Αντιγόνη Τσαφή Προϊστορικοί Χρόνοι

Παρουσίαση με θέμα: "Αντιγόνη Τσαφή Προϊστορικοί Χρόνοι"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αντιγόνη Τσαφή Προϊστορικοί Χρόνοι
Αντιγόνη Τσαφή Προϊστορικοί Χρόνοι Η Εποχή του Λίθου - Νεολιθική Περίοδος –Νεολιθική Τέχνη

2 Η Νεολιθική περίοδος ξεκίνησε περίπου το 10000 π. Χ. στη Δ
Η Νεολιθική περίοδος ξεκίνησε περίπου το π.Χ. στη Δ. Ασία και το 5500 π.Χ στην κεντρική Ευρώπη. Πρόκειται για μια περίοδο της ιστορίας κατά την οποία θεσμοθετείται σε μεγάλο εύρος η μόνιμη εγκατάσταση, η εξημέρωση των ζώων και των φυτών αλλά και η χρήση της κεραμικής μετά την Ακεραμική Νεολιθική. Κατά την περίοδο αυτή συνεχίζεται η χρήση των απολεπισμένων λίθινων εργαλείων, ενώ γενικεύεται η χρήση των τριπτών ή λειασμένων λίθινων εργαλείων. Περίπου πριν από χρόνια παρουσιάζεται μία νεότερη επαναστατική καινοτομία, μετά την αρχική κατασκευή εργαλείων: Τα εργαλεία κατασκευάζονται πλέον, όχι μόνο με λάξευση λιθαριών, αλλά και με λείανση. Οι άνθρωποι Κρομανιόν έτριβαν την πέτρα που ήθελαν να μετατρέψουν σε εργαλείο, πάνω σε μια άλλη, σκληρή πέτρα, με παρεμβολή άμμου και νερού. Αυτή η μέθοδος τους επιτρέπει να χρησιμοποιήσουν πιο σκληρά υλικά από το πυρίτιο (τσακμακόπετρα), για να κάνουν με αυτά πιο κοφτερά και αιχμηρά εργαλεία και όπλα. Αυτή ακριβώς η καινοτομία σηματοδοτεί την έναρξη της τελευταίας λίθινης περιόδου, της λεγόμενης νεολιθικής

3 στάδια παραγωγής: ποιμενικό - νομαδικό  γεωργικό (:  μόνιμη εγκατάσταση) δημιουργία θεσμών: εξουσία (:μία υπερυψωμένη οικία στον οικισμό, οχύρωση) - τέχνη (κεραμική: πήλινα ειδώλια, αγγεία διακοσμημένα) - υφαντική - εμπόριο ανταλλακτικό)

4 Θέσεις της νεολιθικής περιόδου στην Ελλάδα στις οποίες αναφέρθηκε ακεραμικό στρώμα:
Θεσσαλία Σέσκλο Άργισσα Σουφλί Γεντίκι Αχίλλειο (στις νεότερες ανασκαφές δεν βρέθηκε τέτοιο στρώμα) Πελοπόννησος σπήλαιο Φράγχθι Δενδρά Αργολίδας Κρήτη Κνωσός Ο εντοπισμός μιας ακεραμικής ή προκεραμικής φάσης αποτελούσε προτεραιότητα της έρευνας κατά τη δεκαετία του 1960 και του 1970, περίοδο κατά την οποία γίνονταν συζητήσεις για το ίδιο θέμα σε διεθνές επίπεδο. Εκείνη την περίοδο θεωρήθηκε ότι σε κάποιες θέσεις βρέθηκαν στρώματα χωρίς κεραμική που περιείχαν οστά από εξημερωμένα ζώα. Από νεότερες έρευνες όμως προκύπτει ότι τα στρώματα αυτά περιείχαν κεραμική, η οποία θεωρήθηκε από τους ανασκαφείς ότι είχε παρεισφρύσει από ανώτερα στρώματα. Η ερμηνεία αυτή δεν γίνεται ευρέως αποδεκτή σήμερα, με αποτέλεσμα να αμφισβητείται ότι υπήρχε ακεραμική φάση στην Ελλάδα

5 Αρχαιότερη νεολιθική στον ελλαδικό χώρο:
Από το πρώτο μισό της 7ης χιλ. π.Χ. και μέχρι περίπου το 5600 π.Χ. Μακεδονία Νέα Νικομήδεια Σέρβια-Βαρυτιμίδης Θεσσαλία Σέσκλο Άργισσα Αχίλλειο Μαγουλίτσα Γεντίκι Οτζάκι Σουφλί Νεσσωνίς Πύρασος Πρόδρομος Θεόπετρα Στερεά Ελλάδα Νέα Μάκρη Πελοπόννησος Λέρνα Νεμέα σπήλαιο Φράγχθι Κρήτη Κνωσός

6 Μέση νεολιθική περίοδος στον ελλαδικό χώρο:
Μέση νεολιθική περίοδος στον ελλαδικό χώρο: Από περίπου 5600 π.Χ. μέχρι και 5300 π.Χ περίπου. Σημαντικές θέσεις της περιόδου είναι: : Μακεδονία Σέρβια (βλ. ιστοσελίδα στο τέλος) Παλιάμπελα Κολινδρού Θεσσαλία Σέσκλο Τσαγγλί Οτζάκι Τζάνη Ζερέλια Θεόπετρα Στερεά Ελλάδα Νέα Μάκρη Λιανοκλάδι Χαιρώνεια Ορχομενός

7 Νεότερη νεολιθική περίοδος στον ελλαδικό χώρο.
Σημαντικές θέσεις της περιόδου: Μακεδονία Μακρύγιαλος Σέρβια Παλιάμπελα Κολινδρού Σταυρούπολη Θέρμη Β Βασιλικά Δήμητρα Σιταγροί Ντικιλί Τας Προμαχώνας Δισπηλιό Θεσσαλία Σέσκλο Διμήνι Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου Τσαγγλί Μακρυχώρι Παλιόσκαλα Μάνδρα Στερεά Ελλάδα Νέα Μάκρη Πελοπόννησος σπήλαιο Φράγχθι Κρήτη Κνωσός

8 Στρογγυλή κατοικία από την Ιεριχώ. 8000 π.Χ.
Για να καλύψουν αυτές οι ομάδες τις ανάγκες διατροφής τους, άρχισαν να αξιοποιούν το νερό των ποταμών για αρδευτικούς σκοπούς. Στη Μέση Ανατολή ήταν εκείνη την εποχή γνωστά, εκτός από τα δημητριακά και τα όσπρια, επίσης οι ελιές, οι αχλαδιές, οι αμυγδαλιές και οι συκιές. Για τη στέγαση των ομάδων της περιοχής κατασκευάζονταν στρογγυλές καλύβες, οι οποίες δεν ήταν ιδιαίτερα σταθερές. Αυτό δεν ενοχλούσε όμως πολύ, γιατί κάθε ομάδα παρέμενε στην ίδια περιοχή 5-8 χρόνια. Με αυξανόμενο χρόνο διαμονής σε μια περιοχή γινόντουσαν οι καλύβες όλο και πιο σταθερές, συχνά ορθογώνιες για εξοικονόμηση χώρου, σταδιακά με χρήση ξύλου και λάσπης ή πηλού, μερικές φορές με ενσωματωμένες ενισχύσεις από κλαδιά δέντρων. Σε ευρεία χρήση ως οικοδομικά υλικά ήταν επίσης πέτρες που βρίσκονταν στην περιοχή ή πλίθρες που είχαν διαμορφωθεί από λάσπη και είχαν στεγνώσει (ψηθεί) στον ήλιο. Γύρω από τους οικισμούς άρχισαν να υψώνονται τείχη από πέτρες ή λάσπη για ομαδική προστασία.

9 Πύργος του τοίχους της Ιεριχούς. 8000 π.Χ
Η απασχόληση με τη γεωργία επέβαλε την ομαδική διαμονή και κατανομή εργασιών. Στις αγροτικές περιοχές δεν υπήρχαν όμως φυσικές σπηλιές, με αποτέλεσμα να αρχίσει η κατασκευή καλυβιών από υποπροϊόντα των καλλιεργειών, κλαδιά δέντρων, πηλό, πέτρες κλπ. Η συσσώρευση καλυβιών δημιούργησε τους πρώτους οικισμούς και τα πρώτα χωριά, με αποτέλεσμα να προκύψουν προβλήματα αλληλεξάρτησης και ιεραρχίας. Αυτή την εποχή περίπου πρέπει να συγκροτούνται: η διοίκηση των οικισμών για την επιβολή κανόνων, τη διαχείριση των διαθέσιμων προϊόντων και το συντονισμό των εργασιών,  το θρησκευτικό ιερατείο για τη νομιμοποίηση της εξουσίας με αναγωγή σε υπερφυσικά, συνήθως επουράνια πνεύματα και οι στρατιωτικές ομάδες για επιβολή της τάξης, υπεράσπιση του οικισμού και κατάκτηση ή λεηλασία των γειτονικών οικισμών.

10 Αγαλματίδιο από την Ιεριχώ. 8000 π.Χ.

11 Στρογγυλή κατοικία από τον Μαρουλά Κύθνου. 8000 π.Χ.
Στα τέλη του 20ου αιώνα εντοπίστηκαν ερείπια οικισμού της ίδιας περίπου εποχής με την Ιεριχώ, στη σημερινή θέση Μαρουλάς της Κύθνου. Ο προϊστορικός αυτός οικισμός φαίνεται να είναι η μόνη έως τώρα θέση του Αιγαίου με κτιστά οικιστικά κατάλοιπα, μαζί με τις ταφές, τα «λείψανα» τροφής, τα λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο, οψιανό και χαλαζία. Ο οικισμός ανάγεται σε μία ακεραμική περίοδο και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ερευνητών, μάλλον πρόκειται για μία εγκατάσταση ψαράδων στο νησιώτικο χώρο του Αιγαίου, η οποία καταστράφηκε λόγω της ανόδου της θαλάσσιας στάθμης. Ένα ανθρώπινο οστό που βρέθηκε στην ίδια περιοχή χρονολογείται από το π.Χ. Είναι χαρακτηριστική η αφθονία οψιανού στα ευρήματα - το 15,5% του συνολικού λίθινου υλικού - κάτι που σημαίνει ότι υπήρχε σύνδεση της Κύθνου με τη Μήλο, η οποία βρίσκεται σε απόσταση χιλιομέτρων. 'Αλλα χαρακτηριστικά των λίθινων ευρημάτων είναι ότι πολλά από αυτά έχουν υποστεί επανεπεξεργασία από νεότερους πληθυσμούς, επειδή άλλαζε η «τεχνολογία» της εποχής. Τα κτήρια στον Μαρουλά είναι κυκλικά και ελλειψοειδή, έχουν όμως καταστραφεί ή διαβρωθεί εν μέρει από τη θάλασσα. Τα θεμέλια έχουν διάμετρο 3,2-3,45m με δάπεδα από μεγάλες και μικρές πλάκες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, βρέθηκαν κάτω από το δάπεδο των καλυβιών δεύτερο πλακόστρωτο και ταφές με τους νεκρούς σε συνεπτυγμένη στάση. Τα υπολείμματα τροφής που βρέθηκαν περιλαμβάνουν χιλιάδες χερσαία σαλιγκάρια, θαλάσσιες πεταλίδες και οστά ψαριών, ανάμεσά τους κι ενός τόνου, καθώς επίσης οστά μικρών ζώων και πτηνών.

12 Ερείπια νεολιθικού οικισμού στη Χoιρoκοιτία Κύπρου, 7.500-6.000 π.Χ.

13 Αναστηλωμένος νεολιθικός οικισμός στη Χoιρoκοιτία Κύπρου, 7. 500-6
Περί το π.Χ. η Χοιροκοιτία είχε τον ίδιο πληθυσμό με την παλαιστινιακή Ιεριχώ. Από τα ευρήματα προκύπτει ότι οι κάτοικοι της Χοιροκοιτίας εξέτρεφαν πρόβατα, κατσίκες και χοίρους. Επίσης καλλιεργούσαν σιτάρι, κριθάρι, φακές και μπιζέλια.

14 Νεολιθικός οικισμός στη Χoιρoκοιτία Κύπρου, 7.500-6.000 π.Χ.

15 Αγαλματίδιο από την Χοιροκοιτία. 7500-6000 π.Χ.
Εκτός από αγροτικές και κτηνοτροφικές, απασχολούνταν οι κάτοικοι αυτών των οικισμών και με εμπορικές εργασίες. Προϊόντα εμπορίου ήταν αγαλματίδια και χρηστικά είδη από χαλκό, μόλυβδο και ηφαιστειακή λάβα. Τα σπίτια ήταν θολωτά με μία οπή στην κορυφή για φωτισμό και εξαερισμό. Οι κάτοικοι της Χοιροκοιτίας έθαβαν τους νεκρούς σε στενούς τάφους κοντά στα σπίτια.  δεν υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι ήταν γνωστή η λατρεία κάποιας μορφής θεών. Η μέση διάρκεια ζωής εκείνη την εποχή δεν ήταν πάνω από 22 έτη, κάτι που δεν άλλαξε για αιώνες και χιλιετίες, λόγω της μεγάλης παιδικής θνησιμότητας, της ελλιπούς υγιεινής, της ανεπαρκούς διατροφής και των επιδημιών. Οι άνδρες έφταναν σε ηλικίες μέχρι 35 ετών, οι γυναίκες λίγο χαμηλότερα. Λόγω αυτής της σύντομης διάρκειας ζωής δεν υπήρχαν αξιόλογα χρονικά περιθώρια για να αποκτηθεί εμπειρία που θα διοχετευόταν σε βελτιώσεις εργαλείων και μεθόδων.

16 Αναπαράσταση του λιμναίου οικισμού στο Δισπηλιό της Καστοριάς

17 Αναπαράσταση του λιμναίου οικισμού στο Δισπηλιό της Καστοριάς

18 Νεολιθικός οικισμός Δινηνίου
Το Διμήνι ξεχωρίζει από τους άλλους νεολιθικούς οικισμούς γιατί παρουσιάζει ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό στοιχείο, τους έξι λιθόκτιστους περιβόλους, που είχαν οικοδομηθεί γύρω από τον οικισμό κατά ζεύγη, με σκοπό πιθανότατα να στηρίζουν το έδαφος και να ορίζουν το χώρο. Ανάμεσά τους ήταν κτισμένα τα σπίτια, ενώ στο κέντρο βρισκόταν μία ευρύχωρη αυλή. Οι ταφικές συνήθειες των κατοίκων δεν είναι γνωστές. Μέσα στον οικισμό βρέθηκαν λίγες ταφές μικρών παιδιών τοποθετημένες σε αγγεία.

19 Νεολιθικός οικισμός Δινηνίου
Οι υπαίθριοι οικισμοί έχουν συνήθως τη μορφή χαμηλού λόφου, ύψους 2-4 μέτρων και διαμέτρου μέτρων. Στη Μακεδονία και στη Θεσσαλία χαρακτηρίζονται με τον όρο "τούμπα" ή "μαγούλα". Οι λόφοι αυτοί δεν αποτελούν φυσικά εξάρματα του εδάφους, αλλά δημιουργήθηκαν από τα αλλεπάλληλα στρώματα κατοίκησης στο ίδιο σημείο για πολλές εκατονταετίες ή και χιλιετίες.

20 Aγγεία της Αρχαιότερης και Μέσης Νεολιθικής με γραπτή διακόσμηση.

21 Νεολιθικός οικισμός στην Αυγή Καστοριάς , 5.650-4.650 π.Χ.
Η θέση βρίσκεται σε λοφώδη περιοχή, πλούσια σε αργιλικά υλικά, 500 μ βόρεια της Αυγής, 7 χλμ νότια από το Άργος Ορεστικό και 10 χλμ νοτιοδυτικά της Λίμνης Ορεστίδος. Ο οικισμός ιδρύθηκε πριν από 7500 χρόνια (~5650 π.Χ.). Στη διάρκεια των περίπου 1000 χρόνων ζωής του αναπτύχθηκε σε επιφάνεια στρεμμάτων και οριοθετούνταν περιμετρικά από τάφρους. Στον οικισμό απαντάται ένα μεγάλο κτίριο προσανατολισμένο στον άξονα ανατολή- δύση. Τον προσανατολισμό του κτιρίου ακολουθούν και άλλα κτιρια του οικισμού. Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, πάντως, που διασώθηκαν, παραπέμπουν σε ένα ορθογώνιο κτίριο ενώ το μέγεθός του εκτιμάται στα μ2. Η επίχωση του δαπέδου του κτιρίου ήταν πλούσια σε αρχαιοβοτανικό υλικό. Πολλά δείγματα απέδωσαν σπόρους δίκοκκου σιταριού τόσο ακέραιους, όσο και θρυμματισμένους

22 Νεολιθικός οικισμός στην Αυγή Καστοριάς , 5.650-4.650 π.Χ.

23 Νεολιθικός οικισμός στην Αυγή Καστοριάς , 5.650-4.650 π.Χ.

24 Καλλιτεχνική αναπαράσταση πασσαλόπηκτου οικήματος στην Νέα Νικομήδεια

25 Νεολιθικός οικισμός Νικομήδειας. Γυναικείο ειδώλιο.

26 Νεολιθικός οικισμός Νικομήδειας. Ειδώλιο βατράχου από πράσινη πέτρα.

27 Catal Hüyük

28 Catal Hüyük

29 Catal Hüyük

30 Catal Hüyük

31 Catal Hüyük

32 Catal Hüyük

33 Catal Hüyük

34 Catal Hüyük

35

36 Catal Hüyük Οι φιγούρες είναι παιχνίδια και όχι μητέρες θεές π.Χ.

37 Catal Hüyük

38 Catal Hüyük

39 Catal Hüyük

40 Catal Hüyük

41 Catal Hüyük θεά

42 Catal Hüyük

43 Catal Hüyük

44 Catal Hüyük

45 Catal Hüyük

46 Catal Hüyük Σφραγίδες

47 Catal Hüyük Μεγάλη θεά

48 Catal Hüyük

49 Catal Hüyük Κεφάλια βούβαλων π.Χ

50 Catal Hüyük

51 Catal Hüyük

52 Catal Hüyük

53 Catal Hüyük

54 Νεολιθικός Οικισμός Skara Brae νήσος Mainland του συμπλέγματος νησιών Όρκνεϊ της Σκωτίας

55 Νεολιθικός Οικισμός Skara Brae νήσος Mainland του συμπλέγματος νησιών Όρκνεϊ της Σκωτίας
Οι κάτοικοι του Skara Brae ήταν κατασκευαστές και χρήστες των αυλακωμένων αγγείων. Τα σπίτια χρησιμοποίησαν τη γη για προστασία αλλά, καθώς ήταν βυθισμένα στο έδαφος, χτίστηκαν σε στρώματα προϋπάρχονταν οικιακών απορριμμάτων. Αν και τα απορρίμματα παρείχαν στα σπίτια μικρό βαθμό σταθερότητας, λειτουργούσαν σαν στρώματα μόνωσης ενάντια στο σκληρό χειμερινό κλίμα των Όρκνεϊ. Κατά μέσον όρο τα σπίτια έχουν εμβαδόν 40 τετραγωνικά μέτρα, αποτελούμενα από ένα μεγάλο τετραγωνικό δωμάτιο που περιέχει μία μεγάλη εστία, που χρησιμοποιούνταν για θέρμανση και μαγείρεμα. Λόγω της έλλειψης δέντρων και ξυλείας οι κάτοικοι του Skara Brae χρησιμοποίησαν ξύλα που εκβράζονταν στη ακτή και μπαλένες από φάλαινες με τύρφη και άχυρο για την κατασκευή της στέγης στις κατοικίες τους. Οι κατοικίες περιέχουν πετρόκτιστα έπιπλα, όπως ντουλαπιών, καθισμάτων, και κιβωτίων αποθήκευσης. Το σχέδιο του οικισμού περιλάμβανε ένα περίπλοκο σύστημα αποχέτευσης, το οποίο περιέλαβε μια πρωτόγονη μορφή τουαλέτας σε κάθε κατοικία. Επτά από τα σπίτια έχουν παρόμοια έπιπλα, με τα κρεβάτια και τα ντουλάπια στις ίδιες θέσεις σε κάθε σπίτι. Οι θέση των ντουλαπιών, τοποθετημένες στον τοίχο απέναντι από την πόρτα, ήταν το πρώτο πράγμα που έβλεπε όποιος εισερχόταν στο σπίτι. Το όγδοο σπίτι δεν έχει κανένα κιβώτια ή ντουλάπια αποθήκευσης, αλλά έχει χωριστεί σε κάτι παρόμοιο με μικρούς θαλαμίσκους. Κατά την διάρκεια της ανασκαφής του βρέθηκαν θραύσματα πέτρας, οστών και το ελαφοκέρατος. Είναι πιθανό το κτίσμα αυτό να χρησιμοποιήθηκε ως εργαστήριο κατασκευής απλών εργαλείων όπως κοκάλινες βελόνες ή τσεκουριών πυρόλιθου. Στον οικισμό του Skara Brae ανακαλύφθηκε το παλαιότερο γνωστό δείγμα ανθρώπινου ψύλλου Pulex irritans στην Ευρώπη[1]. Η χρονολόγηση με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα 14 έδειξε ότι ο οικισμός κατοικήθηκε από το 3100 π.Χ. περίπου και για περίπου εξακόσια χρόνια. Το 2500 Π.Χ. περίπου, μετά την αλλαγή του κλίματος, το οποίο έγινε ακόμα πιο κρύο και υγρό, ο οικισμός εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του. Παρόλο που υπάρχουν πολλές θεωρίες για τους λόγους για τους οποίους εγκατέλειψαν το Skara Brae οι κάτοικοί του, δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις που να τις αποδεικνύουν.

56 Νεολιθικός Οικισμός Skara Brae νήσος Mainland του συμπλέγματος νησιών Όρκνεϊ της Σκωτίας

57 Νεολιθικός Οικισμός Skara Brae νήσος Mainland του συμπλέγματος νησιών Όρκνεϊ της Σκωτίας

58 Οι κυριότεροι λίθινοι κύκλοι των βρετανικών νήσων
1. stonehedge 12. Bluehedge 2.Castle Rigg 13.Rough Tor 3.Long Meg 14.Hurlers 4.Swinside 15. Boscawen Un 5.Callanish 16. Merry Maidens 6. Brogar 17. Merrivalle 7.Clava 18.Gors Fawr 8. Arbor Low 19. Moelty Uchaf 9. Bar Brock 20. Pipers 10. Avebury 21. Penmaenmawr 11.Stanton Drew

59 Stonehenge Το αινιγματικό μεγαλιθικό σύμπλεγμα Στόουνχετζ της Αγγλίας χρησιμοποιούνταν ως τόπος ταφής για εκατοντάδες χρόνια, ακόμη και πριν δημιουργηθεί το λίθινο μνημείο, όπως αποκαλύπτουν νέες έρευνες. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι τάφοι που βρέθηκαν στην περιοχή αντιπροσωπεύουν μια οικογένεια ελίτ και τους απογόνους της, ίσως μια δυναστεία. Οι αποτεφρώσεις και οι ενταφιασμοί πιστεύεται ότι έγιναν στην περιοχή μεταξύ 2700 π.Χ. και 2600 π.Χ. Ο καθηγητής Μάικ Πάρκερ Πίρσον, του τμήματος αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ, και οι συνάδελφοί του πραγματοποίησαν τη χρονολόγηση ενταφιασμών που εντοπίστηκαν στη διάρκεια ανασκαφής του 50 και κρατήθηκαν στο κοντινό Μουσείο του Σάλισμπερι. Σύμφωνα με αυτήν οι ενταφιασμοί έγιναν από την αρχή του Στόουνχετζ, γύρω στο 3000 π.Χ. μέχρι το 2500 π.Χ. περίπου όπου τοποθετήθηκαν οι μεγάλιθοι. Ο πρώτος ενταφιασμός (3003 π.Χ π.Χ.) βρέθηκε στα κοιλώματα γύρω από την άκρη του Στόουνχετζ, ενώ ο πιο πρόσφατος είναι μιας γυναίκας 25 ετών που χρονολογείται μεταξύ 2570 π.Χ. και 2340 π.Χ., το διάστημα περίπου που τοποθετήθηκαν οι πρώτοι λίθοι στον χώρο. .

60 Stonehenge ΛΟΝΔΙΝO Ταφικό μνημείο της 3ης χιλιετίας προ Χριστού ήταν το Στόουνχεντζ, ενώ τη χρήση αυτή διατήρησε για αρκετούς αιώνες μετά την οικοδόμησή του, σύμφωνα με νέα μελέτη. Νέα χρονολόγηση με τη μέθοδο του άνθρακα αποτεφρωμένων ανθρώπινων λειψάνων έδειξε ότι στο σημείο εκείνο πραγματοποιούνταν ταφικές τελετές ακόμη και το π.Χ., όταν δημιουργήθηκαν οι πρώτες τάφροι γύρω από το μνημείο. Για τουλάχιστον 500 χρόνια Η ταφή ανθρώπινων σoρών συνεχίσθηκε για τουλάχιστον 500 χρόνια, εποχή ανέγερσης των γιγάντιων μονολίθων που περικυκλώνουν το κτίσμα. «Είναι φανερό ότι οι ταφικές τελετές αποτελούσαν σημαντική δραστηριότητα σε κάθε ιστορική περίοδο του Στόουνχεντζ», λέει ο Μάικ Πίρσον, καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ. Πολλοί αρχαιολόγοι κατά το παρελθόν πίστευαν ότι το Στόουνχεντζ λειτούργησε ως ταφικό μνημείο για λιγότερο από έναν αιώνα. «Το Στόουνχεντζ υπήρξε τόπος ταφής από τις απαρχές μέχρι και την εποχή της ακμής του, στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. Η αποτέφρωση των νεκρών, την εποχή της ανέγερσης των μονολίθων, αποδεικνύει ότι το μνημείο διατήρησε την ταφική του χρήση παρά την αλλαγή στον τρόπο ταφής», λέει ο δρ Πίρσον. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα πρώτα ίχνη αποτέφρωσης αποτελούνταν από μικρή συσσώρευση οστών και δοντιών, που βρέθηκαν σε φρεάτια, με το όνομα Τρύπες του Ομπρι και χρονολογήθηκαν από το 3030-;2880 π.Χ., την εποχή οικοδόμησης του πρώτου μνημείου, αποτελούμενου από τάφρο και τεχνητό ύψωμα. Στα ανθρώπινα οστά από την τάφρο συμπεριλαμβάνονταν εκείνα ενός ενήλικα που χρονολογήθηκε από το 2930-;2870 π.Χ., ενώ η πιο πρόσφατη αποτέφρωση βρέθηκε στο βόρειο τμήμα της τάφρου και ανήκε σε 25χρονη γυναίκα. Η σορός αυτή χρονολογήθηκε από το 2570-;2340 π.Χ., την εποχή κατά την οποία οι πρώτοι μονόλιθοι έκαναν την εμφάνισή τους στο Στόουνχεντζ. Σύμφωνα με την ομάδα αρχαιολόγων του δρος Πίρσον, πρόκειται για την πρώτη χρονολόγηση αποτεφρωμένων σορών του Στόουνχεντζ με τη μέθοδο του άνθρακα 14. Οι σοροί που χρονολογήθηκαν από την ομάδα είχαν ανασκαφεί τη δεκαετία του 1950 και διατηρούνται σήμερα στο παρακείμενο μουσείο του Σόλσμπερι. Δεν εδόθη σημασία το 1920 Τη δεκαετία του 1920, 49 επιπλέον σημεία αποτέφρωσης ήλθαν στο φως γύρω από το Στόουνχεντζ. Ολα, όμως, θάφτηκαν ξανά καθώς δεν θεωρήθηκε ότι είχαν μεγάλη αρχαιολογική σημασία. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν πως οι τέφρες τουλάχιστον 240 ανθρώπων βρίσκονται θαμμένες εντός των ορίων του μνημείου. Ο Αντριου Τσάμπερλεν, μέλος της αρχαιολογικής ομάδας, επισημαίνει ότι οι αποτεφρωμένες σοροί ανήκουν κατά πάσα πιθανότητα στα μέλη της ίδιας βασιλικής οικογένειας. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε η αρχαιολογική ομάδα, αφού εξέτασε λεπτομερώς τους τάφους. Τον Ιανουάριο του 2007, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τεράστιο προϊστορικό οικισμό, όπου διέμεναν κατά πάσα πιθανότητα οι δημιουργοί του μνημείου του Στόουνχεντζ. Η έρευνα έδειξε ότι ο οικισμός δεν φιλοξενούσε μόνιμα κατοίκους, αλλά χρησιμοποιείτο εποχικά, για θρησκευτικές ή ταφικές τελετές. Η διάταξη των κτισμάτων και η εσωτερική τους διαρρύθμιση θυμίζουν νεολιθικά ευρήματα στις νήσους Ορκνεϊ, ανοικτά των ακτών της Σκωτίας στη Βόρεια Θάλασσα. Καθένα από τα κτίσματα γύρω από το Στόουνχεντζ είχε εμβαδόν πέντε τετραγωνικών μέτρων, ήταν κατασκευασμένο από ξύλο, διέθετε χωμάτινο δάπεδο και κεντρική εστία, ο καπνός της οποίας διέφευγε από τρύπα στην οροφή. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι κάτοικοι της περιοχής συγκεντρώνονταν περιοδικά στο σημείο για να λατρέψουν τις θεότητές τους. Παρά τα συμπεράσματα αυτά, όμως, η μέθοδος οικοδόμησης και ο σκοπός του μνημείου συνεχίζουν να αποτελούν μυστήριο.

61 Stonehenge Η νέα πρωτότυπη θεωρία έρχεται από το βρετανό καθηγητή του πανεπιστημίου Χάντεσφιλντ, Ρούπερτ Τιλ, ειδικό σε θέματα ακουστικής και μουσικής τεχνολογίας (που παράλληλα είναι DJ μερικής απασχόλησης), ο οποίος ισχυρίζεται ότι ο χώρος δημιουργήθηκε βασικά ως μια τεράστια αρένα χορού, ιδίως για εκστατική μουσική, του τύπου της σύγχρονης «τρανς». Οι αρχαιολόγοι δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να φθάσουν σε οριστικό συμπέρασμα για το σκοπό ανέγερσης και τη χρήση του Στόουνχετζ, αν και οι περισσότερες θεωρίες τους παραπέμπουν σε συσχέτισή του με θρησκευτικές τελετές και συναφείς αστρονομικές παρατηρήσεις. Σύμφωνα όμως με τον Τιλ, το αίνιγμα παραπέμπει σε τελείως άλλη κατεύθυνση για τη λύση του: οι όρθιες λαξευμένες πέτρες του μνημείου είχαν την σωστή ακουστική για να ενισχύουν συγκεκριμένους ήχους, ιδίως τους ρυθμικά επαναλαμβανόμενους εκστατικούς ήχους. Όπως υποστηρίζει ο βρετανός ερευνητής, στην πρωτογενή ακέραια μορφή του, το Στόουνχετζ είχε μια πολύ ευχάριστη ακουστική, σχεδόν του επιπέδου των σημερινών συναυλιών, η οποία τελειοποιήθηκε στο πέρασμα των αιώνων. Επειδή το μνημείο σήμερα έχει μερικώς καταρρεύσει, ο Τιλ έκανε ακουστικές προσομοιώσεις χρησιμοποιώντας μοντέλα του ακέραιου μνημείου σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, ενώ παράλληλα επισκέφθηκε για τις μετρήσεις του και μια πλήρη απομίμηση του Στόουνχετζ, που έχει κτίσει στις ΗΠΑ ένας αμερικανός εργολάβος. Ο Τιλ ισχυρίζεται ότι, μετά από όλα αυτά, κατάφερε να αναπαράγει με ακρίβεια πώς ακουγόταν η φωνή κάποιου ή ο ήχος από το κτύπημα των χεριών του, πριν χρόνια, όταν θα βρισκόταν στο εσωτερικό του κύκλου του Στόουνχετζ. Όπως είπε, σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα Telegraph, ακόμα και το απλό κτύπημα ενός τυμπάνου ακουγόταν απίστευτα δραματικό και έντονο

62 Stonehenge Κατά καιρούς έχει υποστηριχθεί ότι το αινιγματικό μεγαλιθικό σύμπλεγμα του Στόουνχετζ, στην Αγγλία, θα μπορούσε να ήταν ένα αστρονομικό παρατηρητήριο. Δύο αστροφυσικοί, ο Φρεντ Χόιλ και ο Τζέραλντ Χόουκινς, έχουν ήδη προτείνει μια εξήγηση για το πώς λειτουργούσε. Πρόσφατα, η θεωρία των Άγγλων ερευνητών τελειοποιήθηκε από το Γερμανό αστρονόμο Κλάους Μαζενχάιμερ, ο οποίος εργάζεται στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ, στη Χαϊδελβέργη. Σύμφωνα με τον Μαζενχάιμερ, οι αστρονόμοι της Νεολιθικής εποχής μπορούσαν να προβλέπουν με αρκετή ακρίβεια τις εκλείψεις του Ήλιου και της Σελήνης. Ο τρόπος υπολογισμού θυμίζει το παιδικό παιχνίδι «γύρω γύρω όλοι». Οι 56 οπές του Ομπρέι (ο εξωτερικός κύκλος στο σχέδιο της φωτό) αναπαριστούν την ηλιακή τροχιά. Η θέση 56 αντιστοιχεί στο θερινό ηλιοστάσιο. Οι δύο εσωτερικοί δακτύλιοι, με τις 29 και 30 οπές αντίστοιχα, αναπαριστούν τη σεληνιακή τροχιά. Τα τέσσερα «πιόνια» του παιχνιδιού αντιστοιχούν στον Ήλιο, στη Σελήνη και στους δύο σεληνιακούς κόμβους - σημεία όπου τέμνονται οι τροχιές της Γης και της Σελήνης. Το παιχνίδι της έκλειψης Κάθε μέρα το πιόνι της Σελήνης προχωρά κατά μία οπή, ακολουθώντας τη φορά των δεικτών του ρολογιού. Όταν φτάσει στη θέση 29 του εσώτερου κύκλου μεταπηδά στη θέση 0 του επόμενου (μεσαίου) κύκλου, που αναπαριστά την πανσέληνο. Μετά προχωρά στη θέση 1, στη θέση 2 κ.λπ. Όταν φτάσει στη θέση 29 του μεσαίου κύκλου, δηλαδή στη νέα πανσέληνο, μετατοπίζεται στη θέση 1 του εσώτερου κύκλου, πηδώντας τη θέση 0 κ.ο.κ. Ανάμεσα σε δύο πανσελήνους μεσολαβούν επομένως, κατά μέσο, όρο 29,5 μέρες. Όταν η Σελήνη φτάνει σ’ ένα μπλε σημείο, κατά μέσο όρο κάθε 6,5 μέρες, το πιόνι του Ήλιου κινείται κατά μία θέση αντίθετα με τη φορά των δεικτών του ρολογιού. Έτσι ο Ήλιος διαγράφει τον πλήρη κύκλο του σε ένα περίπου έτος (56 x 6,5 = 364 μέρες). Οι σεληνιακοί κόμβοι κινούνται κατά μήκος της ηλιακής τροχιάς ακολουθώντας τη φορά των δεικτών του ρολογιού, πάντα όμως σε διαμετρικά αντίθετες θέσεις. Προχωρούν κατά μία θέση κάθε φορά που ο Ήλιος φτάνει σε μια από τις οπές που σημειώνονται με κόκκινο. Άρα, ένας πλήρης κύκλος των σεληνιακών κόμβων διαρκεί 56:3 = 18,67 έτη. Όταν η Σελήνη βρίσκεται στη θέση της πανσελήνου και ο Ήλιος στη θέση ενός σεληνιακού κόμβου ή στην παράπλευρή της, τότε έχουμε έκλειψη Σελήνης. Έκλειψη Ηλίου, αντίθετα, έχουμε όταν ο Ήλιος συναντά έναν κόμβο κατά τη διάρκεια της νέας Σελήνης, όταν δηλαδή το πιόνι της Σελήνης βρίσκεται στη θέση 14 ή 15. Σεληνιακοί υπολογισμοί Ο Μαζενχάιμερ έδειξε πώς θα μπορούσε να υπολογιστεί η ηλιακή έκλειψη της 11ης Αυγούστου του Ως σημείο αναφοράς εκλαμβάνει τη σεληνιακή έκλειψη της 16ης Σεπτεμβρίου του Η Σελήνη βρίσκεται στη θέση 0, ο Ήλιος στη θέση 43 και οι σεληνιακοί κόμβοι στις θέσεις 15 και 43. Στο θερινό ηλιοστάσιο του 1999 (21 Ιουνίου) οι κόμβοι μετατίθενται κατά έξι θέσεις (21 και 49). Ο Ήλιος θα βρίσκεται στην οπή 56 και η Σελήνη στην 23 του εσώτερου κύκλου. Με την πανσέληνο στις 28 Ιουνίου, ο Ήλιος φτάνει στην οπή 55 και η Σελήνη μεταπηδά στον επόμενο κύκλο. Την 31η Ιουλίου η Σελήνη θα βρεθεί σε μια μπλε οπή, ο Ήλιος στη θέση 50 και στις 6 Αυγούστου στη θέση 49. Την 11η, η Σελήνη φτάνει στη θέση της νέας Σελήνης (οπή 15 του εσώτερου κύκλου) και γίνεται έκλειψη. Όλα σωστά, εκτός από μία λεπτομέρεια: ο υπολογισμός δεν προβλέπει ότι στο Στόουνχετζ η έκλειψη είναι μερική.

63 Stonehenge Το Στόουνχετζ, ένα αίνιγμα αιώνων τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τους επιστήμονες, αποκτά λιγότερο μυστήριο μετά την ανακάλυψη που ανακοινώθηκε αυτήν την εβδομάδα. Οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν σε ανασκαφή έναν νέο κύκλο από λίθους κοντά στο Στόουνχετζ, που οδηγεί με βεβαιότητα στη θεωρία ότι το διάσημο βρετανικό προϊστορικό μνημείο υπήρξε μέρος ενός νεκρώσιμου συνόλου «Απίστευτο» αποκάλεσε το νέο εύρημα -το «Μπλούστοουνχετζ», όπως το ονόμασαν επειδή αποτελείται από 25 λίθους από γαλαζόπετρα- ο επικεφαλής αρχαιολόγος της ανασκαφικής ομάδας, Τζόσουα Πόλαρντ του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, γιατί καθιερώνει το Στόουνχετζ ως μέρος ενός μεγαλύτερου τελετουργικού ταφικού συμπλέγματος, που συνδέεται με τον κοντινό ποταμό Εϊβον. Και συμπληρώνει: «Κανείς δεν είχε προβλέψει την ύπαρξη ενός μικρότερου λίθινου κύκλου τόσο κοντά». Ο Πόλαρντ πιστεύει ότι οι άνθρωποι της Νεολιθικής εποχής συγκεντρώνονταν εκεί συγκεκριμένες ημέρες του χρόνου, όπως το χειμερινό ηλιοστάσιο, και μετέφεραν τα λείψανα των νεκρών από το «Μπλούστοουνχετζ», κάνοντας μια ταφική τελετουργική πορεία σχεδόν 2 μιλίων προς ένα κοιμητήριο στο Στόουνχετζ όπου γινόταν η ταφή. «Ισως το "Μπλούστοουνχετζ" να ήταν το σημείο όπου οι νεκροί ξεκινούσαν το τελευταίο τους ταξίδι για το Στόουνχετζ», εκτιμά ο αρχαιολόγος Μ. Πάρκερ Πίρσον.

64 Bluehenge

65

66 Stonehenge Απάτη των Βρετανων με το μνημείο Stonehenge: Η αποκάλυψη του περιοδικού National Geographic για το Stonehenge στο τεύχος Ιανουάριου συνταράσσει τον κόσμο της αρχαιολογίας ανοίγοντας μία από τις μεγαλύτερες επιστημονικές απάτες στην ιστορία. Σε ένα άρθρο με τίτλο Stonehenge, η μεγάλη απάτη, στην online έκδοση των ΗΠΑ, ο αρχαιολόγος Mike Parker Pearson θέτει επί τάπητος τα αποδεικτικά στοιχεία που δείχνουν ότι το 90% των λίθων στο Στόουνχεντζ που βλέπουμε σήμερα δεν είναι απο την αρχική κατάρτιση και τοποθετήθηκαν αργότερα διάφορες, σαν “αποκατάσταση”, ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου. Έχει και την αλληλογραφία μεταξύ των ανθρώπων και των Βρετανικών αρχών από το 1898 και μετά που φαίνεται η απάτη των Αγγλων. Μεταξύ των εγγράφων που υπέβαλε ο Parker Pearson είναι γράμματα, σχέδια, σκίτσα του έργου και μια συλλογή φωτογραφιών που δεν είχαν μέχρι σήμερα δει το φως της δημοσιότητας . Πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν στην υπηρεσία της Αυτού Μεγαλειότητας . “Πρέπει να οικοδομήσουμε κάτι μεγάλο”, διαβεβαίωνε ο πρώτος μηχανικός το Φεβρουάριο του 1901 σε μια επιστολή του, “Η Ουαλία πρέπει να έχει ένα μνημείο στο μυαλό όλων των ανθρώπων”. Ο συντάκτης του άρθρου, ο καθηγητής Parker Pearson, έχει πάνω από δέκα χρόνια αφιερωμένα στη μελέτη αυτού του μνημείου και είναι ο πρώτος που θα αναγνωρίσει, με κάποια αμηχανία, ότι ο ίδιος υπήρξε θύμα μιας σειράς ψεμάτων που διήρκεσαν πάνω από εκατό χρόνια. Ενας μυστηριώδης χαρακτήρας που ονομαζόταν Gowland, ο οποίος είχε εργαστεί σε μια πρώτη “αποκατάσταση” του μνημείου το 1901, φαίνεται να είναι ο εμπνευστής της απάτης. Επίσημα έγγραφα αναγνωρίζουν τον William Gowland ως μηχανικό που το 1901 βοήθησε την αποκατάσταση του μνημείου αλλά και προσθεσε δεκάδες πέτρες ακόμα. «Υπάρχουν δεκάδες επιστολών μεταξύ της κυβέρνησης και του Gowland στις οποίες περιγράφονται λεπτομερώς το διεξοδικό σχέδιο να μετατρέψουν την περιοχή σε πόλο έλξης με βάση τον πολιτισμό, και να γίνουν τα πάντα με απόλυτη εχεμύθεια.

67 woodhenge

68 woodhenge

69 woodhenge Γύρω στο 2100 π.Χ. είναι ευθυγραμμισμένο με την ανατολή του ηλίου κατά το θερινό ηλιοστάσιο. Ο εξωτερικός κύκλος β οηθάρι στον υπολογισμό των σεληνιακών ημερών.

70 Hagar Qim Η πρόσοψις ενός μεγαλιθικού μνημείου της Μάλτας. Χρονολογείται μεταξύ και π.Χ. Πρόκειται για το Hagar Qim, και διασώζει την μεγαλιθική του πρόσοψη. Εδώ απαντώνται για πρώτη φορά δείγματα ψευδοθόλωσης, τεχνική που παρατηρείται στους θολωτούς τάφους των Μυκηνών περισσότερο από χρόνια αργότερα.

71 Παπούτσι 5.500 ετών (νούμερο 37) βρέθηκε στην Αρμενία
Το αρχαιότερο δερμάτινο παπούτσι που έχει βρεθεί ποτέ, ανακάλυψε ομάδα αρχαιολόγων σε ένα σπήλαιο στην Αρμενία. Είναι σχεδόν άψογα διατηρημένο (τα κορδόνια του είναι άθικτα), έχει ηλικία ετών (περίπου παλιότερο από την Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας στην Αίγυπτο και 400 χρόνια παλιότερο από το Στόουνχετζ στη Βρετανία) και είναι ...νούμερο 37. Η ανακάλυψη έγινε από μια διδακτορική φοιτήτρια, την Ντιάνα Ζαρνταριάν του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Αρμενίας. Το εύρημα παρουσιάστηκε από τον αρχαιολόγο δρα Ρον Πινχάσι του ιρλανδικού University College του Κορκ, στο περιοδικό PloS ONΕ. Το παπούτσι, σαν μοκασίνι, που χρονολογείται από το π.Χ. (χαλκολιθική περίοδος), έχει κατασκευαστεί από ένα μοναδικό κομμάτι δέρματος (μάλλον αγελάδας) και είναι τέλεια διαμορφωμένο, ώστε να εφαρμόζει στο πόδι. Περιείχε επίσης χορτάρι, είτε ως μονωτικό για να κρατά το πόδι ζεστό, είτε για να έχει καλύτερη εφαρμογή στο πόδι (ο πρόγονος του πάτου), ενώ υπήρχαν κορδόνια τόσο στο πάνω μέρος όσο και στο πίσω για να συγκρατείται σωστά το πόδι. Άγνωστο παραμένει αν ανήκε σε άνδρα ή γυναίκα. Πάντως, αν και μικρό για τα σημερινά δεδομένα, σύμφωνα με τους ερευνητές, κάλλιστα μπορεί να ανήκε σε άνδρα εκείνης της εποχής. Το (δεξί) παπούτσι βρέθηκε στην περιοχή Βαγιότζ Ντζορ στα αρμενο-ιρανο-τουρκικά σύνορα, σε ένα σπήλαιο κοντά σε ένα δρόμο, το οποίο ήταν ήδη γνωστό στους Αρμένιους αρχαιολόγους. Οι σταθερές, ξηρές και ψυχρές συνθήκες του σπηλαίου βοήθησαν στην άριστη συντήρηση του παπουτσιού μέχρι σήμερα, ενώ σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι το έδαφος του σπηλαίου ήταν σκεπασμένο από ένα παχύ στρώμα περιττωμάτων προβάτων, τα οποία λειτούργησαν προστατευτικά στο πέρασμα του χρόνου. Συνεπώς είναι κατά μερικές εκατοντάδες χρόνια παλαιότερο από τα υποδήματα που φορούσε ο «Ότζι, ο άνθρωπος των πάγων», τα οποία έχουν χρονολογηθεί μεταξύ των ετών και μέχρι σήμερα θεωρούνταν τα παλαιότερα που είχαν ποτέ βρεθεί σε ευρωπαϊκό έδαφος. Ο «Ότζι» βρέθηκε ως καλοδιατηρημένη μούμια στις παγωμένες ιταλο-αυστριακές Άλπεις το 1991 και σήμερα φυλάσσεται στην Ιταλία. Τα παπούτσια του ήσαν από δέρμα ελαφιού και αρκούδας. Μέχρι σήμερα τα αρχαιότερα υποδήματα που είχαν βρεθεί στον κόσμο, ήταν σαντάλια από φυτικό υλικό (και όχι δέρμα), σε ένα σπήλαιο στο Μισούρι των ΗΠΑ, καθώς και σαντάλια σε ένα σπήλαιο στην έρημο της Ιουδαίας στο Ισραήλ. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το παπούτσι της Αρμενίας έχει μεγάλες ομοιότητες στην κατασκευή και το σχεδιασμό του με τα παπούτσια που βρέθηκαν στην Ευρώπη μέχρι την Ιρλανδία τα επόμενα χρόνια, γεγονός που δείχνει ότι ουσιαστικά ο ίδιος τύπους υποδήματος φοριόταν επί χιλιάδες χρόνια σε μια μεγάλη περιοχή από την μια άκρη της Ευρώπης ως την άλλη. Οι αρχαιολόγοι θα συνεχίσουν τις ανασκαφές στο αρμενικό σπήλαιο, σε αναζήτηση νέων ευρημάτων και προκειμένου να ρίξουν περισσότερο φως σε εκείνη την σχετικά άγνωστη περίοδο.

72 Αγγείο με γραπτή διακόσμηση
Για τη διατήρηση των σπόρων χρησιμοποιούνται δοχεία από δέρμα ζώων ή από κεραμικά υλικά. Τα κεραμικά δοχεία διαμορφώνονται με το χέρι και ψήνονται σε κλιβάνους. Αργότερα άρχισε η διακόσμηση και ζωγράφιση των επιφανειών τους. 

73 Νεολιθικά Κοσμήματα

74 Κοσμήματα από όστρακα

75 Κοσμήματα από όστρακα

76 Σπήλαιο Περιστέρια της Σαλαμίνας
Το αργυρό περίαπτο με τραπεζιόσχημο στέλεχος που φέρει διαμπερή οπή από το σπήλαιο Περιστέρια της Σαλαμίνας τοποθετείται στα τέλη της Νεωτέρας και τις αρχές της Τελικής Νεολιθικής, περίπου στο π.Χ. Ύψος 2,7 εκ. Βάρος 6 γραμ. Στο ίδιο στρώμα με το αργυρό περίαπτο βρέθηκε το αργυρό σύρμα (στα δεξιά της φωτογραφίας). Δεν αποκλείεται να αποτελούσε τον κρίκο εξαρτήσεως του περίαπτου. Τέλη Νεώτερης / αρχές Τελικής Νεολιθικής (περίπου π.Χ.) Διάμετρος 1,9 εκ. Βάρος 7 γραμ.

77 Χρυσό ταινιόσχημο έλασμα με καμπύλα διάτρητα άκρα από την Αραβησσό Γιαννιτσών.
Χρονολογείται στα τέλη της Νεώτερης Νεολιθικής (περ π.Χ.)

78 Δακτυλιόσχημα περίαπτα άγνωστης προέλευσης.
Δύο χρυσά δακτυλιόσχημα περίαπτα (φυλαχτά που ράβονταν πάνω στα ρούχα). Είναι άγνωστης προέλευσης. Χρονολογούνται στην τελική νεολιθική περίοδο ( π.Χ.), Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

79 Περίαπτα άγνωστης προέλευσης.
Τα κοσμήματα αυτά είναι δαχτυλιόσχημα και ανθρωπόμορφα περίαπτα, ελάσματα δισκόμορφα και ρομβόσχημα σφυρήλατα με οπές, ελάσματα σε σχήμα ταινίας, διάφορα άλλα περίαπτα (μεταξύ αυτών ένα φαλλόμορφο και ένα σε σχήμα κλαδιού ή κέρατος της φωτογραφίας), και χάντρες διαφόρων σχημάτων και μεγεθών. Ο αριθμός των περιάπτων - φυλαχτών ανέρχεται στον αριθμό των 35, εκ των οποίων τα 33 έχουν το σχήμα δακτυλίου. Είναι κατασκευασμένα από χρυσά ελάσματα σφυρηλατημένα, που είχαν δημιουργηθεί από χύτευση σε ειδικές μήτρες

80 Αραβησσός χρυσό δακτυλίδι

81 Χρυσό έλασμα περίαπτο (;) από τις Πλατομαγούλες ή Παλιομαγούλες του Ριζόμυλου