“ Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε Μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα” Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου Σχολική Σύμβουλος 23 ης Περιφέρειας Π.Α. Διδάκτωρ Επιστημών Αγωγής M.A. in Education 1

Αντί προλόγου, μια ΜΕΓΑΛΗ παραδοχή ΝΑΙ…!!! Διάγουμε μια μεταβατική περίοδο… Μια περίοδο κρίσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (ειδικά για τη δουλειά μας)…!!! Όμως… Είναι σημαντικό να παραμείνουμε ψύχραιμες και να δώσουμε τη μάχη μας, με όπλα τη γνώση, το χαμόγελο και την αυτοπεποίθησή μας…!!! ΝΑΙ…!!! Διάγουμε μια μεταβατική περίοδο… Μια περίοδο κρίσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (ειδικά για τη δουλειά μας)…!!! Όμως… Είναι σημαντικό να παραμείνουμε ψύχραιμες και να δώσουμε τη μάχη μας, με όπλα τη γνώση, το χαμόγελο και την αυτοπεποίθησή μας…!!! 2

Ας δούμε πώς θα το πετύχουμε αυτό… είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τους ρόλους που καλούμαστε να διαδραματίσουμε μέσα στα πλαίσια της δουλειάς μας. Αρχικά, είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τους ρόλους που καλούμαστε να διαδραματίσουμε μέσα στα πλαίσια της δουλειάς μας. Όσα ακούσετε, στη συνέχεια, αφορούν όλες σας…!!! μόνο Τα θέματα της διοίκησης δεν αφορούν μόνο τις Προϊστάμενες των νηπιαγωγείων. Ακόμα και οι νεοδιόριστες νηπιαγωγοί είναι εν δυνάμει Προϊστάμενες. είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τους ρόλους που καλούμαστε να διαδραματίσουμε μέσα στα πλαίσια της δουλειάς μας. Αρχικά, είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τους ρόλους που καλούμαστε να διαδραματίσουμε μέσα στα πλαίσια της δουλειάς μας. Όσα ακούσετε, στη συνέχεια, αφορούν όλες σας…!!! μόνο Τα θέματα της διοίκησης δεν αφορούν μόνο τις Προϊστάμενες των νηπιαγωγείων. Ακόμα και οι νεοδιόριστες νηπιαγωγοί είναι εν δυνάμει Προϊστάμενες. 3

Ελάτε να επαναπροσδιοριστούμε μαζί…!!! Ελάτε να συνθέσουμε το δικό μας «παιδαγωγικό συμβόλαιο»…!!! Αν διαφωνείτε σε κάποιο ή κάποια σημεία, κρατήστε σημειώσεις γιατί, στο τέλος, θα έχουμε χρόνο για συζήτηση…!!! 4

Η ανάλυση που ακολουθεί αποτελεί την «πρότασή» μου, επάνω στην οποία θα στηριχτούμε για να διαπραγματευθούμε το παιδαγωγικό μας συμβόλαιο… 5

Ποιες είναι οι διαστάσεις της εργασίας μας στο Νηπιαγωγείο; Παιδαγωγική διάσταση Διοικητική διάσταση Αντισταθμιστική διάσταση Κοινωνική διάσταση Παιδαγωγική διάσταση Διοικητική διάσταση Αντισταθμιστική διάσταση Κοινωνική διάσταση 6

Η Παιδαγωγική διάσταση Αναφέρεται στις γνώσεις και τις δεξιότητες, αλλά και στις στάσεις που κατέχουμε, για να υποστηρίξουμε την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών (πνευματική, κοινωνική-συναισθηματική, σωματική, ηθική), μέσα στην τάξη. 7

Η Διοικητική διάσταση Αναφέρεται στην ευθύνη μας για την τήρηση των Νόμων και γενικότερα των οδηγιών (Προεδρικά Διατάγματα, Υπουργικές Αποφάσεις, πάσης φύσεως Εγκύκλιοι, έγγραφα της Δ/νσης Π.Ε. κλπ.) που αφορούν και ρυθμίζουν διάφορες παραμέτρους της εργασίας μας. 8

Η Αντισταθμιστική διάσταση Αναφέρεται στην έμφαση που δίνουμε για να αντισταθμίσουμε τις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών είτε αυτές αναφέρονται σε κοινωνικές ανισότητες, είτε σε γλωσσικές ανισότητες είτε σε ανισότητες που συνδέονται με θέματα ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών των μαθητών της τάξης μας. 9

Η Κοινωνική διάσταση Αναφέρεται στην αλληλεπίδραση της εργασίας μας με την στενότερη κοινωνία, μέσα στην οποία ζούμε, και συνδέεται με τις στάσεις και τις νοοτροπίες που εισάγουμε ή καλλιεργούμε, μέσω των μαθητών μας, στους γονείς, τη γειτονιά και τους φορείς της πόλης μας. 10

Η Παιδαγωγική Διάσταση 11

παιδαγωγική Πώς μεγιστοποιώ την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου; Παρακολουθώ ανελλιπώς τα σεμινάρια, τις παιδαγωγικές συσκέψεις και τις ημερίδες που σχεδιάζονται από τη Σχολ. Σύμβουλο και τη Δ/νση Π.Ε. Φροντίζω να επικαιροποιώ, μέσω της αυτομόρφωσης, τις γνώσεις μου. Δεν διστάζω να συζητήσω κάποια «δυσκολία» μου με τους/τις συναδέλφους μου ή τη Σχολική Σύμβουλο. Κανένας,δεν είναι δυνατόν, να τα γνωρίζει όλα! Επί πλέον, η ανταλλαγή απόψεων είναι μια δημιουργική διαδικασία,που μάς κάνει πιο «πλούσιους». 12

παιδαγωγική Πώς μεγιστοποιώ την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Βλέπω τις «δυσκολίες» που προκύπτουν στην τάξη μου σαν παιδαγωγικές προκλήσεις που, για να τις υπερπηδήσω, ίσως χρειαστεί να αφιερώσω λίγο χρόνο ή κόπο, αλλά από αυτή τη διαδικασία θα βελτιώσω τις πρακτικές μου. Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να τελματώνεται, επαναλαμβάνοντας κάθε χρόνο τις ίδιες παιδαγωγικές επιλογές. Τα παιδιά που έχω μέσα στην τάξη δεν είναι ποτέ τα ίδια! Γιατί να είναι οι επιλογές μου; Πειραματίζομαι με νέες ιδέες και πρακτικές. 13

παιδαγωγική Πώς μεγιστοποιώ την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Ενσωματώνω στην πρακτική μου κάτι καινούργιο που έμαθα ότι υποστηρίζει τη μάθηση των παιδιών, μόνο όταν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να το προσαρμόσω με επιτυχία στο προσωπικό στυλ διδασκαλίας μου. Σχεδιάζω με τους/τις συναδέλφους μου, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, τον ετήσιο (μακροπρόθεσμο) προγραμματισμό της τάξης μου - που επιδέχεται τροποποιήσεων στην πορεία - και τον τριμηνιαίο προγραμματισμό (βραχυπρόθεσμο), τον οποίο προσπαθώ να τηρήσω, εκτός απροόπτου (π.χ. επιδημίες κλπ.). 14

παιδαγωγική Πώς μεγιστοποιώ την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Ο προγραμματισμός (γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις ζωής που θέλω να αναπτύξω στα παιδιά μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα) υλοποιείται με θεματικές προσεγγίσεις και καταστρατηγείται μόνο στην περίπτωση που το ενδιαφέρον των παιδιών μάς οδηγήσει σε ένα project. Και πάλι, όμως, με την ολοκλήρωση του project, δεν παραλείπω να καταγράψω ποιοι στόχοι του αναλυτικού προγράμματος εξυπηρετήθηκαν μέσα απ’ αυτό, έτσι ώστε να το λάβω υπόψη κατά το σχεδιασμό του επόμενου τριμήνου. 15

παιδαγωγική Πώς μεγιστοποιώ την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Μετά το πρώτο, περίπου, δίμηνο (τέλος Οκτωβρίου – αρχές Νοεμβρίου) δημιουργώ το αρχείο με τους φακέλους των παιδιών (portfolios), τους οποίους φροντίζω να κρατώ ενημερωμένους. Σε αυτούς, έχουν πρόσβαση, εκτός από τα παιδιά, και οι γονείς. Προσπαθώ να μάθω τα παιδιά να δουλεύουν σε ομάδες (ομαδοσυνεργατική μάθηση) γιατί ωφελούνται περισσότερο με την κοινωνική αλληλεπίδραση. Παράλληλα, εξατομικεύω τη διδασκαλία μου σε παιδιά που το έχουν ανάγκη. 16

παιδαγωγική Πώς μεγιστοποιώ την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Θυμάμαι πάντα πως: Πρωταρχικός στόχος της προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης είναι η αυτονομία των παιδιών γι’ αυτό, ό,τι και να κάνω με τα παιδιά, μέσα στην τάξη, στοχεύω στην αυτονομία τους. Πρέπει να μάθουμε τα παιδιά μας να σκέπτονται μόνα τους και όχι απλά να αντανακλούν τις σκέψεις και τις ιδέες άλλων. 17

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… Η Montessori μου έμαθε ότι: η μάθηση εξαρτάται από την αλληλεπίδραση του παιδιού με το περιβάλλον (εμπλουτισμένο παιδαγωγικό περιβάλλον) και ότι τα παιδιά στην προσπάθειά τους να κοινωνικοποιηθούν αναπτύσσουν ένα είδος αυτοελέγχου, τον οποίο οφείλουμε να ενισχύουμε μέσω της καλλιέργειας της ενσυναίσθησης. 18

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… (συνέχεια) Ο Dewey μου έμαθε: να αναγνωρίζω την αξία της ατομικότητας και να δίνω προτεραιότητα στην ικανότητα της σκέψης των παιδιών και στην αξία της επίλυσης προβλημάτων από τα ίδια τα παιδιά. Η θεωρία “γνωστικής ανάπτυξης» του Piaget μου έμαθε πως: Όλα τα παιδιά περνάνε από τα ίδια στάδια ανάπτυξης, μόνο που κάθε παιδί τα διαβαίνει στο δικό του χρόνο (ρυθμός ανάπτυξης). 19

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… (συνέχεια) Η θεωρία «κοινωνικής αλληλεπίδρασης» του Vygotsky μου έμαθε πως: Η γλώσσα μαθαίνεται καλύτερα μέσα σε κοινωνικά πλαίσια. Μου έμαθε επίσης πως κάθε παιδί μαθαίνει καλύτερα ή έχει καλύτερες επιδόσεις με τη βοήθεια ενός εμπειρότερου άλλου (Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης). 20

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… (συνέχεια) Τόσο ο Piaget όσο και ο Vygotsky μου έμαθαν την αξία του παιχνιδιού στη νοητική ανάπτυξη των παιδιών (ατομικό και ομαδικό παιχνίδι). Ο Bruner μου έμαθε την αξία της ανακαλυπτικής μάθησης. 21

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… (συνέχεια) Οι Kamii, DeVries και ο Kohlberg μου έμαθαν ότι: τα παιδιά οικοδομούν νοητικά τη γνώση μέσα από τον κριτικό στοχασμό των εμπειριών τους (κονστρουκτιβιστική θεωρία) και δεν είναι παθητικοί δέκτες της γνώσης. 22

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… (συνέχεια) Η θεωρία της «πολλαπλής νοημοσύνης» του Gardner μου έμαθε πως: Ποτέ δεν έχω στο μυαλό μου ένα ιδανικό μοντέλο μαθητή. Κάθε παιδί είναι μοναδικό και διαθέτει μοναδικές δυνατότητες και ικανότητες, γι’ αυτό φροντίζω να υποστηρίζω τα δυνατά στοιχεία κάθε παιδιού ξεχωριστά. 23

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… (συνέχεια) Η θεωρία «της συναισθηματικής νοημοσύνης» του Goleman μου έμαθε πως: Ένα παιδί που διαθέτει τις ικανότητες να βρίσκει κίνητρα για τον εαυτό του, που ελέγχει τις παρορμήσεις του και που χαλιναγωγεί την ανυπομονησία του, που ρυθμίζει σωστά τη διάθεσή του έτσι ώστε να εμποδίζει την απογοήτευσή του να βάζει φραγμούς στη σκέψη του, που έχει ενσυναίσθηση και ελπίδα, έχει περισσότερες πιθανότητες να μαθαίνει καλύτερα 24

Παιδαγωγικές αρχές Παιδαγωγικές αρχές που οφείλω να θυμάμαι… (συνέχεια) να επιβραβεύουμε τους εαυτούς μας για όσα κατορθώσαμε και για εκείνα που διακινδυνεύσαμε Τέλος, η Κουτσουβάνου, η Δασκάλα μου, με απελευθέρωσε γιατί με έμαθε πως: «Ως νηπιαγωγοί, οφείλουμε να προχωρούμε αργά, να επιτρέπουμε στους εαυτούς μας να κάνουμε λάθη και να τα κρίνουμε με επιείκεια, και πάνω από όλα, να επιβραβεύουμε τους εαυτούς μας για όσα κατορθώσαμε και για εκείνα που διακινδυνεύσαμε» 25

παιδαγωγική διάσταση Γενικότερα, για να υποστηρίξω την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου: Είμαι εξασκημένος/η στη χρήση στρατηγικών ερωτήσεων, που ενθαρρύνουν τα παιδιά να σκεφτούν κριτικά τις εμπειρίες τους και να προβλέψουν τις μελλοντικές. Χρησιμοποιώ ερωτήσεις που επεκτείνουν τη σκέψη τους. Προσέχω τις λεκτικές ανταλλαγές μου με τα παιδιά, γιατί γνωρίζω πως έχουν τη δύναμη να πληγώσουν ή να βοηθήσουν, να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν, να ενισχύσουν ή να αποδυναμώσουν. 26

παιδαγωγική διάσταση Γενικότερα, για να υποστηρίξω την παιδαγωγική διάσταση της εργασίας μου: Προσπαθώ: Να ενημερώνομαι για τις νέες εκδόσεις που σχετίζονται με την εργασία μου και εμπλουτίζω κάθε χρόνο τη βιβλιοθήκη του Νηπιαγωγείου –αλλά και την προσωπική μου βιβλιοθήκη- με βιβλία που επιλέγω με προσοχή. Να κρατώ αρχείο με έγκυρα άρθρα ή έντυπα που έχουν ενδιαφέρον και μπορεί να τα χρειαστώ σε κάποια από τις επικείμενες συναντήσεις μου με τους γονείς και όχι μόνο. Να διαβάζω 2-3 βιβλία τουλάχιστον, κάθε χρόνο, που πραγματεύονται θέματα που συνδέονται με την προσχολική ηλικία. 27

Η Διοικητική διάσταση 28

διοικητική Πώς μεγιστοποιώ τη διοικητική διάσταση της εργασίας μου; Φροντίζω να τηρώ ένα καλά ενημερωμένο αρχείο με τους Νόμους, τις εγκυκλίους και τα σημαντικά έγγραφα που αφορούν την εργασία στο Νηπιαγωγείο. Ζητώ από τους/τις συναδέλφους να ενημερώνονται και να υπογράφουν ότι έλαβαν γνώση για το περιεχόμενο, κάτω από κάθε έγγραφο που κοινοποιείται στο Νηπιαγωγείο. Απαντώ, όσο το δυνατόν, συντομότερα στην αλληλογραφία μου με την υπηρεσία ή τη Σχολική Σύμβουλο. 29

διοικητική Πώς μεγιστοποιώ τη διοικητική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Γνωρίζω ποια έγγραφα να κοινοποιήσω και σε ποιους αποδέκτες. Γνωρίζω ότι δεν σφραγίζω τα έγγραφα που απευθύνω προς τους ανώτερους μου. Σφραγίζω, όμως, πάντα τους πίνακες, το πρόγραμμα και τα έγγραφα που απευθύνω σε παράλληλες υπηρεσίες ή φορείς (π.χ. ΚΕΔΔΥ, άλλο σχολείο, Δήμο, γραφεία καινοτόμων δράσεων κλπ.) 30

διοικητική Πώς μεγιστοποιώ τη διοικητική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Γνωρίζω πως τα περισσότερα από τα θέματα λειτουργίας του Νηπιαγωγείου, βρίσκουν απάντηση μέσα στο Προεδρικό Διάταγμα 200/1998, εκτός αν υπάρχουν μεταγενέστερα έγγραφα που ρυθμίζουν διαφορετικά ορισμένα θέματα της λειτουργίας του Νηπιαγωγείου. Δεν προωθώ έγγραφο χωρίς διαβιβαστικό. 31

διοικητική Πώς μεγιστοποιώ τη διοικητική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Κρατώ ξεχωριστό αρχείο (ντοσιέ) για την αλληλογραφία μου με τη Σχολική Σύμβουλο (ωστόσο, καταχωρώ αντίγραφο και στα Εισερχόμενα). Προσέχω να καταχωρώ τον Αριθμό Πρωτοκόλλου εξερχομένου εγγράφου και την Ημερομηνία, επάνω στο διαβιβαστικό μου. 32

διοικητική Πώς μεγιστοποιώ τη διοικητική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Με τη λήξη του ημερολογιακού έτους «κλείνω» το Βιβλίο Πρωτοκόλλου και αρχίζω από την αρχή την αρίθμηση. Ενημερώνω τη Σχολική Σύμβουλο για κάθε αλλαγή στη διεύθυνση, τον αριθμό του τηλεφώνου ή τη λειτουργία του . 33

διοικητική Πώς μεγιστοποιώ τη διοικητική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Ενημερώνω τη Σχολική Σύμβουλο για κάθε αλλαγή στο προσωπικό του Νηπιαγωγείου, τις εξόδους, τη συμμετοχή του Νηπιαγωγείου σε καινοτόμα προγράμματα (στέλνω αντίγραφο του προγράμματος), τη συμμετοχή του Νηπιαγωγείου σε άλλα προγράμματα εγκεκριμένα από το ΥΠΔΒΜΘ (π.χ. e-twinning, πρακτικές ασκήσεις φοιτητών, συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα του Πανεπιστημίου Αθηνών κλπ.) 34

Η Αντισταθμιστική διάσταση 35

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; Το πρώτο που οφείλω να κάνω είναι να εξετάσω τις προκαταλήψεις μου (αν έχω) σε σχέση με διάφορες κοινωνικές ομάδες (Ρομά, αλλοδαποί, πρόσφυγες, οικονομικοί ή πολιτικοί μετανάστες, παιδιά με ειδικές ανάγκες κλπ.). Αν δεν αποκαταστήσω τα δικά μου ελλείμματα δεν μπορώ να αντισταθμίσω τα ελλείμματα κανενός παιδιού! 36

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Θυμάμαι πάντα ότι: Με την ευρύτερη έννοια της παιδαγωγικής παρέμβασης και της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής κάθε παιδί είναι παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Καταγράφω αναλυτικά και διερευνώ όσο καλύτερα μπορώ την περίπτωση κάθε παιδιού, αν εμπίπτει σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες, και καταχωρώ στον ατομικό φάκελο κάθε στοιχείο που θεωρώ χρήσιμο κατά περίπτωση, για να βοηθήσω πιο αποτελεσματικά το παιδί και την οικογένειά του. 37

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Στέλνω αναλυτική κατάσταση των παιδιών (που ανήκουν σε κάθε μια από αυτές τις ομάδες) στη Σχολική Σύμβουλο, για να γνωρίζει τη σύσταση της τάξης μου και να με υποστηρίξει πιο αποτελεσματικά, όπου και όταν χρειαστώ τη βοήθειά της. 38

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Αν, στην τάξη μου, εντοπίσω κάποιο παιδί που ξεφεύγει από την νόρμα (την κανονικότητα), επικοινωνώ με τη Σχολική Σύμβουλο και της το αναφέρω, ζητώντας μια επίσκεψη συνεργασίας μαζί της. Αν και η Σύμβουλος επιβεβαιώσει το πρόβλημα, ακολουθούν τα προβλεπόμενα, δηλαδή, ενημέρωση του/της Συμβούλου Ειδικής Αγωγής, ενημέρωση των γονέων, αξιολόγηση ΚΕΔΔΥ κλπ. Αν το παιδί είναι προνήπιο, δεν επαναπαύομαι αλλά ξεκινώ έγκαιρα τη διαδικασία για να επωφεληθεί από την πρώιμη παρέμβαση. 39

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Αν στη τάξη μου έχω κάποιο αλλόγλωσσο παιδί, φροντίζω στην αρχή της χρονιάς να «επικοινωνήσω» με κάθε τρόπο με τους γονείς, ώστε να γνωρίζουν τους βασικούς κανόνες λειτουργίας του Νηπιαγωγείου και σε αδρές γραμμές για το περιεχόμενο του προγράμματος. Παράλληλα, επωφελούμαι και ζητώ πληροφορίες από τους γονείς για το παιδί. 40

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Αν οι γονείς του αλλόγλωσσου παιδιού δεν διαθέτουν τα προβλεπόμενα από το νόμο πιστοποιητικά, τους διευκολύνω, όπως προβλέπεται και στο Π.Δ. 200/1998. Ειδικά για τα παιδιά Ρομά, ισχύουν τα προβλεπόμενα στην πρόσφατη Εγκύκλιο Φ.3/960/10269/Γ1/ της Διεύθυνσης Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. 41

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Στην περίπτωση που εντοπίζω ελλιπή φοίτηση νηπίου, επικοινωνώ συστηματικά με την οικογένεια (καταγράφω ημερολογιακά τις προσπάθειές μου) και αν δεν υπάρχει πραγματικά αποχρών λόγος για τις απουσίες (π.χ. ασθένεια παιδιού κλπ.) ενημερώνω τη Σχολική Σύμβουλο και τον Προϊστάμενο Εκπαιδευτικών Θεμάτων της Δ/νσης. 42

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Διοργανώνω συστηματικά, μία φορά το μήνα (υπό αίρεση), σε ώρες εκτός διδακτικού ωραρίου, συνάντηση με τους γονείς είτε για ατομική ενημέρωσή τους σχετικά με την πρόοδο των παιδιών είτε για συλλογική ενημέρωση επάνω σε παιδαγωγικά θέματα (ζητώ έγκαιρα τη βοήθεια της Συμβούλου, αν εκτιμήσω ότι μπορεί να αναπτύξει κάποιο θέμα), όπως προβλέπεται από το Π.Δ.200/98. Ο προγραμματισμός αυτών των συναντήσεων περιλαμβάνεται στον τριμηνιαίο προγραμματισμό του Νηπιαγωγείου, αντίγραφο του οποίου υποβάλλω στη Σχολική Σύμβουλο. 43

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Αν έχω αλλόγλωσσα παιδιά, τους αφιερώνω συστηματικά λίγο χρόνο εξατομικευμένης διδασκαλίας με έμφαση στη γλώσσα. Κυρίως, όμως, φροντίζω να μην περιθωριοποιούνται ή απομονώνονται, γιατί γνωρίζω ότι η γλώσσα μαθαίνεται ευκολότερα μέσα από την αλληλεπίδραση, σε καταστάσεις πραγματικής ανάγκης για επικοινωνία. 44

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Δεν ξεχνώ ποτέ να ενισχύω θετικά τα επιτεύγματα των παιδιών και να δημιουργώ κίνητρα (κυρίως εσωτερικά). 45

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Σε περίπτωση που εντοπίσω κακοποιημένο παιδί επικοινωνώ με τη Σχολική Σύμβουλο και το αναφέρω. Έχω πάντα αναρτημένα σε περίοπτη θέση τα τηλέφωνα: Του ΚΕΔΔΥ Της Σχολικής Συμβούλου Π.Α. Της Σχολικής Συμβούλου Ε.Α. Της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Δήμου Των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών του Δήμου (Οικογενειακοί σύμβουλοι, ψυχολόγοι κλπ.) για διευκόλυνση των γονέων, όταν διστάζουν να μοιραστούν μαζί μας ένα πρόβλημα. 46

αντισταθμιστική Πώς μεγιστοποιώ την αντισταθμιστική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Αν στην τάξη μου έχω παιδιά που ανήκουν σε κάποια ή κάποιες από τις παραπάνω ομάδες, ενημερώνω τους γονείς των άλλων παιδιών και προσπαθώ να τους ευαισθητοποιήσω και να τους αλλάξω τις προκαταλήψεις, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Σε αυτή μου την προσπάθεια, προκαλώ (διοργανώνω) απογευματινές συναντήσεις με στόχο την καλύτερη γνωριμία μεταξύ τους (π.χ. πολυπολιτισμικό απόγευμα με γλυκά και μουσική από τις χώρες καταγωγής των παιδιών). 47

Η Κοινωνική διάσταση 48

κοινωνική Πώς μεγιστοποιώ την κοινωνική διάσταση της εργασίας μου; Συζητώ, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, με τους/τις συναδέλφους μου σχετικά με τη γενική φιλοσοφία του Νηπιαγωγείου μας.  Ποιο είναι το κοινωνικό προφίλ του Νηπιαγωγείου μας μέχρι σήμερα;  Ποια από τα χαρακτηριστικά του θέλουμε να αναδείξουμε;  Τι θέλουμε να αλλάξουμε;  Είμαστε ικανοποιημένοι/νες από την παρουσία του Νηπιαγωγείου μας στην τοπική κοινωνία;  Τι είδους αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία επιδιώκουμε; 49

κοινωνική Πώς μεγιστοποιώ την κοινωνική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια)  Μπορούμε να επινοήσουμε μια ιδέα για ένα ετήσιο project που θα εμπλέξει και άλλους φορείς της κοινωνίας μας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους; (πχ. «Όλοι μαζί για την Τρίτη ηλικία», «Θέλω το πάρκο που παίζω καθαρό», «Η γειτονιά μου αγαπάει την ανακύκλωση», «Στα πεζοδρόμια περπατάμε με ασφάλεια, δεν παρκάρουμε τα αυτοκίνητα» κλπ.) 50

κοινωνική Πώς μεγιστοποιώ την κοινωνική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Καθιστούμε την παρουσία του Νηπιαγωγείου μας, ως ζωντανού κυττάρου της κοινωνίας, αισθητή με πολλούς τρόπους (π.χ. αναρτούμε πανό, κατασκευασμένο από τα παιδιά, που ζητάμε συγκεκριμένα υλικά (άχρηστα) από τη γειτονιά. Φροντίζουμε στην αυλή του Νηπιαγωγείου να υπάρχει ένας χώρος αποθήκευσης αυτού του υλικού (π.χ. ένα μεγάλο χαρτόκουτο). Αφυπνίζουμε και κινητοποιούμε το ανθρωπογενές περιβάλλον, γύρω από το Νηπιαγωγείο, με θετικό και δημιουργικό τρόπο. 51

κοινωνική Πώς μεγιστοποιώ την κοινωνική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Στέλνουμε ευχές, στις μεγάλες γιορτές, σε ένα κατάλογο αποδεκτών που μπορεί να περιλαμβάνει: τη Σχολική Σύμβουλο τη Διευθύντρια Π.Ε. το Δήμαρχο την Επιτροπή Παιδείας του Δήμου την Προϊσταμένη του ΚΕΔΔΥ τον/την Διευθυντή/ντρια του γειτονικού Δημοτικού Σχολείου, το ΚΑΠΗ της γειτονιάς κλπ. τον/την συνάδελφο που συνταξιοδοτήθηκε 52

κοινωνική Πώς μεγιστοποιώ την κοινωνική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Καλούμε, τους προηγούμενους αποδέκτες, στις σχολικές γιορτές, αν ο χώρος του Νηπιαγωγείου το επιτρέπει. Το Νηπιαγωγείο πρέπει να χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια. Τοποθετούμε σε εμφανές σημείο του Νηπιαγωγείου τα τηλέφωνα και τη διεύθυνση των γραφείων:  Της Σχολικής Συμβούλου  Της Σχολικής Συμβούλου Ε.Α.  Της Διευθύντριας Π.Ε. 53

κοινωνική Πώς μεγιστοποιώ την κοινωνική διάσταση της εργασίας μου; (συνέχεια) Παραχωρούμε ένα πίνακα ανακοινώσεων, στο χώρο υποδοχής του Νηπιαγωγείου, για αποκλειστική χρήση των γονέων, στο οποίο μπορούν να αναρτούν χρήσιμες πληροφορίες όπως, για παράδειγμα, ένα διαφημιστικό έντυπο από μια παιδική θεατρική παράσταση, τον τίτλο ενός παραμυθιού ή άλλου βιβλίου, μια ενημέρωση για μια μεταξύ τους συνάντηση κλπ. Στον πίνακα αυτό, μπορείτε να αναρτάτε κι εσείς κάτι ανάλογο που τους αφορά. Ένα Νηπιαγωγείο που διαπνέεται από δημοκρατική φιλοσοφία πρέπει να το δείχνει με κάθε τρόπο. 54

Τι ζητώ από τις Προϊστάμενες και το εκπαιδευτικό προσωπικό του Νηπιαγωγείου; Να έχουμε άμεση και ειλικρινή επικοινωνία Να με ενημερώνετε αμέσως για κάθε πρόβλημα που προκύπτει στο Νηπιαγωγείο (τηλ. γραφείου: δεν υπάρχει προς το παρόν κινητό: ) Να με καλείτε έγκαιρα, αν αισθάνεστε ότι μπορώ να συνεισφέρω στις συγκεντρώσεις με τους γονείς Να με ανατροφοδοτείτε για την πορεία ή τα αποτελέσματα των παιδαγωγικών παρεμβάσεων που συναποφασίζουμε Να έχουμε άμεση και ειλικρινή επικοινωνία Να με ενημερώνετε αμέσως για κάθε πρόβλημα που προκύπτει στο Νηπιαγωγείο (τηλ. γραφείου: δεν υπάρχει προς το παρόν κινητό: ) Να με καλείτε έγκαιρα, αν αισθάνεστε ότι μπορώ να συνεισφέρω στις συγκεντρώσεις με τους γονείς Να με ανατροφοδοτείτε για την πορεία ή τα αποτελέσματα των παιδαγωγικών παρεμβάσεων που συναποφασίζουμε 55

Έντυπα με την έναρξη της σχολικής χρονιάς: 1.Το εβδομαδιαίο πρόγραμμα, το οποίο συντάσσεται το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου από τον/την Προϊστάμενο/η του Νηπιαγωγείου σε συνεργασία με το διδακτικό προσωπικό και υποβάλλεται σε τρία αντίγραφα στη Σχολικό Σύμβουλο για θεώρηση, η οποία κρατά ένα στο αρχείο της, επιστρέφει ένα θεωρημένο αντίγραφο στο σχολείο και ένα στέλνει για ενημέρωση στο Διευθυντή Εκπαίδευσης (Π.Δ. 200/98, Φ.32/190/81670/Γ1/ , Φ.50/62037/Γ1/ ). 1.Το εβδομαδιαίο πρόγραμμα, το οποίο συντάσσεται το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου από τον/την Προϊστάμενο/η του Νηπιαγωγείου σε συνεργασία με το διδακτικό προσωπικό και υποβάλλεται σε τρία αντίγραφα στη Σχολικό Σύμβουλο για θεώρηση, η οποία κρατά ένα στο αρχείο της, επιστρέφει ένα θεωρημένο αντίγραφο στο σχολείο και ένα στέλνει για ενημέρωση στο Διευθυντή Εκπαίδευσης (Π.Δ. 200/98, Φ.32/190/81670/Γ1/ , Φ.50/62037/Γ1/ ). 56

Έντυπα με την έναρξη της σχολικής χρονιάς: (συνέχεια) 2.Τον τριμηνιαίο προγραμματισμό του Νηπιαγωγείου (11 Σεπτεμβρίου – 10 Δεκεμβρίου), όπως προβλέπεται από το Π.Δ. 200/98. Να σταλεί μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου. 3.Κατάσταση με τους μαθητές που ανήκουν σε μία από τις ομάδες που χρήζουν αντισταθμιστικών παρεμβάσεων. Δηλαδή: Ρομά Αλλοδαποί αλλόγλωσσοι Παιδιά με ειδικά εκπαιδευτικά προβλήματα (α) με αξιολόγηση από ΚΕΔΔΥ ή άλλη ιατροπαιδαγωγική υπηρεσία & (β) χωρίς αξιολόγηση 2.Τον τριμηνιαίο προγραμματισμό του Νηπιαγωγείου (11 Σεπτεμβρίου – 10 Δεκεμβρίου), όπως προβλέπεται από το Π.Δ. 200/98. Να σταλεί μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου. 3.Κατάσταση με τους μαθητές που ανήκουν σε μία από τις ομάδες που χρήζουν αντισταθμιστικών παρεμβάσεων. Δηλαδή: Ρομά Αλλοδαποί αλλόγλωσσοι Παιδιά με ειδικά εκπαιδευτικά προβλήματα (α) με αξιολόγηση από ΚΕΔΔΥ ή άλλη ιατροπαιδαγωγική υπηρεσία & (β) χωρίς αξιολόγηση 57

Έντυπα με την έναρξη της σχολικής χρονιάς: (συνέχεια) 4.Ενημερωτικό έγγραφο για τη συμμετοχή σε πρακτικές ασκήσεις φοιτητών ή άλλα προγράμματα. 58

Πριν τελειώσω, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλες τις συναδέλφισσες που συνταξιοδοτηθήκανε, έχοντας καταθέσει την αγάπη, τα νιάτα και την ενέργειά τους στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, τους μαθητές μας. 59

Στη συνέχεια, αισθάνομαι την ανάγκη να καλωσορίσω το «νέο αίμα», τις νέες συναδέλφους, με τις οποίες θα συνεργαστούμε κατά την επερχόμενη σχολική χρονιά. 60

Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους και όλες εσάς, τους μάχιμους και τις μάχιμες νηπιαγωγούς για τη συνεργασία που είχαμε την προηγούμενη σχολική χρονιά. Σας ευχαριστώ θερμά γιατί με την ανταλλαγή εμπειριών με κάνατε πιο «πλούσια» παιδαγωγό ! 61

Αντί επιλόγου, θα ήθελα να επανέλθω στον τίτλο της εισήγησής μου… Γιατί διάλεξα αυτόν, τον ποιητικό κατά τα άλλα, τίτλο; Ποιες σκέψεις με οδήγησαν σε αυτή την επιλογή; 62

« «Ποτέ δεν ισχυρίστηκα ότι έχουμε ένα εύκολο επάγγελμα. Ίσως γι’ αυτό πολλοί από εμάς είμαστε ικανοποιημένοι και λειτουργούμε μόνο μέσα σε ζώνες ευκολίας. Ας μην βολευόμαστε! Πρέπει να θέσουμε προκλήσεις στον ίδιο μας τον εαυτό, για να υπερβούμε αυτή την απάθεια. Ας μην χρησιμοποιήσουμε για άλλοθι την κρίση που περνά η κοινωνία και οι θεσμοί της. Οι πραγματικές δυσκολίες είναι αυτές που ορθώνουμε μόνοι μας εμπρός μας! Η δουλειά που καλούμαστε να διεκπεραιώσουμε είναι δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη. Έχουμε τεράστια ευθύνη γιατί επηρεάζουμε τις ζωές των μικρών παιδιών… 63

…Οι νηπιαγωγοί θα πρέπει να δικτυωθούμε μεταξύ μας. Το δυσκολότερο πράγμα για τους περισσότερους από εμάς είναι να ζητήσουμε βοήθεια. Ζητήστε βοήθεια, όχι επειδή είστε αδύναμοι/ες, αλλά γιατί θέλετε να παραμείνετε δυνατοί/ές. 64

αξίες καλούς ανθρώπους Κάθε μέρα που διδάσκετε τα παιδιά να έχετε στο μυαλό σας τις αξίες! Να βοηθάτε τα παιδιά να αγαπήσουν τη μάθηση. Να ενισχύετε την αυτοεκτίμησή τους. Να ενθαρρύνετε την ανοχή στη διαφορετικότητα. Να ενισχύετε τη διάθεση αλληλεγγύης. Να διδάσκετε την αξία του θάρρους στη ζωή μας. Να καλλιεργείτε την ευγένεια και την αφοσίωση. Να διδάσκετε την υπευθυνότητα. Τα σχολεία πρέπει να διαμορφώνουν καλούς ανθρώπους όχι μόνο καλούς μαθητές. 65

Συνοψίζοντας, θα μπορούσα να πω πως, υιοθέτησα την αποστροφή από το ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη, γιατί οι συνειρμοί μου, μού έδειξαν πολλές ομοιότητες του «τρελοβάπορου» με την εργασία μας… Όπως κι αυτό, έτσι κι εμείς, αντέξαμε –κι ακόμη αντέχουμε- στις αντιξοότητες και, κυρίως, στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες εργασίας. Εμείς, οι εκπαιδευτικοί προσχολικής ηλικίας, όπως κι αυτό το τρελοβάπορο, ποτέ δεν λογαριάσαμε τις δυσκολίες. «Μπαίνουμε μες στα όλα» και στο τέλος τα καταφέρνουμε. Ο δικός μας Ήλιος, ο δικός μας βιγλάτορας, που καθοδηγεί την πορεία μας, είναι πάντα τα παιδιά μας, ο Ήλιος ο Ηλιάτορας της δουλειάς μας, που στέκει φωτεινός και ζωογόνος, εξαγνιστικός και πάντα Μέγας! 66

Σας εύχομαι «Καλή σχολική χρονιά και καλή δύναμη στο έργο σας!» Σας αφήνω με την προτροπή του ποιητή: «Κάνε άλμα πιο γρήγορο από την φθορά» 67