ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ - ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Waste Water & Energy Ιωάννης Γιάνναρος Υπηρεσίες Περιβαλλοντικής Διαχείρισης & Ενεργειακής Αναβάθμισης Μοντέλα Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων και ο Ρόλος των ΟΤΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΕΔΕ – ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ 2016

Εισαγωγή στη Κοστολόγηση - Τιμολόγηση Υπηρεσιών ΔΣΑ Ο Επιχειρησιακός Σχεδιασμός ενός ΦοΔΣΑ απαιτεί την δημιουργία ενιαίων μηχανισμών κοστολόγησης. Οι μηχανισμοί που θα δημιουργηθούν πρέπει να στηρίζονται στους ίδιους γενικούς κανόνες και αρχές και να αφορούν όλες τις παραγωγικές διαδικασίες που εφαρμόζει ένας ΦοΔΣΑ και για κάθε διαχειριστική του ενότητα χωριστά και για κάθε προσφερόμενη Υπηρεσία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (προσωρινή αποθήκευση, μεταφόρτωση, επεξεργασία, ανάκτηση και διάθεση των στερεών αποβλήτων της χωρικής τους αρμοδιότητας). Απαραίτητο στοιχείο στη σύνταξη ορθολογικών κοστολογικών μοντέλων είναι η πλήρης και αξιόπιστη καταγραφή και αποτύπωση όλων των στοιχείων και διαδικασιών λειτουργίας του ΦοΔΣΑ σε κάθε διαχειριστική του ενότητα, καθώς επίσης και η βελτιστοποίησή τους με τη χρήση κατάλληλων μεθοδολογικών εργαλείων. Από τα κοστολογικά μοντέλα προκύπτουν τα απαραίτητα κοστολογικά στοιχεία πάνω στα οποία στηρίζεται η θέσπιση μιας δίκαιης και ανταποδοτικής τιμολογιακής πολιτικής, απαραίτητης για τους φορείς που συμμετέχουν στο ΦοΔΣΑ και την ενδυνάμωση της αποδοχής των υπηρεσιών του. Οι επιμέρους Φάσεις υλοποίησης του σχεδιασμού έχουν ως εξής : o Φάση Α: Αποτύπωση υφιστάμενης κατάστασης. o Φάση Β: Επεξεργασία - Αξιολόγηση στοιχείων και σύνταξη σχεδίου Κοστολογικού μοντέλου που αφορά σε όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες ενός ΦοΔΣΑ. o Φάση Γ: Σύνταξη σχεδίου Πλαισίου Τιμολογιακής Πολιτικής, που αφορά σε όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες ενός ΦοΔΣΑ.

Αποτύπωση υφιστάμενης κατάστασης o Υφιστάμενη Οργανωτική Δομή του ΦΟ.Δ.Σ.Α. και ανθρώπινοι πόροι, ανά οργανωτική μονάδα, o Λειτουργική κατάσταση – Διάρθρωση εσωτερικής λειτουργίας οργανωτικών μονάδων / επικοινωνίας με άλλες υπηρεσίες και Οργανισμούς. Καταγραφή δυσλειτουργιών - Προβλημάτων διεκπεραίωσης των εργασιών, επικοινωνίας μεταξύ των επιμέρους Μονάδων, κλπ, o Υφιστάμενες διαδικασίες – Ρόλος και υπευθυνότητες των κυρίων θέσεων ευθύνης, o Υφιστάμενο θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο που αφορά τη λειτουργία των ΦοΔΣΑ, o Τιμολογιακή πολιτική του ΦοΔΣΑ, o Οικονομικές καταστάσεις των τελευταίων ετών, o Πελατολόγιο σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, o Προσφερόμενες Υπηρεσίες ΔΣΑ, o Τιμολόγηση υπηρεσιών, o Έσοδα από ετήσιες εισφορές ΟΤΑ - Συμμετοχή του σε προγράμματα - Λοιπά έσοδα από κάθε πηγή, όπως εμπορία υλικών, βιοαερίου και ΑΠΕ, πρόστιμα που επιβάλλονται για την καθυστερημένη καταβολή εισφορών των ΟΤΑ ή λοιπών πελατών, επιχορηγήσεις για επενδύσεις, κλπ, o Έσοδά του όπως : Αμοιβές και έξοδα προσωπικού, αμοιβές και παροχές τρίτων, Προμήθειες – αναλώσιμων υλικών, φόροι, τέλη, λοιπά γενικά έξοδα, κλπ, o Ποσότητες - Κατηγορίες στερεών αποβλήτων που διαχειρίζεται, o Υφιστάμενες υποδομές, καθώς και όσες βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης, o Επενδυτικό Πρόγραμμα.

 Γίνεται καταγραφή της εμπειρίας εφαρμογής Καλών Πρακτικών σε θέματα κοστολόγησης από άλλα Κράτη μέλη της ΕΕ και εν συνεχεία συγκριτική αξιολόγηση τιμών και επιδόσεων (benchmarking) για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων, μεταξύ του ΦΟΔΣΑ και άλλων αντίστοιχων Φορέων λοιπών κρατών μελών της Ε.Ε.  Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη χρήση δεικτών οι οποίοι χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της αποδοτικότητας (οικονομικότητας και παραγωγικότητας) των δραστηριοτήτων του ΦοΔΣΑ.  Οι δείκτες αυτοί μετρούν την ποσότητα των ανθρώπινων και υλικών πόρων που δαπανήθηκαν για την παραγωγή των αγαθών / υπηρεσιών ή μετρούν το κόστος παραγωγής των αγαθών / υπηρεσιών. Επεξεργασία - Αξιολόγηση στοιχείων και σύνταξη σχεδίου Κοστολογικού μοντέλου

Έλεγχος Υλοποίησης (Monitoring) Δείκτες προσωπικού : 1.Σύνολο προσωπικού λειτουργίας εγκαταστάσεων / πληθυσμός περιοχής αρμοδιότητας ΦΟΔΣΑ, 2.Σύνολο προσωπικού λειτουργίας εγκαταστάσεων / συνολικό όγκο στερεών αποβλήτων που οδηγούνται προς επεξεργασία, 3.% κάλυψης των θέσεων του ΟΕΥ, 4.Ποσοστό των υπαλλήλων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ΠΕ και ΤΕ), 5.Αριθμός ανθρωποωρών επιμόρφωσης ανά έτος, Δείκτες μηχανοργάνωσης : 1.Αριθμός χρηστών Η/Υ / σύνολο προσωπικού γραφείου, 2.Ποσοστό Η/Υ ηλικίας μέχρι 3 ετών, 3.Μηχανογραφημένες λειτουργίες / σύνολο λειτουργιών που μπορούν να μηχανογραφηθούν, Δείκτες διαχείρισης οχημάτων : 1.Μέσος όρος ηλικίας ανά είδος οχημάτων, 2.Νεοαποκτηθέντα οχήματα – Οχήματα που αποσύρθηκαν / Σύνολο οχημάτων, Χρηματοοικονομικοί δείκτες : 1.Σύνολο τακτικών εσόδων / Σύνολο εσόδων, 2.Σύνολο προϋπολογισθέντων εσόδων / Πραγματοποιηθέντα έσοδα, 3.Σύνολο προϋπολογισθέντων δαπανών / Πραγματοποιηθείσες δαπάνες, 4.Ίδια τακτικά έσοδα / Σύνολο εσόδων, 5.Συνολικό κόστος προσωπικού / Σύνολο δαπανών, 6.Δαπάνες για επενδύσεις / Σύνολο δαπανών, 7.Δαπάνες για τοκοχρεωλύσια / Σύνολο τακτικών εσόδων, 8.Εισπραχθέντα έσοδα / Βεβαιωθέντα έσοδα, 9.Σταθερά έξοδα/ συνολικά έξοδα,

Έλεγχος Υλοποίησης (Monitoring) Δείκτες Εκροών και Εισροών : Η παρακολούθηση της υλοποίησης των δράσεων προϋποθέτει τη κατάρτιση δεικτών για τις εισροές και τις εκροές των δράσεων. Οι Δείκτες / Άξονα προτεραιότητας θα αναπτυχθούν κατά τη φάση κατάρτισης του ΕΣ από τον ΦΟΔΣΑ. Δείκτες αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας : Αποτελεσματικότητα ορίζεται η επίτευξη συγκεκριμένων και προκαθορισμένων στόχων και ως αποδοτικότητα ορίζεται η μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων από τις δράσεις με δεδομένους πόρους. Προκειμένου να εκτιμήσουμε την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των δραστηριοτήτων αξιοποιούμε τους Δείκτες Εισροών - Εκροών και αποτελεσμάτων για να καταρτίσουμε Δείκτες Αποτελεσματικότητας – Αποδοτικότητας, αναφέρουμε τα εξής : Αποτελεσματικότητα - Η γενική μορφή των Δεικτών Αποτελεσματικότητας είναι : Πραγματοποιηθέντα μεγέθη εκροών ή αποτελεσμάτων / Προγραμματισθέντα μεγέθη εκροών ή αποτελεσμάτων. Τα σχετικά ερωτήματα αξιολόγησης περιλαμβάνουν : o Τι πετύχαμε σε σχέση με τους στόχους (επιδιωκόμενα αποτελέσματα); o Τι πετύχαμε σε σχέση με τις δράσεις (προγραμματισθείσες εκροές); Αποδοτικότητα - Η γενική μορφή των Δεικτών Αποδοτικότητας είναι : Πραγματοποιηθέντα μεγέθη εκροών ή αποτελεσμάτων / Κόστος, Πόροι ή Χρόνος που δαπανήθηκαν για την παραγωγή των εκροών ή των αποτελεσμάτων Τα σχετικά ερωτήματα αξιολόγησης περιλαμβάνουν: o Πόσοι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι καταναλώθηκαν για την παροχή των εκροών; o Πως διαμορφώθηκε το κόστος ανά μονάδα εκροής; o Τι πετύχαμε σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των δράσεων;

Προσδιορισμός Κόστους Διαχείρισης Θα προσδιοριστεί το ετήσιο κόστος διαχείρισης του ΦΟΔΣΑ, το κόστος αποκατάστασης και μεταφροντίδας των ΧΥΤΑ, το κατασκευαστικό και επενδυτικό πρόγραμμα του ΦΟΔΣΑ (μελέτη και κατασκευή έργων). Το ετήσιο κόστος διαχείρισης θα εκτιμηθεί για κάθε ΠΕ και ΟΤΑ που συμμετέχει στον ΦΟΔΣΑ ανάλογα με τις ποσότητες στερεών αποβλήτων που του αντιστοιχεί και διακινεί μέσω του συστήματος ανά έτος και σύμφωνα με τις αρχές που πρέπει θα διέπουν την τιμολογιακή πολιτική του η οποία θα έχει καταρτιστεί. Το ετήσιο κόστος διαχείρισης του ΦΟΔΣΑ προσδιορίζεται διακεκριμένα με βάση: o το ετήσιο κόστος λειτουργίας, o τα ποσά που αφορούν στο κόστος αποκατάστασης και μεταφροντίδας του/των ΧΥΤΑ, τα οποία υπολογίζονται βάσει των χαρακτηριστικών της κάθε εγκατάστασης και εμφανίζονται σε λογαριασμό ειδικού αποθεματικού που διατίθεται για έργα αποκατάστασης και μεταφροντίδας – θα πρέπει να προσδιοριστεί. o τα ποσά που αφορούν στο κατασκευαστικό και επενδυτικό πρόγραμμα του ΦΟΔΣΑ (μελέτη και κατασκευή έργων), τα οποία επίσης εμφανίζονται σε λογαριασμό ειδικού αποθεματικού που διατίθεται για επενδύσεις – θα πρέπει να προσδιοριστεί. Το συνολικό κόστος λειτουργίας του ΦΟΔΣΑ προκύπτει από το κόστος των λειτουργιών Παραγωγής (αποκατάσταση, ανακύκλωση, επεξεργασία, μεταφορά, διάθεση), Διοίκησης, Ερευνών και Ανάπτυξης. Τα στοιχεία του κόστους κατά είδος ενδεικτικά διαρθρώνονται ως εξής: o Αμοιβές και έξοδα προσωπικού o Αμοιβές και έξοδα τρίτων o Παροχές τρίτων o Φόροι - τέλη o Διάφορα έξοδα o Τόκοι και συναφή έξοδα o Αποσβέσεις παγίων o Προβλέψεις εκμετάλλευσης o Αναλώσεις αποθεμάτων (πρώτων υλών, αναλωσίμων υλικών, ανταλλακτικών, παγίων, υλικών συσκευασίας). o Στα λειτουργικά έξοδα περιλαμβάνονται δαπάνες για ενέργειες ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης πολιτών.

o Ένα δυναμικό Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΔΣΑ), μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο παρακολούθησης για τον ΦοΔΣΑ και τις υπηρεσίες του. Το εργαλείο αυτό μπορεί να επεκταθεί και σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η ανακύκλωση και η επεξεργασία. o Στόχος του Πληροφοριακού Συστήματος θα είναι η αποθήκευση δεδομένων αναγκαίων για την παρακολούθηση των Έργων, των Προμηθειών και των βασικών Λειτουργικών Δραστηριοτήτων (Ανακύκλωση, Ταφή, Ειδικά Απόβλητα, κλπ) του ΦοΔΣΑ στην περιοχή αρμοδιότητάς του. o Το Πληροφοριακό Σύστημα θα πρέπει να διαθέτει ταυτόχρονη δυναμική σύνδεση των δεδομένων με Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών, έτσι ώστε να γίνεται εύκολη, γρήγορη και άμεση η παρακολούθηση της διαχείρισης. o Τα δεδομένα εισαγωγής θα πρέπει να καθορίζονται σύμφωνα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του ΦοΔΣΑ και θα εξυπηρετούν το monitoring σε Κεντρικό και σε Περιφερειακό (ΠΕ και ΟΤΑ) επίπεδο, ανάλογα με τη δομή και τη διάρθρωση του ΦοΔΣΑ. o Οι αναφορές του Πληροφοριακού Συστήματος και το είδος της παρακολούθησης θα καθορίζεται επίσης σύμφωνα με τις ανάγκες του ΦοΔΣΑ και θα χρησιμοποιείται σαν εργαλείο ελέγχου της επίτευξης των στόχων. Πληροφοριακά Συστήματα

Κοστολογικό Μοντέλο – Βασική Κατηγοριοποίηση

Ενότητα 1 - Συγκεντρωτικά Στοιχεία Κοστολογικού Μοντέλου

Ενότητα 2 - Υποδομές ΧΥΤΑ (Α)

Ενότητα 2 - Λειτουργικά έξοδα ΧΥΤΑ (Β)

Ενότητα 2 - Περιβαλλοντικό Κόστος (Γ)

Ενότητα 2 - ΣΜΑ

Ενότητα 2 – Συνολικές Υποδομές ΦοΔΣΑ

Ενότητα 3 – Λειτουργικά Έξοδα ΧΥΤΑ / Έτος (Α)

Ενότητα 3 – Λειτουργικά Έξοδα ΧΥΤΑ / Έτος (Β)

Ενότητα 4 – Λειτουργικά Έξοδα ΣΜΑ / Έτος

Ενότητα 5 – Διοικητικοοικονομικό Κόστος

Ενότητα 6 – Περιβαλλοντικό Κόστος (Α)

Ενότητα 6 – Περιβαλλοντικό Κόστος (Β)

Ενότητα 7 – Επενδυτικό Πρόγραμμα

Ενότητα 8 : Μη Ενσωματούμενες Δαπάνες

Ενότητα 10 : Προτεινόμενοι Δείκτες Λειτουργίας - Παρακολούθησης

Ενότητα 10 : Τιμολόγιο ΟΤΑ (Α)

Ενότητα 10 : Τιμολόγηση Ιδιωτών (Β)

Προσδιορισμός Στόχων Επιχειρησιακού Σχεδιασμού ΦοΔΣΑ o Ο Στρατηγικός και ο Επιχειρησιακός Σχεδιασμός θα πρέπει να υλοποιηθεί από την αρμόδια Μονάδα Επιχειρησιακού Σχεδιασμού (ΜΕΣ). Η Μονάδα θα πρέπει να βρίσκεται στο Οργανόγραμμα και να μεριμνά για την υλοποίηση του συνολικού Επιχειρησιακού Σχεδιασμού, βασικό μέρος του οποίου είναι η Κοστολόγηση – Τιμολόγηση. o Η ΜΕΣ, τόσο στο στάδιο της κατάρτισης, όσο και στο στάδιο της υλοποίησης μπορεί να συνεργάζεται με εξειδικευμένο Σύμβουλο Υποστήριξη. Η αμοιβή του θα συνδεθεί SF (%) που θα προκύπτει από την επίτευξη των Στόχων που θα συμφωνηθούν. o Στην όλη διαδικασία θα χρησιμοποιηθεί και το Πληροφοριακό Σύστημα Κοστολόγηση – Τιμολόγησης του ΦοΔΣΑ, το οποίο μπορεί να επεκταθεί οριζόντια και κάθετα στο σύνολο των εγκαταστάσεων και των υποδομών του ΦοΔΣΑ. o Βασικοί στόχοι θα είναι ενδεικτικά : Η εξοικονόμηση πόρων με οικονομίες κλίμακας, η αναδιοργάνωση του ΦοΔΣΑ μέσω της μείωσης των λειτουργικών εξόδων (outsourcing υπηρεσιών διαχείρισης, κλπ), η διεύρυνση του πελατολογίου (ιδιωτικός τομέας) και της γκάμας των παρεχόμενων υπηρεσιών (ανακύκλωση, στραγγίδια, green waste, βιοαποδομίσιμα, ειδικά απόβλητα, κλπ) για την αύξηση των εσόδων και την αύξηση του χρόνου ζωής των εγκαταστάσεων, αναδιαμόρφωση της πολιτικής Προμηθειών (Συμβάσεις Πλαίσιο) και η διαμόρφωση της κατάλληλης τιμολογιακής πολιτικής θα διασφαλίσει την λειτουργία και ανάπτυξή του την επόμενη πενταετία.