ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΕ ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΙΜ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΒΑΛΙΩΤΗΣ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΕ ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΙΜ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΒΑΛΙΩΤΗΣ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΕ ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΙΜ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΒΑΛΙΩΤΗΣ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ

2 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 2 Εισαγωγή Ο αυτισμός αποτελεί διαφορετικό τρόπο σκέψης. Τα παιδιά με αυτιστικό τρόπο σκέψης βλέπουν τον κόσμο από διαφορετική οπτική γωνία σε σχέση με την πλειοψηφία των άλλων παιδιών. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένες φορές η συμπεριφορά τους φαίνεται περίεργη και δύσκολη να κατανοηθεί. Επομένως θα μάθουν για τον κόσμο ακολουθώντας άλλη οδό. Τα παιδιά με τέτοιο τρόπο σκέψης μπορούν να εντοπιστούν σε όλα τα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος.

3 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 3 Περί Αυτισμού «Ο αυτισμός δεν αποτελεί μια μεμονωμένη κατάσταση αλλά μια συλλογή καταστάεων που έχουν κοινά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς». Ο αυτισμός και οι συνθήκες του φάσματος αυτισμού μπορούν κατά συνέπεια να περιγραφούν ως οι δυσκολίες απασχόλησης σε μια από κοινού αφήγηση: αποτελούνται από διαφορετικό τρόπο σκέψης. τα παιδιά με αυτιστικό τρόπο σκέψης βλέπουν τον κόσμο διαφο- ρετικά σε σχέση με την πλειοψηφία των άλλων παιδιών. Η συμπε ριφορά τους ορισμένες φορές είναι παράξενη και γίνεται δύσκο- λα κατανοητή. Επομένως, θα γνωρίσουν τον κόσμο με άλλη προσέγγιση, καθώς η αντίληψή τους στερείται ενός κοινού και μοιρασμένου θεμελίου εκμάθησης με τους άλλους.

4 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 4 Ορολογία Ο αυτισμός έχει οριστεί ως η αναπτυξιακή δυσκολία που συνδυάζει: ασυνήθιστη εξέλιξη ή βλάβες στην κοινωνική κατανόηση, ασυνήθιστη εξέλιξη ή βλάβες στην επικοινωνία, ακαμψία στη σκέψη και τη δράση. Αυτή η «τριάδα βλαβών» (Wing 1996) εντοπίζεται σε παιδιά με φάσμα αυτισμού. Στην περίπτωση του αυτισμού οι παραπάνω δυσκολίες είναι συχνά σοβαρές και συνδέονται με μαθησιακές δυσκολίες. Το αυτιστικό φάσμα ό όρος «αυτιστικό φάσμα» εισήχθη από την Wing (1991), σύμφω- να με την οποία η βασική διαταραχή του αυτισμού είναι η κοινωνική δυσκολία ανεξαρτήτως από τη νοητική κατάσταση του ατόμου.

5 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 5 Ορολογία Σύνδρομο Asperger το σύνδρομο Asperger χαρακτηρίζεται από την ίδια τριάδα βλα- βών όπως και ο αυτισμός, αλλά χωρίς να σημειώνονται σημαντι- κές μαθησιακές δυσκολίες ή δυσκολίες στη δομή της γλώσσας. τα χαρακτηριστικά του αυτισμού είναι συχνά πιο περίπλοκα στα παι- διά με σύνδρομο Asperger, αν και τα αποτελέσματά τους μπορεί να είναι εξίσου σοβαρά. Η αδεξιότητα συνδέεται με αυτή την κατάσταση. Επιληψία και αυτισμός Σύμφωνα με ερευνητικά ευρήματα ένα ποσοστό 20-30% των ατό- μων με αυτισμό εμφανίζει επιληπτικές κρίσεις. μεγαλύτερη πιθα- νότητα να εμφανίσουν επιληψία έχουν τα κορίτσια, άτομα με βα- ριά γνωστική μειονεξία ή με λεκτική ακουστική αγνωσία ή με κινη- τικές διαταραχές, καθώς και όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό επιληψίας (Kagan –Kushnir et al., 2005).

6 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 6 Ορολογία Άλλες συγγενείς διαταραχές Υπάρχουν πολλές άλλες παθολογικές καταστάσεις που συνδέο- νται ορισμένες φορές με τον αυτισμό: η σημασιολογική - πραγματική γλωσσική διαταραχή, η αναταραχή υπερδραστηριότητας – προσοχής - ελλείμματος, το σύνδρομο Landau-Klefner, το σύνδρομο Ret, η δι- εμμονή - καταναγκαστική διαταραχή, το σύνδρομο Tourete, οι παιδι- κές διαταραχές λόγω αποσύνθεσης, η μη-λεκτική μαθησιακή διατα- ραχή και η αποφυγή παθολογικών απαιτήσεων.

7 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 7 Χαρακτηριστικά του αυτισμού Σύμφωνα με τη Newson (1977) τα διαγνωστικά κριτήρια του αυτισμού είναι τα ακόλουθα: διαταραχή του λόγου διαταραχή στις κοινωνικές σχέσεις ακαμψία της σκέψης τα κριτήρια της Wing (1991) που οριοθέτησε και το αυτιστικό φάσμα, σχετίζονται όλα με το θέμα της κοινωνικότητας και διαχωρίζονται σε: διαταραχή των κοινωνικών σχέσεων διαταραχή της κοινωνικής επικοινωνίας διαταραχή της κοινωνικής κατανόησης και φαντασίας Μέσω των παραπάνω κριτηρίων προκύπτουν κατά τη Wing τρεις τύποι αυτιστικών ατόμων: ό πρώτος τύπος είναι ο «αποτραβηγμένος», ο οποίος δεν έχει κανένα απολύτως ενδιαφέρον για κοινωνικές επαφές και για άλλους ανθρώπους. ό δεύτερος τύπος είναι ο «παθητικός», ο οποίος δεν επιζητά, αλλά απλώς αποδέχεται τις κοινωνικές επαφές. ό τρίτος τύπος είναι ο «ιδιόρρυθμος», ο οποίος αναζητά κοινωνικές επαφές για προσωπικό του όφελος

8 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 8 Τυπικές συμπεριφορές παιδιών σε φάσμα αυτισμού Τυπικές συμπεριφορές παιδιών στο φάσμα αυτισμού Διαθέτουν αίσθηση του χιούμορ, αλλά δεν το μοιράζονται με τους άλλους. Δυσκολεύονται να κατανοήσουν το χιούμορ των υπολοίπων. Χρησιμοποιούν τα μάτια, για να επικοινωνήσουν με έναν ασυνήθιστο τρόπο. Δε εκδηλώνουν ενδιαφέρον σε ό,τι εστιάζουν οι άλλοι. παρουσιάζουν έλλειψη έκφρασης στο πρόσωπο ή οι εκφράσεις τους δεν αρμόζουν στην περίπτωση. Δυσκολεύονται να αντιληφθούν το τι υπονοούν οι λέξεις και να κατανοήσουν τα εξαγόμενα συμπεράσματα. Δίνουν απίθανους λόγους για τη συμπεριφορά των άλλων. Δεν ενδιαφέρονται προφανέστατα για τους άλλους. παρακολουθούν τους άλλους πολύ έντονα. στέκονται πολύ κοντά ή πολύ μακριά. Έχουν ελάχιστους φίλους και παρουσιάζουν δυσκολίες στη δημιουργία φιλικών σχέσεων. προτιμούν να βρίσκονται εκτός κοινωνικών ομάδων. τους αρέσουν τα παιχνίδια που οργανώνονται χρησιμοποιώντας αυστηρούς κανόνες ή εκείνα που δημιουργούν μόνοι τους.

9 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 9 Τυπικές συμπεριφορές παιδιών σε φάσμα αυτισμού τείνουν να μη μοιράζονται τα ενδιαφέροντα τους με άλλους, ή να μην επισημαίνουν τα πράγματα ή να μην κάνουν σχολιασμούς πάνω στα ίδια θέματα, όπως κάνουν συνήθως τα ανεπτυγμένα παιδιά. Δυσκολεύονται στον προγραμματισμό. Δεν αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων ή τις απόψεις τους ως κατάλληλες. τείνουν να μιλούν εκτενέστατα γύρω από ένα θέμα ενδιαφέροντος. Εκφράζουν υπερβολικό ενδιαφέρον για ασυνήθιστα θέματα, αντικείμενα ή άτομα. Επαναλαμβάνουν ανάρμοστες ενέργειες, όπως το χτύπημα των ποδιών μέσα στην αίθουσα. Αναπτύσσουν μοντέλα επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς, λ.χ. επιμένουν να ακολουθούν πάντοτε την ίδια διαδρομή για το σχολείο. Εν γνώσει τους επαναλαμβάνουν αρνητικές συμπεριφορές, όπως να ανοιγοκλείνουν τα φώτα. Στριφογυρίζουν αντικείμενα με δεξιοτεχνία.

10 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 10 Τυπικές συμπεριφορές παιδιών σε φάσμα αυτισμού παρέχουν εξηγήσεις για τη συμπεριφορά τους και δείχνουν λίγη έγνοια για τις ανάγκες ή τα ενδιαφέροντα των άλλων. σπάνια παρηγορούν ή καθησυχάζουν τους άλλους, όταν είναι στεναχωρημένοι. Δυσκολεύονται να συνεργαστούν με άλλα παιδιά. τείνουν να μην μιμούνται τα άλλα παιδιά ή να υιοθετούν συνήθειες εφάμιλλων πολιτισμών. Φαίνονται μεγαλύτερα από την πραγματική τους ηλικία λόγω ενός τρόπου έκφρασης ενηλίκων. Δεν μπορούν να καταλάβουν πράγματα με τον τρόπο που τα αντιλαμβάνονται τα υπόλοιπα παιδιά. μιλάνε ασυνήθιστα δυνατά ή ασυνήθιστα χαμηλόφωνα. παρουσιάζουν δυσκολίες στην υιοθέτηση συμπεριφορών σε διαφορετικά ακροατήρια. Μπορεί να χρησιμοποιήσουν απέναντι στο δάσκαλό τους τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούν με τους συνομήλικούς τους στην παιδική χαρά

11 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 11 Θεραπευτικές προσεγγίσεις και παρεμβάσεις α. Προγράμματα πρώιμης παρέμβασης τα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης ασχολούνται με το να δι- δάξουν στα παιδιά με αυτισμό βασικές δεξιότητες αναφορικά με την κοινωνία, την εκπαίδευση και την καθημερινότητα από την πρώ- τη περίοδο της διάγνωσης της διαταραχής. Τα προγράμματα αυ- τά συνήθως γίνονται στο σπίτι των παιδιών με τη βοήθεια και την υποστήριξη των γονέων (Κυπριωτάκης, 1995). Δύο είναι τα πιο γνωστά προγράμματα πρώιμης παρέμβασης ή υπο στήριξης: το πρώτο είναι δημιούργημα του Δρ. Ivar Lovaas (Lovaas Insitute) και το δεύτερο είναι του Δρ. Jacques May (May Institute) (Κυπριωτάκης, 1995). Και τα δύο προγράμματα λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή με τη σταδιακή πρόσληψη πληροφοριών ανάλογα με τις ανάγκες των παιδιών. στο πρώτο στάδιο η πρόσληψη των πληροφοριών αυ- τών γίνεται αναφορικά με το φαγητό και το παιχνίδι που χαρακτη- ρίζουν τη νηπιακή ηλικία και έπειτα σταδιακά αντικαθιστώνται με

12 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 12 Θεραπευτικές προσεγγίσεις και παρεμβάσεις τη μάθηση τρόπων κοινωνικής συμπεριφοράς στα παιδιά, ώστε αυ- τά να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες της καθημερινότη- τας. στις περιπτώσεις παιδιών με αυτιστική συμπεριφορά οι θερα- πευτές παριστάνουν ότι δεν υπάρχει (Κυπριωτάκης, 1995). Ο Κυπριωτάκης (1995) σημειώνει ότι ύστερα από μελέτη και των δύο προγραμμάτων διάρκειας δύο ετών μεγαλύτερα ποσοστά επι- τυχίας είχε το Lovaas, αφού το 49% των παιδιών που το ακολού- θησαν μπόρεσαν να έχουν λειτουργική εκπαίδευση και κανονική νοημοσύνη. β. Θεραπείες αισθητηριακής ολοκλήρωσης Μιλώντας για θεραπείες αισθητηριακής ολοκλήρωσης εννοούμε θεραπείες που απευθύνονται σε μία από τις πέντε αισθήσεις. Μία από αυτές τις θεραπείες είναι το πρόγραμμα TEACCH- Δομημένη διδσκαλία (Treatment and Education of Autistic and related Communication- handicapped Children)(Βούλγαρης κ.α., 1997).

13 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 13 Διδασκαλία παιδιών σε φάσμα αυτισμού Τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού διαθέτουν μια μεγάλη ποικιλία εκπαιδευ- τικών αναγκών. Είναι σημαντικό να καθορίσουμε αυτές τις ανάγκες: και αυτές θα διαφέρουν από παιδί σε παιδί και από εποχή σε εποχή. Η Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση μπορεί να παρέχει τη γνώση, την εμπειρία και τα περιβάλλοντα που είναι κατάλληλα. Οι υπόλοιποι κερδίζουν σε μεγάλο βαθμό από τη συνδιδασκαλία με ομότιμούς τους σε ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον. Σε ιδανικό περιβάλλον κάθε σχολείο, μονάδα ή τάξη θα έπρεπε να παρέχει ένα κατάλληλο πακέτο βασισμένο στις ανάγκες κάθε ατό- μου, είτε πρόκειται για σύνηθες είτε για ειδικό περιβάλλον.

14 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 14 Ανάπτυξη δεξιοτήτων και στρατηγικών Ενθάρρυνση κοινού κώδικα επικοινωνίας με τους άλλους ανθρώπους. Τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού παρουσιάζουν δυσκολίες στο να μοιράζονται σκέψεις, συναισθήματα, έννοιες, προθέσεις και άλλες νοητικές εμπειρίες με τον κόσμο. Αν και θεωρούν άλλα πράγματα σημαντικά, δεν κλειδώνονται εύκολα σε μια φυσιολογική κοινωνική συμπεριφορά αλληλεπίδρασης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την παράλειψη ουσιωδών κοινωνικών και επικοινωνιακών πληροφοριών στις φυσιολογικές καθημερινές δραστηριότητες και μερικές φορές με παράξενη ή ακόμη και εκκεντρική συμπεριφορά. Κατά συνέπεια, καθώς το παιδί μεγαλώνει και μαθαίνει τον κόσμο, ίσως του διαφύγουν σημαντικές πληροφορίες για το πώς αγαπούν, μισούν, φοβούνται και επιθυμούν οι άλλοι άνθρωποι. Δε συλλέγουν πληροφορίες από τον τρόπο που αντιδρούν οι άλλοι άνθρωποι σε παρόμοιες καταστάσεις και στη συνέχεια τις φαντάζονται με το νου τους. Επειδή δεν καταλαβαίνουν πλήρως τη φύση της κοινής σκέψης και των συναισθημάτων, μπορεί να γίνουν κάπως αποκομμένοι από τον κοινωνικό κόσμο. η απομάκρυνση αυτή μπορεί να λάβει διάφορες μορφές: επιφυλακτικότητα, απομάκρυνση, σκληρή αδιαλλαξία, απόμακρη ή μερικές φορές ονειρώδης παθητικότητα, και ποικιλία κοινωνικών συμπεριφορών που οι άλλοι άνθρωποι βρίσκουν περίεργη. Αυτή η έλλειψη κοινωνικότητας αποτελεί μέρος της αυτιστικής κατάστασης

15 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 15 Κοινωνικές δεξιότητες για την κατανόηση των άλλων Η χρήση των ματιών Τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού πραγματοποιούν ως συνήθως λιγότερη οπτική επαφή σε σχέση με τα κανονικά αναπτυσσόμενα παιδιά και μπορεί να μη χρησιμοποιούν τα μάτια τους, για να τραβήξουν την προσοχή, για να κατευθύνουν την προσοχή των άλλων ή να ελέγξουν ότι έχουν (ή δεν έχουν) την προσοχή κάποιου άλλου. Ορισμένα από αυτά τα παιδιά χρησιμοποιούν σε υπερβολικό βαθμό τα μάτια τους για να επικοινωνήσουν: θα κοιτάζουν επίμονα το άτομο με το οποίο μιλάνε και δεν γνωρίζουν πότε να πάρουν το βλέμμα τους. Άλλα πάλι δε θα κοιτάζουν καθόλου το άτομο στο οποίο μιλάνε. Ορισμένα μπορεί να νιώσουν άβολα σε σχέση με τον τρόπο που κάποιος ενήλικας στρέφει τα μάτια του σε αυτά. μια πιο ήρεμη και φυσιολογική χρήση του βλέμματος μπορεί να αναπτυχθεί μέσω της σχέσης του παιδιού με το δάσκαλό του ή με κάποιον άλλο ενήλικα.

16 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 16 Καταμερισμός της προσοχής η ικανότητα του καταμερισμού της προσοχής με τους άλλους, και συνεπώς να μαθαίνει κανείς μαζί τους, αποτελεί μια βασική δυσκολία που βιώνουν τα παιδιά με αυτισμό. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί μέσω της αποφυγής του βλέμματος, με το να μην παρακολουθεί κανείς το πού κοιτάζει κάποιος άλλος ή να μη παρακολουθεί τη σειρά των σκέψεων κάποιου, και συνεπώς να δημιουργείται σύγχυση από τη γλώσσα τους. παρομοίως, για να ενθαρρυνθεί ο καταμερισμός της προσοχής, η έμφαση δεν πρέπει να δίνεται στην εκπαίδευση και τη διδασκαλία, αλλά στη δημιουργία πραγματικών λόγων για την παρακολούθηση μιας κατανεμημένης εστίασης. Οι δραστηριότητες πρέπει να γίνουν συναρπαστικές: να καταστεί η εστίαση της ομαδικής προσοχής μεγάλη και λαμπερή, το πιο συναρπαστικό πράγμα που είδαν τα παιδιά εκείνη την ημέρα.

17 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 17 Τα παιδιά με αυτισμό έχουν συχνά δυσκολίες στο να μετατρέπουν τα συναισθήματα των άλλων, και κατά συνέπεια στο να προσαρμόσουν ανάλογα τη συμπεριφορά τους. Αξίζει να τονιστούν οι εκφράσεις του προσώπου που συνδέονται με τα ποικίλα συναισθήματα, αλλά χωρίς κατανόηση της συναισθηματικής ταύτισης των συναισθημάτων: το παιδί με αυτισμό θα αντιμετωπίσει μεγάλες δυσκολίες στη χρήση αυτής της πληροφορίας. όι στρατηγικές που ακολουθούν προωθούν μια κατανόηση της συναισθηματικής ταύτισης σχετικά με το πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι. όι άλλοι στηρίζονται σε αυτό, για να βοηθήσουν τα παιδιά να σκεφτούν και μάλιστα να σκεφτούν γιατί οι άνθρωποι κάνουν ό,τι κάνουν. Το συναίσθημα ότι οι άλλοι άνθρωποι νιώθουν και καταλαβαίνουν τα συναισθήματα

18 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 18 Δημιουργία φίλων Πολλά παιδιά με αυτισμό έχουν την ίδια επιθυμία να μοιραστούν εμπειρίες μέσω της φιλίας, όπως τα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά. Άλλα, ιδιαίτερα τα παιδιά με σύνδρομο Asperger, συχνά έχουν αυτή την επιθυμία, αλλά στερούνται ικανοτήτων για τη δημιουργία και διατήρηση φιλιών. όι ακόλουθες στρατηγικές είναι σχεδιασμένες να δομούν την πρόωρη ανάπτυξη αυτού του κοινωνικού προσανατολισμού με το να μοιράζεται το παιδί χρόνο και εμπειρίες με τους άλλους.

19 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 19 Εγγύτητα Τα παιδιά με αυτισμό μερικές φορές δυσκολεύονται να δεχτούν ανθρώπους που κάθονται ή στέκονται κοντά τους. Για άλλα, το ευγενικό και το καθησυχαστικό άγγιγμα που χρησιμοποιείται συχνά, ώστε να βοηθήσει τα παιδιά να νιώσουν άνετα στην εργασία και το παιχνίδι τους, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να οφείλονται σε συγκεκριμένες αισθητήριες ευαισθησίες, αλλά πολλά παιδιά απλά ανησυχούν για τις προθέσεις του άλλου. Αυτό μπορεί να επιλυθεί με προσεκτική και υπομονετική αποσαφήνιση. Ορισμένες στρατηγικές που ακολουθούν μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση αυτών των ευαισθησιών και τη διευκρίνιση των όποιων συγχύσεων σχετικά με την εγγύτητα.

20 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 20 Η εναλλαγή και η κατανόηση σε ομάδες. Η συμμετοχή σε ομάδες μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα για τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού. Αυτό είναι σπάνιο λόγω της δυσκολίας στην κατανόηση της αλληλουχίας που περιλαμβάνεται στις δραστηριότητες με εναλλαγή. Αυτό συμβαίνει ως συνήθως, επειδή θεωρούν δύσκολο να δουν τις προθέσεις των άλλων που είναι αληθινοί και ισοδύναμοι. Κατά συνέπεια, αναπτύσσουν στρατηγικές για να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις εναλλαγές, παρά για να δουλέψουν στην κατανόηση των εμπλεκόμενων κοινωνικών διαδικασιών. Επομένως, ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά κατά τη συμμετοχή τους είναι να τα βοηθήσουμε να αποκτήσουν μια καλύτερη κατανόηση της οπτικής των άλλων.

21 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 21 Διατήρηση των σχέσεων Το θέμα της διάλυσης μιας σχέσης δεν αποτελεί, βέβαια, αποκλειστικό θέμα για τα παιδιά με αυτισμό, αλλά τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού παρουσιάζουν ιδιαίτερες δυσκολίες σε αυτόν το συγκεκριμένο τομέα. Στερούνται αρκετών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση των σχέσεων, και αυτό οδηγεί συχνά σε παρεξηγήσεις και σε σύγχυση. Τα νεαρά παιδιά και εκείνα με μεγαλύτερες γενικές μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να έχουν μεγάλες απαιτήσεις από τους γονείς τους, από τα άτομα που τους φροντίζουν, τους δασκάλους και τους θεραπευτές, ενώ οι άνθρωποι συχνά θεωρούν ότι χρειάζεται αρκετός χρόνος για να αναπτυχθεί μια ουσιώδης σχέση μεταξύ τους. Για τα μεγαλύτερα και τα πιο ικανά παιδιά σε φάσμα αυτισμού, οι δυσκολίες των σχέσεων μπορεί να είναι πιο περίπλοκες αλλά εξίσου ολέθριες. Οι ικανότητες για συζήτηση περιλαμβάνουν την προσεκτική ακρόαση, τη γνώση των ενδιαφερόντων των άλλων, τη συζήτηση μέσω διαλόγου, την ανάγνωση των εκφράσεων του προσώπου και την ερμηνεία της γλώσσας του σώματος. Όπου υπάρχει έλλειψη αυτών των ικανοτήτων, το αποτέλεσμα είναι η διάλυση της συζήτησης ή πραγματοποίηση μονολόγου. η ευθύνη για τη διατήρηση και τη διόρθωση των σχέσεων σαφώς έγκειται στους πιο ικανούς να το χειριστούν, αλλά αυτό δεν αφαιρεί από το παιδί με αυτισμό την ευθύνη να εργαστεί για τη δημιουργία αποτελεσματικών και σημαντικών σχέσεων.

22 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 22 Κατανόηση του τι σκέφτονται οι άλλοι Τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι και οι άλλοι άνθρωποι έχουν σκέψεις που είναι ανεξάρτητες από τις δικές τους. Τα πιο ικανά παιδιά του φάσματος ενδέχεται να παρουσιάσουν κάποια ικανότητα στο να διαχωρίζουν τις σκέψεις τους από εκείνες των άλλων, αλλά ακόμη και τότε συχνά στερούνται μιας προοπτικής συμπαράστασης Ορισμένες φορές είναι δύσκολο να κάνεις ένα παιδί να κινηθεί πέρα από το στάδιο της αλληλεπίδρασης με τους άλλους, για να ζητήσει κάτι. Τα πλάνα διδασκαλίας πρέπει να σχεδιαστούν, για να μοιράζονται οι πληροφορίες που είναι σημαντικές για το παιδί, και να το κάνουμε να τις μοιραστεί με άλλους. Οι αλληλεπιδράσεις μπορούν να δομηθούν κατά τέτοιον τρόπο, ώστε το παιδί να είναι πιο διατεθειμένο να απασχολήσει κάποιον άλλο με τις σκέψεις και τα ενδιαφέροντα του. Τα παιδιά με αυτισμό συχνά δυσκολεύονται στο να κατανοήσουν τις σκέψεις, τις προθέσεις και τα συναισθήματα των άλλων μέσω της χρήσης της στάσης του σώματος και της έκφρασης του προσώπου. παρόμοια δυσκολία στην κατανόηση των λεπτολογιών αυτού του τύπου επικοινωνίας συνεπάγεται η υπερβολική ή χωρίς έμφαση έκφραση του προσώπου που εντοπίζεται μερικές φορές σε αυτά τα παιδιά.

23 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 23 Στρατηγικές και δραστηριότητες για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων 1. Παιδική χαρά και ελεύθερος χρόνος α. Πρόωρη ανάπτυξη Βάλτε ένα κομμάτι ύφασμα στο πρόσωπό σας. Όταν το παιδί σας κοιτάζει, απομακρύνετε το ύφασμα με φωνή ενθουσιασμού ή έκπληξη λέγοντας «μπουμ!». Όταν το παιδί παίζει, καθίστε κοντά τους με ένα ακριβώς ίδιο σετ παιχνιδιών και μιμηθείτε τις ενέργειες του παιδιού. Εάν το παιδί απομακρύνει τα παιχνίδια σας, ξεκινήστε να παίζετε με τα δικά του. Την ώρα του παιχνιδιού πάρτε κάποια επιπλέον παιχνίδια και προσκαλέστε το παιδί να παίξει μαζί σας ή να υιοθετήσει ορισμένες από τις ιδέες σας. Για παράδειγμα, εάν το παιδί παίζει με μια κούκλα κι ένα καροτσάκι, τότε δώστε στο παιδί ένα μπουκάλι και πείτε: «Για να πιει το μωρό…». Όταν το παιδί ζητάει κάτι, για να παίξει, κοιτάξτε προς μία άλλη κατεύθυνση μέχρι να καταφέρει να πιάσει το βλέμμα σας. (η στρατηγική αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο, όταν το παιδί αναμένει να έχει επιτυχία στις επικοινωνιακές του προσπάθειες).

24 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 24 Στρατηγικές και δραστηριότητες για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων Παίξτε παιχνίδια που απαιτούν εστίαση της προσοχής. όι δραστηριότητες, στις οποίες συχνά λειτουργούν καλά τα παιδιά μικρότερης ηλικίας, περιλαμβάνουν μπίλιες που τρέχουν μέσα σε σωλήνες, παιχνίδια με το νερό και την άμμο και σαπουνόφου σκες. τα παιδιά που είναι μεγαλύτερης ηλικίας είναι πιθανό να έχουν συγκεκριμένα ενδιαφέροντα που πρέπει να ενσωματωθούν στα παιχνίδια τους. Χρησιμοποιήστε παιχνίδια αλληλεπίδρασης, όπως γαργαλητό,παιχνίδι προσποίησης με ζώα και κυνηγητό. Εισάγετε υπερβολικές εκφράσεις προσώπου, για να τους κάνετε να ενθουσιαστούν και να ασχοληθούν. Επαναλάβετε αυτές τις δραστηριότητες συχνά, αναπτύσσοντας νέες παραλλαγές προηγούμενων παιχνιδιών, για να διατηρήσετε το ενδιαφέρον τους.

25 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 25 Στρατηγικές και δραστηριότητες για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων β. Ύστερη ανάπτυξη Παρέχετε αρκετές ευκαιρίες στα παιδιά με αυτισμό, για να παίξουν με παιχνίδια και να πραγματοποιήσουν δραστηριότητες που και τα άλλα παιδιά βρίσκουν ελκυστικές. Το ζήτημα είναι να διαπραγματευτούν τα παιδιά τη χρήση αυτών των παιχνιδιών και των δραστηριοτήτων, βασιζόμενα σε μια κοινή κατανόηση. Αυτό τα ενθαρρύνει να εστιάσουν στο τι σκέφτεται ή νιώθει το άλλο παιδί, το οποίο λ.χ. μπορεί να πει «Θέλω αυτό που έχεις», «το κοιτάζω», «Θα περιμένω, μέχρι να κοιτάξεις κάπου άλλού» ή «Αν το ξανακάνεις, θα θυμώσω». όρισμένες φορές αυτή η αλληλεπίδραση διακρίνεται για την ανοχή και τη συνεργασία, με το κάθε παιδί να λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψιν του το πώς διαφέρουν οι άλλοι κατά τη χρήση των αντικειμένων, ενώ άλλες φορές διακρίνεται για τη φασαρία και τις αντιπαραθέσεις.

26 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 26 Στρατηγικές και δραστηριότητες για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων Να θυμόσαστε ότι η αντιπαράθεση είναι τόσο σημαντική για ένα παιδί που μαθαίνει τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων όσο και η ανοχή και η συνεργασία».

27 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 27 Εργασία ένας προς έναν α. Πρόωρη ανάπτυξη Το να κάθεστε σε ένα δωμάτιο και να μετακινείστε σταδιακά πιο κοντά στο παιδί είναι το απαραίτητο πρώτο βήμα για ορισμένα παιδιά με αυτισμό. Πάντοτε να διασαφηνίζετε τις προθέσεις σας στο παιδί, καθώς το πλησιάζετε. Προσφέρετε στο παιδί κάτι που είναι ελκυστικό σε μέτριο βαθμό αλλά όχι σε ιδιαίτερα περίοπτη θέση. (Όταν έχουμε ένα αντικείμενο ιδιαίτερα εντυπωσιακό, το παιδί εστιάζει μόνο στο αντικείμενο κι όχι στη διαδικασία της αλληλεπίδρασης). Παρακολουθήστε το παιδί από ασφαλή απόσταση. μην επιχειρήσετε να απομακρύνετε αντικείμενα από το παιδί κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

28 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 28 Εργασία ένας προς έναν Σε ορισμένα παιδιά δεν αρέσει να τα αγγίζουν. Σε άλλα αρέσει να τα αγγίζουν μόνο, όταν αυτά θέλουν και όχι απαραιτήτως όταν το θέλετε εσείς. Κάποια άλλα θα ανεχτούν το άγγιγμα και την εγγύτητα, εάν καταλάβουν, γιατί τα προσεγγίσατε. Σε κάποια αρέσει να τα αγγίζουν, αλλά πρέπει να είναι μια δυνατή αγκαλιά κι όχι ένα ευγενικό ελαφρύ χτύπημα ή χάδι. Ενισχύστε τις προσδοκίες του παιδιού κάνοντας σαπουνόφουσκες και επιτρέψτε στο παιδί να τις βλέπει να πέφτουν στο πάτωμα. Όταν καθιερωθεί αυτό το μοντέλο, σταματήστε τη συνήθεια αυτή πραγματοποιώντας μια παύση, πριν να σχηματίσετε τη φούσκα. Το παιδί πρέπει να ελέγξει, γιατί δε συμβαίνει τίποτα κοιτάζοντας σας στα μάτια, για να δει, αν το κοιτάζετε. όι φούσκες πρέπει να σχηματίζονται αμέσως. Επαναφέρετε το αρχικό μοντέλο, πριν επαναλάβετε την παύση.

29 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 29 Εργασία ένας προς έναν Πολλά βρεφικά τραγούδια, τραγούδια με ενέργειες και απλά παιχνίδια είναι κατάλληλα για την ενίσχυση των προσδοκιών του παιδιού με ένα γαργαλητό ή κάποια άλλη ενέργεια που απολαμ βάνουν. Όταν εισάγεται ένα τραγούδι ή ένα παιχνίδι, τότε πρέπει αυτό να χρησιμοποιείται, μέχρι να δείξει το παιδί σημάδια προσμονής και ευχαρίστησης. στο σημείο αυτό αυξήστε το χρόνο καθυστέρησης πριν την τελική ενέργεια και χρησιμοποιήστε υπερβολικές εκφράσεις του προσώπου, τη στάση του σώματος και τη φωνή, για να αυξήσετε τη συναισθηματική προσμονή του παιδιού. Το παιδί μπορεί τότε να πραγματοποιήσει αυθόρμητη οπτική επαφή, καθώς αυτό χρησιμοποιείται για να προκληθεί η τελική ενέργεια.

30 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 30 Εργασία ένας προς έναν Χρησιμοποιείστε το παιχνίδι προσποίησης με ζώα και το παιχνίδι με το γαργαλητό, για να επιτρέψετε στα παιδιά να εξοικειωθούν με το άγγιγμα. Χρησιμοποιήστε σφιχτό, κι όχι ευγενικό άγγιγμα. Χρησιμοποιήστε μια μαριονέτα (κάτι που να μοιάζει με τέρας ή δεινόσαυρο) ή βάλτε μια μάσκα, και κυνηγήστε τα παιδιά, όταν το ζητούν στέλνοντας σε σας μια κοινώς αναγνωρίσιμη ένδειξη. Σε τυχαίες χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια της ημέρας δείξτε εικόνες, μοντέλα, φωτογραφίες ή αντικείμενα που το παιδί θεωρεί ιδιαίτερα ελκυστικά. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης προσελκύστε την προσοχή του παιδιού έχοντας τον δείκτη σας προς το αντικείμενο και ζητήστε να το κοιτάξουν λέγοντας «Κοιτάξτε … ένα ελικόπτερο (ή λεωφορείο, φάλαινα, τρένο, κ.ά.)». Το παιδί μπορεί να συνδέσει τελικά αυτόματα το κοίταγμα και την αναφώνηση ως μια ενέργεια προσέλκυσης της προσοχής των υπολοίπων.

31 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 31 Εργασία ένας προς έναν Εάν κάτι τέτοιο αναπτύσσεται αργά, τότε μπορεί να επιταχυνθεί από κάποιον άλλο ενήλικα που προτρέπει το χέρι του παιδιού σε μια χειρονομία που υποδηλώνει το ερέθισμα, όταν αυτό εμφανίζεται. μπορεί να είναι απαραίτητο να προτρέψουμε κάποια παιδιά να αγγίξουν το χέρι του δασκάλου τους, ώστε να τραβήξουν την προσοχή του, πριν χρησιμοποιήσουν τη χειρονομία κατάδειξης. Όταν θέλετε να δει το παιδί την έκφρασή σας, προσελκύστε την προσοχή του λέγοντας λ.χ. με σαφήνεια «Κοιτάξτε, χαμογελάω... είμαι χαρούμενος!» ή όταν πέσει το βλέμμα του παιδιού σε εσάς, δώστε του την ευκαιρία να ενδιαφερθεί για τις διαφορετικές εκφράσεις του προσώπου που συνηθίζονται σε συναισθηματικές συνθήκες. Χρησιμοποιήστε υπερβολικές εκφράσεις του προσώπου και τη γλώσσα του σώματος κατά τη διάρκεια της υποκριτικής και στο παιχνίδι. Δείξτε θυμωμένος, λυπημένος, χαρούμενος ή φοβισμένος, ώστε να προσελκύσετε την προσοχή του παιδιού.

32 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 32 Εργασία ένας προς έναν β. Ύστερη ανάπτυξη Δημιουργήστε μια λίστα με όλα τα πράγματα που έκαναν καλά τα παιδιά. Στη συνέχεια προσθέστε τα θετικά πράγματα που προσπάθησαν πολύ, για να τα πραγματοποιήσουν. παραθέστε σε λίστα όλα τα πράγματα που έκαναν και τα οποία είναι χρήσιμα για τους άλλους, καθώς και τα πράγματα που αρέσουν και στους δυο σας να κάνετε. τώρα, παραθέστε σε λίστα μερικές περιπτώσεις που σας άρεσε ο χρόνος που περάσατε μαζί. Κοιτάξτε μαζί τις φωτογραφίες των πραγμάτων της λίστας σας και περάστε κάποιο χρόνο επισκεπτόμενοι για δεύτερη φορά κάποιους από αυτούς. Καταλαβαίνει το παιδί ότι σκέφτεται διαφορετικά από τους υπολοίπους; Υποθέτουν (αναμφιβόλως) ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν σκέψεις που είναι ανεξάρτητες από τις δικές τους; Ενθαρρύνετε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι οι άλλοι μπορεί να έχουν ίδιες σκέψεις με αυτά, αλλά μπορεί και να μην έχουν.

33 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 33 Εργασία ένας προς έναν Καλύψτε τα μάτια των παιδιών με ένα κομμάτι ύφασμα και στη συνέχεια δώστε τους προφορικές οδηγίες, ώστε να τα κατευθύνετε μέσα στο δωμάτιο, για να σηκώσουν ένα αντικείμενο. Στη συνέχεια αλλάξτε τους ρόλους, ώστε να είστε εσείς ή κάποιος άλλος ενήλικας με καλυμμένα τα μάτια. Το παιδί κάθεται απέναντι από τον ενήλικα. ό ενήλικας κοιτάζει την εικόνα και το παιδί μαντεύει τι μπορεί να απεικονίζει, βάσει των περιγραφών του ενήλικα.

34 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 34 Εργασία ένας προς έναν Προσφέρετε στο παιδί επιλογές. Εάν το παιδί δυσκολεύεται να επιλέξει, ξεκινήστε με μια επιλογή μεταξύ δύο επιλογών, μία εκ των οποίων είναι ελκυστική ενώ η άλλη όχι. στη συνέχεια μεταφέρετε το αίτημα της επιλογής σε κάρτες με εικόνες, ώστε να σας δώσει το παιδί την κάρτα με την εικόνα που θέλει. Καθώς το παιδί καθίσταται ικανό στο να χειριστεί απλές επιλογές, αυξήστε την κλίμακα των διαθέσιμων επιλογών και αρχίστε να αυξάνετε ή να περιλαμβάνετε λιγότερο χειροπιαστές επιλογές, όπως «Θέλεις να γίνεις η χιονάτη ή ο μπαμπάς Αρκούδος;». Όταν το παιδί έχει αυτοπεποίθηση, πιστεύει ότι μπορεί να θέσει με αξιοπιστία αιτήματα χρησιμοποιώντας μια κάρτα με εικόνα. Μπορείτε να προσποιηθείτε ότι δεν καταλαβαίνετε και να κάνετε πολλά λάθη, δίνοντας παρόμοια αντικείμενα διαφορετικού μεγέθους, χρώματος ή λειτουργίας. Το παιδί πρέπει επανειλημμένα να ορίζει εκ νέου το αίτημά του. Δείτε την αγαπημένη ταινία του παιδιού. πατήστε παύση και ρωτήστε τι θα γίνει στη συνέχεια. Παραθέστε δύο σκηνές, για να βοηθήσετε στην επιλογή.

35 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 35 Εργασία ένας προς έναν Παίξτε το παιχνίδι των δέκα ερωτήσεων: ζητήστε από το παιδί να μαντέψει τι σκέφτεστε θέτοντας 10 ερωτήσεις. Μπορείτε να απαντήσετε λέγοντας μόνο «ναι», «όχι» ή «μερικές φορές». χρησιμοποιήστε ρίμες και τραγούδια με ζώα, ανθρώπους ή φανταστικά δημιουργήματα που δείχνουν με σαφήνεια τα συναισθήματά τους με τον τρόπο που περπατάνε και μιλάνε. Για παράδειγμα, «Ένας γίγαντας όπως αυτός στο παραμύθι η κότα με τα χρυσά αβγά…» ή «πήγα στο σχολείο ένα πρωινό και πήδηξα με αυτόν τον τρόπο». Κάντε ένα φανταστικό ταξίδι σχεδιάζοντας ένα χάρτη. Κατά τη διαδρομή ζωγραφίστε τα περιστατικά που κάνουν το παιδί χαρούμενο, λυπημένο κ.ο.κ., και ζητήστε να σας δείξει πώς θα ήταν αυτό, κάνοντας για παράδειγμα ένα χαρούμενο πρόσωπο. Εάν υπάρχουν κάποια μέρη στην ιστορία που θα μπορούσε το παιδί να υποδυθεί, ζητήστε να το κάνει.

36 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 36 Συνεδριάσεις βασιζόμενες στις ομάδες α. Πρόωρη ανάπτυξη Η κοινωνική συμπεριφορά κατά την οποία το παιδί συναναστρέφεται θετικά με τους υπολοίπους πρέπει να είναι ευγενική και να ενθαρρύνεται συνεχώς με διασκέδαση, γέλιο, κολακεία και κανάκεμα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια ευρεία κλίμακα συμπεριφορών, όπως λ.χ. να κάθεται μαζί με άλλα παιδιά, να κάνει ερωτήσεις, να θέτει αιτήματα, να συνεργάζεται σε ένα φύλλο εργασίας ή να περιμένει ήσυχα για μερικά λεπτά, όσο μιλάει κάποιος άλλος. τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού τα πηγαίνουν καλύτερα σε ένα υποστηρικτικό και δομημένο περιβάλλον, στο οποίο καθένας προσπαθεί να παραμείνει χαρούμενος και κεφάτος. Κατά τη διάρκεια ενός μικρού γεύματος κάντε μια παύση, πριν δώσετε στο παιδί το κολατσιό του, και περιμένετε για μια οπτική επαφή.

37 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 37 Συνεδριάσεις βασιζόμενες στις ομάδες Μην κρατάτε το κολατσιό σε σημείο που να είναι εύκολα ορατό από το παιδί, γιατί η προσοχή του θα στραφεί κατευθείαν προς το φαγητό κι όχι προς εσάς. Μερικά παιδιά πλησιάζουν πολύ και παραβιάζουν τον προσωπικό χώρο. Απλοί κανόνες, όπως «σταθείτε σε απόσταση ενός χεριού από το άτομο με το οποίο προσπαθείτε να μιλήσετε», μπορεί να είναι χρήσιμοι.

38 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 38 Συνεδριάσεις βασιζόμενες στις ομάδες β. Ύστερη ανάπτυξη Μοιραστείτε συναισθηματικές εμπειρίες. Γιορτάστε τα επιτεύγματα του παιδιού και δείξτε μεγάλη χαρά για τα ενδιαφέροντά τους. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, δείξτε με προσοχή στεναχώρια, όταν κάτι πάει στραβά. Σε δραστηριότητες όπου τα παιδιά κάνουν κάτι εκ περιτροπής,εργαστείτε αυστηρώς κατά σειρά από αριστερά προς τα δεξιά, διασφαλίζοντας έτσι ότι όλα τα παιδιά θα περιμένουν τη σειρά τους. σταματήστε περιστασιακά και ρωτήστε ένα παιδί ποιος έχει σειρά. Όπου σας δίνεται η ευκαιρία, αλλάξτε τη σειρά, ώστε να ξεκινά από τα δεξιά προς τα αριστερά. Στα μεγαλύτερα και πιο ικανά παιδιά για να τονίσετε και να εξασκήσετε τη λεπτότητα της οπτικής επαφής, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ενσάρκωση ρόλων, η αποστροφή του προσηλωμένου βλέμματος,ο συγχρονισμός, η κατεύθυνση της προσοχής προς τους υπολοίπους και η διατήρηση της προσοχής. Ζητήστε από το παιδί να σκεφτεί μια συγκεκριμένη πλευρά της οπτικής επαφής και να εξασκηθεί σε αυτή μέσα σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον.

39 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 39 Συνεδριάσεις βασιζόμενες στις ομάδες Η στρατηγική αυτή δεν αναζητά την αλλαγή της διαισθητικής χρήσης του βλέμματος, αλλά να δώσει τις απαραίτητες εκείνες ικανότητες για την πιο αποτελεσματική ερμηνεία και επικοινωνία. Για παράδειγμα, ένα παιδί που υποδύεται τον απογοητευμένο πελάτη θα μπορούσε να σκεφτεί να χρησιμοποιήσει την οπτική επαφή, για να κατευθύνει τον υπάλληλο του καταστήματος. Η ενσάρκωση των ρόλων θα μπορούσε να μαγνητοσκοπηθεί, και τα καλύτερα παραδείγματα οπτικής επαφής θα μπορούσαν να παρουσιαστούν στην τάξη και να χρησιμοποιηθούν σαν ένα σημείο περαιτέρω συζήτησης.

40 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 40 Συνεδριάσεις βασιζόμενες στις ομάδες Φέρτε μια μεγάλη τσάντα στην ομάδα. Αναφέρετε ότι πρέπει να είναι όλοι ήσυχοι δημιουργώντας, αν είναι εφικτό, μια ένταση αναμονής, για να αυξήσετε το ενδιαφέρον. Βγάλτε με προσοχή από την τσάντα το μυστηριώδες αντικείμενο και, λίγο πριν αποκαλυφθεί, κάντε υπερβολικές εκφράσεις και θορύβους που να εκφράζουν τα συναισθήματά σας ως προς το αντικείμενο. Εάν αυτό είναι κάτι που αρέσει σε όλους, χαμογελάστε πλατιά και γελάστε ή χειροκροτήστε. Διαφορετικά, μπορείτε να δείξετε αποστροφή, τρόμο ή αδυναμία. τα παιδιά πρέπει να δουν ότι το αντικείμενο σας κάνει να νιώθετε ενθουσιασμένοι, χαρούμενοι, φοβισμένοι ή αηδιασμένοι. Καθώς τα παιδιά βλέπουν το αντικείμενο για πρώτη φορά, δώστε κίνηση σε αυτό και απαντήστε αντίστοιχα, έτσι ώστε να νιώσουν τη συναισθηματική απήχηση. Εάν είναι μια αράχνη ή ένα φίδι, κουνήστε το προς το μέρος τους λέγοντας «προσέξτε!». Εάν είναι ένα αεροπλανάκι, ωθήστε το πάνω από τα κεφάλια τους δείχνοντας ευχαρίστηση, την ώρα που προσγειώνεται ανάμεσά τους, κατά τη διάρκεια των προσπαθειών τους να το πιάσουν.

41 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 41 Συνεδριάσεις βασιζόμενες στις ομάδες Κρύψτε ένα αντικείμενο που θέλει το παιδί σε ένα από τα τρία κουτιά. Δείξτε τα τρία κουτιά στην τάξη ξεκινώντας από αυτό που περιέχει το αντικείμενο. στη συνέχεια μεταφέρετε τα τρία κουτιά σε διαφορετικά μέρη του δωματίου. Όλοι παρακολουθούν προσεκτικά το κουτί που κρύβει το αντικείμενο. ρωτήστε το παιδί, εάν μπορεί να βρει το αντικείμενο. Εναλλακτικά μπορείτε να κρύψετε το αντικείμενο στα χέρια κάποιου και όλοι να κοιτάζουν αυτό το άτομο. Δείτε, εάν το παιδί μπορεί να βρει το κρυμμένο αντικείμενο χρησιμοποιώντας την οπτική προτροπή. Προσποιηθείτε ότι σας πήρε ο ύπνος και αφήστε τα παιδιά να σας ξυπνήσουν προσποιούμενα τα τέρατα που σας ξύπνησαν μέσα στη νύχτα.

42 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 42 Συνεδριάσεις βασιζόμενες στις ομάδες Προσποιηθείτε ότι δίνετε φαγητό σε κάποιο παιδί, το οποίο στη συνέχεια το δίνει σε άλλα παιδιά, παριστάνοντας το φύλακα του ζωολογικού κήπου που δίνει τροφή στα ζώα. Ασκηθείτε στην ονοματοδοσία άλλων παιδιών που απεικονίζονται στις φωτογραφίες, και στη συνέχεια ονοματίστε τα παιδιά της ομάδας. Ζητήστε από ένα παιδί να κρυφτεί εκτός τάξης και μετά ρωτήστε : «ποιος λείπει;». Αν τα παιδιά το θεωρήσουν δύσκολο, κοιτάξτε τη φωτογραφία με όλα τα παιδιά και στη συνέχεια ρωτήστε «Είναι αυτή εδώ; Είναι αυτός εδώ;». Μπορείτε να επαναλάβετε τη δραστηριότητα για ένα παιδί που απουσιάζει από το σχολείο εκείνη την ημέρα.

43 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 43 Στην τάξη α. Πρόωρη ανάπτυξη Αναζητήστε ευκαιρίες οπτικής επαφής με το παιδί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Καθίστε μαζί με το παιδί την ώρα που εργάζεται. Δείξτε ενδιαφέρον για το τι κάνει ή κοιτάζει. Ονοματίστε τα πράγματα με τα οποία ασχολείται και χρησιμοποιήστε μεμονωμένες λέξεις ή σύντομες προτάσεις. Επιβραβεύστε την επιτυχία του έργου του παιδιού με ένα σύντομο χαμόγελο κι έπειτα κοιτάξτε αλλού. Αυτό βοηθάει το παιδί να καταλάβει ότι η προσοχή του ενήλικα δεν έχει πάντοτε στόχο να το παρεμποδίσει από το να κάνει τα πράγματα, όπως αυτό επιθυμεί.Παρακολουθήστε μαζί τηλεόραση, θέατρο ή παντομίμα, και μοιραστείτε τη χαρά, το φόβο και τη δραματική ένταση.

44 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 44 Στην τάξη β. Ύστερη ανάπτυξη Χρησιμοποιήστε το όνομα του παιδιού, για να προσελκύσετε την προσοχή του πριν του μιλήσετε. Για παράδειγμα, «Α. … μπορείς να μου πεις …». Ζητήστε από το παιδί να δώσει αντικείμενα όπως τετράδια, στυλό και κυπελλάκια στα άλλα παιδιά. Βάλτε το παιδί να καθίσει σε ένα ημικύκλιο και να περιμένει τη σειρά του για να εμφανιστεί και να παρουσιάσει μια δραστηριότητα ή να προσπαθήσει να κάνει κάτι. Εισάγετε νέα πληροφοριακά αντικείμενα χρησιμοποιώντας ένα συνειρμό με κάποιο αγαπημένο αντικείμενο, λέξη ή εικόνα. Για παράδειγμα, ένα αγαπημένο ελικοπτεράκι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παράδοση επιστολών στο μάθημα Γραφής και Ανάγνωσης. Σε περίπτωση που στο παιδί αρέσει ο ήχος μιας συγκεκριμένης λέξης, όπως η λέξη τιτίβισμα», μπορείτε να βρείτε κάποιον τρόπο για να την εισάγετε στο μάθημα ή στο διάλογο για να προσελκύσετε την προσοχή του παιδιού.

45 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 45 Στην τάξη Ζητήστε από το παιδί να δώσει αντικείμενα όπως τετράδια, στυλό και κυπελλάκια στα άλλα παιδιά. Βάλτε το παιδί να καθίσει σε ένα ημικύκλιο και να περιμένει τη σειρά του για να εμφανιστεί και να παρουσιάσει μια δραστηριότητα ή να προσπαθήσει να κάνει κάτι. Εισάγετε νέα πληροφοριακά αντικείμενα χρησιμοποιώντας ένα συνειρμό με κάποιο αγαπημένο αντικείμενο, λέξη ή εικόνα. Για παράδειγμα, ένα αγαπημένο ελικοπτεράκι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παράδοση επιστολών στο μάθημα Γραφής και Ανάγνωσης. Σε περίπτωση που στο παιδί αρέσει ο ήχος μιας συγκεκριμένης λέξης, όπως η λέξη «τιτίβισμα», μπορείτε να βρείτε κάποιον τρόπο για να την εισάγετε στο μάθημα ή στο διάλογο για να προσελκύσετε την προσοχή του παιδιού.

46 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 46 Στην τάξη Υποδυθείτε ιστορίες ή οικείες σκηνές από παραμύθια, ιστορικές περιπέτειες, ρησκευτικές ιστορίες από όλο τον κόσμο ή από κάποιο βίντεο. Φτιάξτε πρόχειρα κοστούμια και απλά στηρίγματα. Χρησιμοποιήστε υπερβολικές εκφράσεις και δώστε στην υποκριτική πολύ ζωντάνια και ενέργεια. Σε μια παράσταση που βασίζεται στον Καραγκιόζη, θα μπορούσατε να ζητήσετε από το παιδί να παίξει το κολλητήρι, έπειτα τον Νιόνιο και τέλος τον χατζηαβάτη που μόλις επέστρεψε μετά από μια βάρδια στο μύλο. Ίσως καταφέρετε να ενθαρρύνετε κάποια παιδιά να εκφράσουν τις εμπειρίες τους μέσα από διαφορετικούς ρόλους. Ένα παιδί που δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει αυτό το λεξιλόγιο μπορεί να βοηθηθεί, όταν του προσφέρεται μια μόνο επιλογή. Για παράδειγμα,«Ένιωσες [ή χρησιμοποιήστε το όνομα του χαρακτήρα] θυμωμένος ή φοβισμένος;». Η καταγραφή της υποκριτικής δραστηριότητας σε βίντεο, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αναδιπλώσει το ρόλο του.

47 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 47 Στρατηγικές επικοινωνίας Ορισμένα παιδιά σε φάσμα αυτισμού αντιμετωπίζουν στην επικοινωνία δυσκολίες, οι οποίες είναι πολύ σοβαρές και περιλαμβάνουν έλλειψη λειτουργικού λόγου και εκφράσεις μη-λεκτικής επικοινωνίας. Σε άλλα παιδιά οι δυσκολίες είναι λιγότερο σοβαρές και περιλαμβάνουν την αδυναμία κατανόησης των λεπτολογιών της γλώσσας, καθώς και αδυναμία κατανόησης των σκέψεων και των συναισθημάτων των υπολοίπων. Τα άτομα αυτά μπορεί να αναπτύξουν το λόγο τους, αλλά θα είναι ασυνήθιστα περιορισμένος, ιδίως σε ανεπίσημες περιστάσεις, ή μπορεί να έχει μια μη τυπική ποιότητα.

48 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 48 Στρατηγικές επικοινωνίας Για όλα τα παιδιά που βρίσκονται σε φάσμα αυτισμού, είναι σημαντικό να αναπτυχθεί η επιθυμία και οι ικανότητες της επικοινωνίας, αλλά και η κατανόηση της διαδικασίας που θα τα βοηθήσει να σημειώσουν πρόοδο. «Είναι σημαντικό να δεχόμαστε οποιεσδήποτε προσπάθειες επικοινωνίας κάνει το παιδί».

49 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 49 Στρατηγικές επικοινωνίας χρήση οπτικής επικοινωνίας Τα παιδιά που δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν με τρόπους συνήθεις για τα φυσιολογικά παιδιά σε ανάπτυξη μπορεί να ωφεληθούν από τη χρήση μεθόδων οπτικής επικοινωνίας που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την επικοινωνία σε ποικίλες περιστάσεις: λ.χ., στη δουλειά που χρειάζεται τελειοποίηση, στα αντικείμενα που διατίθενται, στα γεγονότα της ημέρας, και στο τι θα συμβεί στο μάθημα. Μπορεί να γίνει ξανά αναφορά στις οπτικές μεθόδους, αν το παιδί αφαιρεθεί ή δεν ακούσει καλά. μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντικείμενα, σύμβολα, φωτογραφίες ή γραπτές λέξεις. πολλά παιδιά σε φάσμα αυτισμού εκπαιδεύονται στη χρήση αυτού του τύπου επικοινωνίας ή έμαθαν να το κάνουν από μόνα τους, καθώς πρόκειται για ένα χρήσιμο τρόπο διατήρησης της προσοχής του άλλου. Άλλα πάλι τον μαθαίνουν μέσω της μίμησης.

50 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 50 Στρατηγικές επικοινωνίας Άλλες στρατηγικές που στέφθηκαν με επιτυχία σε ορισμένα παιδιά περιλαμβάνουν: Επικοινωνία με χειρονομίες (συνήθως γλώσσα Makaton). ηλεκτρονικές συσκευές επικοινωνίας που χρησιμοποιούν καταγεγραμμένες ή δημιουργημένες από τον υπολογιστή φωνές,όταν το παιδί πατά ένα πλήκτρο ή δακτυλογραφεί μια λέξη.

51 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 51 Στρατηγικές επικοινωνίας Πράγματα για τα οποία αξίζει η επικοινωνία Μια σημαντική λεπτομέρεια για την ανάπτυξη της επικοινωνίας είναι να εστιάσετε στα πράγματα που βρίσκει το παιδί ευχάριστα ή παρακινητικά: αυτό που είναι αξιοπρόσεκτο για τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού μπορεί να είναι ασυνήθιστο ή παράξενο για τα υπόλοιπα. Για παράδειγμα, κάποια παιδιά βρίσκουν γοητευτικό να περιστρέφουν αντικείμενα και συγκεντρώνονται για αξιόλογο χρονικό διάστημα στην περιστροφική κίνηση. Άλλα παιδιά σε φάσμα αυτισμού θεωρούν τους ήχους συγκεκριμένων λέξεων αστείους, διασκεδαστικούς ή μερικές φορές τρομακτικούς. Άλλα πάλι απορροφώνται εντελώς από τις λεπτομερείς πληροφορίες ενός προϊόντος που συνήθως δεν είναι του ενδιαφέροντος των παιδιών της ηλικίας τους, όπως η ιστορία του Ανδρέα παπανδρέου. Τα νεαρά παιδιά και εκείνα με πιο σοβαρό πρόβλημα αυτισμού ενδιαφέρονται συχνά για τις διαδικασίες αντίληψης, όπως το γαργάλημα, το στριφογύρισμα, η αναπήδηση και η κίνηση μπρος-πίσω. Οι κινήσεις αυτές μπορούν να ενσωματωθούν στο πρόγραμμα κάθε παιδιού, ώστε να μπορούν να τις ζητήσουν να τις κοινοποιήσουν.

52 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 52 Στρατηγικές επικοινωνίας Απασχολήστε το παιδί μιμούμενοι τον τόνο της φωνής του και τις κινήσεις του. σκοπός είναι να ανταποκριθεί το παιδί στις μιμήσεις σας αυξάνοντας την ποικιλία και τη συχνότητα της σκόπιμης συμπεριφοράς. Αποδώστε την προσέγγιση του παιδιού σε ένα αντικείμενο ως σκόπιμη, δείχνοντας και παίρνοντας το αντικείμενο και δίνοντάς το στη συνέχεια στο παιδί. Ανταποκριθείτε με ευαισθησία στις ενέργειες του παιδιού. Για παράδειγμα, αν το παιδί σηκώσει ένα φλιτζάνι, αντιμετωπίστε το σαν μια σκόπιμη αίτηση για νερό. Αν το παιδί στέκεται κοντά στο παλτό του, ερμηνεύστε αυτή την κίνηση σαν μια αίτηση για να φύγει. Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν μια εμφανής στρατηγική, αλλά σκοπός είναι να παρατηρηθούν στενά και σταθερά οι ανάγκες του παιδιού, ώστε οι σημαντικές – και μερικές φορές σπάνιες ευκαιρίες εκμάθησης της επικοινωνίας να μη χάνονται.

53 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 53 Στρατηγικές επικοινωνίας Στρατηγικές για παιδιά σε μη λεκτικό - επικοινωνιακό στάδιο Βρείτε ένα αντικείμενο που προκαλεί ενδιαφέρον στο παιδί, δείξτε και κατονομάστε όλα τα μέρη του, καθώς ακολουθείτε το βλέμμα του παιδιού. Δημιουργήστε μια σειρά μερικώς κρυμμένων αντικειμένων που είναι ενδιαφέροντα για το παιδί. Καθώς περπατάτε τριγύρω μαζί, δείξτε και πείτε, «Κοίτα, είναι ένα …». χρησιμοποιήστε τον ενθουσιασμό σας για την ανακάλυψη, ώστε να ενθαρρύνετε το παιδί να σας μιμηθεί. Καθώς το παιδί ζητά ένα αντικείμενο, δώστε του τη δυνατότητα να επεκτείνει την επικοινωνία. Για παράδειγμα, «Ναι, ποιο από τα δύο; το κόκκινο ή το μπλε;» ή «Ναι, ζήτα το από την Δ.».

54 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 54 Στρατηγικές επικοινωνίας Χρησιμοποιήστε την ανάγνωση σαν ένα μέσο ενθάρρυνσης του παιδιού για τη χρήση της φωνής του. Σχεδιάστε μια δραστηριότητα που συναρπάζει το παιδί αλλά μπορεί να περατωθεί μόνο, αν το παιδί ζητήσει κάτι από κάποιον άλλο. Για παράδειγμα, εάν το παιδί απολαμβάνει να παίζει με ένα φορτηγό τρενάκι, δώστε του το μισό φορτηγάκι και το άλλο μισό σε κάποιον άλλο. Ενθαρρύνετέ τα να μιλήσουν μεταξύ τους και συναποφασίστε για την εξέλιξη του παιχνιδιού. Παίξτε ένα παιχνίδι, όπου το παιδί ενθαρρύνεται να μιμηθεί τις ενέργειες του ενήλικα, λ.χ. να αγγίζει κεφάλια ή να χτυπά απαλά τα γόνατα. Έπειτα, εισάγετε μια φωνητική ενέργεια στην αλληλουχία (λέγοντας π.χ. «μπουμ!»).

55 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 55 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Υποστηρικτική εργασία και θετική συμπεριφορά Για πολλά παιδιά σε φάσμα αυτισμού η σχολική εργασία αποτελεί θετική εμπειρία. Το δομημένο περιεχόμενό της, το γεγονός ότι βασίζεται σε κανόνες και οι επαναλαμβανόμενες ενέργειες παρέχουν ένα μαθησιακό περιβάλλον που τα παιδιά θεωρούν προβλέψιμο και μερικές φορές παρακινητικό. το κεφάλαιο αυτό περιγράφει πώς η μάθηση μπορεί να εμπλουτιστεί μέσω της τάξης και της διαχείρισης του χρόνου, καθώς και μέσω της προσεκτικής χρήσης μιας δομής προκειμένου να βοηθηθεί κάθε παιδί να κατανοήσει τι απαιτείται από αυτά. Τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού έχουν ένα πολύ διαφορετικό τρόπο σκέψης από τους συνομηλίκους τους, γεγονός που μπορεί να επιφέρει κάποιες διαφορετικές προτιμήσεις. Είναι δυνατό να εστιάσουν σε εντελώς διαφορετικές πλευρές ενός ζητήματος και να οδηγηθούν σε παρανόηση των υποκείμενων χαρακτηριστικών.

56 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 56 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Αυτό που μαθαίνει ένα παιδί σε φάσμα αυτισμού από το μάθημα μπορεί να διαφέρει κατά πολύ από τις προσδοκίες του δασκάλου. Δεν πρέπει ποτέ να υποθέτετε ότι, επειδή το παιδί ολοκλήρωσε την εργασία του, την κατάλαβε με τον ίδιο τρόπο των υπόλοιπων παιδιών. Αυτό μπορεί να μην αποτελεί το κύριο ζήτημα και το παιδί μπορεί να αναπτύσσει την κατανόησή του σε πολύ α μφίρροπες βάσεις. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθούμε την εμπειρία του παιδιού από κοντά και να ελέγχουμε διεξοδικά το πώς αντιλήφθηκε κάποια εργασία προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι διαθέτει τις απαραίτητες ικανότητες και γνώσεις, επί των οποίων θα δουλέψει κανείς σε επόμενο μάθημα.

57 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 57 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Ατομικά προγράμματα ή σχέδια Αξιολόγηση και Εξατομικευμένα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Είναι απαραίτητο να διεξαχθεί από έναν ειδικό δάσκαλο ή ψυχολόγο η κατάλληλη αξιολόγηση αυτών των παιδιών έτσι, ώστε η τμηματική μάθηση να μην αυξάνεται σε ένα μετέπειτα στάδιο. Κάθε παιδί σε φάσμα αυτισμού χρειάζεται ένα Εξατομικευμένο Εκπαιδευτικό πρόγραμμα (Ε.Ε.Π.) που να προσδιορίζει πού θα εστιαστεί η εκπαίδευση του παιδιού για μια σειρά εβδομάδων ή μηνών. Πρέπει να επικεντρώνεται στις ανάγκες του παιδιού (παρά στο υλικό διδασκαλίας του δασκάλου), ενώ πρέπει συχνά να γίνεται αναφορά στις περιοχές δυσκολίας, όπως στην κοινωνική αντίληψη, τις κοινωνικές δεξιότητες, την επικοινωνία, το παιχνίδι και τη δημιουργικότητα.

58 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 58 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Το Ε.Ε.Π. πρέπει να ερμηνεύει το πώς παρουσιάζονται οι δυσκολίες και πώς μπορεί να παιδί να βοηθήσει τον εαυτό του στην ανάπτυξη ικανοτήτων σε αυτές τις περιοχές. όι στόχοι πρέπει να είναι αρκετά σαφείς, αλλά και αρκετά ευρείς, ώστε να επιτρέπουν μια γνήσια μάθηση, και όχι την εκμάθηση πραγματοποίησης του επόμενου βήματος ή την πραγματοποίηση «αλμάτων μετ’ εμποδίων». Πρέπει να διατυπώνονται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει η ελευθερία να ακολουθηθεί η αποκτηθείσα από την περιπέτεια γνώση, αλλά και να γίνεται εστίαση προς την κατεύθυνση αυτής της διαδρομής. Πρέπει στη συνέχεια να θέτονται οι στόχοι σε συζήτηση και να αναπτύσσονται στρατηγικές που δύνανται να οδηγήσουν το παιδί στην επίτευξη του στόχου. όι στρατηγικές πρέπει να αξιολογούνται συνεχώς,ώστε να διασφαλιστεί η καλύτερη προσαρμογή τους στις ανάγκες του παιδιού, καθώς αυτό ανταποκρίνεται στις δραστηριότητες. Το Ε.Ε.Π. πρέπει επίσης να εκφράζει τις δυνατότητες του παι- διού και να καθορίζει το πώς θα διευρυνθούν αυτές σε μια ευρύ-

59 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 59 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης τερη σειρά μαθημάτων. Οι δυνατότητες πρέπει να χρησιμοποιούνται, για να βοηθηθεί το παιδί να αναπτύξει τις δεξιότητες και την αντίληψή του, ιδίως σε περιοχές ιδιαίτερης δυσκολίας. Για παράδειγμα, η δυνατότητα στη ζωγραφική θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βοηθηθεί το παιδί να αναπτύξει τις γλωσσικές του δεξιότητες, εάν η δραστηριότητα έχει δομηθεί προσεκτικά, για να ενισχυθεί η χρήση σημαντικών προφορικών περιγραφών της ζωγραφικής του παιδιού. η ενίσχυση των δυνατοτήτων διαθέτει επιπλέον το όφελος της ανάπτυξης της αυτοεκτίμησης και των ικανοτήτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εργασία σε ένα μετέπειτα στάδιο της ζωής.

60 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 60 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης το Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Στην Ελλάδα σχεδόν όλα τα παιδιά με αυτισμό που φοιτούν σε τμήματα Ένταξης (μαθητές μέσης και χαμηλής λειτουργικότητας) ασχολούνται με τα μαθήματα της κανονικής τους τάξης. Αυτά μπορεί να χρειάζονται ελάχιστες μόνο τροποποιήσεις, ώστε να ικανοποιούν τις ανάγκες των πιο ικανών παιδιών που βρίσκονται σε φάσμα αυτισμού (βλ.Ν.3699/2008 - ΚΕΔΔΥ). Για τα παιδιά που παρουσιάζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στη μάθηση, το ΚΕΔΔΥ σχεδιάζει,συντάσσει και υλοποιεί πρόγραμμα σε συνεργασία με το δάσκαλοτης τάξης, το σχολικό σύμβουλο Ε.Α., το σχολικό σύμβουλο Γενικής Αγωγής, τα Ε.Ε.π. και με την έγκριση του γονέα ή κηδεμόνα.

61 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 61 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Το σημαντικό είναι ότι, αν το Εκπαιδευτικό πρόγραμμα τροποποιηθεί σε τέτοιο βαθμό, τότε δε χάνεται η επαφή με τις ανάγκες του παιδιού. η διδασκαλία του περιεχομένου του Εκπαιδευτικού προγράμματος, των γνώσεων και των ικανοτήτων χωρίς τη σχετική αναφορά στις ανάγκες του παιδιού συνιστά παραμέληση του δικαιώματός τους για ένα ισορροπημένο και κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. η διασφάλιση των αναγκών του παιδιού παραμένει κυρίαρχος και κεντρικός παράγοντας του εκπαιδευτικού προγράμματος, ενώ αυτό που προσφέρεται είναι μια χρονοβόρα αποστολή που δεν πρέπει να υποτιμάται. μια τέτοιου είδους τροποποίηση δεν σημαίνει ότι το παιδί με φάσμα αυτισμού πρέπει να διδαχθεί παράλληλα με τους συνομηλίκους τους εντός μιας τάξης. Ούτε όμως σημαίνει ότι το παιδί με φάσμα αυτισμού πρέπει να διδαχθεί σε μια άκρη της αίθουσας από ένα δάσκαλο σε παράλληλη στήριξη. Αντιθέτως το παιδί, οι ανάγκες, καθώς και οι δεξιότητές του πρέπει να τεθούν στο κέντρο της τάξης έτσι, ώστε να μπορούν να μοιραστούν τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους και να γίνουν σημαντικά για ολόκληρη την τάξη («ορθή παράλληλη στήριξη»). Επιπλέον, όλα τα παιδιά της τάξης μπορούν να ωφεληθούν από το βάθος του σχεδιασμού, τη λεπτομερή παρατήρηση, την αξιολόγηση και την αποτίμηση που απαιτείται για το παιδί σε φάσμα αυτισμού. «Το παιδί, οι ανάγκες και οι δεξιότητές του πρέπει να τεθούν στο κέντρο της τάξης».

62 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 62 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Οργάνωση των επίπλων και του εξοπλισμού Μπορεί να δοθεί επιπλέον βοήθεια στα παιδιά, προκειμένου να κατανοήσουν τι προσδοκάτε από αυτά καθορίζοντας διαφορετικά σημεία του σπιτιού, της αίθουσας ή του σχολείου σε διαφορετικού τύπου δραστηριότητες: το φαγητό το τρώμε σε μια περιοχή κι όχι σε άλλη, το βάψιμο γίνεται επάνω σε αυτό το τραπέζι κι όχι σε εκείνο, καθόμαστε κυκλικά σε αυτό το σημείο της αίθουσας, αλλά εκεί καθόμαστε κατά ζεύγη σε μικρά τραπέζια. Η χρήση των επίπλων για τη δημιουργία μικρών ανεξάρτητων περιοχών εργασίας (μερών τεχνών και τεχνολογίας, περιοχών παιχνιδιού και ήσυχων γωνιών για ανάγνωση) βοηθάει τα παιδιά να διαχωρίσουν τους διαφορετικούς τύπους συμπεριφοράς που απαιτούνται για εργασίες διαφορετικών τύπων.

63 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 63 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Για τα παιδιά που αφαιρούνται εύκολα η φυσική οργάνωση του δωματίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το διαχωρισμό σε τμήματα του διαθέσιμου χώρου. Ένα παιδί που ενοχλείται εύκολα από τα υπόλοιπα παιδιά ή που ενοχλεί συχνά τα υπόλοιπα μπορεί να είναι καλύτερο να ολοκληρώνει την ατομική του εργασία στην άλλη μεριά του ντουλαπιού ή βλέποντας προς τον τοίχο κι όχι προς τα άλλα παιδιά.

64 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 64 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Ανεξάρτητη και ατομική εργασία Κάποια παιδιά σε φάσμα αυτισμού δεν αντιμετωπίζουν επιτυχώς τους ακόλουθους κανόνες, επειδή κατά τη γνώμη τους δεν έχουν νόημα, και προτιμούν να ακολουθούν το δικό τους πρόγραμμα. Αυτά τα παιδιά προσελκύουν την προσοχή στην τάξη, επειδή επιλέγουν να εργαστούν ή να παίξουν χωριστά από το σύνολο. η χρήση αυτής της επιλογής μπορεί να αποτελεί αποτελεσματική στρατηγική, εάν η τάξη και το πρόγραμμα προσφέρουν το χρόνο και χώρο, για να πραγματοποιηθεί αυτό. Ένα τέτοιο μαθησιακό περιβάλλον επιτρέπει στο παιδί να εργαστεί ατομικά, όταν υπάρχει θετική μαθησιακή απασχόληση. Για παράδειγμα, για ένα παιδί που προτιμά να περνά μεγάλα χρονικά διαστήματα εργαζόμενο στον υπολογιστή, μπορείτε να οργανώσετε τη διεκπεραίωση της εργασίας με αυτόν τον τρόπο.

65 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 65 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Ένα άλλο παιδί μπορεί να ωφεληθεί από την ύπαρξη ενός καθορισμένου χώρου μέσα στην τάξη, όπου μπορεί να ζωγραφίζει οποτεδήποτε θελήσει. τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού πρέπει να έχουν επίσης ένα πρόγραμμα εργασιών που θα τα βοηθήσει να αναπτύξουν μια ισορ ροπημένη και λειτουργική αντίληψη του κόσμου. Επομένως, εάν το παιδί περνά κάποια διαστήματα μόνο του, πρέπει να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της ημέρας, με τις οποίες απασχολούνται σε σημαντικές ομαδικές εργασίες, όπου οι δεξιότητες και οι ικανότητές τους μπορούν να γενικευθούν σε μια ομαδική κατάσταση: το παιδί μαθαίνει να εφαρμόζει τις δεξιότητές του σε ένα κοινωνικό υπόβαθρο και αντιλαμβάνεται ότι οι ιδέες του είναι σημαντικές για τους άλλους.

66 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 66 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Οπτική οργάνωση Για πολλά παιδιά σε φάσμα αυτισμού, η αίσθηση της όρασης είναι δεσπόζουσα. μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάρτες οργάνωσης ως μια οπτική υπενθύμιση, για να γνωρίζουν τα παιδιά τι αναμένεται να κάνουν, για να παρατείνουν την εστίαση στην εργασία τους. Οι κάρτες αυτές είναι παρόμοιες με τις κάρτες επικοινωνίας και αποτελούνται από πλαστικοποιημένες φωτογραφίες και σύμβολα που εμφανίζονται σε ένα συγκεκριμένο μέρος του σπιτιού ή της αίθουσας. Ένα ημερολόγιο ή ένας προγραμματισμός του μαθητή μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για να βοηθήσετε τους μαθητές να θυμούνται την αλληλουχία των ημερήσιων δραστηριοτήτων.

67 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 67 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Οι οργανωτικές κάρτες μπορούν να εκτίθενται στο μπροστινό χώρο της τάξης ή κοντά στο μέρος, όπου κάθονται τα παιδιά σε ομάδες έτσι, ώστε να στρέφονται σε αυτές, όταν χρειάζεται. Οι κάρτες μπορούν να εμφανίζονται στο θρανίο ενός παιδιού ή στην περιοχή εργασίας μιας μικρής ομάδας ή να φυλάσσονται σε ένα κουτί ή φάκελο και να παρέχονται μαζί με τη δραστηριότητα. Καθώς ένα κομμάτι της αλληλουχίας έχει ολοκληρωθεί, το παιδί ή ο ενήλικας μπορεί να απομακρύνει την κάρτα που εμφανίζεται και να προχωρήσει στην επόμενη. Αυτό βοηθάει τα παιδιά να κατανοήσουν τι αναμένεται να κάνουν στη συνέχεια και πότε έχουν ολοκληρωθεί όλες οι εργασίες. όι δραστηριότητες που απολαμβάνει το παιδί πρέπει να περιλαμβάνονται στην οργανωτική αλληλουχία. Αυτές μπορεί να επεκταθούν και σε άλλες εργασίες ή να λειτουργήσουν ως ανταμοιβή, μέχρι να ολοκληρωθούν και οι υπόλοιπες εργασίες.

68 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 68 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Οι οργανωτικές κάρτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δόμηση μιας δραστηριότητας που διαρκεί μια ολόκληρη ημέρα ή κάποιο ημερήσιο χρονικό διάστημα από κάποιες ώρες έως και μερικά λεπτά. η χρήση των οργανωτικών καρτών πρέπει να υποδειχθεί από τις ανάγκες των παιδιών. Εάν ένα παιδί δυσκολεύεται να θυμάται πώς να διεκπεραιώνει μια διαδοχική εργασία, τότε οι κάρτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν, για να το καθοδηγήσουν. Αυτό το σύστημα με τις κάρτες μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο και α) στην οργάνωση της ημέρας, β) για το ποια εργασία πρέπει να κάνουν, και γ) για το που να πάνε, για να ολοκληρώσουν την εργασία τους.

69 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 69 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Για τα παιδιά με χαμηλό επίπεδο λεξιλογίου, οι σαφείς οδηγίες μπορούν να δίνονται με μη λεκτικό τρόπο. όι χειρονομίες, για παράδειγμα, μπορούν να δείξουν πού πρέπει να πάνε τα παιδιά και πότε πρέπει να σταματήσουν να κάνουν κάτι. όι οργανωτικές κάρτες ή αντικείμενα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν, για να δοθούν οδηγίες. Όλο το προσωπικό πρέπει να είναι συνεπές στη χρήση των σημάτων -σινιάλων.

70 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 70 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Σε κάποιες περιπτώσεις η διδασκαλία ενός μαθήματος δεν αποτελεί παρά μόνο την κορυφή του παγόβουνου, όταν διδάσκεις σε παιδιά σε φάσμα αυτισμού, καθώς μόνο μια μερίδα των μαθησιακών τους αναγκών ικανοποιείται με τον τρόπο αυτό. Για πολλά από αυτά τα παιδιά οι επαναλαμβανόμενες πράξεις της συνηθισμένηςεργασίας τα κάνουν να νιώθουν άνετα, γιατί τους αρέσει να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν. Οι πιο δύσκολες περιπτώσεις όμως είναι τα διαλείμματα και ο σχετικά μη δομημένος χρόνος του μαθήματος. Ζητώντας από έναπαιδί σε φάσμα αυτισμού να παίξει μέχρι το τέλος του μαθήματος ή να συνεργαστεί με κάποιο άλλο παιδί, ή να απολαύσει μια ελεύθερη επιλογή και το χρόνο κίνησης, τότε μπορεί να αποδειχθεί πολύ δύσκολο γι’ αυτό να χειριστεί ό,τι του ζητείται. όρισμένα παιδιά θα χρειαστούν σαφείς οδηγίες σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν αυτά τα διαστήματα. Άλλα πάλι χρειάζεται να διδαχθούν ακριβώς πώς να συνεργαστούν σε μια κοινή εργασία.

71 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 71 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Ανοργάνωτος χρόνος εντός της τάξης Διασφαλίστε ότι το παιδί σε φάσμα αυτισμού κατανοεί τι πρέπει να κάνει, και τι να κάνει σε περίπτωση που πάρξει σύγχυση ή έλλειψη ενδιαφέροντος. Ίσως χρειαστεί να τους δώσετε μια λίστα με δραστηριότητες που πρέπει είτε να ολοκληρωθούν είτενα επιχειρηθούν πριν τη λήξη του μαθήματος. Ενθαρρύνετε τα παιδιά που προσπαθούν στο μη δομημένο χρόνο να χειριστούν μικρές επιλογές, μια κάθε φορά, για να εξαρτώνται λιγότερο από το δάσκαλο που τους παρέχει τη δομή. Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να εργαστεί μακριά από το θόρυβο ή τα υπόλοιπα παιδιά μετακινούμενο σε μη δομημένα τμήματα του μαθήματος. Ορισμένες φορές ο μη δομημένος χρόνος των μαθημάτων δίνει στο παιδί την ελευθερία διαρκώς να εργάζεται με κάτι που το ενδιαφέρει εφευρίσκοντας με τον τρόπο αυτό έναν αποτελεσματικό τρόπο μάθησης.

72 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 72 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Διάλειμμα Δώστε στο παιδί να κάνει μια καθορισμένη δουλειά με σαφείς οδηγίες, όπως λ.χ. να μοιράσει μπάλες ποδοσφαίρου ή να παραδώσει κάρτες συμπεριφοράς από το δάσκαλο στα υπόλοιπα παιδιά, για να παίξουν καλά. Βρείτε άλλα παιδιά που θα ακούσουν το παιδί με αυτισμό και θα μιλήσουν για τα ενδιαφέροντά τους. μπορούν αυτά τα παιδιά να ενθαρρυνθούν, για να παίξουν μαζί; όργανώστε μια λέσχη διαλείμματος για τα παιδιά που έχουν παρόμοια ενδιαφέροντα με τα παιδιά που βρίσκονται σε φάσμα αυτισμού, όπως μια λέσχη υπολογιστών, ανάγνωσης ή κηπουρικής. Διδάξτε στο παιδί μια χρήσιμη δεξιότητα που θα του επιτρέψει να υποδυθεί κάποιο ρόλο κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων του διαλείμματος. π.χ. μπορεί να μάθει πώς να γίνει καλός τερματοφύλακας, ώστε να γίνει ένα ανεκτίμητο μέλος τουπαιχνιδιού.

73 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 73 Προγράμματα και διαχείριση της τάξης Κίνητρα και ανταμοιβή Τα παιδιά σε φάσμα αυτισμού χρειάζεται να καταλαβαίνουν το πότε έκαναν κάτι επιτυχώς. ό τυπικός έπαινος που χρησιμοποιείται στα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά μπορεί να είναι ανεπαρκής ή ανεπιθύμητος, ή μπορεί αυτά να είναι απλώς αδιάφορα απέναντί του. Διαφορετικά παιδιά θα ανταποκριθούν σε επαίνους διαφορετικών ειδών. λ.χ. μπορεί να ανταποκριθούν σε: ένα σύστημα επαίνων, όπως είναι οι βαθμοί επιβράβευσης ή τα αυτοκόλλητα ή απλώς το τσεκάρισμα της εργασίας του παιδιού, το να κερδίζει χρόνο στον υπολογιστή του σχολείου, να επαινείται μέσω της χρήσης μιας συγκεκριμένης λέξης ή ήχου που απολαμβάνει. «Διαφορετικά παιδιά θα ανταποκριθούν σε επαίνους διαφορετικών ειδών».

74 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών 74 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΕ ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ Ευχαριστώ για την προσοχή σας