Κοινό ή ατομικό συμφέρον Επενδύσεις σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό: η ατομική απόδοση επενδύσεων (private return on investment) υπό προϋποθέσεις ταυτίζεται.

Παρουσίαση με θέμα: "Κοινό ή ατομικό συμφέρον Επενδύσεις σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό: η ατομική απόδοση επενδύσεων (private return on investment) υπό προϋποθέσεις ταυτίζεται."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1

2 Κοινό ή ατομικό συμφέρον Επενδύσεις σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό: η ατομική απόδοση επενδύσεων (private return on investment) υπό προϋποθέσεις ταυτίζεται με κοινωνική (social return on investment) επενδύσεων (δημιουργία απασχόλησης, φορλογία Ανθρώπινο κεφάλαιο: η εκπαίδευση οδηγεί σε ψηλότερη οριακή παραγωγικότητα με μισθό και συχρόνως σε αύξηση της μέσης παραγωγικότητας της οικονομίας Φυσικοί πόροι: η χρήση τους μπορεί να γίνεται με σύνεση και να αποδίδει ή να υπερ-καταναλώνονται (over-harvesting) εις βάρος του περιβάλλοντος και των μελλοντικών γεννεών

3 Βιώσιμη/αειφόρος ανάπτυξη Η έννοια της αειφορίας αφορά Τη σχέση της μεγέθυνσης με τη προστασία του περιβάλλοντος (αν η μεγέθυνση γίνεται εις βάρος της οικολογικής ισορροπίας) Τη δυνατότητα διαχρονικής μεγέθυνσης(αν η σημερινή μεγέθυνση γίνεται εις βάρος επομένων γεννεών π.χ. με υπερχρέωση) Η αειφόρος ανάπτυξη ή βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας παράλληλα με τη δημιουργία υποδομών για μία ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον Η βιωσιμότητα υπονοεί ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκμετάλλευση με ρυθμό μικρότερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται. Το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ανικανότητα του γήινου οικοσυστήματος να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή (οικολογική κρίση).

4 Μάλθους και νεο-μαλθουσιανοί Ο πρώτος θεωρητικός που έθεσε θέμα βιωσιμότητας ήταν ο Μάλθους τον 18 ο αιώνα με βάση το πρόβλημα της γεωμετρικής άυξησης του πληθυσμού και γραμμικής άυξησης των τροφίμων Ενώ η τεχνολογία βοήθησε να ξεπεραστεί το θέμα των τροφίμων στα μέσα του 20 ου αιώνα μπήκε ένα νέο θέμα βιωσιμότητας που αφορά την ενέργεια, τις πρώτες ύλες και το περιβάλλον ( Club of Rome, The Limits to Growth, J. Forrester, D. and D. Meadows), Paul R. Ehrlich The Population Bomb 1968) Οι αντιδράσεις που ξεκίνησαν τότε έχουν δημιουργήσει σημαντικές συζητήσεις και μελέτες με αντικρουόμενα συμπεράσματα μεταξύ οικονομολόγων, οικολόγων κ.α.

5 Βασικά δημογραφικά χαρακτηριστικά Προσδιορισμός της εξέλιξης του πληθυσμού Δείκτης γεννητικότητας Δείκτης θνησιμότητας Η διαφορά τους είναι η καθαρή αύξηση Η έννοια του άριστου πληθυσμού: τόσα παιδιά όσα μεγιστοποιούν την ευημερία (στο σημερινό αναπτυγμένο κόσμο οικογένεια με δύο παιδιά, στον αναπτυσσόμενο περισσότερα παιδιά λόγω χαμηλού προσδόκιμου ζωής)

6 Βασικά δημογραφικά χαρακτηριστικά 1350: 370 εκατομμύρια 1950: 2.5 δισεκατομμύρια 2014: 7.2 δισεκατομμύρια 2050 (διαφορετικές εκτιμήσεις 9-11 δισεκατομμύρια) Ρυθμός μεγέθυνσης του πληθυσμου 1.8% τον χρόνο στα μέσα του 20 ου αιώνα, μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης μετά από αυτό Με βάση αυτά τα στοιχεία η αντιστοιχία γης στον πληθυσμό ήταν 4.4 εκτάρια το 1950, 1.6 το 2010 και θα είναι 1.2 το 2050.

7 Βιωσιμότητα τον 21 ο αιώνα Επάρκεια πόρων: πρέπει οι πόροι που αναλώνονται να μην είναι περισσότεροι από αυτούς που αναπαράγονται (φυσικά ή τεχνητά) Τα αποθέματα των πόρων είναι ανόμοια κατανεμημένα (ενεργειακά, πολύτιμοι λίθοι, σπάνιες γαίες, νερό, αλιεία) Η εξάντληση των πόρων τελικά αφορά όλο τον πλανήτη Ιδιαίτερο θέμα είναι η ρύπανση γιατί δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένο χώρο

8 Σχέση πόρων – μεγέθυνσης - ανάπτυξης Οι χώρες με περισσότερους πόρους δεν ειναι αυτόματα οι πιο πλούσιες Πολλές φορές το πλούσιο υπέδαφος οδηγεί σε διαφθορά, περιορισμένη μεγέθυνση και καθόλου ανάπτυξη

9 Οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες Αφρικανικές χώρες δεν έχουν πετρέλαιο ή πρώτες ύλες Το υπέδαφος δεν είναι προσδιοριστικός παράγων της μεγέθυνσης

10 Έλλειψη αειφορίας - αποτυχία αγοράς Στα θέματα των φυσικών πόρων και της ρύπανσης δημιουργούνται αρνητικές εξωτερικοτητες και κατά συνέπεια αποτυχίες του μηχανισμού αγοράς Στο μέτρο που ο ρυπαίνων ή ο υπερ-καταναλώνων δεν έχει συνέπειες (κόστος) δημιουργείται υπερ- κατανάλωση/υπερ-συγκομιδή και οδηγείται το σύστημα σε εξάντληση πόρων Ιδιαίτερο πρόβλημα έχουν οι κοινόκτητοι πόροι, ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι (λιβάδια, αλιεία, ξυλεία) Κάθε νέος χρήστης δημιουργεί κόστος στο σύστημα χωρίς να επιβαρύνεται ο ίδιος

11 Διαφορές στην τιμή και ποσότητα ισορροπίας από τη ρύπανση

12 Αειφόρες σοδειές Ρυθμός εξάντλησης = διαφορά ετήσιας σοδειάς από την ετήσια δημιουργία (αύξηση) κεφαλαίου Για φυσικούς πόρους που χρειάζονται χιλιετίες για να δημιουργηθούν (ορυκτές πρώτες ύλες) ο μόνος τρόπος παρέμβασης είναι η εξεύρεση νέων κοιτασμάτων ή η υποκατάσταση τους Για φυσκούς πόρους με μικρό χονρικό ορίζοντα ανανέωσης (αλιεία, ξυλεία) η διαχείριση του ρυθμου εξάντλησης είναι σημαντικό θέμα αναπτυξιακής πολιτικής αειφορίας

13 Μελέτη δεδομένων Για κάθε προϊόν πρέπει να προσδιοριστεί Το ανώτατο επίπεδο βιώσιμης σοδειάς Η οικονομικά άριστη συγκομιδή Πότε η ανάλωση οδηγεί σε μη αναστρέψιμη απώλεια (π.χ. Λιώσιμο πάγων)

14 Μεγιστοποίηση εσόδων

15 Άριστο επίπεδο ρύπανσης

16 Τρόποι προστασίας Πολιτικές λύσεις Δικαιωματα ιδιοκτησίας σε κοινόκτητους πόρους: κρατική ιδιοκτησία ή παραχώρηση σε ιδιωτικά συμφέροντα για τη διαχείριση τους (π.χ. Ραδιοσυχνότητες) Ρυθμιστικές παρεμβάσεις με ερισρισμούς στην κατανάλωση (π.χ. αλιεία – όρια, περίοδοι ψαρέματος, τύποι σκαφών) Διεθνείς συμβάσεις (αγορά ρύπων) Φορολογία (εσωτερικοποίηση εξωτερικοτήτων)

17 Αποτυχίες πολιτικής παρέμβασης Ρυθμιστικές παρεμβάσεις μπορούν να δημιουργήσουν ακούσια (unintended) προβλήματα Επιδότηση κτηνοτροφίας στη Βραζιλία (αποψίλωση δασών) Απαγόρευση εξαγωγής ξυλείας (πτώση ζήτησης, μείωση της εγχώριας τιμής, εκβιομηχάνιση που δεν αντιπροσωπεύει την πραγματική αξία στην αγορά) Τιμολόγηση ενέργειας

18 Προσδιορισμός της αξίας αποθεμάτων Δθσκολίες διαχρονικής εκτίμησης Καθαρή παρούσα αξία (προεξόφληση μελλοντικών προσόδων από το σύνολο των φυσικών πόρων)

19 Ειδικά προβλήματα αναπτυσσομένων χωρών Η παρούσα αξία δεν είναι απλώς θέμα μέτρησης αλλά και θέμα κόστους ευκαιρίας (τι αναπτυξαική χρηματοδότηση μπορουν να πετύχουν με πρώιμη εξάντληση των πόρων τους, π.χ. Χρηματοδότηση εναλλακτικού μοντέλου μεγέθυνσης από το Ντουπμπάι με ταχύτερη εξάντληση των πετρελαϊκών του αποθεμάτων, ανάγκη έγκαιρης μετατροπής του αναπτυξιακού μοντέλου)

20 Elinor Ostrom: πέρα από το δίδυμο «κράτος-αγορά» Στο θέμα των κοινόκτητων πόρων έχει γίνει συστηματική διερεύνηση από την Elinor Ostrom (Nobel Οικονομικών 2009), που καταλήγει στο ότι η επιλογή κράτος-αγορά είναι υπεραπλουστευτική. Στηρίζεται στο ότι η έννοια της μεγιστοποίησης της χρησιμότητας/κέρδους δεν μπορεί να είναι επαρκής και ενιαία όταν υπάρχει θέμα κοινωνικών διλημμάτων (social dilemmas) αλλά και σε διαφορετικά αποτελέσματα πειραμάτων από τα κλασικά της θεωρίας παιγνίων (αμοιβή για συνεργασία). Από τη δική της έρευνας και άλλη μια σειρά εμπειρικών μελετών (χρήση υδάτινων πόρων, διαχείριση αστυνόμευσης στις ΗΠΑ) προκύπτει ότι η άριστη διαχείριση δεν είναι πάντα η ίδια.

21 Elinor Ostrom: πέρα από το δίδυμο «κράτος-αγορά» Έτσι έχει αναπτύξει ένα πλαίσο «Θεσμικής Ανάλυσης και Ανάπυξης» στο οποίο εντάσσει τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις και κατατάσσει διαφορετικές παραμέτρους και τρόπους να μετασχηματίσει εξωγενείς μεταβλητές έτσι ώστε να βρει μοντέλα διαχείρισης με άριστα αποτελέσματα ως προς τη λύση κοινωνικών διλημμάτων

22 Elinor Ostrom: πέρα από το δίδυμο «κράτος-αγορά» Η βασική διαπίστωση είναι 1) Ότι τα συστήματα διαχείρισης μπορούν να είναι «πολυ-κεντρικά» και δεν υπάρχει απλή διχοτόμηση κράτος-αγορά, ή ένα εναίο σύστημα για να εξασφαλλίσει οικονομίες κλίμακας (οι δυνατότητες συνεργασίας αλλάζουν την τελική αποτελεσματικότητα) 2) Ο απλός διαχωρισμός σε ιδιωτικά και δημόσια αγαθά είναι ανεπαρκής.

23 Elinor Ostrom: πέρα από το δίδυμο «κράτος-αγορά» Το προτεινόμενο σχήμα από την Ostrom (που είναι πιο επρίπλοκο από τα απλά ιδιωτικά-δημόσια αγαθά) είναι Κατά πόσο υπάρχει εξάντληση από τη χρήση ΨηλήΧαμηλή Δυσκολία να αποκλείσει κανείς πιθανούς χρήστες ΨηλήΚοινόκτητοι πόροι: λίμνες, δάση, αλιεία.... Δημόσια αγαθά: ασφάλεια, άμυνα, πυρόσβεση, μετεωρολογικές προβλέψεις..... ΧαμηλήΙδιωτικά αγαθάΙδιωτικές λέσχες, θέατρα, νηπιακοί σταθμοί

24 Elinor Ostrom: πέρα από το δίδυμο «κράτος-αγορά» Βρέθηκαν πολλά παραδείγματα όπου οι χρήστες των κοινόκτητων πόρων ήταν σε θέση να οργανωθούν με επιτυχία αντικρούοντας έτσι τη θέση ότι μπορούν οι ίδιοι οι χρήστες να λύσουν τα θέματα που προκύπτουν από υπερ-χρήση (άρα δεν δημιουργούν αρνητικές εξωτερικότητες). Ωστόσο δεν είχαν όλα τα επιτυχημένα πραδείγματα την ίδια μορφή οργάνωσης. Η μεγάλη πρόκληση είναι να δημιουργήσει κανείς ένα υπόδειγμα όπου ανάλογα με τις παραμέτρους του κοινωνικού διλήμματος θα προσδιορίζεται η καλύτερη μορφή οργάνωσης

25 Elinor Ostrom: πέρα από το δίδυμο «κράτος-αγορά» Παρόλου που δεν έχει βρεθεί άριστο μοντέλο υπάχουν ορσιμένες βασικές αρχές όι οποίες ισυόυν στα μακροβιότερα συστήματα οργάνωσης: 1. Σαφή όρια χρηστών και μη/σαφή όρια των πόρων 2. Συμβατοί κανόνες ιδιοκτησίας και προμήθειας 3. Δυνατότητα παρέμβασης των χρηστών στους κανόνες 4. Τακτική παρκολούθηση (monitoring) χρηστών και πόρων 5. Όι προβλεπόμενες κυρώσεις είναι ελαφρές στην αρχή αλλά γινονται γρήγορα αυστηρότερες για υπότροπους 6. Υπάρχουν φτηνοί και αποτελεσματικοί κανόνες διαιτησίας 7. Εφόσον οι υπό διαχείριση πόροι ανήκουν σε ένα ευρύτερο σύνολο η διακυβέρνηση γίνεται σε συνδεόμενες δομές (nested enterprises)

26 Elinor Ostrom: θεωρητικά συμπεράσματα 1. Χρειάζεται μια νέα (καλύτερη) θεωρία ανθρώπινης συμπεριφοράς - σε αντιπαράθεση με την απόλυτα λογική συμπεριφορά (rationality) και τις δυνατότητες πληροφόρησης (τα άτομα έχουν πιο περίπλοκες συμπεριφορές κινήτρων και περισσότερες δυνατότητες να λύνουν κοινά προβλήματα από όσο δέχεται η κυρίαρχη θεωρία) 2. Η εμπιστοσύνης παίζει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των κοινωνικών διλημμάτων 3. Υπάρχει ένα μικρο-θεσμικό επίπεδο το οποίο πρέπει αν αναλύεται χωριστά σε κάθε περίπτωση κοινόκτητων πόρων 4. Πρέπει να αποδεχθούμε και να μελετήσουμε την περιπλοκότητα των ανθρώπινων συστημάτων και όχι να την απλουστεύουμε

27 Βιβλιογραφία Οstrom, Εlinor (2007), “a diagnostic approach for Going beyond Panaceas,” Proceedings of the National Academy of Sciences, 104(39), 15181–15187. 113. Οstrom, Εlinor (2008), “developing a Method for analyzing institutional change,” in Sandra Batie and Nicholas Mercuro (eds.), Alternative Institutional Structures: Evolution and Impact, new york: Routledge, 48–76. 114. Οstrom, Εlinor (2009), “a General framework for analyzing the sustainability of social-ecological systems,” Science, 325(5939), 419–422. 115. Οstrom, Εlinor, Αrun Αgrawal, William Blomquist, Εdella Schlager, and s. y. tang (1989), CPR Coding Manual, Bloomington: Ιndiana University, Workshop in Political theory and Policy analysis.

28 Επιρροή στο Καθαρό Εγχ’ωριο Προϊόν Με το σημερινό τρόπο μέτρησης (ΑΕΠ – απόσβεση κεφαλαίου) οι φυσικοί πόροι δε λαμβάνονται υπόψη Πιο σωστός τρόπος μέτρησης θεωρείται πλέον ΑΕΠ - απόσβεση κεφαλαίου – ετήσια εξάντληση φυσικών πόρων

29 Διαφορές στον προσδιορισμό καθαρού ΕΠ με βάση της εξάντληση πόρων