπο, Δυνατή Βάση = δεκτικότητα, αυτοπεποίθηση, και δυναμικότητα όπου χρειάζεται και συμπόνια και αγάπη στις κινήσεις μας  Δεν είναι όλα για θέμα νίκης και επιτυχίας, και δεν είναι όλα αποτυχίες. Πρέπει να βρεις το κουράγιο να πολεμάς εκεί όπου δεν υπάρχει σιγουριά και βεβαιότητα.  Άλλαξε τον τρόπο αντίληψης και σκέψης σου  Να απολαμβάνεις τα μικρά πράγματα στην ζωή και να γιορτάζεις και να επιβραβεύεις μικρές σου επιτυχίες (όχι μόνο τα μεγάλα συμβάντα στην ζωή).

 Τεράστιος μακροχρόνιος παράγοντας στρες  Το διαζύγιο δεν αποτελεί ένα και μόνο στρεσογόνο γεγονός αλλά συνοδεύεται από πολλά άλλα που προηγούνται και έπονται.  Π.χ. οι γονικές συγκρούσεις σε πολλές περιπτώσεις κάνουν της εμφάνιση τους μήνες ή και χρόνια πριν από το διαζύγιο και συνεχίζοντας μετά από αυτό. Γίνονται έτσι ένας χρόνιος στρεσογόνος παράγοντας για το ζευγάρι αλλά και για τα παιδία.

 Η έλλειψη επικοινωνίας  Η έλλειψη αγάπης  Η απιστία  Η ψυχολογική και σωματική βία  Η προβληματική σεξουαλική ζωή  Τα οικονομικά προβλήματα  Η παρέμβαση τρίτων στη ζωή του ζευγαριού  Οι εξαρτήσεις

 Το διαζύγιο αλλά και οι λόγοι που οδηγούν στο διαζύγιο είναι μεγάλοι στρεσογόνοι παράγοντες  Απώλεια – Χαμός – ‘Μικρός Θάνατος’  Αποτυχία – Απογοήτευση  Μεγάλη αλλαγή στην ζωή και καινούργια αρχή  Διαφορετικές πτυχές για το άτομο που θέλει να χωρίσει και για το άτομο που δεν θέλει διαζύγιο και χωρισμό

 Είναι μια μεγάλη και δύσκολη αλλαγή στα παιδιά  Αλλά δεν σημαίνει ότι όλα τα παιδία χωρισμένων γονέων είναι σε άσχημη θέση ή ότι έχουν περισσότερα προβλήματα από παιδιά μη-χωρισμένων γονιών  Ο πιο σημαντικός παράγοντας για την καλή ψυχική υγεία των παιδιών στην περίπτωση διαζυγίου (και όχι μόνο) είναι ◦ η υποστήριξη που έχουν από το σπίτι τους ◦ και το ότι η οικογένειά τους ακούει τα προβλήματά τους.

 Τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί ο μπαμπάς και η μαμά δεν αγαπιούνται πια, γιατί πρέπει να ζήσουν χωριστά.  Νιώθουν πληγωμένα, φοβισμένα, απογοητευμένα και θλίψη.  Θυμώνουν με τους γονείς τους αλλά και με τον εαυτό τους, αφού συχνά πιστεύουν πως εκείνα προκάλεσαν το χωρισμό και πως αν συμπεριφέρονταν καλύτερα, ή αν έφερναν καλύτερους βαθμούς, οι γονείς τους δε θα θύμωναν, δε θα μάλωναν κλπ.  Μακροπρόθεσμα, αυτή η ενοχή, μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα π.χ. χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη (όπως επίσης συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, φοβίες, προβλήματα στην δέσμευση και σχέσεις)  Ο ρόλος των γονιών είναι πολύ σημαντικός! Πρέπει να προετοιμάσουν το έδαφος για τον χωρισμό και διαζύγιο μιλώντας στο παιδί τους και να το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τις νέες αλλαγές στη ζωή του.

 Αλλαγές στις ζωές των παιδιών  Απώλεια της καθημερινής επαφής με τον πατέρα ή και η αυξανόμενη σπάνια επαφή με τον πατέρα  Το μοίρασμα της διαμονής σε δύο σπίτια, σε δυο περιβάλλοντα με διαφορετικούς κανόνες και πρακτικές πειθαρχίας  Το στρες της μητέρας και του πατέρα που μπορεί να εκδηλώνετε με αρνητικό τρόπο π.χ. ‘συμμαχία με το παιδί ενάντια στον άλλο γονιό’

 ‘Το μόνο σίγουρο στην ζωή είναι ότι γεννιόμαστε και πεθαίνουμε’  ‘Το μόνο σίγουρο στην ζωή είναι οι φόροι και ο θάνατος’  ‘Από την ώρα που γεννιόμαστε ξεκινά η πορεία προς τον θάνατο’  ‘Ο θάνατος είναι σίγουρος ότι θα έρθει – το ΠΟΤΕ θα έρθει δεν ξέρουμε’ Θάνατος

 Ο θάνατος είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής και παρ΄όλα είναι πιο πιθανόν η μεγαλύτερη πηγή στρες στη ζωή μας  Το άγχος θανάτου και απώλειας των αγαπημένων μας προσώπων είναι από τις πρώτες αγωνίες που κυριαρχούν μέσα μας.  Ως παιδιά, αλλά και ως ενήλικες οχυρωνόμαστε με την παντοδυναμία και τη ψευδαίσθηση παράλληλα ότι δε μας αφορά.  Ένας κοντινός στο περιβάλλον θάνατος, μας θυμίζει οδυνηρά το πόσο ευάλωτοι μπορούμε να είμαστε και αναδεικνύει εκ νέου τους φόβους μας.  Η απώλεια, ο χαμός και το τέλος είναι από τις μεγαλύτερες αλλαγές που μπορούν να συμβούν στις ζωές μας

 Σοβαρή ασθένεια – δικός μου θάνατος  Σύζυγος/σύντροφος, παιδί, γονείς, κοντινός φίλος ή συγγενής  Ξαφνικό και απρόσμενο vs. αναμενόμενο  Αυτοκτονία  Ατύχημα  Αποβολή ή γέννηση νεκρού παιδιού  Ψυχολογικές αντιδράσεις – διαταραχή μετατραυματικού στρες

 Το πένθος, είναι μια φυσική διαδικασία που ακολουθεί το θάνατο. Αφορά την περίοδο που περνάμε προσπαθώντας να προσαρμοστούμε στην απώλεια.  Δεν υπάρχει κάποιο προκαθορισμένο χρονικό όριο ή σωστός και λανθασμένος τρόπος να βιώσουμε το πένθος.  Ο καθένας βρίσκει τον προσωπικό του τρόπο να διαχειριστεί και να ανταπεξέλθει στην πολύπλοκη αυτή πρόκληση.

 Οι άνθρωποι συνήθως περνάμε διάφορα στάδια πένθους ◦ Κατά τη διάρκεια των σταδίων αυτών, βιώνουμε ποικίλα έντονα συναισθήματα π.χ. πόνο, θλίψη, θυμό, ενοχή, αίσθημα κενού, μούδιασμα, αναπόληση, αδυναμία, μοναξιά, απόγνωση. ◦ Στάδια ◦ αρχικό σοκ της απώλειας ◦ το στάδιο άρνησης ◦ το στάδιο της διαπραγμάτευσης του «τι άλλο θα μπορούσε να έχει γίνει, αν..» ◦ το στάδιο του θυμού ◦ αποδοχή του γεγονότος

 Μεγάλη αλλαγή που συνοδεύεται με μεγάλο στρες ◦ Αλλαγή κατοικίας ◦ Αλλαγή πόλης ◦ Μετανάστευση  Παράγοντες που προκαλούν στρες πριν καν γίνει η μετοίκηση π.χ. προβληματισμός και απόφαση, οργάνωση μετοίκισης, κλείσιμο ‘λογαριασμων’ (τράπεζες, σχολεία, κτλ.), αποχωρισμοί, συναισθηματικοί παράγοντες  Παράγοντες που προκαλούν στρες μετά την μετοίκιση π.χ. αλλαγή ρουτίνας και προγράμματος, κοινωνική στήριξη, αλλάγή δουλειάς, σχολείων, φίλους, χρόνος προσαρμογής

 Μεγάλη αλλαγή στη ζωή και στρεσογόνο γεγονός  Τι σηματοδοτεί? ◦ Τέλος εργασιακής ζωής = αποδοτικότητας, χρησιμότητας, παραγωγικότητας, σταθερού μισθού και προσφοράς στην οικογένεια ◦ Τερματισμός καθημερινότητας, ρουτίνας, ρόλου στην ζωή, γνώσεων, εργασιακό περιβάλλον και κοινωνικού κύκλου ◦ Επισημάνει τον ‘θάνατο’ που έρχεται ◦ Σύνταξη – Γεράματα ◦ Αβεβαιότητα – Φόβο - Ανασφάλεια ◦ Ελεύθερες ώρες (αρνητικά και θετικά)

 Η γέννηση ενός παιδιού αποτελεί ένα στρεσογόνο γεγονός ζωής που απαιτεί μια δύσκολη προσαρμογή από όλους στην οικογένεια, συμπεριλαμβανομένων των άλλων παιδιών της οικογένειας.  Υπερβολικό σωματικό στρες στο γυναικείο σώμα, διάρκεια εγκυμοσύνης, μετά την γέννα και κατά τη γέννα είναι η απελευθέρωση επινεφρίνης, ενδορφινών, κατεχολαμινών καθώς και αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης.  Όταν μια μητέρα δυσκολεύεται να τα διαχειριστεί αυτό ίσως να αποτελεί παράγοντα εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης.  Η σχέση με το σύντροφο-πατέρα του παιδιού και η ύπαρξη ή μη στήριξης προς τη μητέρα διαδραματίζει μεγάλο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αυτή θα βιώσει το γεγονός.  Η γέννηση του πρώτου παιδιού μπορεί να αποτελέσει πηγή μείζονος στρες για τα ζευγάρια και στη μείωση του συζυγικού ενδιαφέροντος.

 Υπάρχουν πολλές απαιτήσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα  Έξοδα = δώρα, τραπέζια, εξόδοι  Αυξημένο φαγητό και ποτό  Πίεση για ευτυχία - Pressure to be happy  Οικογενειακός συνωστισμός  Μοναξιά  Εποχική συναισθηματική διαταραχή  Εισηγήσεις ◦ Προβλέψιμο στρες ◦ Προτεραιότητες (επιλογές και τι σας κάνει εσάς ευτυχισμένους) ◦ Προσδοκίες (συγγενείς, όρια, τα πρέπει και τα θέλω) ◦ Οργάνωση και προγραμματισμός

  The gift of imperfection: let go of who you think you’re supposed to be and embrace who you are by Brene Brown (2010)

Ερωτήσεις - Απαντήσεις

 Στρεσογόνα ερεθίσματα ◦ Άγχος ◦ Κατάθλιψή ◦ Λύπη ◦ Διαταραχές Προσωπικότητας