1 ΔΗΜΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ (Θ) ΠΑΡΑΔΟΣΗ 10 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ

2 Μέθοδοι Αξιολόγησης Διατροφής Εργαστηριακές μέθοδοι Μέθοδοι πεδίου  Καταγραφή Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων. Ημερολόγιο με ζύγισμα.  Ανάκληση Ανάκληση 24ώρου. ΕΣΚΤ (ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων). Διατροφικό ιστορικό. Διατροφική Αξιολόγηση,

3 Μέθοδοι Αξιολόγησης Διατροφής Μέθοδοι βραχυπρόθεσμης ποσοτικής καταγραφής  Ανάκληση 24ώρου.  Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων.  Ημερολόγιο με ζύγισμα τροφίμων. Μέθοδοι μακροπρόθεσμης ποσοτικής καταγραφής  ΕΣΚΤ.  Διατροφικό ιστορικό. Διατροφική Αξιολόγηση,

4

5 Μέθοδοι Αξιολόγησης Διατροφής Rutishauser, 2005, Dietary intake measurements, Public Health Nutrition, 8(7A):

6 Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Ημερολόγιο καταγραφής  Ποσοτική καταγραφή όλων των καταναλωθέντων τροφίμων και ποτών.  Για 3-5 ημέρες. 2 καθημερινές, 1 μέρα Σαββατοκύριακου. Ημερολόγιο με ζύγιση  Ποσοτική, ζυγισμένη καταγραφή όλων των καταναλωθέντων τροφίμων και ποτών.  Συνήθως για 7 συνεχείς ημέρες. Διατροφική Αξιολόγηση,

7 Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Διατροφική Αξιολόγηση,

8

9 Κόστος

10 Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Πλεονεκτήματα  Ακρίβεια στο βάρος. Αν πρόκειται για ημερολόγιο με ζύγισμα.  Δε βασίζεται στην ανάκληση της πληροφορίας. Καταγραφή τη στιγμή της κατανάλωσης. Διατροφική Αξιολόγηση,

11 Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Μειονεκτήματα  Χρονοβόρα και δύσκολη εφαρμογή. Εκπαίδευση από ειδικό. Πιθανή αλλαγή των συνηθειών για όσο διαρκεί η καταγραφή.  Παρέχει δεδομένα για πρόσφατες διατροφικές συνήθειες. Διατροφική Αξιολόγηση,

12 Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Μειονεκτήματα  Αναποτελεσματική στην αξιολόγηση των συνολικών διατροφικών συνηθειών.  Αδυναμία αποτύπωσης των διατροφικών συνηθειών με ακρίβεια για άτομα που τρώνε εκτός σπιτιού.  Μη αντιπροσωπευτική σε περίπτωση ειδικών συνθηκών. Διατροφική Αξιολόγηση,

13

14 Ανάκληση 24ώρου Με 24-ωρη ανάκληση όλων των καταναλωθέντων τροφίμων και ποτών την προηγούμενη ημέρα, περιγραφή αυτών, και εκτίμηση της ποσότητας.  Γίνεται τηλεφωνικά, ή με προσωπική συνέντευξη (ενδείκνυται).  Συνήθως απαιτούνται 3-4 επαναλήψεις για αξιόπιστη πληροφορία. Διατροφική Αξιολόγηση,

15 Ανάκληση 24ώρου Διατροφική Αξιολόγηση,

16 Ανάκληση 24ώρου Είδος τροφής Μάρκα τροφίμου Ποσότητα τροφίμου Τόπος κατανάλωσης Πρόγευμα Ενδιάμεσα Μεσημεριανό Απογευματινό Δείπνο Προ ύπνου Επιπλέον, ερωτάται και ο τρόπος μαγειρέματος ή άλλες παράλληλες δραστηριότητες.

17 Ανάκληση 24ώρου Πλεονεκτήματα  Γρήγορη και εύκολη εφαρμογή.  Μικρή διάρκεια. Αποφυγή προβλημάτων ανάκλησης  Κατάλληλη για τη σύγκριση της διατροφικής πρόσληψης διαφόρων υπο-ομάδων του συνολικού δείγματος. Μειονεκτήματα  Μη αντιπροσωπευτική της συνολικής διατροφικής πρόσληψης των ατόμων. Όσο κι αν γίνεται προσπάθεια εφαρμογής της πολλές φορές μέσα στο χρόνο.  Πιο ευαίσθητη σε αποκλίσεις από την πραγματική κατανάλωση. Λόγω της συνέντευξης. Καλά / κακά τρόφιμα. Διατροφική Αξιολόγηση,

18 Ανάκληση 24ώρου Αξιολόγηση της μέσης συνήθους πρόσληψης πληθυσμιακών ομάδων.  Αντιπροσωπευτικό δείγμα.  Αντιπροσώπευση όλων των ημερών της εβδομάδας. Συγκρίσεις μεταξύ πληθυσμών. Επαναλαμβανόμενες ανακλήσεις.  Καλύτερη εκτίμηση. Μνήμη ερωτώμενου – περιορισμοί.  Ηλικιωμένοι.  Παιδιά. Διατροφική Αξιολόγηση,

19

20

21 Μέθοδοι βραχυπρόθεσμης ποσοτικής καταγραφής Καταγραφή διατροφικής πληροφορίας Προηγούμενη ημέρα, 24h ανάκλησης 3-5 ημέρες, ημερολόγιο 7 ημέρες, ζυγισμένο ημερολόγιο Μη ακριβής καταγραφή της πραγματικής διατροφής του ανθρώπου. Συνήθως χρειάζονται 3-4 επαναλήψεις. Ακριβέστερη καταγραφή της πραγματικής διατροφής του ανθρώπου. Η καλύτερη καταγραφή της πραγματικής διατροφής του ανθρώπου, ιδιαίτερα αν επαναληφθεί σε 2 τυχαίες εβδομάδες του έτους και περιέχει ζύγιση των τροφίμων. Διατροφική Αξιολόγηση,

22 ΕΣΚΤ (ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων) Ημι-ποσοτική καταγραφή των τροφίμων που καταναλώνονται «μέσα σε μια συνήθη εβδομάδα ενός συνήθη μήνα, του τρέχοντος έτους». Διατροφική Αξιολόγηση,

23 ΕΣΚΤ Διατροφική Αξιολόγηση,

24 ΕΣΚΤ Διατροφική Αξιολόγηση,

25 ΕΣΚΤ Διατροφική Αξιολόγηση,

26 ΕΣΚΤ Διατροφική Αξιολόγηση,

27 ΕΣΚΤ Χρήσιμο είναι τα ΕΣΚΤ να έχουν και αποτίμηση της μερίδας που καταναλώνεται. Διατροφική Αξιολόγηση,

28 (Ε) Φυστίκια, 10 ολόκληρα (238γρ.) Αμύγδαλα (23), 1/4 κούπας, 30γρ. Ελαιοκάρυα, ολόκληρα, 1/4 κούπας, 30γρ. Λιόσποροι 1/4 κούπας, 30γρ. (Ε) Φυστικοβούτηρο, χτυπητό, 1 κουταλιά γλυκού (15 ml), (Δ) Φυστικοβούτηρο, χτυπητό, 2 κουταλιέςγλυκού (30 ml), Δ = Συμβολίζει τo σωστό μέγεθος μερίδας για ένα σερβίρισμα από την πυραμίδα τροφών USDA. E = Συμβολίζει το σωστό μέγεθος μερίδας για ένα ισοδύναμο από την λίστα ADA. C = Συμβολίζει το σωστό μέγεθος μερίδας για το σερβίρισμα ενός παιδιού.

29 Ερωτηματολόγιο ΣΚΤ Πλεονεκτήματα  Αποτυπώνει τις διατροφικές συνήθειες σε βάθος χρόνου.  Και αυτοσυμπληρούμενο.  Χαμηλό κόστος.  Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικές εθνικότητες με κατάλληλες προσαρμογές. Σύγκριση πληθυσμών με διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο. Μειονεκτήματα  Προβλήματα μνήμης. Μεγάλο χρονικό διάστημα ανάκλησης της πληροφορίας.  Δυσκολίες στον υπολογισμό ποσοτήτων. Απαραίτητο να εφαρμόζονται ακριβείς περιγραφές και παραδείγματα.  Όχι καλό για αναλυτική διερεύνηση της διατροφής. Διατροφική Αξιολόγηση,

30 ΕΣΚΤ Διερεύνηση διατροφικών συνηθειών. Πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών. Η μέθοδος εκλογής για τη διερεύνηση της σχέσης διατροφής – ασθενειών. Αριθμός και ποιότητα ερωτήσεων. Κωδικοποίηση. Διατροφική Αξιολόγηση,

31 Πως υπολογίζεται η ενεργειακή πρόσληψη, όταν η διατροφική πρόσληψη έχει αποτιμηθεί μέσω ΕΣΚΤ; Από το ΕΣΚΤ ανάγουμε την ημι-ποσοτικοποιημένη πληροφορία σε ποσοτική. Με αρκετές παραδοχές  π.χ. ένα άτομο δηλώνει κατανάλωση κρέατος 2-4 φορές/μήνα  αυτό σημαίνει 3 φορές/μήνα (χρησιμοποιούμε τη διάμεσο κατανάλωση)  12 φορές/εβδομάδα  12 μερίδες κανονικής ποσότητας (αν από το ΕΣΚΤ έχει διευκρινιστεί ότι 1 φορά = 1 μερίδα). Διατροφική Αξιολόγηση,

32 Πως υπολογίζεται η ενεργειακή πρόσληψη, όταν η διατροφική πρόσληψη έχει αποτιμηθεί μέσω ΕΣΚΤ; Γενικά θεωρείται ότι:  Το ΕΣΚΤ πρέπει να έχει αναλυτικότατη πληροφορία για τα τρόφιμα της κάθε ομάδας.  Το ΕΣΚΤ πρέπει να έχει μεγάλο εύρος στις δυνατές απαντήσεις.  Το ΕΣΚΤ πρέπει να προσδιορίζει την μερίδα του τροφίμου. Διατροφική Αξιολόγηση,

33 Εύρος δυνατών απαντήσεων Πόσες φορές καταναλώνετε τον μήνα:Ποτέ/ Σπάνια 2 – 4 φορές/ μήνα 2 – 4 φορές/ εβδομάδα Συχνά ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΡΕΑΣ (και πιο συγκεκριμένα:)0123 Αρνί / κατσίκι / παϊδάκια0123 Μοσχαρίσιο κρέας0123 Χοιρινό κρέας0123 Τηγανητά ζωικά προϊόντα (τυρί, αυγά, μπριζόλες, κεφτεδάκια) 0123 Αλλαντικά (ζαμπόν, σαλάμι, μπέικον, λουκάνικα, παριζάκι) 0123 Κοτόπουλο ή γαλοπούλα0123 ΕΣΚΤ Διατροφική Αξιολόγηση,

34 Πόσο συχνά καταναλώνετε: < 1 φορά /3μήνες 1-2 φορές / 3 μήνες 1-2 φορές / μήνα 2-4 φορές / μήνα 1-2 φορές / εβδομάδα 3-5 φορές / εβδομάδα Σχεδόν κάθε μέρα > 1 φορά / μέρα Κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι) Αλλαντικά (ζαμπόν, σαλάμι) Κοτόπουλο ή γαλοπούλα Εύρος δυνατών απαντήσεων ΕΣΚΤ Διατροφική Αξιολόγηση,

35 Διατροφικό ιστορικό Περιλαμβάνει:  Ανάκληση 24ώρου.  Διατροφικές συνήθειες.  ΕΣΚΤ. Πολύ χρονοβόρα μέθοδος. Δεν χρησιμοποιείται συχνά από τους ερευνητές διαιτολόγους. Διατροφική Αξιολόγηση,

36 Πως υπολογίζεται η ενεργειακή πρόσληψη από διατροφικά ερωτηματολόγια; Διατροφική πληροφορία  Από ανάκληση 24ώρου. πιο εύκολο να προσδιοριστούν οι ποσότητες  η ενεργειακή πρόσληψη.  Από διατροφικά ερωτηματολόγια ΣΚΤ. δύσκολο να προσδιοριστούν οι ποσότητες των τροφίμων. Διατροφική Αξιολόγηση,

37 Διαφορές στη δηλωθείσα πρόσληψη τροφίμων μεταξύ ΕΣΚΤ και ανάκλησης 24ώρου Marks et al., 2006, J. Nutr., vol. 136 no. 2,

38 Παράγοντες που επηρεάζουν την πρόσληψη τροφίμων όταν αυτή αποτιμάται μέσω ΕΣΚΤ και μέσω ερωτηματολογίου 24ωρης ανάκλησης Marks et al., 2006, J. Nutr., vol. 136 no. 2,

39 Πηγές σφαλμάτων Ημερολόγιο (χωρίς ζύγιση) Ημερολόγιο (με ζύγιση) Ανάκληση 24ώρου ΕΣΚΤ Πίνακες σύνθεσης τροφίμων Κωδικοποίηση τροφίμων Βάρος τροφίμων + Σφάλμα ανάκλησης -- Χρονική μεταβλητότητα - Συχνότητα κατανάλωσης / ημέρα +++ Τροποποίηση επιλογών -- Δειγματοληψία Διατροφική Αξιολόγηση,

40 Ολιστική αποτίμηση της διατροφής ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ VS

41 Μεμονωμένες διατροφικές συνήθειες vs Ολιστική προσέγγιση H πλειοψηφία των κλινικών και επιδημιολογικών ερευνών στο πεδίο της διατροφής ακολουθούν:  Την προσέγγιση της εκτίμησης μεμονωμένων τροφίμων,  Έναντι της εκτίμησης των συνολικών διατροφικών προτύπων. Trichopoulos & Lagiou, 2001, Dietary patterns and mortality. Br. J. Nutrition, 85(2):

42 Διατροφικά πρότυπα Όμως οι άνθρωποι δεν καταναλώνουν μόνο ένα τρόφιμο ή μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά:  Αλλά γεύματα.  Ποικιλία τροφίμων.  Πολύπλοκους συνδυασμούς θρεπτικών συστατικών. Ορισμένοι ερευνητές προτείνουν την ολιστική προσέγγιση της διατροφής στη μελέτη για την πρόληψη των ασθενειών. Διατροφική Αξιολόγηση,

43 Μέθοδοι διατροφικής αξιολόγησης Εκ-των προτέρων ή εκ-των υστέρων ανάλυση Εκ-των-προτέρων ανάλυση Εκ-των-υστέρων ανάλυση Διατροφικές συστάσεις, πυραμίδες, κλπ. Στατιστικές μέθοδοι: ΑΚΣ, συσταδική ανάλυση, κλπ. Διατροφική Αξιολόγηση,

44 Διατροφικοί Δείκτες Για την αποτίμηση του βαθμού υιοθέτησης ενός διατροφικού προτύπου δημιουργήθηκαν οι διατροφικοί δείκτες. Η πλειοψηφία τους αξιολογεί τη συνήθη κατανάλωση από βασικές ομάδες τροφίμων και θρεπτικά συστατικά σύμφωνα με ισχύουσες διατροφικές συστάσεις, αλλά και συνήθειες όπως η κατανάλωση πρωινού ή το δείπνο με την οικογένεια. Γεωργίου Α., 2014, Ελληνική Επιθεώρηση Διαιτολογίας-Διατροφής, 5:

45 Διατροφικοί Δείκτες Ορισμένοι δείκτες συμπεριλαμβάνουν στις παραμέτρους τους τη φυσική δραστηριότητα ή τις καθιστικές συνήθειες αντίστοιχα, ενώ υπάρχουν και δείκτες/σκορ που αξιολογούν πεποιθήσεις σχετικά με τη διατροφή ή συγκεκριμένα περιγεννητικά χαρακτηριστικά των παιδιών και χαρακτηριστικά των γονέων. Γεωργίου Α., 2014, Ελληνική Επιθεώρηση Διαιτολογίας-Διατροφής, 5:

46 Κρητική/Μεσογειακή Διατροφή

47

48 Διατροφικοί Δείκτες βασισμένοι στο Μεσογειακό Διατροφικό Πρότυπο Maturitas Jan 20;62(1):1-8. Dietary quality indices and human health: a review. Kourlaba & Panagiotakos.

49 Vegetables > median consumption+1 Legumes > median consumption+1 Fruits & nuts > median consumption+1 Cereals > median consumption+1 Salads > median consumption+1 Meat < median consumption+1 Dairy products < median consumption+1 Ethanol M gr/d or F 5-25 gr/d+1 Score “We used as a cut off point for all characteristics the corresponding median values specific for each sex. We a priori hypothesised that a diet with more of these components has beneficial health effects whereas a diet with fewer of these components would be less healthy”.

50 Vegetables > median consumption+1 Legumes > median consumption+1 Fruits & nuts > median consumption+1 Cereals > median consumption+1 Salads > median consumption+1 Fish > median consumption+1 Meat < median consumption+1 Dairy products < median consumption+1 Ethanol M gr/d or F 5-25 gr/d+1 Score 0 - 9

51

52

53 Panagiotakos DB, Pitsavos C, Arvaniti F, Stefanadis C. (2007) Adherence to the Mediterranean food pattern predicts the prevalence of hypertension, hypercholesterolemia, diabetes and obesity, among healthy adults; the accuracy of the MedDietScore. Prev Med, 44 (Suppl 4), Βελτιωμένος αλγόριθμος του MedDiet Score

54 Τangney CC, Kwasny MJ, Li H, Wilson RS, Evans DA, & Morris MC (2011). Adherence to a Mediterranean-type dietary pattern and cognitive decline in a community population. The American Journal of Clinical Nutrition, 93 (3),

55 Άλλοι Διατροφικοί Δείκτες Healthy Diet Index (HEI) Alternate Healthy Eating Index (AHEI) Diet Quality Index (DQI) Diet Quality Index Revised (DQI-R) Mediterranean Adequacy Index (MAI) … Διατροφική Αξιολόγηση,

56 Healthy Diet Index (HEI)

57 Alternate Healthy Eating Index (AHEI)

58 Diet Quality Index (DQI) Caivano, Simone, & Domene, Semíramis Martins Álvares. (2013). Diet quality index for healthy food choices. Revista de Nutrição, 26(6),

59 Mediterranean Adequacy Index (MAI)

60

61 Arvaniti & Panagiotakos Critical Reviews in Food Science and Nutrition 2008

62 Οι διατροφικοί δείκτες, αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για τη διατροφική έρευνα. Είναι «εργαλεία» που μπορούν να εξελιχθούν από τους ερευνητές. Στα πλαίσια μιας έρευνας είναι δυνατόν να συνδυάζονται με ερωτηματολόγια άσκησης, ψυχικής διάθεσης, αντίληψης, άποψης κ.α.

63 IPAQ

64 ZUNG-DRS ΣπάνιαΜερικές φορές Αρκετές φορές Τις περισσότε ρες φορές Αισθάνομαι κακόκεφος και με άσχημη διάθεση1234 Το πρωί αισθάνομαι καλύτερα4321 Κλαίω ή μου έρχεται να κλάψω1234 Δυσκολεύομαι να κοιμηθώ το βράδυ1234 Τρώω όσο έτρωγα συνήθως4321 Μου αρέσει να κοιτάω, να μιλάω και να βρίσκομαι με ελκυστικές γυναίκες/άνδρες4321 Παρατηρώ ότι χάνω βάρος1234 Έχω πρόβλημα δυσκοιλιότητας1234 Η καρδιά μου χτυπάει γρηγορότερα από το συνηθισμένο1234 Κουράζομαι χωρίς να υπάρχει λόγος1234 Το μυαλό μου είναι τόσο καθαρό όσο ήταν πάντα4321 Μου είναι εύκολο να κάνω τα πράγματα που πάντα έκανα4321 Είμαι ανήσυχος και δεν μπορώ να μείνω ακίνητος1234 Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον4321 Είμαι περισσότερο ευερέθιστος από το συνηθισμένο1234 Το βρίσκω εύκολο να παίρνω αποφάσεις4321 Αισθάνομαι ότι είμαι χρήσιμος και με έχουν ανάγκη4321 Η ζωή μου είναι αρκετά γεμάτη4321 Νιώθω ότι θα ήταν καλύτερα για τους άλλους αν εγώ δεν υπήρχα1234 Ακόμα απολαμβάνω τα πράγματα που συνήθιζα να κάνω4321

65 Κλίμακα CES-D