ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Σχέση Αρχαίων Ελληνικών, Νέων Ελληνικών και Κυπριακής Διαλέκτου Δρ Μαρία Οικονομίδου.

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Σχέση Αρχαίων Ελληνικών, Νέων Ελληνικών και Κυπριακής Διαλέκτου Δρ Μαρία Οικονομίδου."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Σχέση Αρχαίων Ελληνικών, Νέων Ελληνικών και Κυπριακής Διαλέκτου Δρ Μαρία Οικονομίδου

2 Ενότητα της Ελληνικής Γλώσσας Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου ------------------------------------- Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα πρώτα δόξα σοι ------------------------------ Μονάχη έγνοια η γλώσσα με τα πρώτα λόγια του Ύμνου Άξιον Εστί, Οδυσσέα Ελύτη

3 Ενότητα της Ελληνικής Γλώσσας Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε την ίδια γλώσσα Γιώργος Σεφέρης

4 Σχέση Αρχαίων και Νέων Ελληνικών Η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα και να κατακτήσουμε τη Νεοελληνική μας γλώσσα. Ο μεγάλος διδάσκαλος του γένους Αδαμάντιος Κοραής είπε: Όποιος χωρίς την γνώση της Αρχαίας επιχειρεί να μελετήσει και να ερμηνεύσει την Νέαν, ή απατάται ή απατά.

5 Σχέση Αρχαίων και Νέων Ελληνικών  Πολλές λέξεις της Αρχαίας Ελληνικής χρησιμοποιούνται ακριβώς οι ίδιες: Π.χ. μούσα, πολύτροπος, ιερό, άνθρωπος, χώρα, γνώμη ( Από το προοίμιο της Οδύσσειας)  Πολλές λέξεις της αρχαίας Ελληνικής χρησιμοποιούνται και σήμερα, αλλά άλλαξαν οι καταλήξεις τους. Π.χ. Τα συνηρημένα ρήματα σε –όω, όπως το δηλόω- ω, έγινε δηλώνω. Ο ανήρ έγινε άνδρας η πόλις έγινε η πόλη, ο άρχων έγινε ό άρχοντας κτλ.  Κάποιες λέξεις χρησιμοποιούνται και σήμερα, αλλά άλλαξαν σημασία Π.χ. κολάζω, αμαρτάνω, ομιλώ, κτλ.

6 Σχέση Αρχαίων και Νέων Ελληνικών (συνέχεια)  Πολλά ουσιαστικά των Αρχαίων Ελληνικών στα Νέα Ελληνικά αντικαταστάθηκαν από άλλα, αλλά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται παράγωγά τους ή ως πρώτο και δεύτερο συνθετικό σε πολλές λέξεις. Π.χ. Το ύδωρ έγινε νερό, αλλά εξακολουθούμε να λέμε υδάτινος, υδραγωγείο, υδρόγειος, υδρόβιος, αφυδάτωση κτλ. Η λέξη αυδή έγινε φωνή, αλλά εξακολουθούμε να λέμε έμεινα άναυδος (άφωνος) από αυτά που άκουσα ή απηύδησα με τη συμπεριφορά του.

7 Σχέση Αρχαίων και Νέων Ελληνικών (συνέχεια)  Πολλά ρήματα των Αρχαίων Ελληνικών αντικαταστάθηκαν από άλλα, αλλά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται αρκετά παράγωγά τους ή και τα ίδια ως πρώτο και δεύτερο συνθετικό σε πολλές λέξεις. Το πίπτω π.χ. έγινε πέφτω, αλλά εξακολουθούμε να λέμε συμπίπτει, εμπίπτει και τα παράγωγα πτώση και πτωτικός Το ίσταμαι έγινε στέκομαι, αλλά εξακολουθούμε να λέμε προΐσταμαι, προϊστάμενος, υφίσταμαι, υφιστάμενος, ενίσταμαι και τα παράγωγα στάση, στατικός κτλ. Το άγω έγινε οδηγώ, αλλά εξακολουθούμε να λέμε προάγω, εισάγω, εξάγω, ενάγω, συνάγω, προσάγω κτλ. και τα παράγωγα αγωγός, αγωγή κτλ.

8 Σχέση Αρχαίων και Νέων Ελληνικών (συνέχεια) Το διώκω έγινε διώχνω, αλλά εξακολουθούμε να λέμε επιδιώκω, καταδιώκω εκδιώκω, δίωξη, διωκτικός, Το ρίπτω έγινε ρίχνω, αλλά εξακολουθούμε να λέμε επιρρίπτω, απορρίπτω, καταρρίπτω, Το φέρω έγινε φέρνω, αλλά εξακολουθούμε να λέμε υποφέρω, επιφέρω, διαφέρω, εισφέρω, εκφέρω, συνεισφέρω, προσφέρω, αναφέρω, καταφέρω Το λαμβάνω έγινε παίρνω, αλλά εξακολουθούμε να λέμε προλαμβάνω, προσλαμβάνω, εκλαμβάνω, συλλαμβάνω, περιλαμβάνω, ανακαταλαμβάνω, περιλαμβάνω Το δεικνύω έγινε δείχνω, αλλά εξακολουθούμε να λέμε επιδεικνύω, αποδεικνύω, αναδεικνύω, καταδεικνύω

9 Αξία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Οφείλω χάριτας στην θεία πρόνοια, διότι ευδόκησε να διδαχθώ τα Αρχαία Ελληνικά, που με βοήθησαν να διεισδύσω βαθύτερα στο νόημα των θετικών επιστημών Max Von Laye (Βραβείο Νόμπελ Φυσικής)

10 Αξία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Η θητεία μου στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στη γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στη λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο. Βένερ Χάιζενμπεργκ, μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός

11 Αρχαία ελληνική Γλώ σσα και Κυπριακή Διάλεκτος Επιβίωση πολλών λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής Κωλυώ (κωλύω)= εμποδίζω, ενοχλώ Συντυγχάνω= συναντώ τυχαία, μιλώ χαμαί= κάτω, στη γη συνάω= (συνάγω) μαζεύω Έδοξεν μου ( αόριστος του δοκεί μοι= μου φάνηκε καλό Δίχα σου= χωρίς εσένα Καταλυώ= (καταλύω)=φθείρω, καταστρέφω Συστέλλω= συγυρίζω

12 Διατήρηση του τελικού -ν Εντοπίζεται κυρίως στις πιο κάτω περιπτώσεις: Στα ουδέτερα : π.χ. το πρόσωπον, το μάρμαρον, Στα αρσενικά : π.χ. τον άνθρωπον, τον ήλιον, Στα θηλυκά : π.χ. την τιμήν, την κάραν, την δόμην Στα ρήματα : γ΄ ενικό: εβασίλεψεν ανέδοξεν, Ανέφανεν α΄ πληθυντικό: τραβούμεν, τανούμεν, ρέσσουμεν γ΄ πληθυντικό: τραβούσιν, λαλούσιν, εδιψάσασιν

13 Διατήρηση αρχαίων καταλήξεων ρημάτων  Η κατάληξη - ουσιν στο γ΄ πληθυντικό ενεστώτα της ενεργητικής φωνής. Π.χ. πονούσιν, λαλούσιν, καρτερούσιν  Η κατάληξη –ασιν Π.χ. Στον δρόμον που επηαίνασιν επεινάσασιν, τζιαι εκάτσασιν να φάσιν τζιαι εδιψάσασιν  Η αρχαία κατάξηξη –σκω που φανερώνει ότι το υποκείμενο αρχίζει να κάνει ή να πάσχει εκείνο που το πρωτότυπο φανερώνει π.χ. ξερανίσκει το δέντρο, ριμανίσκει ο καρπός, πολλυνίσκει το νερό, γιανίσκει η πληγή

14 Λείψανα Απαρεμφάτου  Σώζονται περισσότερα λείψανα έναρθρου απαρεμφάτου αντί ουσιαστικού, από ότι στην κοινή νεοελληνική, τα περισσότερα από τα οποία μετατράπηκαν αργότερα σε ουσιαστικά. Π.χ. Το δειν του= το βλέμμα του το πειν του= τα λόγια του το πατείν του= το πάτημά του Π.χ. Το βαφτίσειν έγινε βαφτίσιν το καθίσειν έγινε καθίσιν το μοιράσειν έγινε μοιράσιν

15 Συντάξεις Αρχαίες  Πολλά ρήματα συντάσσονται με την πτώση που συντάσσονταν στα Αρχαία Ελληνικά και όχι στην πτώση που συντάσσονται στα Νέα Ελληνικά. Π.χ. Λησμονά του χάρου, ακούω του γονιού, κάφκεται του ππαρά  Επίταξη του αντικειμένου Π.χ. Είπεν του, λαλεί του- Είπεν αυτώ ακλούθα μου- ακολουθήτω μοι

16 Κλίση ρημάτων  Η συλλαβική αύξηση στην κυπριακή διάλεκτο διατηρείται και όταν ακόμα δεν τονίζεται, όπως και στα Αρχαία Ελληνικά Π.χ. Ελύσαμεν το πρόβλημα Εχάσετε τον αγώνα  Το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο έχει διπλό τύπο Π.χ. χάσκω- χάσκουσιν και χάσκουν λαλώ- λαλούσιν και λαλούν

17 Τα πιο πάνω καταδεικνύουν  Την Ελληνικότητα της Κυπριακής διαλέκτου  Τη διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας