1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΙΙ ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΑΞΗΣ 8 Η «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ» ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΠΕΙΝΑΣ – ΚΟΡΕΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

2 Ο ΚΟΡΕΣΜΟΣ Ο κορεσμός (χορτασμός) είναι η αίσθηση πληρότητας που προκύπτει με το γεύμα και έχει σαν συνέπεια την περάτωση κατανάλωσης τροφής. Αναπτύσσεται μετά από μερική πέψη των τροφίμων που έχουν καταναλωθεί (intermeal). Η κατάσταση κορεσμού καθυστερεί την έναρξη του επόμενου γεύματος και μπορεί να μειώσει την κατανάλωση τροφής σε αυτό (σημασία πρωινού).

3 Stanley, S. et al. Physiol. Rev. 85: Peptide YY (PYY), oxyntomodulin (OXM), ghrelin, pancreatic polypeptide (PP), glucagon-like peptide 1 (GLP-1), cholecystokinin (CCK) Η «ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ» ΤΟΥ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΡΕΣΜΟ

4 Ο ΚΟΡΕΣΜΟΣ Το τέλος του γεύματος (κορεσμός) επέρχεται όταν τα ανασταλτικά ερεθίσματα επικρατήσουν των διεγερτικών. Ακόμα και τότε, η «ηδονιστική» δράση της τροφής δεν μηδενίζεται. Μετά από πλούσιο γεύμα και με όλο το γαστρικό φόρτο που το συνοδεύει, ίσως να μην αρνηθεί κανείς ένα «ηδονικό φαγητό» π.χ. γλυκό με σοκολάτα. Αυτό οφείλεται στη δράση των ενδογενών οπιοειδών γι’ αυτό και ελέγχεται (μείωση βουλιμίας) με την χορήγηση ανταγωνιστών τους (π.χ. ναλοξόνης).

5 Εσωτερικό σύστημα ανταμοιβής, πείνα - κορεσμός ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ CB1 ΚΑΙ CB2 – ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΚΟΡΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ

6 Ναλοξόνη, ένα μόριο που μοιάζει με τη μορφίνη και ανταγωνίζεται άλλα οπιοειδή π.χ. για τους υποδοχείς CB1, περιορίζει τη βουλιμία

7 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΡΕΣΜΟΥ Υποκειμενική: -Οπτική αναλογική κλίμακα κατανάλωσης. -Σύγκριση ανάμεσα σε διαφορετικά γεύματα. Αντικειμενική: Παροχή γεύματος-μπουφέ και καθορισμός του αριθμού θερμίδων που καταναλώνονται.

8 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ/ΚΟΡΕΣΜΟΥ

9 ΘΕΡΑΠΕΙΑ Τα βασικά μέσα (The basics): – Διαιτητική παρέμβαση (Dietary intervention), – Φυσική δραστηριότητα (Physical activity), – Τροποποίηση συμπεριφοράς (Behavioral modification), – Φυσιολογική και κοινωνική υποστήριξη (Psychological and social support), - Φαρμακοθεραπεία (Pharmacotherapy), - Χειρουργική παρέμβαση (Surgical intervention).

10 ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Περιορισμός των θερμίδων (Calorie reduction)! Καλή υποστήριξη με πλήρη δίαιτα που περιλαμβάνει ποικιλία διαφορετικών τροφίμων με υψηλό δείκτη κορεσμού. Ελάττωση του συνολικού μεγέθους της μερίδας (Reduce portion size). Τακτικά γεύματα (Regular meals). Αργή πρόσληψη τροφής (Eat slowly). Μη-αγορά / αποθήκευση τροφίμων που μπορούν να υπερκαταναλωθούν (Palatable food). Συνεχείς συνεδρίες και παρακολούθηση.

11

12 Η «ΔΙΑΜΑΧΗ» ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΔΙΑΙΤΑΣ Συμβατική δίαιτα με ελάττωση του λίπους και αύξηση των υδατανθράκων - Conventional low (saturated) fat/high carbohydrate diet. Δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη - Low glycemic index diet. Δίαιτες υψηλού λίπους, με περιορισμό υδατανθράκων - High fat/low carbohydrate diet (Atkins diet). Δίαιτες με αύξηση πρωτεΐνης και περιορισμό κορεσμένου λίπους - High protein/low fat diet (CSIRO diet).

13

14 ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΣΤΗΝ «ΔΙΑΜΑΧΗ» ΑΥΤΗ Οι δίαιτες χαμηλού GI προκαλούν μεγαλύτερο κoρεσμό από ισοθερμιδικές δίαιτες υψηλού GΙ και ακολουθούνται από μικρότερες ενεργειακές προσλήψεις, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα (Holt, Appetite 1992; 18: ). Ανάμικτα γεύματα με χαμηλό GI →↑κορεσμού και συνδέονται με αύξηση της ↑CCK.

15 Η ΟΡΕΞΗ

16 ΓΑΣΤΡΙΚΗ ΚΕΝΩΣΗ ΚΑΙ CCK

17 ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΣΤΗΝ «ΔΙΑΜΑΧΗ» ΑΥΤΗ Μία δίαιτα πλούσια σε πρωτεΐνη προκαλεί μεγαλύτερο κορεσμό. Κορεσμός: protein > CHO (complex>simple CHO) > fat. Μετά από ισοθερμιδικό υγρό γεύμα, 31% μικρότερη κατανάλωση συνολικής ενέργειας αν το γεύμα υψηλής πρωτεΐνης παρά υψηλών υδατανθράκων (Latner, Appetite 1999; 33: ). –12% λιγότερες θερμίδες καταναλώθηκαν όταν δόθηκε μαγειρευμένο φαγητό υψηλής πρωτεΐνης σε σχέση με πλούσιο σε υδατάνθρακες φυτοφαγικό γεύμα (Barkerling, IJO 1990; 14:

18 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΤΑΙ ΑΠΟ MΠΟΥΦΕ

19 Η ΠΡΩΤΕΪΝΗ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΚΟΡΕΣΜΟ Εάν χορηγηθεί διατροφή «κατά βούληση» (ad libido) η αυξημένη συγκέντρωση πρωτεΐνης προκαλεί ελάττωση της συνολικής ποσότητας τροφής που καταναλώνεται μέχρι το τέλος του γεύματος. Μετά την χορήγηση γεύματος ομελέτας πλούσιας σε πρωτεΐνη (50 g) οι συμμετέχοντες στη δοκιμή σταμάτησαν να τρώνε μετά από κατανάλωση ≈721 kJ σε σχέση με εκείνους που τους δόθηκε ομελέτα με 25 g πρωτεΐνη που κατανάλωσαν kJ (Porrin, Physiol Behav 1997; 62: ).

20 Η ΠΡΩΤΕΪΝΗ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΚΟΡΕΣΜΟ Γεύμα πλούσιο σε πρωτεΐνη καθυστερεί την επανεμφάνιση της πείνας μεταγευματικά. Η χορήγηση μικρογεύματος (1.000 kJ) που στόχο είχε την καθυστέρηση της λήψης γεύματος οδήγησε σε καθυστέρηση 60 min αν ήταν πλούσιο σε πρωτεΐνη, 35 min αν ήταν σε CHO, 25 min αν ήταν σε λίπος (Marmonier, Appetite 2000; 34: ) Υγιή άτομα που υποβλήθηκαν σε 6 εβδομάδων δίαιτα απώλειας βάρους έχασαν το ίδιο βάρος με δίαιτα ↑υδατανθράκων ή με δίαιτα ↑πρωτεΐνης, ανέφεραν όμως «ικανοποίηση» και λιγότερη «πείνα» με τη δεύτερη (Johnston, J. Nutr. 2004; 134: ).

21 Johnstone et al. AJCN. 1996: 50, Η επίδραση πρωινού πλούσιου σε πρωτεΐνη

22 ΑΥΓΑ ΚΑΙ ΚΟΡΕΣΜΟΣ Σε πείραμα που συμμετείχαν 28 υπέρβαρες γυναίκες ορισμένες μέρες κατανάλωσαν πρόγευμα με βάση αυγά (↑protein/ fat) ενώ άλλες μέρες με βάση λευκό ψωμί (↑CHO). Η ποσότητα και η ενέργεια του προγεύματος, ασχέτως τύπου, ήταν η ίδια κάθε μέρα Οι συμμετέχουσες συμπλήρωναν κάθε μέρα ερωτηματολόγια καταγραφής της αίσθησης πληρότητας (κορεσμού) και αναφοράς διαθέσεων κατανάλωσης τροφής (χρόνοι, τρόφιμα) με την μορφή 24ωρου ημερολογίου. Επίσης κατέγραφαν τη φυσική τους δραστηριότητα. Το γεύμα σερβιριζόταν στις συμμετέχουσες 3,5 ώρες μετά το πρόγευμα και τα ευρήματα ήταν τα παρακάτω:

23

24 ΑΥΓΑ ΚΑΙ ΚΟΡΕΣΜΟΣ (συνέχεια) Μετά από πρόγευμα με αυγά σε υπέρβαρες: 1.Καταναλώθηκαν 700 kJ λιγότερα στο γεύμα. 2.Η μέσα σε 24 hr από το πρόγευμα ενεργειακή κατανάλωση ήταν μικρότερη ( kJ). 3.Για ολόκληρη την πειραματική περίοδο η ημερήσια ενεργειακή κατανάλωση ήταν μικρότερη ( kJ). 4.Ο κορεσμός αυξήθηκε για έως και 90 min περισσό- τερο, μετά την λήψη προγεύματος με βάση τα αυγά.

25

26 ΑΥΓΑ ΚΑΙ ΚΟΡΕΣΜΟΣ Η επίδραση της κατανάλωσης δύο ολόκληρων αυγών, 2 ασπραδιών αυγού, ή 2 κρόκων αυγού σε σχέση με την μη-κατανάλωση αυγού μελετήθηκε σε 12 υγιείς άνδρες: Πλήρες αυγό και κρόκος → καθυστερούν τη γαστρική κένωση, ↓ γλυκαιμίας, ↓ ινσουλίνη, ↑ CCK. Τα αυγά (κρόκος ± ασπράδι) → ↑ Έκκριση του «Gastric inhibitory peptide (GIP)». Η ↑ CCK και GIP ίσως εξηγούν τον κορεσμό που προκαλεί το αυγό. Κυρίως ο κρόκος, είναι πολύ χρήσιμος σε δίαιτες αδυνατίσματος.

27 Ο κρόκος του αυγού Πρωτεΐνη (16,4%): 1.Πλάσμα (78%): λιβετίνη & LDL (πρωτείνη ~ 10%). 2.Κοκκώδες σώμα: φωσβιτίνη (16%, μεταφορέας Fe), λιποβιτελλίνες (70%) & LDL (12%). Νερό (48%). Λιπίδια (32 έως 34%): τριγλυκερίδια (66%), φωσφολιπίδια (28%) όπως λεκιθίνη (ισχυρός γαλακτοματοποιητής), χολοστερόλη (3%, ή 250 mg). Καροτενοειδή, Χανθοφύλες (Λουτείνη, Ζεαξανθίνη).

28 ΠΡΩΤΕΪΝΗ ΚΑΙ ΓΚΡΕΛΙΝΗ

29 ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ «ΠΕΙΝΑ ΓΙΑ ΠΡΩΤΕΪΝΗ»

30 ΠΡΩΤΕΪΝΗ vs ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ

31 ΠΕΙΝΑ ΓΙΑ ΠΡΩΤΕΪΝΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΚΑΙ ΖΩΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ.

32 ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ Apolzan J, et al. Inadequate dietary protein increases hunger and desire to eat in younger and older men. J. Nutr. 2007; 137:

33 ΓΙΑΤΙ Η ΠΡΩΤΕΪΝΗ ΧΟΡΤΑΙΝΕΙ; Καθυστέρηση κίνησης μακροθρεπτικών. Αργινίνη (αμύγδαλα, καρύδια, συμπληρώματα). Γλυκονεογένεση στο έντερο. Επίδραση της γλυκονεογένεσης στίς ορμονικές εκκρίσεις μέσω του GIP. Έκκριση χολοκυστοκινίνης.

34 ΤΑ ΠΡΩΤΕΙΝΟΥΧΑ ΓΕΥΜΑΤΑ, ΙΔΙΩΣ ΤΑ ΠΛΟΥΣΙΑ ΣΕ ΑΡΓΙΝΙΝΗ ΔΙΕΓΕΙΡΟΥΝ ΕΚΚΡΙΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΚΑΙ ΓΛΥΚΑΓΟΝΗΣ (ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΞΑΙΡΕΣΗ): ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ, ΚΟΡΕΣΜΟΣ.

35 ΩΡΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΚΑΙ ΛΗΨΗ ΤΡΟΦΗΣ Πείραμα με ημερολόγιο 7 ημερών που συμπληρώθηκε από 867 άτομα (μέση ηλικία 36±13.8, BMI 24.5±4.3). Οι χρόνοι πρόσληψης τροφής διέφεραν μέσα στην ημέρα. Αύξηση της μαζικότητας των γευμάτων με την πάροδο της ώρας. Μικρότερος χρόνος ανάμεσα στα γεύματα με την πρόοδο της ημέρας. Η πρόσληψη αυξάνει αλλά όχι ο κορεσμός. Λήψη πρωινού οδηγούσε σε μικρότερη ημερήσια πρόσληψη ενώ ενός βαρέως βραδινού το αντίθετο. Ορισμένοι έτρωγαν πλήρες γεύμα 2-4 π.μ. Τρόπος ζωής, ανταγωνιστική εργασία, παχυσαρκία.

36 - ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ - ΟΡΕΞΗ, ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ, ΦΑΡΜΑΚΑ

37 Σύνοψη των δράσεων ελέγχου πείνας Πρωινό. Αυγό (κυρίως κρόκος). Μικρο-γεύματα με πρωτεΐνη. Ημερήσιο πρόγραμμα γευμάτων και μικρο- γευμάτων. Πρωτεϊνικό μικρο-γεύμα 0,5 hr πριν το γεύμα.

38 Σύνοψη των δράσεων ελέγχου πείνας Νερό, υγρά πριν το γεύμα (αραίωση γαστρικών υγρών). Φυτικές ίνες σε κάθε γεύμα. Συμπληρώματα φυτικών ινών (ολιγοφρουκτόζες). Πρωτεΐνη σε κάθε γεύμα.

39 Ένα «φανταστικό» (ως όνομα) προϊόν Πραγματικά προϊόντα

40 Πίτουρο βρώμης Μία κουταλιά της σούπας πίτουρο βρώμης την ημέρα. Περιέχει υψηλά επίπεδα διαλυτών φυτικών ινών οι οποίες απορροφούν νερό στο έντερο, αποκτούν μέγεθος ίσο με το 20πλάσιο που έχουν δίχως νερό και νιώθει κάποιος χορτάτος. Η ποσότητα που πρέπει να καταναλώνετε δεν πρέπει να είναι περισσότερο από 30 γρ. (φτάνουμε εκεί σταδιακά, αυξάνοντας και την κατανάλωση νερού) τη μέρα, γιατί μπορεί να υπάρχουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα σε υπερβολική κατανάλωση (δυσκοιλιότητα, αέρια).

41 Ολιγοφρουκτόζες και Ινουλίνη Η ινουλίνη είναι ένα μη απορροφήσιμο πολυμερές της φρουκτόζης και ανήκει στους μη αμυλώδεις πολυσακχαρίτες (ή αλλιώς στις διαιτητικές ίνες). Στην ίδια κατηγορία των μη απορροφήσιμων πολυσακχαριτών ανήκουν οι κυτταρίνες, οι ημικυτταρίνες, οι πηκτίνες και οι ολιγοφρουκτόζες. Ως μη απορροφήσιμη, η ινουλίνη περνά από το λεπτό έντερο άθικτη και αντιδρά με τους μικροοργανισμούς της χλωρίδας του παχέος εντέρου, όπου ενισχύει τα ωφέλιμα βακτήρια.

42 Συμπληρώματα φυτικών ινών (ολιγοφρουκτόζες)

43 ΙΝΟΥΛΙΝΗ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΟΥ ΤΗΝ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ

44 Σύνοψη των δράσεων ελέγχου πείνας Πρόσληψη τροφής με «παρέα», η διατροφή ως κοινωνικό γεγονός. Αποφυγή τροφίμων που καταναλώνονται υπέρμετρα (ζυμαρικά?). Συνειδητοποίηση της στάσης μας απέναντι στο πιάτο, διακοπή γεύματος και μετά συνέχεια.

45 Σύνοψη των δράσεων ελέγχου πείνας Διακοπή πρόσληψης τροφής πριν να «χορτάσουμε», αφού το μήνυμα του κορεσμού απαιτεί λεπτά για να γίνει αντιληπτό (χρονική υστέρηση κορεσμού). Τήρηση ημερήσιου προγράμματος σίτισης. Νικοτίνη και καφεΐνη? Τι κάνουμε όταν τα διακόψουμε?

46 Δώστε πρακτικές συμβουλές στο ευρύ κοινό

47 Το αδυνάτισμα επηρεάζει την όρεξη αρνητικά αν είναι περιορισμένο Υποκειμενικός κορεσμός (A) και πείνα (B), πριν (■) και μετά (O) αδυνάτισμα 6 εβδομάδων. Μέσοι όροι.

48 Obesity Research (2005) 13, 710–716 Decreased Glucagon-like Peptide 1 Release after Weight Loss in Overweight/Obese Subjects, Adam et al. Σε υπέρβαρους/παχύσαρκους η συγκέντρωση του GLP-1 μετά από απώλεια βάρους ελαττώνεται σε σχέση με πριν, ενώ η έκκρισή του, λόγω διέγερσης από λήψη τροφής, περιορίζεται. Πρόκειται ίσως για μία αντίδραση στο αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας. Μακροπρόθεσμα η συγκέντρωση του GLP-1 και ο κορεσμός, δεν φαίνονται να σχετίζονται εδώ.

49

50

51 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΦΛΕΓΜΟΝΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΕΞΗ: ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΤΗΣ ΦΛΕΓΜΟΝΗΣ

52 ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ