Μία ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση

Παρουσίαση με θέμα: "Μία ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μία ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση
Η Αλλαγή της ζωής μέσα από την Εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση Η αλλαγή της ζωής σε εκπαιδευμένα στην PCA πρόσωπα, χωρίς επαγγελματικό υπόβαθρο Ψυχικής Υγείας: Μία ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση

2 Ένας τρόπος ύπαρξης: Το γίγνεσθαι του Προσώπου
Εισαγωγή Ένας τρόπος ύπαρξης: Το γίγνεσθαι του Προσώπου Σύμφωνα με τον Carl Rogers, η PCA, αποτελεί περισσότερο έναν τρόπο ζωής, έναν τρόπο ύπαρξης, παρά μια μέθοδο ή τεχνική θεραπείας απλά. (Rogers, 1957, 1970f, 1972a,c, 1977, 1979, 1980). Ο Rogers επίσης, προκειμένου να ορίσει αυτόν το διαφορετικό τρόπο ζωής και ύπαρξης, χρησιμοποίησε τον όρο «ευ ζην». Περιέγραψε λοιπόν πρώτα αποφατικά και έπειτα καταφατικά, κατά τη γνώμη του, το «ευ ζην» ως εξής: «Δεν είναι, κατά τη γνώμη μου, μια κατάσταση αγνότητας, ευδαιμονίας, νιρβάνα ή ευτυχίας. Δεν είναι μία κατάσταση στην οποία το άτομο προσαρμόζεται, βρίσκει τον προορισμό του ή εκπληρώνεται. Για να χρησιμοποιήσουμε ψυχολογικούς όρους, δεν είναι μία κατάσταση μείωσης του δυναμισμού, μείωσης της έντασης ή ομοιόστασης» (Rogers, 1961:186). και «Το «ευ ζην» είναι μία διαδικασία, όχι μία κατάσταση ύπαρξης. Είναι μία πορεία, όχι ένας προορισμός. Η πορεία η οποία συνιστά το «ευ ζην» είναι εκείνη την οποία επιλέγει ο συνολικός οργανισμός όταν υπάρχει η ψυχολογική ελευθερία να κινηθεί προς κάθε κατεύθυνση. … Μπορώ να εντάξω τα σχόλια αυτά σε έναν ορισμό, ο οποίος μπορεί τουλάχιστον να χρησιμεύσει ως βάση για μελέτη και συζήτηση. Το «ευ ζην», από τη σκοπιά της εμπειρίας μου, είναι η διαδικασία κίνησης την οποία επιλέγει ο ανθρώπινος οργανισμός όταν είναι εσωτερικά ελεύθερος να κινηθεί προς κάθε κατεύθυνση, και τα γενικά χαρακτηριστικά αυτής της επιλεγμένης πορείας φαίνεται πως έχουν μια ορισμένη οικουμενικότητα» (Rogers, 1961:186). Έτσι πρόκειται για μια δυνατότητα αλλαγής και μετακίνησης του ορισμού της ζωής από την προτεραιότητα του «πράττειν» στην προτεραιότητα του «είναι» ή του «υπάρχειν» (Merry,1994:155 & :125) Από την προσωπική μου εμπειρία μέσα από την εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση, όπως επίσης και την εμπειρία μου ως εκπαιδευτής σε εκπαιδευτικά προγράμματα στην Προσωποκεντρική προσέγγιση, έχω την τύχη να γίνομαι κοινωνός μιας βαθειάς και ριζικής αλλαγής στην ποιότητα της ζωής και των σχέσεων, ανθρώπων που εκπαιδεύονται σ’ αυτή την προσέγγιση. Η εμπειρία αυτή αφορά τόσο σε ανθρώπους που εκπαιδεύονται έχοντας επαγγελματικό υπόβαθρο ψυχικής υγείας, όσο και σε άλλους οι οποίοι δεν έχουν από πριν. Και μοιάζει να είναι ταιριαστή με την πεποίθηση του Rogers ότι η συμβουλευτική μπορεί να αγκαλιάσει και άλλους χώρους και επαγγέλματα αρωγής (Rogers, 1970). Αυτή η διπλή εμπειρία μου λοιπόν, μαζί και με το βαθύ νοιάξιμο για τους εκπαιδευόμενους στην προσωποκεντρική προσέγγιση, με οδήγησαν να προτείνω αυτή την έρευνα.

3 Σημασία της Έρευνας το βασικό Ερευνητικό Ερώτημα:
Σημασία της Έρευνας το βασικό Ερευνητικό Ερώτημα: πώς οι εκπαιδευμένοι στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση σύμβουλοι χωρίς προηγούμενο επαγγελματικό υπόβαθρο ψυχικής υγείας, βιώνουν την αλλαγή της ζωής μέσα από την εκπαίδευση. επιμέρους περιοχές έρευνας πώς οι συμμετέχοντες στην έρευνα αντιλαμβάνονται: α) την αλλαγή της ζωής μετά την εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση, β) την αντίληψη του εαυτού τους, γ) αλλαγές στις διαπροσωπικές, οικογενειακές και συγγενικές σχέσεις, δ) αλλαγές στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή.

4 Σκοπός της έρευνας 1. Να διερευνηθεί η αλλαγή της ζωής των εκπαιδευμένων προσώπων στην PCA που δεν έχουν επαγγελματικό υπόβαθρο ψυχικής υγείας, μέσα απ’ αυτήν την εκπαίδευση. 2. Να μελετηθεί, αν η εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση συμβάλλει στη θετική αλλαγή της ποιότητας ζωής του Συμβούλου και με ποιο τρόπο. Όπως επίσης και αν επιφέρει δυσκολίες στη ζωή και στις σχέσεις και τι είδους.

5 Ποιότητα ζωής – «Ευ Ζην» - Καλή ζωή
ο μονισμός # ο δυισμός έννοια της Ροτζεριανής «καλής ζωής» στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου ο όρος «ποιότητα ζωής» Ιστορική εξέλιξη της ποιότητας ζωής Ο Αριστοτέλης [384 – 322 π.Χ.] «ευδαιμονία» Ο όρος «ποιότητα ζωής» για πρώτη φορά στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 1950 Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας Η υποκειμενική αντίληψη που έχει το άτομο για τη θέση του στη ζωή σε συνάρτηση με το πλαίσιο των αξιών και των πολιτισμικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας στην οποία ζει, των προσωπικών στόχων, προσδοκιών, κριτηρίων αξιολόγησης και των ενδιαφερόντων και ανησυχιών του (WHO, 1992). Εννοιολογικός προσδιορισμός της ποιότητας ζωής η ποιότητα ζωής είναι πολυδιάστατη έννοια που εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων. Η βασικότερη διάκριση είναι ανάμεσα στους λεγόμενους υποκειμενικούς και αντικειμενικούς δείκτες για τη μέτρηση της ποιότητας ζωής. Η υποκειμενική διάσταση (της ποιότητας ζωής) αναφέρεται στην αίσθηση ευημερίας και στην ικανοποίηση που αντλούν τα άτομα από το οικείο περιβάλλον τους. Η αντικειμενική διάσταση συνδέεται με την ικανοποίηση που αντλείται από εξωγενείς φορείς και ειδικά αυτούς που έχουν σχέση με τις πολιτισμικές και κοινωνικές απαιτήσεις (κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο) και σε συνδυασμό με την υλική ευημερία, την κοινωνική θέση και τη σωματική ευεξία (Noll, 1998). Θεωρητικά μοντέλα της ποιότητας ζωής Πληθώρα θεωρητικών μοντέλων αναπτύχθηκαν με σημαντικές διαφορές μεταξύ τους ανάλογα με την εστίαση σε διαφορετικούς παράγοντες. Έτσι, αναπτύχθηκαν μοντέλα που έδιναν προτεραιότητα στις βασικές ανάγκες ακολουθώντας την ιεραρχία των αναγκών του Maslow (1954, 1968). Άλλα πάλι βασίστηκαν αποκλειστικά στην ψυχολογική ευεξία, στην ευτυχία, στην ικανοποίηση από τη ζωή . (Andrews & Witney, 1976; Larson, 1978, Andrews; 1986), στις κοινωνικές προσδοκίες (Calman, 1984) ή στις ατομικές αντιλήψεις (Ο’Βoyle, 1997). Ποικίλους ορισμούς του «Ευ Ζην» συναντούμε στη διαχρονία της ιστορίας ανάλογα με το εκάστοτε κοινωνικοπολιτισμικό γίγνεσθαι. Διαχρονικά έως και τις μέρες μας δύο ήταν οι κυρίαρχες φιλοσοφικές αντιλήψεις σε σχέση με το «είναι», το «ον», το «γίγνεσθαι» και τη «ζωή»: ο μονισμός και ο δυισμός (Γιανναράς,1980). Λόγω της επίδρασης που άσκησε η ιδέα του δυισμού, της ύπαρξης δηλαδή ύλης και πνεύματος ξεχωριστά, όχι μόνο στο χώρο της φιλοσοφίας αλλά και της ψυχολογίας, η θεωρία των δύο κόσμων καθίσταται ισχυρή μέχρι και σήμερα. Η δυιστική αυτή θεωρία έχει ως επακόλουθο μια αρνητική, απόκοσμη ηθική όπου η απομάκρυνση από τον κόσμο των αισθήσεων και η αποπνευμάτωση της ζωής εγκωμιάζεται ως ιδεώδες (Guthrie, 1993). Για τους σκοπούς της παρούσας διατριβής επιλέχθηκε το επιστημολογικό υπόβαθρο του μονισμού, όπου τα ψυχικά και σωματικά φαινόμενα αποτελούν ίσου κύρους τρόπους εμφάνισης ή όψεις μίας και μοναδικής πραγματικής ουσίας (Ανδρούτσος, 1965: 139), προκειμένου να οριστεί το «ευ ζην», καθώς άλλωστε αυτό συνάδει, αφενός μεν με τις σύγχρονες ερευνητικές αντιλήψεις για την ποιότητα ζωής (Guthrie, 1993), αφετέρου δε την κεντρική στην παρούσα διατριβή έννοια της Ροτζεριανής «καλής ζωής», η οποία γίνεται αντιληπτή στα πλαίσια ενός ενιαίου οργανωμένου Gestalt, τον εαυτό (Rogers 1961,1980). Μόλις στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στις προηγμένες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, αναδείχθηκε μέσα από έρευνες για τις συνθήκες ζωής ο όρος «ποιότητα ζωής». Στην πιο γενική της μορφή η έννοια «ποιότητα ζωής» αναφέρεται στις συνθήκες ζωής που συνθέτουν την καθημερινή ευημερία των ανθρώπων. Αυτό προϋποθέτει την εξασφάλιση υλικών και μη υλικών αγαθών ζωής: υγεία, ασφάλεια στη ζωή, κοινωνική γαλήνη, αρμονικές συνθήκες συλλογικού βίου των ανθρώπων, σεβασμός στον άνθρωπο, χαρά, αξιοπρέπεια, αισιόδοξη προοπτική, αισθητικές και πολιτιστικές αξίες, καλλιέργεια του σώματος και της ψυχής, καλό φυσικό, οικολογικό και κοινωνικό περιβάλλον. Σε μια ευρύτερη αντίληψη για τον άνθρωπο δε, ως προσωπικότητα μέσα στην κοινωνία, ο όρος «ποιότητα ζωής» προσλαμβάνει και μια άλλη διάσταση: αναφέρεται και στις υποκειμενικές προϋποθέσεις, στον εσωτερικό, ψυχικό, ηθικό και διανοητικό κόσμο του ατόμου (Andrews, 1986) Ο όρος «ποιότητα ζωής», μια σχετικά νέα έννοια εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ στη δεκαετία του Αρχικά είχε ταυτιστεί με την έννοια του «βιοτικού επιπέδου», καθώς περιελάμβανε έννοιες που είχαν να κάνουν με την καταναλωτική κοινωνία: την ιδιοκτησία ηλεκτρικών συσκευών, αυτοκινήτων και οικίας. Το 1960 ο όρος διευρύνθηκε για να συμπεριλάβει την παιδεία, τη υγεία και ευεξία, την οικονομία και τη βιομηχανική ανάπτυξη (Fallowfield, 1990). Μέχρι το 1992, δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός για την ποιότητα ζωής. Αυτό συμβαίνει γιατί η έννοια βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ των ανθρωπιστικών επιστημών, των κοινωνικών επιστημών και των επιστημών της υγείας (Lamau, 1992). Σε θεωρητική βάση, η ποιότητα ζωής μπορεί να οριστεί με την περιγραφή των χαρακτηριστικών συνθηκών ή τομέων της ζωής που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία των τομέων αυτών ανεξάρτητα. Πρόκειται δηλαδή για την ελευθερία δράσης, την νοηματοδότηση πράξεων, την επαγγελματική και οικογενειακή καταξίωση, την ακεραιότητα και εκπλήρωση βιολογικών και ψυχολογικών λειτουργιών στην καθημερινή ζωή και τη διατήρηση της υγείας (Lamau, 1992). ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επιχειρεί να δώσει έναν ορισμό στην «ποιότητας ζωής» αναφέροντας τα εξής: Η υποκειμενική αντίληψη που έχει το άτομο για τη θέση του στη ζωή σε συνάρτηση με το πλαίσιο των αξιών και των πολιτισμικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας στην οποία ζει, των προσωπικών στόχων, προσδοκιών, κριτηρίων αξιολόγησης και των ενδιαφερόντων και ανησυχιών του (WHO, 1992). Εννοιολογικός προσδιορισμός της ποιότητας ζωής η ποιότητα ζωής είναι πολυδιάστατη έννοια που εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων. Η βασικότερη διάκριση είναι ανάμεσα στους λεγόμενους υποκειμενικούς και αντικειμενικούς δείκτες για τη μέτρηση της ποιότητας ζωής. Η υποκειμενική διάσταση (της ποιότητας ζωής) αναφέρεται στην αίσθηση ευημερίας και στην ικανοποίηση που αντλούν τα άτομα από το οικείο περιβάλλον τους. Η αντικειμενική διάσταση συνδέεται με την ικανοποίηση που αντλείται από εξωγενείς φορείς και ειδικά αυτούς που έχουν σχέση με τις πολιτισμικές και κοινωνικές απαιτήσεις (κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο) και σε συνδυασμό με την υλική ευημερία, την κοινωνική θέση και τη σωματική ευεξία (Noll, 1998). Θεωρητικά μοντέλα της ποιότητας ζωής Πληθώρα θεωρητικών μοντέλων αναπτύχθηκαν με σημαντικές διαφορές μεταξύ τους ανάλογα με την εστίαση σε διαφορετικούς παράγοντες. Έτσι, αναπτύχθηκαν μοντέλα που έδιναν προτεραιότητα στις βασικές ανάγκες ακολουθώντας την ιεραρχία των αναγκών του Maslow (1954, 1968). Άλλα πάλι βασίστηκαν αποκλειστικά στην ψυχολογική ευεξία, στην ευτυχία, στην ικανοποίηση από τη ζωή . (Andrews & Witney, 1976; Larson, 1978, Andrews; 1986), στις κοινωνικές προσδοκίες (Calman, 1984) ή στις ατομικές αντιλήψεις (Ο’Βoyle, 1997). η ποιότητα ζωής είναι μία πολυδιάστατη έννοια, η οποία αντανακλά την εκπλήρωση και τη λειτουργία όλων των ανθρώπινων τομέων, δηλαδή του σωματικού, ψυχολογικού, κοινωνικού και του επαγγελματικού / εκπαιδευτικού στη σφαίρα της καθημερινής ζωής (Levi & Drotar, 1998; Starfield, Riley & Drotar, 1998). Σύμφωνα δε, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 1992) οι έννοιες ποιότητα ζωής, ευημερία, ευτυχία και ικανοποίηση από την ζωή αντανακλούν αυτό που ονομάζουμε υγεία και ποιότητα ζωής γενικότερα.

6 Αλλαγή της ζωής Προϋποθέσεις για την αλλαγή
Σχεδόν το σύνολο του έργου και της ζωής του Rogers, αφιερώθηκε στο να θεμελιώσει εμπειρικά και ερευνητικά τις βασικές προϋποθέσεις γι’ αυτή την αλλαγή. Έτσι διατύπωσε τις αναγκαίες αλλά και ικανές συνθήκες για αλλαγή, την αυθεντικότητα, την ενσυναίσθηση και την άνευ όρων αποδοχή, οι οποίες και αποτέλεσαν τα θεμέλια της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης (Rogers, 1957). Αλλαγή στον Εαυτό - Αυτοεικόνα στο βαθμό που υπάρχουν για ένα ικανό χρονικό διάστημα οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις, οι αναγκαίες και ικανές συνθήκες δηλαδή για αλλαγή, παρατηρούνται εξαιρετικά σημαντικές αλλαγές στην αυτό-εικόνα του ατόμου (Tolan, 2002). Πληθώρα από έρευνες τεκμηριώνουν αυτή την σημαντική αλλαγή ξεκινώντας από την εμπειρία αλλά και από τις έρευνες του ίδιου του Carl Rogers και άλλων μέχρι και σήμερα. (Rogers, 1961: Chapter 11, Seeman & Raskin,1953, Raskin, 1952, Thetford, 1952, Barrett – Lennard, 1959) Αλλαγή μετά από ομάδες συνάντησης ή εκπαιδευτικές ομάδες σε πρόσωπα – σχέσεις – οργανώσεις Έχουν αναφερθεί πλείστα παραδείγματα αλλαγής μέσα από ομάδες συνάντησης, πρώτιστα από τον ίδιο το Rogers αλλά και πολλούς άλλους προσωποκεντρικούς μέχρι σήμερα. Οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε τριών ειδών: α) σε πρόσωπα, β) σε σχέσεις (προσωπικές, οικογενειακές, επαγγελματικές, κοινωνικές) γ) οργανώσεις (όπως σχολεία, εταιρίες, πανεπιστήμια, νοσοκομεία κ.α.) (Rogers, 1970d,e,f). Σχεδόν το σύνολο του έργου και της ζωής του Rogers, αφιερώθηκε στο να θεμελιώσει εμπειρικά και ερευνητικά τις βασικές προϋποθέσεις γι’ αυτή την αλλαγή. Έτσι διατύπωσε τις αναγκαίες αλλά και ικανές συνθήκες για αλλαγή, την αυθεντικότητα, την ενσυναίσθηση και την άνευ όρων αποδοχή, οι οποίες και αποτέλεσαν τα θεμέλια της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης (Rogers, 1957). Αλλαγή στον Εαυτό - Αυτοεικόνα στο βαθμό που υπάρχουν για ένα ικανό χρονικό διάστημα οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις, οι αναγκαίες και ικανές συνθήκες δηλαδή για αλλαγή, παρατηρούνται εξαιρετικά σημαντικές αλλαγές στην αυτό-εικόνα του ατόμου (Tolan, 2002). Πληθώρα από έρευνες τεκμηριώνουν αυτή την σημαντική αλλαγή ξεκινώντας από την εμπειρία αλλά και από τις έρευνες του ίδιου του Carl Rogers και άλλων μέχρι και σήμερα. Αλλαγή μετά από ομάδες συνάντησης ή εκπαιδευτικές ομάδες σε πρόσωπα – σχέσεις – οργανώσεις Έχουν αναφερθεί πλείστα παραδείγματα αλλαγής μέσα από ομάδες συνάντησης, πρώτιστα από τον ίδιο το Rogers αλλά και πολλούς άλλους προσωποκεντρικούς μέχρι σήμερα. Οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε τριών ειδών: α) σε πρόσωπα, β) σε σχέσεις (προσωπικές, οικογενειακές, επαγγελματικές, κοινωνικές) γ) οργανώσεις (όπως σχολεία, εταιρίες, πανεπιστήμια, νοσοκομεία κ.α.) (Rogers, 1970d,e,f).

7 Training στη Συμβουλευτική – Ψυχοθεραπεία
θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε με βάση τα ερευνητικά δεδομένα αλλά και την θεωρητική βιβλιογραφία σχετικά με την εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία, ότι υπάρχει άμεση αλληλεξάρτηση μεταξύ θεωρητικής προσέγγισης ψυχοθεραπείας από τη μία και προσωπικότητας, αντιλήψεων, πεποιθήσεων, οντολογίας, κοσμοθεωρίας και τρόπου ζωής του θεραπευτή από την άλλη. Το είδος όμως της σχέσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ αυτών των δύο αφενός θεωρείται ότι ποικίλει και εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους, αφετέρου δε δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες που να τεκμηριώνουν με ακρίβεια το είδος αυτής της σχέσης. (Sandell et al., 2004; Larsson, Kaldo, & Broberg, 2009). θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε με βάση τα ερευνητικά δεδομένα αλλά και την θεωρητική βιβλιογραφία σχετικά με την εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία, ότι υπάρχει άμεση αλληλεξάρτηση μεταξύ θεωρητικής προσέγγισης ψυχοθεραπείας από τη μία και προσωπικότητας, αντιλήψεων, πεποιθήσεων, οντολογίας, κοσμοθεωρίας και τρόπου ζωής του θεραπευτή από την άλλη. Το είδος όμως της σχέσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ αυτών των δύο αφενός θεωρείται ότι ποικίλει και εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους, αφετέρου δε δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες που να τεκμηριώνουν με ακρίβεια το είδος αυτής της σχέσης. (Sandell et al., 2004; Larsson, Kaldo, & Broberg, 2009).

8 Training στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση
Πολύ νωρίς, με το ξεκίνημα της διάδοσης της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και διεθνώς, έγινε εμφανής η ανάγκη να υπάρξουν συγκεκριμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για προσωποκεντρικούς συμβούλους, συνεπή στις αρχές της προσέγγισης. Αυτό συνέβη μιας και επίσης πολύ γρήγορα κατέστη σαφές πως δεν επαρκούσαν τα οποιαδήποτε ακαδημαϊκά προσόντα κάποιου, προκειμένου να μπορεί να σχετιστεί με αυτόν το διαφορετικό, διευκολυντικό τρόπο με τους άλλους, όπως τον εισήγαγε ο Carl Rogers (Rogers, 1957, 1970a). εκπαιδευτικά προγράμματα αναπτύχθηκαν στην Αμερική («Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση» στην LaJolla, στην California από τον ίδιο τον Carl Rogers, «In Depth Training Program in the Person- Centered Approach» των Curtis Graf, Ruth Stanford and Peggy Natiello) και στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’80 με εξάπλωση σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ολλανδία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ελλάδα και η Βρετανία ή και μικρότερα αλλά εξίσου ισχυρά αναπτύχθηκαν στη Γαλλία, στην Ουγγαρία, στην Ιταλία, στην Ελβετία, την Πορτογαλία και την Κροατία. Στα προγράμματα αυτά δόθηκε βαρύτητα στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας μέσα από βιωματικές εμπειρίες ομάδων συνάντησης με παράλληλη ανάπτυξη της επαγγελματικής ταυτότητας των εκπαιδευόμενων. Παράλληλα υπήρξε συνειδητή προσπάθεια της διατήρησης της αυτονομίας τους από ακαδημαϊκούς και πανεπιστημιακούς χώρους προκειμένου να διατηρήσουν την αυθεντικότητα των προσωποκεντρικών αρχών. Εκπαιδευτικοί στόχοι των συγκεκριμένων προγραμμάτων αποτελούσαν και αποτελούν μέχρι σήμερα στη μετεξέλιξή τους, η αυτογνωσία, η αυτοαποδοχή, η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης, η αυθεντικότητα και η δυνατότητα του να μπαίνουν όλα αυτά στην πράξη και στις σχέσεις των εκπαιδευόμενων (Natiello, 1998). Ο Dave Mearns περιγράφει τέσσερεις κεντρικές δυναμικές ενός προσωποκεντρικού εκπαιδευτικού προγράμματος κατά τη γνώμη του: 1ον Η δυναμική της υπευθυνότητας, 2ον Η ανάπτυξη της αυτοαποδοχής, 3ον Η εξατομίκευση της διδαχής, 4ον Η εξατομίκευση της αξιολόγησης (Mearns 1997a). Όπως παρατηρεί όμως ο Mearns παρά την εξάπλωση της Προσωποκεντρικής στην Ευρώπη και διεθνώς και την ανάπτυξη αντίστοιχων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, δεν υπήρξε αντίστοιχη ανάπτυξη στη σχετική βιβλιογραφία για την προσωποκεντρική εκπαίδευση αλλά ούτε και σχετικές έρευνες για την επίδραση της εκπαίδευσης στη ζωή των εκπαιδευόμενων (Mearns, 1997b). Πολύ νωρίς, με το ξεκίνημα της διάδοσης της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και διεθνώς, έγινε εμφανής η ανάγκη να υπάρξουν συγκεκριμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για προσωποκεντρικούς συμβούλους, συνεπή στις αρχές της προσέγγισης. Αυτό συνέβη μιας και επίσης πολύ γρήγορα κατέστη σαφές πως δεν επαρκούσαν τα οποιαδήποτε ακαδημαϊκά προσόντα κάποιου, προκειμένου να μπορεί να σχετιστεί με αυτόν το διαφορετικό, διευκολυντικό τρόπο με τους άλλους, όπως τον εισήγαγε ο Carl Rogers (Rogers, 1957, 1970a). εκπαιδευτικά προγράμματα αναπτύχθηκαν στην Αμερική («Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση» στην LaJolla, στην California από τον ίδιο τον Carl Rogers, «In Depth Training Program in the Person- Centered Approach» των Curtis Graf, Ruth Stanford and Peggy Natiello) και στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’80 με εξάπλωση σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ολλανδία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ελλάδα και η Βρετανία ή και μικρότερα αλλά εξίσου ισχυρά αναπτύχθηκαν στη Γαλλία, στην Ουγγαρία, στην Ιταλία, στην Ελβετία, την Πορτογαλία και την Κροατία. Στα προγράμματα αυτά δόθηκε βαρύτητα στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας μέσα από βιωματικές εμπειρίες ομάδων συνάντησης με παράλληλη ανάπτυξη της επαγγελματικής ταυτότητας των εκπαιδευόμενων. Παράλληλα υπήρξε συνειδητή προσπάθεια της διατήρησης της αυτονομίας τους από ακαδημαϊκούς και πανεπιστημιακούς χώρους προκειμένου να διατηρήσουν την αυθεντικότητα των προσωποκεντρικών αρχών. Εκπαιδευτικοί στόχοι των συγκεκριμένων προγραμμάτων αποτελούσαν και αποτελούν μέχρι σήμερα στη μετεξέλιξή τους, η αυτογνωσία, η αυτοαποδοχή, η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης, η αυθεντικότητα και η δυνατότητα του να μπαίνουν όλα αυτά στην πράξη και στις σχέσεις των εκπαιδευόμενων (Natiello, 1998). Ο Dave Mearns περιγράφει τέσσερεις κεντρικές δυναμικές ενός προσωποκεντρικού εκπαιδευτικού προγράμματος κατά τη γνώμη του: 1ον Η δυναμική της υπευθυνότητας, 2ον Η ανάπτυξη της αυτοαποδοχής, 3ον Η εξατομίκευση της διδαχής, 4ον Η εξατομίκευση της αξιολόγησης (Mearns 1997a). Όπως παρατηρεί όμως ο Mearns παρά την εξάπλωση της Προσωποκεντρικής στην Ευρώπη και διεθνώς και την ανάπτυξη αντίστοιχων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, δεν υπήρξε αντίστοιχη ανάπτυξη στη σχετική βιβλιογραφία για την προσωποκεντρική εκπαίδευση αλλά ούτε και σχετικές έρευνες για την επίδραση της εκπαίδευσης στη ζωή των εκπαιδευόμενων (Mearns, 1997b).

9 Βασικό Ερευνητικό Ερώτημα και επιμέρους περιοχές έρευνας
Βασικό Ερευνητικό ερώτημα: Πώς εκπαιδευμένα πρόσωπα στην PCA χωρίς επαγγελματικό υπόβαθρο ψυχικής υγείας, βιώνουν την αλλαγή; Επιμέρους Ερευνητικά ερωτήματα: Πώς γίνεται αντιληπτή η αλλαγή της ζωής μετά την εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση; Πώς γίνεται αντιληπτός ο εαυτός αλλά και αλλαγές στον εαυτό και στην αυτό-εικόνα; Υπάρχουν και τι είδους αλλαγές στις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις; Πώς βιώνονται ενδεχόμενες αλλαγές στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή;

10 Πίνακας 1: Δημογραφικές και άλλες πληροφορίες
Αριθμός συμμετεχόντων 6 Ηλικία 21 – 56 έτη Μέσος όρος ηλικίας 37 έτη Φύλο 6 γυναίκες Χρόνος από το Certificate 0 – 4 έτη Μέσος όρος χρόνου από το Certificate 1,7 έτη Εθνικότητα Ελληνική 5 άτομα Εθνικότητα άλλη 1 άτομο Αθήνα μόνιμη διαμονή 2 άτομα Αθήνα προσωρινή διαμονή Αλεξανδρούπολη μόνιμη διαμονή Αλεξανδρούπολη προσωρινή διαμονή

11 Πίνακας 2: Επίπεδο εκπαίδευσης στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση
Επαγγελματικό Certificate άτομο Επαγγελματικό Diploma άτομα Μεταπτυχιακό Diploma άτομα Πίνακας 3: Φορέας Εκπαίδευσης στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση Εργαστήρι Ψυχοκοινωνικών Μελετών (Αλεξανδρούπολη ) άτομα ICPS (Αθήνα) άτομα Ε.Ψ.Μ. & ICPS άτομo Πίνακας 4: Προηγούμενες σπουδές και επαγγελματική απασχόληση Εκπαιδευτικοί (φοιτήτρια νηπιαγωγός, καθηγήτρια αγγλικών, δασκάλα ειδικής αγωγής, φιλόλογος) άτομα Οικονομολόγος, υπάλληλος υπουργείου οικονομικών άτομo Νομικός, ηθοποιός άτομo

12 Ευρήματα Από τα δεδομένα των 6 απομαγνητοφωνημένων συνεντεύξεων της παρούσας έρευνας, αναδύθηκαν συνολικά τέσσερα υπερ-θέματα, τα οποία αποτελούνται από επιμέρους υπο-θέματα. Οι όροι υπερ-θέματα και υπο-θέματα υιοθετούνται από την περιγραφή της Storey (2007) για τον τρόπο διεξαγωγής της ερμηνευτικής φαινομενολογικής ανάλυσης. Παρακάτω, βρίσκεται ο πίνακας ευρημάτων.

13 Ευρήματα Υπερ- θέματα Υπο- θέματα
1. Η αλλαγή της Ζωής ως ολοκλήρωση και διεύρυνση Η αλλαγή και ο ρόλος των συνθηκών Η αλλαγή ως διαδικασία διεύρυνσης και ανάπτυξης δυνατοτήτων Η αλλαγή ως ολοκλήρωση μέσα από την εμπιστοσύνη και την αποδοχή Η αλλαγή ως Σεβασμός , Ισοτιμία και φροντίδα του εαυτού 2. Η εκπαίδευση στην PCA ως ταξίδι αυτογνωσίας Η ανάγκη αυτογνωσίας και το ενδιαφέρον για τον άνθρωπο ως παράγοντες επιλογής της PCT Επιλέγοντας την PCT μέσα από προσωπικές & επαγγελματικές αγωνίες Βιώνοντας την εκπαίδευση ως εφόδιο ανάπτυξης Βιώνοντας νέους ορίζοντες μέσα από την εκπαίδευση 3. Βιώνοντας μια νέα στάση ζωής ως συνεχιζόμενη διαδικασία Συνεχιζόμενη διαδικασία μέσω οριοθέτησης και επιλογής Συνεχιζόμενη διαδικασία με δυσκολίες, συγκρούσεις και αναδιαπραγμάτευση Νέα στάση ζωής με εστίαση στο εδώ και τώρα και τις πυρηνικές συνθήκες Νέα στάση ζωής με πάθος για πολυδιάστατη γνώση και αυτογνωσία 4. Το επάγγελμα του συμβούλου ως πολύτιμο δώρο Η αξία του εαυτού ως επαγγελματικό εργαλείο του Συμβούλου Μια άλλη στάση ζωής ως επάγγελμα Μεταλαμπάδευση μιας εμπειρίας που αξίζει Το επάγγελμα του Συμβούλου ως ηθική ανύψωση Η PCT ως εφόδιο για οποιοδήποτε επάγγελμα

14 Η αλλαγή της Ζωής ως ολοκλήρωση και διεύρυνση
(Rogers 1961:186; Butler & Haigh, 1954; Gimp, 1970; Rogers, 1970d,e,f) Η αλλαγή και ο ρόλος των συνθηκών (Rogers, 1957, 1961; Merry, 1994) Η αλλαγή ως διαδικασία διεύρυνσης και ανάπτυξης δυνατοτήτων (Gimp, 1970; Natiello, 1998) Η αλλαγή ως ολοκλήρωση μέσα από την εμπιστοσύνη και την αποδοχή (Butler & Haigh, 1954; Rogers, 1970d,e,f ; Natiello, 1998). Η αλλαγή ως Σεβασμός , Ισοτιμία και φροντίδα του εαυτού (Fragkiadaki et al, 2013)

15 Η εκπαίδευση στην PCA ως ταξίδι αυτογνωσίας
(Gimp, 1970) Η ανάγκη αυτογνωσίας και το ενδιαφέρον για τον άνθρωπο ως παράγοντες επιλογής της PCT (Poznanski & McLennan, 2003; Tremblay, Herron, & Schultz, 1986) Επιλέγοντας την PCT μέσα από προσωπικές & επαγγελματικές αγωνίες (Guy, 1987; Poznaski & McLenann, 2003; Tremblay, Herron & Schultz, 1986 ) Βιώνοντας την εκπαίδευση ως εφόδιο ανάπτυξης (Natiello1998; Mearns, 1997a,b ) Βιώνοντας νέους ορίζοντες μέσα από την εκπαίδευση (Natiello, 1998)

16 Βιώνοντας μια νέα στάση ζωής ως συνεχιζόμενη διαδικασία
«Το «ευ ζην» είναι μια διαδικασία, όχι μια κατάσταση ύπαρξης. Είναι μία πορεία, όχι ένας προορισμός» (Rogers, 1961:186) Συνεχιζόμενη διαδικασία μέσω οριοθέτησης και επιλογής (Rogers, 1961, 1970f, 1980) Συνεχιζόμενη διαδικασία με δυσκολίες, συγκρούσεις και αναδιαπραγμάτευση (Rogers, 1961). Νέα στάση ζωής με εστίαση στο εδώ και τώρα και τις πυρηνικές συνθήκες (Rogers, 1961; Seeman & Raskin, 1953; Cartwright, 1957; Barrett – Lennard, 1959; Elliott, 1994, 1996, 2002; Greenberk & Lietaer, 2003; Eckert, 2003; HÖger, 2003; Schwap, 2003) Νέα στάση ζωής με πάθος για πολυδιάστατη γνώση και αυτογνωσία (Lakioti,2011).

17 Το επάγγελμα του συμβούλου ως πολύτιμο δώρο
η αξία της Προσωποκεντρικής εκπαίδευσης, όχι μόνο ως επαγγελματικό εφόδιο αλλά πρωτίστως ως εργαλείο ανάπτυξης του «ευ ζην» (Leijssen, 1990; Corcoran, 1981; Lovejoy, 1971; Mearns, 1997b, Grafanaki, 2002) Η αξία του εαυτού ως επαγγελματικό εργαλείο του Συμβούλου Μια άλλη στάση ζωής ως επάγγελμα Μεταλαμπάδευση μιας εμπειρίας που αξίζει Το επάγγελμα του Συμβούλου ως ηθική ανύψωση Η PCT ως εφόδιο για οποιοδήποτε επάγγελμα

18 Συνοψίζοντας : Οι εκπαιδευμένοι στην Προσωποκεντρική εκπαίδευση σύμβουλοι χωρίς προηγούμενο υπόβαθρο ψυχικής υγείας που έλαβαν μέρος σε αυτή την έρευνα, αφού βίωσαν την εκπαίδευσή τους στην PCA ως ταξίδι αυτογνωσίας και εφόδιο ανάπτυξης που τους άνοιξε νέους ορίζοντες, είχαν την εμπειρία αλλαγής της ζωής ως ολοκλήρωση και διεύρυνση αλλά και μία διαδικασία που συνεχίζει διαρκώς να εξελίσσεται. Η συνεχιζόμενη αυτή διαδικασία παρουσιάζεται να υιοθετείται σταδιακά από τους συμμετέχοντες μέσα από την εκπαίδευσή τους ως μία νέα στάση ζωής με προεξάρχοντα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της οριοθέτησης, της ελεύθερης επιλογής και της συνεχούς αναδιαπραγμάτευσης. Αυτή η νέα στάση ζωής επίσης που υιοθετείται από τους συμμετέχοντες, σκιαγραφείται από την εστίαση στο εδώ και τώρα και τις πυρηνικές συνθήκες. Ένα ποιοτικό χαρακτηριστικό επίσης που συχνά αναδεικνύεται είναι το πάθος για αυτογνωσία και πολυδιάστατη μάθηση στα πλαίσια αυτής της νέας στάσης ζωής.

19 Συμπεράσματα η ανάλυση των ευρημάτων της έρευνας αναδεικνύει τη σημασία, όπως και την αξία της εκπαίδευσης στην Προσωποκεντρική προσέγγιση όχι μόνο ως επαγγελματικό εφόδιο αλλά πρωτίστως ως εργαλείο ανάπτυξης του «ευ ζην». Μία άλλη συνέπεια της παρούσας μελέτης, αφορά στη συνδρομή της στην ευρύτερη συζήτηση για τη βιωματική εκπαίδευση τονίζοντας τη σημαντικότητα της ματιάς στην Προσωποκεντρική εκπαίδευση ως μία διαδικασία δια βίου μάθησης. Μία άλλη έννοια επίσης η οποία αναδείχθηκε στην παρούσα μελέτη είναι η έννοια της οριοθέτησης, αρκετά παρεξηγημένη σε σχέση με την Προσωποκεντρική προσέγγιση. Εδώ αντίθετα, αναδεικνύεται ο καθοριστικός ρόλος της οριοθέτησης στα πλαίσια του Ροτζεριανού «ευ ζην», δίνοντας ίσως μία πολύ καλή και αναλυτική εξήγηση σχετικά με τον τρόπο που ο συνολικός οργανισμός αναπτύσσει τη δυνατότητα να επιλέγει να κινηθεί προς κάθε κατεύθυνση (Rogers, 1961).

20 Ευχαριστώ!