Περί μουσείων… «Αντικείμενα» τα οποία χρήζουν αποκωδικοποίησης αποτελούν και τα μουσεία: η μουσειακή αναπαράσταση και η διάσωση της πολιτισμικής κληρονομιάς που επιτελείται αναδεικνύονται σε μείζονα ζητήματα που αφορούν τόσο την ανθρωπολογία, όσο και την εκπαιδευτική πολιτική

Ορισμός ICOM (Γενική συνέλευση Βιέννης 2007) «Το μουσείο είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτός στο κοινό, ο οποίος αποκτά, συντηρεί μελετά, κοινοποιεί και εκθέτει την υλική και άυλη κληρονομιά του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του με σκοπό την εκπαίδευση, τη μελέτη και την ψυχαγωγία»

Ε. Σολομών, 2012, Τα μουσεία ως «αντικείμενα». Αναζητώντας νέους τρόπους προσέγγισης «Η αναγνώριση ότι κάθε μουσειακή παρουσίαση συνιστά προϊόν του παρόντος, δημιούργημα που διέπεται από σύγχρονες πολιτιστικές, πολιτικές και επιστημολογικές διαδικασίες έφερε τα μουσεία ήδη από τη δεκαετία του 1980 στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ανθρωπιστικών αλλά και των κοινωνικών επιστημών»

Μουσεία: «τόπος» διεπιστημονικών συναντήσεων… Ο κεντρικός ρόλος διεπιστημονικών προσεγγίσεων του υλικού πολιτισμού Τα μουσεία αντικείμενα μελέτης της ιστορίας, της αρχαιολογίας, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της μουσειολογίας και της αρχιτεκτονικής (και αυτών με τις διάφορες κοινωνικές θεωρίες) Παράθυρο για την κατανόηση των αξιών, των αντιλήψεων και των πρακτικών μιας κοινωνίας

Αντικείμενα σύγχρονης μουσειολογίας: Τα μουσεία ως κοινωνικοί, πολιτισμικοί και πολιτικοί θεσμοί Οι πολλαπλές διαστάσεις των μουσειακών αντικειμένων Οι σχέσεις που αναπτύσσουν με το κοινό (αλληλόδραση/διάδραση/διαντίδραση)

Μουσειολογία και μουσειοπαιδαγωγική Μουσειολογία: ο λόγος για τα μουσεία, ζωντανοί εν εξελίξει οργανισμοί, το ζήτημα της αναπαράστασης (representation) της μουσειακής πολιτικής (the museum politics) τα μουσεία ως πράγματα, ο μουσειακός διάλογος και διάδραση/διαντίδραση (interaction) Σύγχρονη παιδαγωγική και Μουσειοπαιδαγωγική: κλάδος της σύγχρονης παιδαγωγικής που στόχο έχει τη δόμηση ενός κριτικού επιστημονικού πλαισίου για το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σχετικών με την προσέγγιση, κατανόηση, ερμηνεία και δημιουργική αξιοποίηση του υλικού πολιτισμού

Όταν τα πράγματα μετατρέπονται σε μουσειακά αντικείμενα Τα πράγματα φέρουν ιδιαίτερες σημασίες όταν μετατραπούν σε μουσειακά αντικείμενα, καθώς, απομονωμένα από τον ζωτικό τους χώρο, παρουσιάζονται μέσα στα μουσεία ως «υλικές μαρτυρίες για τους ανθρώπους και το περιβάλλον τους», σύμφωνα με μια εκθεσιακή λογική, ώστε να δομούν και να αφηγούνται επιλεγμένες ιστορίες.

Για την ιστορία του πράγματος: πρωτότυπα και «αυθεντικά» αντικείμενα… ή αντίγραφα; Η φθορά του χρόνου ενοχλούσε ιδιαίτερα τους δυτικούς κατά την Αναγέννηση. Θανατολαγνεία (momentum mori). Τα αποσπασματικά αρχαία γλυπτά δεν ενδιέφεραν τους συλλέκτες και τα μουσεία και δεν είχαν ιδιαίτερη εμπορική αξία(!). Η αγορά της Αφροδίτης Μήλου το 1820 έγινε από έναν Γάλλο αξιωματικό αντί ευτελούς ποσού ακριβώς γατί δεν είχε χέρια. Γι αυτό και οι συντηρητές δε δίσταζαν να συγκολλούν κομμάτια δύο ή και περισσότερων αρχαίων γλυπτών για την παραγωγή ενός πλήρους, νέου γλυπτού! Από τις αρχές του 19 ου άρχισε να αμφισβητείται η αναγκαιότητα πλήρους αποκατάστασης των αρχαίων μνημείων. Χαρακτηριστική η διαμάχη μεταξύ του λόρδου Έλγιν και του γλύπτη Antonio Canova για το αν θα έπρεπε να σταλούν τα γλυπτά του Παρθενώνα στη Ρώμη για αποκατάσταση. Ο γλύπτης είπε πως «θα ήταν ιεροσυλία για αυτόν και για οποιονδήποτε άλλο να έχει το θράσος να τα αγγίξει με σμίλη…»

Τα αντικείμενα και ο χώρος Σχέση αντικειμένων με το χώρο: καθοριστική και διαλεκτική Werner & Kaplan (1963): «ο χώρος και ο χρόνος συνιστούν βασικές παραμέτρους του ανθρώπινου κόσμου, της πράξης και της σκέψης… χωρίς κάποιου τύπου αντίληψη του χώρου και του χρόνου –όσο χαλαρά δομημένη και αποσπασματική και αν είναι- δεν θα υπήρχε γνώση του κόσμου των αντικειμένων ούτε συνείδηση του εαυτού μας και των άλλων» Νόμος της γειτνίασης: έχουμε την τάση να βλέπουμε πράγματα που βρίσκονται κοντά σα να ανήκουν όλα μαζί στο ίδιο σύνολο ή να διαμορφώνουν ένα σύνολο πχ. παρουσίαση συλλογής αντικειμένων Αντικείμενα που αποσπώνται από το φυσικό τους χώρο! Η περίπτωση των μαρμάρων του Παρθενώνα

Τα αντικείμενα και ο χρόνος Ανθεκτικότητα, ιστορικότητα, συνεχής επαναπλαισίωση (επανανοηματοδότηση). Αντικείμενα ως «παλίμψηστα» (Ames, 1994) Lowental, 1985, The Past is a Foreign country «Όπως και οι αναμνήσεις, έτσι και τα κειμήλια που κάποτε εγκαταλείφθησαν ή ξεχάστηκαν μπορούν να θεωρηθούν περισσότερο πολύτιμα από αυτά που βρίσκονται σε συνεχή χρήση: η ασυνέχεια μέσα στην ιστορία τους προκαλεί την προσοχή, ειδικά αν η σπανιότητα ή η ευθραυστότητά τους προμηνύει την απειλούμενη εξαφάνισή τους» Το παράδειγμα της επιτόπιας έρευνας σε προσφυγικά χωριά της Χαλκιδικής και η έννοια της οικειοποιημένης γεωγραφίας (domesticated geography)

Τα αντικείμενα ως «κείμενα» Φρόιντ: οι ψυχαναλυτές είναι σαν τους αρχαιολόγους «κάνουν τις βουβές πέτρες να μιλήσουν και να αποκαλύψουν το λησμονημένο τους παρελθόν» Χρόνος, παρελθόν αλλά και παρόν: πολιτικές επανανοηματοδότησης του παρελθόντος Η πολυσημία των αντικειμένων & η δυναμική της ερμηνείας Τα αντικείμενα ως κείμενα (κειμενική διάσταση). Μπορούν να αναγνωσθούν και να ερμηνευτούν όπως τα γραπτά κείμενα, ως σημεία ενός συστήματος επικοινωνίας (Πολυσημία των αντικειμένων Jacques Derrida)

Εννοιολογική ρευστότητα Τί είναι το μουσείο; Πώς λειτουργεί; Γιατί πρέπει να υπάρχει ένα μουσείο; Αμφιλεγόμενες μορφές σύγχρονης μουσειακής δράσης Παράμετροι: αισθητική, γνωσιακή, ιδεολογική οργάνωση της εμπειρίας Η σπουδαιότητα της μουσειακής αναπαράστασης και πολιτικής: ποιός αφηγείται, τί επιλέγει να αναδείξει ή να καταδικάσει στη λήθη και γιατί; Η εκθεσιακή δράση αρθρώνεται με αφηγηματικούς όρους. Ένα μουσείο προσπαθεί να «αφηγηθεί» τον πολιτισμό μιας ομάδας ή μιας εποχής

Τα μουσεία ως «τόποι» οργάνωσης και προβολής ιδεολογιών Το μουσείο διαντιδρά με τους επισκέπτες Την τοπική κοινωνία Τις ευρύτερες κοινωνικές-πολιτικές και οικονομικές συνθήκες Η προσέγγιση των μουσείων ως ιδεολογικών/εθνικών μηχανισμών (Anderson, 1983) και η «επινόηση της παράδοσης» (Hobsbawm & Ranger, 1983)

Benett, 1995, The Birth of the Museum: History, Theory, Politics Δανείζεται τις έννοιες της πειθαρχίας και του κοινωνικού ελέγχου μέσα σε συγκεκριμένους δημόσιους χώρους από τον M. Foucault (συνέδεσε το δίπολο γνώση-εξουσία με την οπτική θεωρία δηλ. ό,τι βλέπει κάποιος είναι αυτό που οι ευρύτερες δομές, γνωσιακές και πολιτικές του υπαγορεύουν). Πειθαρχημένη συμπεριφορά, ελεγχόμενες διαδρομές που χαρακτηρίζουν τη μουσειακή εμπειρία. Εντέλει επιτυγχάνεται η ιδεολογική συμπόρευση του επισκέπτη με κοινά αποδεκτές αξίες όπως της μόρφωσης, του έθνους, της προόδου…

Η σημασία της επίσκεψης P. Bourdieu, Η Διάκριση, 1979 (κοινωνική έξη, Habitus, πολιτισμικό κεφάλαιο του ατόμου) Bourdieu, Darbel, 1966, For the love of Art, η πρόσβαση στα μουσεία, η επισκεψιμότητα και η συνάρτηση τους με τις κοινωνικές διακρίσεις. Το «γούστο» ενός καλλιεργημένου κοινού