ΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ

2 Οι τροφικές δηλητηριάσεις αποτελούν μια μεγάλη ομάδα από νοσηρές διαταραχές που εκδηλώνονται μέσω ποικίλων και διάφορων μηχανισμών παθογένειας. Τα συνηθέστερα συμπτώματα των τροφικών δηλητηριάσεων είναι βέβαια οι εκδηλώσεις από το γαστρεντερικό, όμως δεν σπανίζουν οι εκδηλώσεις από το νευρικό και από το αίμα.

3 ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΡΟΦΙΚΩΝ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ
Ομάδα Α Τροφικές δηλητηριάσεις που οφείλονται σε μικροβιακή λοίμωξη (σαλμονέλα, σιγκέλλα, πρωτόζωα, σκώληκες, κάποιοι ιοί και σχιζομύκητες) Ομάδα Β Δηλητηριάσεις που οφείλονται σε μικροβιακές τοξίνες (αλλαντίαση, σταφυλοκοκκική τοξιναιμία) Ομάδα Γ Δηλητηριάσεις που προκαλούνται από τρόφιμα που έχουν υποστεί μόλυνση από μεγάλο αριθμό μικροβίων (Clostridium perfringens, Bacillus cereus, στρεπτόκοκκο) Ομάδα Δ Δηλητηριάσεις που οφείλονται σε τρόφιμα, μολυσμένα με μικρόβια, ο ρόλος των οποίων στην εμφάνιση των κλινικών εκδηλώσεων δεν είναι ακόμα ξεκαθαρισμένος (κολοβακτηρίδιο, πρωτέας, ψευδομονάδα) Ομάδα Ε Τροφικές δηλητηριάσεις που οφείλονται σε διάφορες χημικές ουσίες (δηλητηριώδη φυτά και ψάρια, οργανικές και ανόργανες χημικές ουσίες, όπως ραδιενεργές ουσίες, εντομοκτόνα, συντηρητικά τροφίμων) Ομάδα ΣΤ Τροφικές δηλητηριάσεις αγνώστου αιτιολογίας (πιθανόν να οφείλονται σε ιούς)

4 ΦΥΣΕΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗ ΤΡΟΦΙΜΑ

5 Ψάρια Οι δηλητηριάσεις από ψάρια απαντώνται συχνότερα στην Άπω Ανατολή, ενώ είναι σπάνιες στην Ευρώπη Τοξικότητα μπορεί να προκληθεί, μεταξύ άλλων, από το ήπαρ του σκυλόψαρου, καθώς και από τον ορό του χελιού Οι μορφές με τις οποίες συνήθως εκδηλώνονται αυτές οι δηλητηριάσεις είναι οι εξής: Η χολεροειδής, η εξανθηματική, και η παραλυτική (που θεωρείται και πιο επικίνδυνη). Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται καταρχάς στην πλύση στομάχου, στη χορήγηση εμετικών φαρμάκων και καθαρτικών και κατά τα άλλα σε συμπτωματική θεραπεία

6 Μαλάκια και οστρακόδερμα
Η κατανάλωση σαλιγκαριών μπορεί να προκαλέσει τοξικά φαινόμενα, που όμως κατά πάσα πιθανότητα δεν οφείλονται στο ζώο καθαυτό, αλλά στην τροφή που έχει καταναλώσει Έχει εκφραστεί η άποψη ότι τα μύδια είναι από την φύση τους τοξικά. Στο ήπαρ τους παράγεται, μεταξύ άλλων, η μυτιλοτοξίνη, μια ουσία με δράση ανάλογη του κουραρίου, η οποία συχνά ενοχοποιείται για τις δηλητηριάσεις που εκδηλώνονται μετά από την κατανάλωση μυδιών

7 Μαλάκια και οστρακόδερμα
Τα συμπτώματα από αυτές τις δηλητηριάσεις περιλαμβάνουν συνήθως εξάνθημα, οίδημα των άκρων, οπτικές διαταραχές, μυδρίαση, λιποθυμία, σπασμούς, ενώ κάποιες φορές μπορεί να εμφανιστούν και δυνητικά θανατηφόρα παραλυτικά φαινόμενα. Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στην απομάκρυνση του δηλητηρίου από το γαστρεντερικό με πλύση στομάχου ή με την πρόκληση εμετού, και στην συμπτωματική αγωγή του θύματος. Σε σοβαρές δηλητηριάσεις ενδείκνυται η παροχή οξυγόνου

8 Γεώμηλα (πατάτες) Οι δηλητηριάσεις που αποδίδονται σε βρώση γεωμήλων, έχουν ως πιθανότερη αιτιολογία τη μικροβιακή μόλυνση αυτής της τροφής, παρά την τοξικότητα των συστατικών της Ο σημαντικότερος τοξικός παράγοντας των γεωμήλων, είναι η σολανίνη, ένας γλυκοσίδης που εμπεριέχεται στο φλοιό, και διαθέτει αιμολυτικές και παραλυτικές του ΚΝΣ ιδιότητες σολανίνη+σολανιδίνη (Χ:σολανιδίνη)

9 Κύαμοι-κυαμισμός Οι κύαμοι αποτελούν τους καρπούς του φυτού Vicia faba και ευθύνονται για σοβαρές και δυνητικά θανατηφόρες δηλητηριάσεις Η τοξικότητα των κυάμων αφορά τα άτομα (ιδίως τα βρέφη και τα παιδιά) που έχουν μιας μορφής υπερευαισθησία στα ανθελονοσιακά φάρμακα και στα παράγωγα της 8-αμινοκινολίνης, στη ναφθαλίνη, στα σουλφοναμίδια, στην πυραμιδόνη, καθώς και σε ορισμένους μύκητες Η παθολογική ευαισθησία αυτών των ατόμων χαρακτηρίζεται ως κυαμισμός, και οφείλεται σε μια κληρονομική ενζυματική διαταραχή, κατά την οποία παρατηρείται ελάττωση της αναχθείσας γλουταθειόνης και μείωση της δραστικότητας της γλύκοζο-6-φωσφορικής δεϋδρογονάσης (G-6-PD)

10 Κύαμοι-κυαμισμός Τέσσερις είναι οι μορφές στις οποίες διακρίνεται η κλινική εικόνα του κυαμισμού, ανάλογα με την βαρύτητα των εκδηλουμένων συμπτωμάτων: Η εκτρωτική μορφή, η ήπια μορφή, η βαρεία και η κεραυνοβόλος μορφή Η θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει την διενέργεια αφαιμαξομεταγγίσεων και (για τους ενήλικες μόνο) πλύσης στομάχου. Τα ουραιμικά φαινόμενα αντιμετωπίζονται με την εφαρμογή τεχνητού νεφρού στο θύμα, και για τα υπόλοιπα ακολουθείται συμπτωματική θεραπευτική αγωγή

11 Μορφή Συμπτώματα Εκτρωτική Ήπια Βαρεία Κεραυνοβόλος
Συμπτώματα Εκτρωτική κεφαλαλγία, αδιαθεσία, ανορεξία, ωχρότητα, χαμηλός πυρετός Ήπια (επιπλέον) αναιμία, ίκτερος, υπικτερική χροιά δέρματος και επιπεφυκότων, σκοτεινόχροα ούρα Βαρεία (μετά την εμφάνιση των ανωτέρω σε αρχικό στάδιο) βαρύς ίκτερος, διόγκωση του ήπατος και του σπλήνας, ξηροστομία, χολώδεις εμετοί, διαταραχές του σφυγμού και της αναπνοής Κεραυνοβόλος Βαρύτατος ίκτερος, πυρετός 38-39οC, ωχρότητα, ταχυκαρδία, ταχύπνοια, υπόταση, περιφερική κυκλοφορική ανεπάρκεια, υπνηλία, σύγχυση, σπασμοί, αιμορραγίες από το δέρμα, τους βλεννογόνους, και τον αμφιβληστροειδή, ολιγουρία, ανουρία, σοβαρά ουραιμικά φαινόμενα

12 Μανιτάρια Φαλλοειδίνη
Τα μανιτάρια των γενών Amanita και Volvaria θεωρούνται ως τα πλέον επικίνδυνα, ενώ ειδικότερα τα Amanita phalloides και Amanita muscaria ευθύνονται για την πλειονότητα αυτού του είδους δηλητηριάσεων στις ΗΠΑ Φαλλοειδίνη Στα μανιτάρια του γένους Amanita έχουν ανεβρεθεί πολλά πιθανά δραστικά συστατικά, όπως η μουσκαρίνη (παρασυμπαθομιμητική), η μυκητοατροπίνη (παρασυμπαθολυτική), η φαλλίνη ή αμανιτοαιμολυσίνη (φέρει πιθανώς αιμολυτικές ιδιότητες), η φαλλοειδίνη (δρα παρόμοια με την στρυχνίνη και μάλλον ευθύνεται για τις περισσότερες εκδηλώσεις από το ΚΝΣ), η φαλλοϊνη, οι α-,β- και γ-αμανιτίνες κ.α.

13 μουσκαρίνη φαλλοειδίνη

14 Μανιτάρια Οι οξείες δηλητηριάσεις με μανιτάρια μπορεί να εκδηλωθούν με διάφορες μορφές, όπως: η γαστρεντερική μορφή (που είναι και η συχνότερα απαντώμενη) η νευρική μορφή (με προεξάρχουσες εκδηλώσεις από το κεντρικό και το αυτόνομο νευρικό σύστημα) η αγγειακή μορφή η ηπατική μορφή το αιμολυτικό σύνδρομο

15 Μανιτάρια Η θεραπευτική αντιμετώπιση αυτών των δηλητηριάσεων θεωρείται δύσκολη, διότι δεν υπάρχει δυνατότητα να διαγνωσθεί το είδος του μανιταριού που προκάλεσε την δηλητηρίαση Η τακτική που ακολουθείται συνίσταται στην πρόκληση εμετού (με απομορφίνη) και την πλύση στομάχου (με υπερμαγγανικό κάλιο ή ταννικό οξύ), στη χορήγηση ενεργού άνθρακος και αλατούχων καθαρτικών. Ακολούθως και ανάλογα με τα εμφανιζόμενα συμπτώματα, χορηγούνται διαζεπάμη (σπασμοί), θειική ατροπίνη (μουσκαρινικά συμπτώματα), βιταμίνη Κ (αιμορραγίες), και σε γενικές γραμμές, συμπτωματική θεραπευτική αγωγή Ένα φάρμακο του οποίου η χρησιμότητα σε δηλητηριάσεις από Amanita ερευνάται ακόμα, είναι το α-λιποϊκό οξύ (ή θειοκτικό οξύ). Η ουσία αυτή είναι μια αντιοξειδωτική βιταμίνη που δρα προστατευτικά στα ηπατοκύτταρα με άγνωστο μηχανισμό

16 ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΠΙΒΛΑΒΕΙΣ ΠΡΟΣΜΕΙΞΕΙΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΠΙΒΛΑΒΕΙΣ ΠΡΟΣΜΕΙΞΕΙΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

17 Οι δηλητηριάσεις αυτές συμβαίνουν με τρόφιμα που προέρχονται από συντηρημένα (ή κονσερβοποιημένα) κυρίως τρόφιμα, φυτικής ή ζωικής προέλευσης, και προκαλούνται είτε λόγω μικροβιακής επιμόλυνσης είτε λόγω πρόσμιξης τους με δηλητηριώδεις ουσίες Οι προσμείξεις των τοξικών ουσιών με τα τρόφιμα προέρχονται από την διαφύλαξη ή συντήρησή τους σε διάφορα δοχεία που είναι επιχρισμένα με τοξικά μείγματα ή απ’ την προσθήκη εντός αυτών συντηρητικών ή βελτιωτικών ουσιών, του χρώματος ή της γεύσης Προς τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται πολλές ουσίες, όπως το οξαλικό οξύ, το σαλικυλικό οξύ, το θειώδες οξύ κ.α.

18 Πολλές προσθετικές ουσίες που περιέχονται στα τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα. Τέτοιες ουσίες είναι τα θειώδη άλατα (συντηρητικές ουσίες), η ταρτραζίνη (χρωστική τροφίμων, καλλυντικών και φαρμάκων), η ασπαρτάμη (γλυκαντικό, υποκατάστατο της σάκχαρης), το όξινο γλουταμινικό νάτριο (βελτιωτικό της γεύσης) κ.α. Γενικά τα συμπτώματα των δηλητηριάσεων που προκαλούνται από τα τρόφιμα που καθίστανται επιβλαβή, λόγω κάποιων προσμείξεων, είναι ανάλογα με τις ουσίες που προκαλούν τις δηλητηριάσεις αυτές, όπως επίσης ανάλογη είναι και η θεραπευτική τους αντιμετώπιση

19 ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΛΛΟΙΩΘΕΝΤΑ ΑΠΟ ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ
ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΛΛΟΙΩΘΕΝΤΑ ΑΠΟ ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

20 Ερυσιβώδης όλυρα Είναι το σκληρώτιο του μύκητα Claviceps purpurea που παρασιτεί σε πολλούς δημητριακούς καρπούς και κυρίως στα στάχυα του σίτου, της κριθής και ιδίως της σίκαλης Αναπτύσσεται σε αφθονία κατά τα έτη με έντονες βροχοπτώσεις Σήμερα έχουν παρασκευαστεί και χρησιμοποιούνται και τα ημισυνθετικά παράγωγα μεθεργίνη και διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος, καθώς και οι δίυδρομορφές των φυσικών αλκαλοειδών (μόνο οι αριστερόστροφες μορφές είναι βιολογικά δραστικές)

21 Αίτια δηλητηριάσεων Είναι συνήθως τυχαίες και αφορούν την λήψη μεγάλων δόσεων για αμβλωτικούς σκοπούς ή την εκ παραδρομής λήψη μεγάλων δόσεων σκευάσματος ολύρας αντί για άλλο φάρμακο Οι χρόνιες δηλητηριάσεις επέρχονται κατά την μακροχρόνια λήψη σκευασμάτων ολύρας για θεραπευτικούς σκοπούς όπως λ.χ. σε ημικρανίες, ή σε χρόνια κατανάλωση τροφών μολυσμένων από τον μύκητα

22 Οξεία δηλητηρίαση Τα συμπτώματα συνίστανται στην εμφάνιση αρχικά άλλοτε μεν εμετών και δίψας άλλοτε δε κολικών, δύσπνοιας, σιελόρροιας, λιποθυμικών καταστάσεων, και προκαρδίου δυσφορίας Ακολουθεί η εκδήλωση αλγών στην γλώσσα, στο θώρακα, στο επιγάστριο και στα άκρα, ιλίγγων, κεφαλαλγιών, μυρμηκιάσεων στα μέλη, αιμωδιών, συσκότισης της οράσεως, αφωνίας, κινητικών διαταραχών, διανοητικής σύγχυσης, επιληπτοειδών σπασμών που ακολουθούνται από σύσπαση των καμπτήρων μυών των άκρων, εξασθένιση του σφυγμού, πτώση της θερμοκρασίας και αναισθησία Στις εγκύους συχνά προκαλούνται κολικοί του νεφρού, αιμορραγίες από την μήτρα και αποβολή του κυήματος

23 Χρόνια δηλητηρίαση Εκδηλώνεται κλινικώς μετά από κάποιες πρόδρομες διαταραχές διαρκείας μερικών ημερών, υπό δύο μορφές: τη σπασμωδική (σπασμωδικός εργοτισμός) και τη γαγγραινώδη (γαγγραινώδης εργοτισμός) που επέρχονται μεμονωμένα ή και σε συνδυασμό

24 Θεραπεία Η θεραπευτική αντιμετώπιση της οξείας δηλητηρίασης συνίσταται στην ταχεία κένωση του περιεχομένου του στομάχου και του εντερικού σωλήνος με την χρήση εμετικών και καθαρτικών φαρμάκων αντίστοιχα, της δε χρόνιας δηλητηρίασης στην άρση του αιτίου (στην μη χρησιμοποίηση πλέον της σικάλεως ως τροφής) Κατά τα λοιπά, η θεραπεία είναι συμπτωματική, και συνίσταται στην καταπολέμηση των νευρικών συμπτωμάτων

25 Αφλατοξίνες Ως αφλατοξίνες (Aspergillus flavus toxins) χαρακτηρίζονται οι 17 τοξικές ουσίες που παράγονται από τον μύκητα Aspergillus flavus, εκ των οπoίων οι AfB1, AfB2, AfG1, AfG2, καθώς και οι μεταβολίτες των δυο πρώτων AfM1, AfM2 και AfP1 είναι οι σημαντικότεροι Η τοξική τους δράση εκδηλώνεται με συμπτωματολογία οξείας δηλητηρίασης, αλλά και χρόνιας (καρκινογόνος δράση) Το όργανο-στόχος για την τοξική αυτή δράση είναι το ήπαρ, όμως πιθανόν και άλλα όργανα να επηρεάζονται άμεσα από την τοξική δράση των αφλατοξινών Η AfB1 έχει καρκινογόνο δράση στα ηπατοκύτταρα. O άνθρωπος είναι σχετικά ανθεκτικός στην καρκινογόνο δράση των αφλατοξινών. Οι αφλατοξίνες, ακόμα, έχουν κατηγορηθεί επίσης για μεταλλαξεογόνο και εμβρυοτοξική δράση

26 Αφλατοξίνες Οι αφλατοξίνες παράγονται από τον μύκητα σε τρόφιμα που είναι κατάλληλα υποστρώματα, όπως σε ξηρούς καρπούς, βαμβακόσπορους, καλαμπόκι,, όταν οι κλιματολογικές συνθήκες το επιτρέπουν (θερμότητα, υγρασία) και, φυσικά, όταν η συντήρηση δεν είναι επαρκής Η ύπαρξη αφλατοξινών σε ζωικής προέλευσης τρόφιμα οφείλεται στην βρώση μολυσμένων τροφών από τα ζώα Ο κίνδυνος αλλοίωσης των τροφίμων είναι μεγάλος στις θερμές τριτοκοσμικές χώρες, όμως και στις προηγμένες χώρες ακόμα, ο κίνδυνος καρκινογένεσης δεν είναι ανύπαρκτος, διότι οι αφλατοξίνες μπορεί να βρίσκονται σε μικρές ποσότητες και σε μη αλλοιωμένα τρόφιμα

27 αφλατοξίνη Β1

28 ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ

29 Σταφυλόκοκκος Ο συνηθέστερα απαντώμενος είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος και σπανιότερα ο λευκός Ορισμένα μόνο στελέχη είναι ικανά για την πρόκληση δηλητηριάσεων. Τα στελέχη αυτά δρουν μέσω της παραγόμενης από αυτά εντεροτοξίνης, μιας θερμοανθεκτικής ουσίας που δύσκολα καταστρέφεται. Σήμερα είναι γνωστό ότι η εντεροτοξίνη αυτή είναι πρωτεϊνικής φύσεως Η μόλυνση των τροφίμων γίνεται από άτομα μικροβιοφόρα που ασχολούνται με τα τρόφιμα ή με μολυσμένο κονιορτό Για να αναπτυχθεί ο σταφυλόκοκκος, και να παραχθεί η τοξίνη απαραίτητη προϋπόθεση, είναι η επί πολλές ώρες και σε αρκετά υψηλή θερμοκρασία (>20o C) παραμονή του τροφίμου στο περιβάλλον

30 Σαλμονέλες Μεταδίδονται στον άνθρωπο με το νερό και τα τρόφιμα, ενώ ορισμένα στελέχη μπορεί να μεταδοθούν και με άμεση επαφή με τον πάσχοντα ή και έμμεσα με μολυσμένα αντικείμενα Τρόφιμα που προέρχονται από πτηνά αποτελούν σήμερα συχνό αίτιο σαλμονελώσεων Οι τροφικές δηλητηριάσεις από σαλμονέλες είναι συνήθεις κατά το θέρος, δεδομένου ότι η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος ευνοεί την ανάπτυξη αυτών των μικροβίων

31 Στρεπτόκοκκος Ανήκει στην φυσιολογική χλωρίδα του εντερικού σωλήνα του ανθρώπου και των ζώων, τροφικές δε δηλητηριάσεις με το μικρόβιο αυτό δεν είναι συχνές

32 Κλωστηρίδιο της αλλαντίασης
Οι δηλητηριάσεις με το κλωστηρίδιο της αλλαντίασης είναι γενικά σπάνιες και οφείλονται στη βρώση μολυσμένων τροφίμων Οι σπόροι του είναι πολύ διαδεδομένοι στο έδαφος και ανευρίσκονται στο χώμα, τόσο σε καλλιεργημένα εδάφη, όσο και σε δάση και γι΄αυτό εύκολα μολύνουν τρόφιμα φυτικής προελεύσεως ή άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή συντηρημένων ή κονσερβοποιημένων τροφίμων Εφ’ όσον οι σπόροι αυτοί δεν καταστραφούν και βρεθούν σε αναερόβιες συνθήκες, όπως μέσα σε κονσέρβες, αναπτύσσονται εντός 2-15 ημερών, χρόνος που αρκεί για να παραχθεί αρκετή ποσότητα εξωτοξίνης για την πρόκληση της νόσου της αλλαντίασης

33 Κλινική εικόνα Οι μικροβιακής αιτιολογίας τροφικές δηλητηριάσεις εκδηλώνονται συνήθως με συμπτώματα από το γαστρεντερικό (σπανιότερα από το ΚΝΣ) Το γαστρεντερικό αυτό σύνδρομο είναι δυνατόν να εκδηλωθεί με τρεις μορφές: Την γαστρεντερική, την τυφοειδή, και την χολεροειδή (που είναι και η σοβαρότερη, καθώς το άτομο παρουσιάζει την κλινική εικόνα της ομώνυμης νόσου) Η δηλητηρίαση με το κλωστηρίδιο της αλλαντίασης μπορεί να επιφέρει συν τοις άλλοις και σοβαρά συμπτώματα από το ΚΝΣ

34 Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των τροφικών δηλητηριάσεων με μικροβιακή αιτιολογία είναι συμπτωματική και εξαρτάται από το είδος και τη βαρύτητα των κλινικών εκδηλώσεων, καθώς και από το είδος του μικροβιακού παράγοντα Η χορήγηση φυσιολογικού και σακχαρούχων ορών θεωρείται απαραίτητη, ενώ μετά την αναγνώριση του υπεύθυνου μικροοργανισμού από την εργαστηριακή εξέταση, ακολουθεί η χορήγηση του κατάλληλου αντιβιοτικού