εγκλημα και τιμωρια στην αθηνα

Παρουσίαση με θέμα: "εγκλημα και τιμωρια στην αθηνα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 εγκλημα και τιμωρια στην αθηνα
εγκλημα και τιμωρια στην αθηνα Η ποινική νομοθεσία

2 Εγκλήματα Η αθηναϊκή νομοθεσία αναγνώριζε και ρύθμιζε ποικίλα εγκλήματα Με τη σύγχρονη τυποποίηση, αυτά μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε απειλές : κατά της ζωής κατά της σωματικής ακεραιότητας κατά της τιμής κατά της περιουσίας γενετήσια εγκλήματα πολιτικά εγκλήματα

3 Δίωξη των εγκλημάτων Ορισμένα εγκλήματα θεωρούνται ιδιωτικά και διώκονται με την διαδικασία της δίκης Την δίωξη (δίκη) μπορεί να ασκήσει μόνον αυτός που υπέστη τη βλάβη Άλλα εγκλήματα θεωρούνται δημόσια και διώκονται με την διαδικασία της γραφής Την δίωξη (γραφή) μπορεί να ασκήσει ο κάθε πολίτης

4 Ποινές Οι ποινές που προβλέπονται από το αθηναϊκό δίκαιο πλήττουν την προσωπικότητα (παθεῖν) ή την περιουσία (ἀποτῖσαι) Δεν προβλέπεται ποινή στερητική της ελευθερίας (φυλάκιση), παρά μόνο ως εξασφαλιστικό μέσο Οι ποινές είναι: Θανατική ποινή Εξορία Στέρηση δικαιωμάτων του πολίτη (ατιμία) Χρηματικές ποινές Δήμευση της περιουσίας

5 Ποινικά δικαστήρια Τις περισσότερες ποινικές υποθέσεις εκδικάζουν τα δικαστήρια της Ηλιαίας, με τη διαδικασία της γραφής Τις ανθρωποκτονίες εκδικάζουν τα φονικά δικαστήρια με τη διαδικασία της δίκης Για σοβαρά πολιτικά εγκλήματα, αρμόδια είναι επίσης, με τις ειδικές διαδικασίες της εισαγγελίας ή της προβολής, η εκκλησία του δήμου, η Βουλή των Πεντακοσίων και ο Άρειος Πάγος

6 Τιμητός και ατίμητος αγών
Η ποινή μπορεί να προβλέπεται συγκεκριμένα από το νόμο ή να επαφίεται στην κρίση τουδικαστηρίου με τη διαδικασία της τιμήσεως Όταν η ποινή προβλέπεται από το νόμο η δίκη ονομάζεται ατίμητος αγών Τιμητός αγών ονομάζεται η δίκη όταν η ποινή καθορίζεται με την διαδικασία της τιμήσεως στο δικαστήριο Μετά την καταδικαστική απόφαση, ο κατήγορος προτείνει την ποινή που θεωρεί κατάλληλη Ο κατηγορούμενος αντιπροτείνει μια άλλη ποινή Το δικαστήριο ψηφίζει ποια από τις δύο ποινές προκρίνει

7 Ανθρωποκτονία Φόνος εκ προνοίας (με δόλο) Ακούσιος φόνος
Δίκαιος φόνος (ατιμώρητος)

8 Ο Φονικός νόμος του Δράκοντα (621)
Ο Φονικός νόμος θεσπίστηκε από τον Δράκοντα Με προσθήκες και τροποποιήσεις ίσχυε σε όλη την κλασική εποχή και αργότερα Καθιερώνει ισότητα απέναντι στην ποινική μεταχείριση Λαμβάνει υπόψη για τον υπολογισμό της ποινής την υποκειμενική διάθεση του δράστη Διακρίνει φόνο εκ προμελέτης - φόνο εξ αμελείας (μὴ ἐκ προνοίας) – ατιμώρητο φόνο (δίκαιος φόνος) Επιδιώκει τη συμφιλίωση των συγγενών του θύματος με το δράστη, αντί της αντεκδίκησης Το 409/8 με απόφαση της Βουλής και του Δήμου ξαναγράφηκε σε λίθινη στήλη και αναρτήθηκε στην αγορά. Η στήλη βρέθηκε το 1843 (IG Ι3 104)

9 Το μίασμα Κάθε είδος αιματοχυσίας προκαλούσε μόλυνση (μίασμα), η οποία έπρεπε να καθαρθεί τελετουργικά (καθαρμός) Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο σε περίπτωση φόνου, οπότε το μίασμα εξαπλώνεται σε όλη την πόλη Λ.χ. καθαρμός Επιμενίδη μετά το Κυλώνειο άγος Ο νόμος του Δράκοντα ορίζει σχετικά με την πρόρρησιν: δημόσια διακήρυξη αποκλεισμού του φονέα, διενεργείται τελετουργικά στην Αγορά από τους συγγενείς του νεκρού Μετά την πρόρρησιν οι συγγενείς καταγγέλλουν το φόνο στον άρχοντα βασιλέα Ο κατηγορούμενος για φόνο αποκλείεται από κάθε δημόσιο χώρο: αγορά, ναούς, δικαστήρια, πολιτικό βίο

10 Δίωξη της ανθρωποκτονίας: Φονικά Δικαστήρια
Η ανθρωποκτονία θεωρείται ιδιωτικό αδίκημα Διώκεται με δίκη (και όχι με γραφή) ασκούμενη από τους συγγενείς του νεκρού Η ανθρωποκτονία δεν δικάζεται από την Ηλιαία, αλλά από τα φονικά δικαστήρια Ειδικά δικαστήρια για κάθε είδος φόνου Προεδρία: ἄρχων βασιλεύς Συγκρότηση: Άρειος Πάγος: διατελέσαντες άρχοντες Λοιπά Δικαστήρια: 51 εφέτες (κληρώνονται μεταξύ των Ηλιαστών ή Αρεοπαγιτών)

11 Φόνος εκ προνοίας Ο φόνος εκ προνοίας με θύμα αθηναίο πολίτη εκδικάζεται από τον Άρειο Πάγο Αφορά ανθρωποκτονία από πρόθεση, με στοιχείο προμελέτης Ξεχωριστή περίπτωση φόνου εκ προνοίας αποτελούν ο θάνατος που προήλθε από εμπρησμό Από χορήγηση δηλητηρίου με πρόθεση Ποινή: θανατική ποινή + δήμευση περιουσίας Ο φόνος εκ προνοίας με θύμα ξένο, μέτοκο ή δούλο εκδικάζεται από το Παλλάδιο Ποινή: εξορία

12 Ακούσιος φόνος Ο ακούσιος φόνος εκδικάζεται στο Παλλάδιον
Αφορά τον φόνο που έγινε από αμέλεια Βούλευσις Περιπτώσεις όπου λείπει η φυσική αμεσότητα Ηθική αυτουργία Το Παλλάδιον (ναός της Παλλάδος Αθηνάς) βρίσκεται εκτός των τειχών, κοντά στο ναό του Ολυμπίου Διός Ποινή ακούσιου φόνου: Εξορία Δεν επιβαλλόταν ποινή σε περίπτωση συγγνώμης (αἴδεσις) που είχε παρασχεθεί από το θύμα ή από τους συγγενείς του Ποινή βουλεύσεως: ίδια με φυσικού αυτουργού

13 Δελφίνιον: δίκαιος φόνος
Υποθέσεις που υπάγονται στο Δελφίνιον: Θανάτωση συναθλητή κατά λάθος Θανάτωση συμπολεμιστή κατά λάθος Θάνατος ασθενή υπό ιατρική φροντίδα Φόνος σε νόμιμη άμυνα, μετά από επίθεση του θύματος (ἄρχων χειρῶν ἀδίκων) Φόνος ληστή – κλέπτη τη νύχτα Φόνος του εραστή της συζύγου, μητέρας, αδελφής, θυγατέρας, παλλακίδας του δράστη, αν οι μοιχοί συλληφθούν επ’ αυτοφώρω Φόνος τεθέντος εκτός νόμου για πολιτικά εγκλήματα Εφόσον διαπιστωθεί ότι πρόκειται για δίκαιο φόνο, δεν επιβάλλεται ποινή και ο δράστης απαλλάσσεται

14 Πρυτανείον: εξιχνίαση αβέβαιων φόνων
Υποθέσεις που υπάγονται στο Πρυτανείον: Ανθρωποκτονία από άγνωστο δράστη: το δικαστήριο διακήρυσσε την εξορία του Θάνατος που επήλθε από ζώο ή πτώση αντικειμένου: το δικαστήριο εκδίωκε το ζώο και πετούσε το αντικείμενο εκτός Αττικής Η δίκη αποβλέπει στην εξιχνίαση του θανάτου, την αποτροπή παρόμοιων περιπτώσεων στο μέλλον και την εξάλειψη του μιάσματος Το δικαστήριο του Πρυτανείου συγκροτείται από τον άρχοντα βασιλέα και τους τέσσερις φυλοβασιλείς

15 Το δικαστήριο της Φρεαττύδας
Υποθέσεις που υπάγονταν στο Ἐν Φρεαττοῖ δικαστήριο: Άτομα στα οποία έχει επιβληθεί ποινή εξορίας για ακούσιο φόνο και κατηγορούντο για νέο φόνο, εκούσιο Συνεδριάζει στον Πειραιά, κοντά στη θάλασσα Οι εφέται δικάζουν από τη στεριά Ο κατηγορούμενος, ως φορέας μιάσματος, δεν αποβιβάζεται στην αττική γη, αλλά βρίσκεται κατά τη διάρκεια της δίκης σε βάρκα

16 Εγκλήματα κατά της σωματικής ακεραιότητας
Δίκη αἰκείας Γραφή τραύματος ἐκ προνοίας

17 Δίκη αἰκείας Ασκείται για ελαφριές σωματικές βλάβες
Χωρίς τη χρήση όπλου Εκδικάζεται από ηλιαστικό δικαστήριο Αποζημίωση του θύματος Το ποσόν της αποζημίωσης καθορίζεται από το δικαστήριο

18 Γραφή τραύματος ἐκ προνοίας
Αφορά βαρύτερες σωματικές βλάβες, που έγιναν με πρόθεση και προκλήθηκαν από όπλο απόπειρες ανθρωποκτονίας Δικάζεται από τον Άρειο Πάγο Ποινή: εξορία + δήμευση περιουσίας

19 Κάκωσις γονέων

20 Γραφή κακώσεως γονέων Δημιουργήθηκε από τον Σόλωνα Τρόποι τέλεσης
Τύπτειν (χτυπήματα) Μη τρέφειν (παράλειψη διατροφής) Μη παρέχειν οἴκησιν (παράλειψη παροχής στέγης) Τους τάφους μη κοσμεῖν (παράλειψη απόδοσης μεταθανάτιων τιμών) Θύμα: γονείς, παππούδες Εκδικάζεται από ηλιαστικό δικαστήριο Στο δράστη επιβάλλεται η ποινή της ἀτιμίας

21 Εγκλήματα κατά της τιμής
Δίκη κακηγορίας Γραφή ὕβρεως Γραφή συκοφαντίας Εξύβριση αρχόντων Προσβολή μνήμης νεκρού

22 Νομοθεσία Σόλωνα Απαγόρευση δυσφήμησης ζωντανών σε δημόσιους χώρους (ναούς, δικαστήρια, αθλητικούς αγώνες Αποζημίωση 3 δραχμών στον παθόντα Πρόστιμο 2 δραχμών στο δημόσιο Απαγόρευση δυσφήμησης νεκρών (προσβολή μνήμης) Αργότερα προστέθηκε ειδικός νόμος κατά της δυσφήμησης των απογόνων των τυραννοκτόνων (Αρμόδιου, Αριστογείτονα)

23 Δίκη κακηγορίας (συκοφαντική δυσφήμηση)
Δίκη κακηγορίας (συκοφαντική δυσφήμηση) Η νομοθεσία του Σόλωνα απαγόρευσε τη δυσφήμηση πολιτών σε δημόσιους χώρους και επέβαλλε στο δράστη πρόστιμο 2 δραχμών και αποζημίωση 3 δραχμών προς το θύμα Στην κλασική εποχή, συκοφαντική δυσφήμηση συνιστούσε ο ψευδής ισχυρισμός ότι κάποιος είναι δολοφόνος, ρίψασπις, πατροκτόνος-μητροκτόνος κά. Εκδικαζόταν από ηλιαστικό δικαστήριο Ο νόμος προέβλεπε την καταβολή χρηματικής ικανοποίησης 500 δραχμών στο θύμα Ο λόγος του Λυσία 10 Κατά Θεομνήστου απαγγέλθηκε από τον ενάγοντα σε υπόθεση δίκης κακηγορίας το 384/3

24 Γραφή ὕβρεως Ο νόμος της ὕβρεως παρατίθεται από τον Δημοσθένη 21 Κατά Μειδίου 47 Για να στοιχειοθετηθεί το αδίκημα της ὕβρεως πρέπει ο δράστης να έχει πρόθεση να μειώσει την υπόληψη του θύματος και αλαζονική συμπεριφορά ( Δημοσθένης 54 Προς Κόνωνα Αριστοτέλης, Ρητορική 1374 α 13-15, 1378 β 23025) Το αδίκημα της ὕβρεως μπορεί να διαπραχθεί εναντίον άνδρα ή γυναίκας, ελεύθερου ή και δούλου Εισάγεται από τους θεσμοθέτες εντός 30 ημερών Εκδικάζεται από δικαστήριο της Ηλιαίας Η ποινή προσδιορίζεται στο δικαστήριο (ἀγὼν τιμητὸς)

25 Εξύβριση άρχοντος Εξύβριση άρχοντος σε δημόσιο χώρο:
Ο άρχοντας επέβαλλε πρόστιμο σε όποιον τον εξύβριζε σε δημόσιο χώρο Εξύβριση ενός εκ των εννέα αρχόντων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους: Στον ένοχο επιβαλλόταν ποινή ἀτιμίας

26 Διαβάθμιση αδικημάτων κατά της προσωπικότητας
Δημοσθένης 54 Κατά Κόνωνος 17-19: Οι νόμοι έχουν προβλέψει ώστε οι δικαιολογίες περί νόμιμης άμυνας να μην παίρνουν μεγάλη έκταση. Για παράδειγμα, υπάρχουν δίκες κακηγορίας: αυτές δημιουργήθηκαν για να σταματούν τις ύβρεις ώστε να μην επέρχονται τραυματισμοί. Έπειτα, υπάρχουν δίκες αἰκείας: κι αυτές για τούτο έγιναν, ώστε ο πιο αδύναμος να μην αμύνεται με πέτρες ή με κάποιο άλλο όπλο. Ακόμη, υπάρχουν γραφές τραύματος, για να αποτρέπουν τους συμπλεκόμενους να προβούν σε φόνο. Φαίνεται λοιπόν ότι το πιο ελαφρύ αδίκημα, η κακολογία, προβλέφθηκε έχοντας υπόψη το τελευταίο και σοβαρότερο, τον φόνο, ώστε να εμποδίσει να προσωρούν σιγά σιγά από την κακολογία στην ελαφριά σωματική βλάβη, και από αυτήν στη βαριά σωματική βλάβη, και από αυτήν στην ανθρωποκτονία, αλλά ο νόμος να προβλέπει για το κάθε ένα από αυτά τα αδικήματα την τιμωρία του, ώστε να μην εξαρτάται από την οργή ή τη βούληση του κάθε ενός.

27 Γενετήσια εγκλήματα Βιασμός Μοιχεία Προαγωγεία
Ανδρική ἑταίρησις και πορνεία

28 Βιασμός Νόμος του Σόλωνα:
Ο βιασμός ελεύθερης γυναίκας τιμωρείται με χρηματική ποινή 100 δραχμών Στην κλασική εποχή: Διώκεται με δίκη βιαίων Το ποσόν του προστίμου καθορίζεται από το δικαστήριο και ισόποση χρηματική ικανοποίηση καταβάλλεται στο θύμα

29 Μοιχεία Ως μοιχεία εννοείται κάθε εξώγαμη συνουσία με Αθηναία, είτε παντρεμένη είτε ανύπαντρη – δεν ενδιαφέρει αν ο δράστης είναι νυμφευμένος ή όχι Διώκεται με γραφή μοιχείας Σε περίπτωση αυτόφωρης σύλληψης, ο σύζυγος-πατέρας –γιος- αδελφός της γυναίκας έχει δικαίωμα να σκοτώσει τον μοιχό (όχι όμως και τη γυναίκα): ο φόνος θεωρείται δίκαιος Ο λόγος του Λυσία 1 Υπέρ του Ερατοσθένους φόνου απολογία απαγγέλθηκε σε δίκη για φόνο μοιχού από τον σύζυγο Τιμωρία μοιχαλίδας: ατιμωτικές ποινές: απαγόρευση να παρίσταται σε ιερά και δημόσιες τελετές και να φορά κοσμήματα – την παραβάτιδα οποισδήποτε μπορεί να την χτυπήσει, να της αφαιρέσει τα ρούχα και κοσμήματα, να την κακομεταχειριστεί (εκτός θανάτωσης) Ο σύζυγος υποχρεούται να την διαζευχθεί

30 Προαγωγεία Γραφή προαγωγείας υποβαλλόταν εναντίον όποιου πληρωνόταν για να φέρει σε επαφή μια γυναίκα με έναν άνδρα Νόμος του Σόλωνα: πρόστιμο 20 δραχμών Την κλασική εποχή: θανατική ποινή Αισχίνης 1 Κατά Τιμάρχου 14 και 184, Πλουτάρχου Σόλων 23.1

31 Ανδρική ἑταίρησις - πορνεία
Όποιος παραδιδόταν επί χρήμασι σε έναν άνδρα (ἑταίρησις) ή σε πολλούς (πορνεία) δεν επιτρεπόταν να ασκεί τα πολιτικά του δικαιώματα Εάν επιχειρούσε να τα ασκήσει, υποβαλλόταν εναντίον του γραφή ἑταιρήσεως Αισχίνης 1 Κατά Τιμάρχου Δημ. 22 Κατά Ανδροτίωνος 30-32 Δημ. 24 Κατά Τιμοκράτους 181

32 Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας
Δίκη κλοπῆς Δίκη βιαίων Βεβαρυμένες περιπτώσεις κλοπής Δίκη βλάβης

33 Δίκη κλοπῆς Εκδικάζεται από ηλιαστικό δικαστήριο
Ίδιες τιμωρίες για συνεργούς - συνενόχους Ο ένοχος καταδικάζεται: στην επιστροφή του πράγματος (ή αποζημίωση της αξίας του) σε αποζημίωση ίση με το διπλάσιο της αξίας κατά την κρίση του δικαστηρίου, σε κράτηση στην ποδοκάκκη σε δημόσιο χώρο επί πενθήμερο

34 Δίκη βιαίων Αφορά περιπτώσεις κλοπής στις οποίες ασκήθηκε βία
Αφορά περιπτώσεις κλοπής στις οποίες ασκήθηκε βία Εκδικάζεται από ηλιαστικό δικαστήριο Ο ένοχος καταδικάζεται: σε αποζημίωση του θύματος σε καταβολή ισόποσου προστίμου στην πόλη

35 Βεβαρυμένες περιπτώσεις κλοπής
Ασκείται σε περιπτώσεις: Ανδραποδιστών Κλοπής ενδυμάτων από δημόσιους χώρους Κλοπής που γινόταν νύχτα Κλοπής άνω των 50 δραχμών Κλοπής άνω των 10 δραχμών που γινόταν σε λιμάνι Ο δράστης πρέπει να έχει συλληφθεί επ’ αυτοφώρω Παραδίδεται στους Ἕνδεκα Εάν ομολογήσει, θανατώνεται αμέσως Εάν αρνηθεί την ενοχή του, κρατείται μέχρι τη δίκη Εκδικάζεται σε ηλιαστικό δικαστήριο Ο ένοχος καταδικάζεται σε θάνατο

36 Δίκη βλάβης Αφορά την πρόκληση κάθε είδους περιουσιακής βλάβης:
Φθορά ξένης ιδιοκτησίας Ζημιές που προκλήθηκαν σε αγρόκτημα (Δημ. 56 Κατά Καλλικλέους ) Απώλεια περιουσίας Λόγω λύσης της μίσθωσης ( IG II στ ) Λόγω δικαστικής ήττας που αποδόθηκε στην απουσία μάρτυρα (Δημ ) Λόγω επιβολής προστίμου στον ενάγοντα από υπαιτιότητα του εναγομένου (Δημ. 37 Προς Πανταίνετον 22) Λόγω μη καταβολής οφειλομένων χρημάτων (Δημ. 38 Προς Ναυσίμαχον και Ξενοπείθην, Δημ. 48 Κατά Ολυμπιοδώρου κλπ.) Εκδικάζεται από ηλιαστικό δικαστήριο Ο εναγόμενος υποχρεώνεται σε Καταβολή του ποσού της βλάβης, αν υπήρχε αμέλεια Καταβολή διπλάσιου ποσού, αν υπήρχε πρόθεση

37 Πολιτικά εγκλήματα Προδοσία
Ανατροπή δημοκρατίας – εγκαθίδρυση τυραννίδας Εξαπάτηση του δήμου

38 Νόμος προδοσίας – ιεροσυλίας
Νόμος προδοσίας και ιεροσυλίας, 4ος αιώνας «Όποιος προδίδει την πολιτεία (προδοσία) ή κλέβει περιουσία που ανήκει σε ιερό (ἱεροσυλία) δικάζεται και αν καταδικασθεί, απαγορεύεται να ταφεί στην Αττική, ενώ η περιουσία του θα δημευθεί» (Ξενοφών, Ελληνικά ) Ποινή: θάνατος και δήμευση περιουσίας Ονειδιστική ποινή: απαγόρευση ταφής στην Αττική

39 Διάσημες υποθέσεις προδοσίας
Ίππαρχος Χάρμου Κολλυτεύς (5ος αι.): Καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο για προδοσία στους Πέρσες. Από χάλκινο ανδριάντα του οι Αθηναίοι έφτιαξαν στήλη όπου έγραφαν τα ονόματα των προδοτών Φρύνιχος, ένας εκ των Τετρακοσίων (411): Δικάστηκε αφού είχε δολοφονηθεί, κρίθηκε ένοχος, τα οστά του εκτάφηκαν και πετάχτηκαν εκτός Αττικής, η περιουσία του δημεύθηκε, η οικία του κατεδαφίστηκε και η απόφαση γράφηκε σε χάλκινη στήλη Αντιφών και Αρχεπτόλεμος (εκ των Τετρακοσίων, 411): Καταδικάστηκαν για προδοσία στους σπαρτιάτες σε θάνατο, απαγόρευση ταφής στην Αττική, δήμευση περιουσίας, κατεδάφιση οικίας, οι οικογένειές τους στερήθηκαν τα πολιτικά τους δικαιώματα

40 Εγκαθίδρυση τυραννίδας
Κατά τον 7ο αιώνα ήταν στην αρμοδιότητα του Αρείου Πάγου. Όποιος καταδικαζόταν για απόπειρα εγκατάστασης τυραννίδας τίθετο εκτός νόμου Στη διάρκεια του 5ου αιώνα, αντικαθίσταται από ένα συναφές έγκλημα, την ανατροπή του πολιτεύματος

41 Ανατροπή της δημοκρατίας
Από τα τέλη του 5ου αιώνα, γίνεται το κατ’ εξοχήν πολιτικό έγκλημα Αντιμετωπίζεται νομοθετικά με διαδοχικές ρυθμίσεις: Ψήφισμα του Δημοφάντου Ψήφισμα του Ευκράτη Εισαγγελτικός νόμος

42 Νόμος του Δημοφάντου, 410 Μόλις παλινορθώθηκε η δημοκρατία μετά την ολιγαρχία των Τετρακοσίων, η εκκλησία του δήμου, με πρόταση του Δημοφάντου, ψήφισε νόμο με τον οποίο έθετε εκτός νόμου όποιον ανέτρεπε το πολίτευμα: «Όποιος ανατρέψει τη δημοκρατία ή ασκήσει οποιοδήποτε αξίωμα μετά την ανατροπή της δημοκρατίας, θα είναι εχθρός των Αθηναίων και θα θανατωθεί ατιμώρητα, η περιουσία του θα δημευθεί και το 1/10 θα περιέλθει στο ταμείο της Αθηνάς. Ο φυσικός και ο ηθικός αυτουργός του φόνου θα είναι αθώος ενώπιον θεών και ανθρώπων.» “ὃς ἂν ἄρξῃ ἐν τῇ πόλει τῆς δημοκρατίας καταλυθείσης, νηποινεὶ τεθνάναι, καὶ τὸν ἀποκτείναντα ὅσιον εἶναι καὶ τὰ χρήματα ἔχειν τοῦ ἀποθανόντος.” Ο νόμος αναγράφηκε σε πέτρινη στήλη έξω από το Βουλευτήριο

43 Ψήφισμα του 338 Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας, θεσπίστηκε ψήφισμα που χαρακτήριζε ένοχο προδοσίας όποιον έφευγε από την Αθήνα και εγκαθίστατο αλλού Το ψήφισμα είχε περιορισμένη και όχι γενική ισχύ Ο Άρειος Πάγος είχε την εξουσία να συλλάβει όποιον επιχειρούσε να διαφύγει και να τον εκτελέσει αμέσως Ο λόγος του Λυκούργου Κατά Λεωκράτους απαγγέλθηκε σε τέτοια υπόθεση. Ο Λεωκράτης κατηγορείται στο δικαστήριο ότι εγκατέλειψε την πατρίδα του ενώ αυτή βρισκόταν σε κίνδυνο. Αθωώθηκε λόγω ισοψηφίας των δικαστών

44 Ψήφισμα του Ευκράτη, 336 Με πρόταση του Ευκράτη ψηφίστηκε ακόμη ένας νόμος για την ανατροπή του πολιτεύματος «Όποιος εγκαθιδρύει τυραννίδα ή ανατρέπει τη δημοκρατία επιτρέπεται να θανατωθεί ατιμώρητα» «Όποιος Αρεοπαγίτης, μετά την ανατροπή της δημοκρατίας, συνεδριάζει στον Άρειο Πάγο, υφίσταται στέρηση των δικαιωμάτων του πολίτη (ατιμία) και δήμευση της περιουσίας του».

45 Ψήφισμα του Ευκράτη (SEG 12.87)
ἐπὶ Φρυνίχου ἄρχοντος ἐπὶ τῆς Λεωντίδος ἐν- άτης πρυτανείας ἧι Χαιρέστρατος Ἀμεινίου Ἀχαρνεὺς ἐγραμμάτευεν· τῶν προέδρων ἐπεψή- φιζεν Μενέστρατος Αἰξωνεύς· Εὐκράτης Ἀρισ- τοτίμου Πειραιεὺς εἶπεν· ἀγαθῆι τύχηι τοῦ δ- ήμου τοῦ Ἀθηναίων· δεδόχθαι τοῖς νομοθέται- ς· ἐάν τις ἐπαναστῆι τῶι δήμωι ἐπὶ τυραννίδι ἢ τὴν τυραννίδα συνκαταστήσηι ἢ τὸν δῆμον τ- ὸν Ἀθηναίων ἢ τὴν δημοκρατίαν τὴν Ἀθήνησιν καταλύσηι, ὃς ἂν τὸν τούτων τι ποιήσαντα ἀπο- κτείνηι ὅσιος ἔστω· μὴ ἐξεῖναι δὲ τῶν βουλευ- τῶν τῶν τῆς βουλῆς τῆς ἐξ Ἀρείου Πάγου καταλ- ελυ<μ>ένου τοῦ δήμου ἢ τῆς δημοκρατίας τῆς Ἀθ- ήνησιν ἀνιέναι εἰς Ἄρειον Πάγον μηδὲ συνκα- θίζειν ἐν τῶι συνεδρίωι μηδὲ βουλεύειν μη- δὲ περὶ ἑνός· ἐὰν δέ τις τοῦ δήμου ἢ τῆς δημοκρ- ατίας καταλελυμένων τῶν Ἀθήνησιν ἀνίηι τῶ- ν βουλευτῶν τῶν ἐξ Ἀρείου Πάγου εἰς Ἄρειον Π- άγον ἢ συνκαθίζηι ἐν τῶι συνεδρίωι ἢ βολεύη- ι περί τινος ἄτιμος ἔστω καὶ αὐτὸς καὶ γένος τὸ ἐξ ἐκείνου καὶ ἡ οὐσία δημοσία ἔστω αὐτοῦ καὶ τῆς θεοῦ τὸ ἐπιδέκατον· ἀναγράψαι δὲ τόν- δε τὸν νόμον ἐν στήλαις λιθίναις δυοῖν τὸν γ- ραμματέα τῆς βουλῆς καὶ στῆσαι τὴμ μὲν ἐπὶ τ- ῆς εἰσόδου τῆς εἰς Ἄρειον Πάγον̣ τῆς εἰς τὸ βο- υλευτήριον εἰσιόντι, τὴν δὲ ἐν τῆι ἐκκλησία- ι· εἰς δὲ τὴν ἀναγραφὴν τῶν στηλῶν τὸν ταμίαν δοῦναι τοῦ δήμου ∶ ΔΔ ∶ δραχμὰς ἐκ τῶν κατὰ ψη- φίσματα ἀναλισκομένων τῶι δήμωι.

46 Μήνυσις Μήνυσις είναι η καταγγελία που γίνεται στην Βουλή ή την Εκκλησία του δήμου για διάπραξη πολιτικού εγκλήματος (ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος) Μηνυτής μπορεί να είναι όχι μόνο αθηναίος πολίτης αλλά και γυναίκα, ξένος ή δούλος (μετά από τη χορήγηση άδειας) Επιλαμβάνεται η εκκλησία του δήμου Αν θεωρήσει βάσιμη την καταγγελία, ορίζει με ψήφισμα τη διεξαγωγή δίκης σε ηλιαστικό δικαστήριο

47 Εισαγγελία Εισαγγελία είναι η διαδικασία που ακολουθεί την καταγγελία, στη Βουλή ή την Εκκλησία του δήμου, περί διάπραξης πολιτικού εγκλήματος Η Βουλή μπορεί να δικάσει η ίδια, αλλά επιβάλλει μόνο μέχρι πρόστιμο 500 δραχμών Για βαρύτερη ποινή, παραπέμπει σε δικαστήριο ή στην εκκλησία του δήμου Η εκκλησία του δήμου μπορεί να παραπέμωει σε δικαστήριο ή, σε πολύ σοβαρές υποθέσεις, να δικάσει η ίδια Η επιβλητέα ποινή ορίζεται με ψήφισμα της εκκλησίας Κατήγορος μπορεί να είναι ο μηνυτής ή άλλος

48 Εισαγγελτικός νόμος Η διαδικασία της εισαγγελίας υπήρχε από παλιά, αλλά τροποποιήθηκε αρκετές φορές Τον 4ο αι. ο ολοκληρωμένος εισαγγελτικός νόμος αναφέρεται στα εξής αδικήματα: Ανατροπή του δήμου Συνωμοσία για ανατροπή της δημοκρατίας Προδοσία πόλεως, στρατού ή ναυτικού Όταν κάποιος δωροδοκείται για να προτείνει στην εκκλησία του δήμου πράγματα βλαβερά για την πόλη (εξαπάτηση του αθηναϊκού δήμου)

49 Εισαγγελτικός νόμος ἐάν τις τὸν δῆμον τὸν Ἀθηναίων καταλύῃ
ἢ ‘συνίῃ ποι ἐπὶ καταλύσει τοῦ δήμου ἢ ἑταιρικὸν συναγάγῃ, ἢ ἐάν τις πόλιν τινὰ προδῷ ἢ ναῦς ἢ πεζὴν ἢ ναυτικὴν στρατιάν, ἢ ῥήτωρ ὢν μὴ λέγῃ τὰ ἄριστα τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων χρήματα λαμβάνων Υπερείδης, Υπέρ Ευξενίππου 7-8