Δημήτρης Λαμπρούλης1 Διοίκηση ΜΜΕ. Παρουσίαση, Δρ. Δημήτρης Λαμπρούλης.

Παρουσίαση με θέμα: "Δημήτρης Λαμπρούλης1 Διοίκηση ΜΜΕ. Παρουσίαση, Δρ. Δημήτρης Λαμπρούλης."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Δημήτρης Λαμπρούλης1 Διοίκηση ΜΜΕ. Παρουσίαση, Δρ. Δημήτρης Λαμπρούλης.

2 Δημήτρης Λαμπρούλης2 Υπευθυνότητα. Υπευθυνότητα. Οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες αναζητούν και θέλουν να τους αναγνωρίζεται πλήρως και η επιτυχία και η αποτυχία. Θέλουν να αισθάνονται την υπευθυνότητα γιαυτό το οποίο δημιουργούν τόσο προς την θετική όσο και προς την αρνητική πλευρά. Θέλουν να αισθάνονται ότι κρατούν την τύχη τους στα χέρια τους. Γιαυτό αναζητούν συνεχώς την πληροφόρηση ως προς την πορεία των προσπαθειών τους και την αποτελεσματικότητα τους, ώστε να γνωρίζουν πως “βαδίζουν.

3 Δημήτρης Λαμπρούλης3 Υπευθυνότητα.  Κριτήρια για το μέγεθος της επιτυχίας τους χρησιμοποιούνται διάφορα μέτρα όπως πχ. Η απόδοση των επενδύσεων ή η ποσοστιαία ανάπτυξη κερδών κλπ.  Το κέρδος λοιπόν το θεωρούν σαν ένα μέτρο της επιτυχίας τους μέσα στην “πίατσα” και όχι σαν στόχο. Προσπαθούν και καταβάλουν αρκετή δραστηριότητα για πράγματα και θέματα που φέρνουν κέρδος όχι υποχρεωτικά γιατί τους ενδιαφέρει το κέρδος, αλλά γιατί είναι αρκετά σαφές και μετρήσιμο μέτρο επιτυχίας.  Αρκετοί θεωρούν το κέρδος σαν ανταμοιβή για την επιτυχία τους στην ανάληψη κινδύνων αποτυχίας, που οι άλλοι δεν δέχονται να αναλάβουν.

4 Δημήτρης Λαμπρούλης4 Καινοτόμηση. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα των επιτυχημένων επιχειρηματιών είναι η καινοτόμηση. Η καινοτόμηση είναι το πιο χαρακτηριστικό των επιτυχημένων επιχειρηματιών. Οι επιχειρηματίες ασχολούνται με το άγνωστο. Κάνουν και διευθύνουν νέα και διαφορετικά πράγματα από τα συνηθισμένα. Έτσι προσφέρουν περισσότερες νέες λύσεις για υπάρχοντα προβλήματα, παρά αναπτύσσουν δικαιολογίες για την εκτέλεση παλαιών μεθόδων και τρόπων. Καινοτομία είναι η αξιοποίηση της ιδέας σε χρήσιμα αγαθά ή υπηρεσίες. π.χ. Το τρανζίστορ είναι μια παλαιότερη αμερικάνικη ιδέα και εφεύρεση, την οποία όμως αξιοποίησαν οι Ιάπωνες για την δημιουργία καινούργιων και χρήσιμων προϊόντων που ικανοποιούν ανάγκες ήδη υπάρχουσες.

5 Δημήτρης Λαμπρούλης5 Ανάπτυξη επιχειρηματιών. Ποιο είναι λοιπόν το προφίλ των επιτυχημένων επιχειρηματιών; Εάν πράγματι γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά των επιτυχημένων επιχειρηματιών, είναι ταυτόχρονα δυνατό να αναπτύξουμε και τα χαρακτηριστικά αυτά, σε νέα κυρίως άτομα, ώστε να δημιουργήσουμε επιτυχημένους επιχειρηματίες. Κατ' αρχήν θα πρέπει να διευκρινίσουμε, ότι η διαπίστωση κάποιων κοινών χαρακτηριστικών σε επιτυχημένους επιχειρηματίες δεν σημαίνει ταυτόχρονα ότι όλοι οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες έχουν τα στοιχεία αυτά και μάλιστα στον ίδιο βαθμό εντάσεως, ούτε ότι κάθε επιχειρηματίας ή κάθε άτομο που έχει τα χαρακτηριστικά αυτά είναι υποχρεωτικά και επιτυχημένο. Η επιχειρηματικότητα βρίσκεται σε κάποια συνάρτηση με την κοινωνική καταγωγή των επιχειρηματιών. Εκείνοι οι γονείς δηλ και εκείνα τα περιβάλλοντα που προτρέπουν τα παιδιά τους σε επιτεύγματα καθώς και σε αυτοεξάρτηση και όχι σε υπερβολική πειθαρχία ενδέχεται να δημιουργήσουν προϋποθέσεις αναπτύξεως επιχειρηματικού πνεύματος.

6 Δημήτρης Λαμπρούλης6 Καινοτόμηση. Λέγεται ότι οι Έλληνες, οι Εβραίοι, οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι είναι από τις εθνότητες εκείνες που παρουσιάζουν εντονότερη επιχειρηματικότητα από άλλες. Επίσης θα πρέπει να πούμε ότι το πνεύμα της ατομικότητας δεν παρουσιάζεται σαν χαρακτηριστικό των επιτυχημένων επιχειρηματιών. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν επιτυχημένοι και μάλιστα πολύ επιτυχημένοι επιχειρηματίες, οι οποίοι δεν έχουν έντονη ατομικότητα, αλλά προτιμούν να εργάζονται ατομικά με άλλα άτομα. Η ομαδικότητα προφανώς τους δραστηριοποιεί ή τους συγκρατεί ή τους βάζει στη “σωστή κατεύθυνση”.

7 Δημήτρης Λαμπρούλης7 Καινοτόμηση. Οι σπουδαιότερες συνέπειες (Θετικές ή αρνητικές) που προκύπτει από την επιχειρηματική δραστηριότητα είναι: a) Μια βασική θετική συνέπεια από την επιχειρηματική δραστηριότητα είναι η ικανοποίηση, την οποία αντλούν τα άτομα αυτά από το γεγονός ότι είναι “αφεντικά” του εαυτού τους και ότι λογοδοτούν για τις επιτυχίες και αποτυχίες τους μόνο στον εαυτό τους και με προσωπική οικονομική ευθύνη. Β) Μια άλλη συνέπεια είναι ότι όταν υπάρχουν κέρδη αυτά δεν τα απολαμβάνει ο επιχειρηματίας για βελτίωση της προσωπικής του ζωής, αλλά συνήθως τα ξανα-επενδύει για να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες για ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία. Γ) Μια αρνητική συνέπεια της επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι ο κίνδυνος αποτυχίας και οικονομικής καταστροφής, τον οποίο διατρέχουν τα άτομα αυτά.

8 Δημήτρης Λαμπρούλης8 Καινοτόμηση. Όσο πιο επικίνδυνη είναι μια επένδυση τόσο πιο μεγάλο είναι και το κέρδος που θα προκύψει, αν το εγχείρημα επιτύχει. Η επιχειρηματική αποτυχία δεν είναι χαμένο μόνο το άτομο που την προξένησε, αλλά και σε ευρύτερη έκταση όλη η κοινωνία λόγω των πόρων που σπαταλούνται και οι οποίοι πάντοτε ως γνωστό βρίσκονται σε στενότητα. Η ψυχολογική αντίδραση στην αποτυχία δεν είναι ίδια για όλους τους επιχειρηματίες. Για ορισμένους η αποτυχία είναι το έναυσμα που τους ξυπνά τον εγωισμό, τους ζωντανεύει περισσότερο την επιθυμία να αποδείξουν στον εαυτό τους ότι είναι ικανοί για μεγάλες επιτυχίες και ως εκ τούτου τους δραστηριοποιεί ακόμη περισσότερο.

9 Δημήτρης Λαμπρούλης9 Περιβάλλον αξιών. Στο τμήμα αυτό θα εξετάσουμε τις διάφορες πλευρές του γενικού περιβάλλοντος που επιδρούν στην διαμόρφωση της επιχειρηματικότητας στα άτομα. Θα εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο το περιβάλλον των κοινωνικών και ηθικών αξιών, το κοινωνικό-οικογενειακό περιβάλλον και το εξωτερικό περιβάλλον, επιδρούν στη διαμόρφωση ενός επιχειρηματικού πνεύματος στα άτομα. Πρίν ιδρυθεί μια εταιρεία, ο επιχειρηματίας έχει ήδη πάρει απόφαση να χαράξει ένα δικό του μονοπάτι. Την απόφαση αυτή την παίρνει κάτω από ορισμένα εξωτερικά και εσωτερικά κίνητρα.

10 Δημήτρης Λαμπρούλης10 Περιβάλλον αξιών. Υποστηρίζεται ότι ο αριθμός των επιχειρηματιών που εμφανίζονται σε μια χώρα εξαρτάται από τις ηθικές, κοινωνικές και οικονομικές αξίες που επικρατούν σε αυτήν την κοινωνία. Εάν με τις αξίες αυτές αντιμετωπίζεται θετικά ή επιχειρηματική δραστηριότητα, τότε οι νέοι στρέφονται σε επιχειρηματική καριέρα και αντίθετα. Ένα οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον βοηθά την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας όταν: a) τονίζει την ατομικότητα και όχι την ομοιομορφία των ατόμων. β)προβάλλει την αρχή ότι η αμοιβή είναι ανάλογη με την αξία και τις προσπάθειες των ατόμων. Γ) Τονίζει ότι τα άτομα μόνο με τις δυνατότητες και ικανότητες τους ξεπερνούν τα προβλήματά τους. δ) προβάλλει περισσότερο τα επιτεύγματα των επιχειρηματιών κα όχι τις αδύναμες πλευρές τους.

11 Δημήτρης Λαμπρούλης11 Περιβάλλον αξιών. Υποστηρίζεται, ότι για να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας θα πρέπει να υπάρχει ένα περιβάλλον με τα εξής χαρακτηριστικά α) να επικρατεί το πνεύμα περιπέτειας β) να υπάρχει σύστημα ισχυρών κινήτρων Γ) να είναι προσιτή η χρησιμοποίηση παραγωγικών μέσων από τα άτομα που πρόκειται να ακολουθήσουν την επιχειρηματική καριέρα. Το περιβάλλον μπορεί να είναι εχθρικό προς την επιχειρηματικότητα όταν λαμβάνουν χώρα τα εξής: – Οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζονται σαν απατεώνες και εκμεταλλευτές. – Δεν είναι αποδεκτή ή εφαρμόσιμη η αρχή “όσο προσπαθείς τόσο θα αμείβεσαι”. – Δεν συγχωρούνται κοινωνικά οι αποτυχίες. Αν επικρατήσει ότι οι επιχειρηματίες είναι απατεώνες και εκμεταλλευτές, κάτι τέτοιο θεωρείται από την κοινωνία ανήθικο, τότε ο νέος θα το σκεφτεί πολύ να κάνει δική του επιχείρηση. Αν καλλιεργηθεί η εντύπωση ότι οι επιχειρηματίες είναι άτομα που προσπαθούν με τις ικανότητες τους και την σκληρή δουλεία κάτι που θα οφελήσει τους ίδιους και την κοινωνία, τότε ενθαρρύνονται οι νέοι να στραφούν στη δημιουργία επιχειρήσεων.

12 Δημήτρης Λαμπρούλης12 Περιβάλλον αξιών. Αν κυριαρχεί η εντύπωση ότι κανείς αμείβεται με βάση τις γνωριμίες που κάνει και όχι με την δουλεία τους, τότε οι νέοι χάνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Αν στην κοινωνία κυριαρχεί η αρχή ότι ανάλογα με αξία και την προσπάθεια προοδεύουν και ανταμείβονται τα άτομα, τότε οι νέοι θα αναπτύξουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους ή αλλιώς το συναίσθημα τους “εσωτερικού ελέγχου”, κάτι που θα τους εφοδιάσει μ' ένα πολύ σημαντικό και απαραίτητο χαρακτηριστικό της επιχειρηματικότητας. Αν στην κοινωνία επικρατήσει η άποψη ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει να είναι οι ίδιοι και να κάνουν κάνουν τα ίδια, τότε το συναίσθημα της ατομικότητας μειώνεται ή εξαφανίζεται και το επιχειρηματικό πνεύμα μετατρέπεται σε υπαλληλικό.

13 Δημήτρης Λαμπρούλης13 Περιβάλλον αξιών. Η αποτυχία είναι τόσο συνυφασμένη με την ανθρώπινη προσπάθεια όσο και η επιτυχία. Όταν η αποτυχία είναι αιτία παραγκωνισμού ατόμων τότε δεν μπορεί να αναμένει κανείς σε αυτή την κοινωνία να αναλαμβάνονται σημαντικές επιχειρηματικές προσπάθειες. Στην περίπτωση που το λάθος συγχωρείται κοινωνικά, αυτό μετατρέπεται σε εμπειρία και γνώση για τον επιχειρηματία ο οποίος θα ξαναπροσπαθήσει με περισσότερες τώρα ελπίδες επιτυχίας.

14 Δημήτρης Λαμπρούλης14 Περιβάλλον αξιών. Δεν αρκεί να υπάρχει μόνο φιλικό περιβάλλον για τη γέννηση της επιχειρηματικότητας, θα πρέπει επίσης να υπάρχει “αξιοκρατικό” περιβάλλον για την ανάπτυξή της. Η ελληνική κοινωνία σε γενικές γραμμές ευνοεί την επιχειρηματικότητα. Από τους αρχαίους χρόνους οι προγονοί μας με τον μύθο του Ερμή είχαν σχεδόν θεοποιήσει την τέχνη του εμπορίου και των καινοτομιών. Το εμπορικό πνεύμα, η εξυπνάδα και η μεγάλη δραστηριότητα των επιχειρηματιών ήταν στοιχεία που βοηθούσαν στην ανάπτυξη του πλούτου της αρχαίας Ελλάδας. Η Ελληνική κοινωνία επικροτεί τις επιχειρηματικές επιτυχίες, αλλά τα τελευταία χρόνια, η εύκολη επιτυχία, ο πλουτισμός ορισμένων επιχειρηματιών έχει προκαλέσει μια κοινωνική επιφυλακτικότητα.

15 Δημήτρης Λαμπρούλης15 Κοινωνικό -οικογενειακό περιβάλλον. Σύμφωνα με τον Weber (1904-5) η προτεσταντική ηθική ήταν το κλειδί για την ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ευρώπη. Η ερμηνεία αυτή δεν μπορεί να δώσει εξηγήσεις για μια παρόμοια ανάπτυξη σε άλλες κοινωνίες και άλλους χώρους (π.χ. Για την Ιαπωνία). Αυτό που έκανε ο Προτεσταντισμός δεν ήταν να αυξήσει το καπιταλιστικό πνεύμα, αλλά όπως υποστηρίζει ο Hill (1961), να υπερπηδήσει ορισμένα εμπόδια που είχε θέσει ο καθολισμός.

16 Δημήτρης Λαμπρούλης16 Κοινωνικό -οικογενειακό περιβάλλον. Τα κίνητρα των επιχειρηματιών και η στάση τους έναντι του κέρδους έλκουν την καταγωγή τους από την κοινωνία. Οι αποφάσεις τους επηρεάζονται από τις αξίες και τους περιορισμούς που θέτει η κοινωνία στην ανάληψη κινδύνου (ριψοκίνδυνοι ή μη) στην αξία της οικονομικής ελευθερίας και στη στάση της έναντι του πλούτου. Η επιχειρηματική επιδίωξη δεν ξεκινά μόνο από την απόκτησή πλούτου αλλά και από τις παραδοσιακές αξίες του κύρους και των παραδοσιακών εννοιών της καλής ζωής. Εάν το ηθικό, κοινωνικό, θρησκευτικό κλπ περιβάλλον ενθαρρύνει και προβάλλει σαν αξία της ζωής να έχει κανείς δική του επιχείρηση, τόσο θα αυξηθεί η επιχειρηματικότητα. Επίσης η γενική στάση των επιχειρηματιών σε μια κοινωνία έναντι της αβεβαιότητας επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το εάν η κοινωνία αυτή είναι αισιόδοξη ή απαισιόδοξη. Το κοινωνικό περιβάλλον είναι θετικό για τον επιχειρηματία όταν τον εφοδιάζει με εμπειρίες, πληροφορίες, γνώσεις της αγοράς, οικονομικές και κοινωνικές γνωριμίες κλπ.

17 Δημήτρης Λαμπρούλης17 Κοινωνικό -οικογενειακό περιβάλλον. Υπάρχει διαφορά μεταξύ της επιθυμίας να γίνει κάποιος επιχειρηματίας και της δυνατότητας ή εφικτότητας να το πετύχει. Εάν παραγνωρίσουμε τα προσωπικά του χαρακτηριστικά και ικανότητα, τότε το άμεσο περιβάλλον διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εφικτότητα να γίνει κανείς επιχειρηματίας. Από εμπειρικές μελέτες έχει δειχθεί ότι – Εάν το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον βοηθήσει χρηματικά τον επίδοξο επιχειρηματία, τότε η δυνατότητα του να ιδρύσει επιχείρηση αυξάνεται, και – Εάν αρκετά άτομα από το στενό οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου επιτύχει σαν επιχειρηματίας, τότε το άτομο αυτό παίρνει ισχυρά ερεθίσματα για να ακολουθήσει την επιχειρηματική καρίερα. Απο την προηγούμενη ανάλυση μπορούμε να σημειώσουμε συμπερασματικά, ότι η εφικτότητα ή δυνατότητα του ατόμου να ιδρύσει δική του επιχείρηση μειώνεται από τις εξής καταστάσεις α) τους φραγμούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, θρησκευτικούς κλπ που εμποδίζουν τον επιχειρηματία να προσεγγίσει οικονομικούς πόρους και ιδιαίτερα κεφάλαια β) την ταξική κατανομή των ατόμων στην κοινωνία που εμποδίζει την κινητικότητα τους προς τα άνω και προς τα κάτω (π.χ αριστοκρατικές, κομματικές κλπ κοινωνίες) και γ) την άνιση αντιμετώπιση των ατόμων από το κράτος.

18 Δημήτρης Λαμπρούλης18 Κοινωνικό -οικογενειακό περιβάλλον. Από το άλλο μέρος, η εφικτότητα ή δυνατότητα του ατόμου να ιδρύσει δική του επιχείρηση θα εξαρτηθεί αναλογικά από 1) τον αριθμό των συγγενών και φίλων που είχαν δική τους επιχείρηση 2) την εκπαίδευση που έχει το άτομο ώστε να σταθμίσει επαρκέστερα τις δυνατότητες του και 3) την εμπειρία του ατόμου από την εργασία του σε μικρές επιχειρήσεις. Στην ελληνική κοινωνία, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Alexander (1964) υπήρξε κινητικότητα μεταξύ των τάξεων και ανυπαρξία αριστοκρατίας ή κάστας γι αυτό και οι επιχειρηματίες προέρχονταν από όλα τα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα. Πολλοί επίσης Έλληνες κατάγονταν από την χαμηλότερη οικονομική τάξη και ήταν αυτοδημιούργητοι. Δεν υπήρξαν στην Ελλάδα αρνητικά ταμπού για την εξάσκηση της επιχειρηματικότητας. Αντίθετα, η επιτυχία στον επιχειρηματικό και οικονομικό τομέα αναβίβαζε το άτομο κοινωνικά και αποκτούσε το σεβασμό της κοινωνίας. Μάλλον η ίδια η κατάσταση επικρατεί και σήμερα παρά τις πολλές φορές αντικοινωνική συμπεριφορά κάποιων επιχειρηματιών και την κατακραυγή που μερικές φορές ξεσήκωνε η συμπεριφορά αυτή.

19 Δημήτρης Λαμπρούλης19 Κοινωνικό -οικογενειακό περιβάλλον. Ο McCllelland (1976) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συμπεριφορά της οικογένειας αλλά και της κοινωνίας στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Παρατήρησε ότι εάν το κίνητρο για επιτεύγματα εμποτιστεί στην προσωπικότητα των παιδίων σε ηλικία μεταξύ των 6-8 ετών, τότε οι πιθανότητες να αναπτύξουν αυτά τα παιδία ένα πνεύμα επιχειρηματικότητας αυξάνονται. Εάν οι γονείς αφήνουν τα παιδία τους να έχουν περισσότερη ενεργή πρωτοβουλία στη ζωή και να αναπτύξουν τα χαρακτηριστικά ανεξαρτησίας που χρειάζεται να έχει ένας επιχειρηματίας, τότε οι πιθανότητες τα παιδία αυτά να γίνουν επιχειρηματίες αυξάνονται. Αντίθετα σε οικογένειες που η συμπεριφορά των γονέων προς τα παιδιά αυτά δεν αποκτούν ένα υψηλό κίνητρο για επιτεύγματα. Αυτό κυρίως συμβαίνει στα παιδία των μεσαίων και μεγάλων εισοδηματικών τάξεων, οι γονείς των οποίων έχουν την δυνατότητα να καλύπτουν οικονομικά τις ανάγκες των παιδίων τους και δεν τους αφήνουν να φροντίσουν τον εαυτό τους και να αναπτύξουν ανεξαρτησία δράσης.

20 Δημήτρης Λαμπρούλης20 Κοινωνικό -οικογενειακό περιβάλλον. Επομένως, προαπαιτούμενο για την ανάπτυξη ισχυρού κινήτρου για επιτεύγματα στα παιδία- που είναι από τα βασικά στοιχεία αναπτύξεως μιας προσωπικότητας επιχειρηματία- είναι οι γονείς να υποστηρίζουν και να ενθαρρύνουν τις πράξεις δημιουργίας και ανεξαρτησίας δράσεως των παιδιών τους. Το οικογενειακό περιβάλλον συνεπώς, επιδρά στη διαμόρφωση των ενός υψηλού βαθμού επιθυμίας για επιτυχίες. Υποστηρίζεται, μετά από έρευνες ψυχολογικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα, ότι έχουν τέτοιο υψηλό βαθμό τα άτομα που το περιβάλλον τους είχε τα εξής χαρακτηριστικά 1. Όσο υψηλότερο βαθμό επιθυμίας για επιτυχίες είχαν οι γονείς, τόσο έβαζαν υψηλότερους στόχους στα παιδιά τους για να επιτύχουν. 2. Όσο υψηλότερο βαθμό επιθυμίας για επιτυχίες είχαν οι γονείς, τόσο και έδειχναν συναισθηματική ανάμειξη στις δραστηριότητες των παιδίων τους. 3. Τα παιδία που είχαν υψηλό βαθμό επιθυμίας για επιτυχίες δεν είχαν πολύ αυταρχικούς γονείς.

21 Δημήτρης Λαμπρούλης21 Κοινωνικό -οικογενειακό περιβάλλον. Όσον αφορά το ρόλο της οικογένειας, όλα δείχνουν ότι η άνετη σχέση μεταξύ γονέων και παιδιών είναι περισσότερο εποικοδομητική για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του επιχειρηματία παρά η ανταγωνιστική και τεταμένη. Επίσης όσον αφορά το ρόλο της οικογένειας στη διαμόρφωση των επιχειρηματικών χαρακτηριστικών στο παιδί, έχει παρατηρηθεί, ότι η εργασία που κάνουν οι γονείς πολλές φορές επηρεάζει αυτή των παιδιών. Από την άλλη το παιδί του επιχειρηματία δέχεται κάποιες αρνητικές επιδράσεις στην ανάπτυξη της επιχειρηματικής δράσης όπως το άγχος της δουλείας, οι πολλές ώρες εργασίας, η περίπτωση αποτυχίας του πατέρα στην εργασία.