Τομέας Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Παρουσίαση με θέμα: "Τομέας Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τομέας Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ και ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Λήψη εκπαιδευτικών και επαγγελματικών αποφάσεων Τομέας Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Διδάσκουσα: Δρ. Κατερίνα Αργυροπούλου

2 ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
Η διαδικασία επιλογής συγκεκριμένης δράσης ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες εναλλακτικές, προκειμένου να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι (Miller & Byrnes, 2001) η λήψη απόφασης είναι η διαδικασία κατά την οποία το άτομο επιλέγει μεταξύ δύο ή περισσότερων άνισων εναλλακτικών λύσεων για να λύσει κάποιο άμεσο ή μακροπρόθεσμο πρόβλημα ή για να εκμεταλλευτεί μια ευκαιρία (Σιδηροπούλου – Δημακάκου, 2006) ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Στην κατάσταση λήψης απόφασης υπάρχει: το άτομο που πρόκειται να αποφασίσει η ανάγκη ή υποχρέωση λήψη απόφασης πλαίσιο λήψης απόφασης ορισμένες πληροφορίες (εσωτερικές – εξωτερικές) η νοητική επεξεργασία δύο ή περισσότερων εναλλακτικών λύσεων το ζύγισμα των πιθανών αποτελεσμάτων (Κάντας & Χατζή, 1991, Δημητρόπουλος, 2003) Ορισμός από την πτυχιακή ΣΕΠ/08 ΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΑΠΌ ΣΕΠ/07 ΓΑΒ 2

3 Λήψη αποφάσεων Η μελέτη της ικανότητας λήψης αποφάσεων έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς οι αποφάσεις κάθε ατόμου έχουν συνέπειες, τόσο στη ζωή του ίδιου, όσο και στη ζωή των άλλων και στην κοινωνία γενικότερα. Υπό αυτή την έννοια, η πορεία της ζωής κάθε ανθρώπου μπορεί να ιδωθεί ως πλέγμα αλληλοεξαρτώμενων και διαδοχικών αποφάσεων σημαντικών για την προώθηση, την εξέλιξη και την ποιότητά της.

4 Στάδια λήψης αποφάσεων
Για πολλούς, η λήψη αποφάσεων αποτελεί μια πολυδιάστατη διαδικασία, που ξεκινά με τον καθορισμό των επιθυμητών στόχων και περιλαμβάνει την αναγνώριση και αξιολόγηση διάφορων εναλλακτικών επιλογών, την επιλογή και το σχεδιασμό συγκεκριμένων ενεργειών, την εφαρμογή τους, την αξιολόγηση των συνεπειών, καθώς και την ανατροφοδότηση αναφορικά με την αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης επιλογής (Klaczynski, Byrnes, Jacobs, 2001). Με το πέρασμα του χρόνου θεωρητικοί και ερευνητές υποστήριξαν ότι τις περισσότερες φορές η λήψη αποφάσεων δεν αποτελεί μια αμιγώς λογική διαδικασία αλλά φορτίζεται και συναισθηματικά. Οι αξίες, τα κίνητρα, οι προκαταλήψεις του ατόμου επηρεάζουν την ανάλυση και επεξεργασία των πληροφοριών.

5 Λήψη αποφάσεων Αλλά και μετά τη λήψη των αποφάσεων τα συναισθήματα είναι παρόντα, καθώς το άτομο βρίσκεται σε μια κατάσταση μεταξύ ελπίδας και φόβου. Εν συνεχεία, όταν το άτομο βιώσει τα αποτελέσματα των επιλογών του, αναβλύζουν συναισθήματα όπως: χαρά, ευχαρίστηση, απογοήτευση, μετάνοια, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν ακόμα και την αξιολόγηση του ατόμου αναφορικά με την ποιότητα ζωής του. Ακόμη, το κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον του ατόμου μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις του. Τέλος, όταν άλλα πρόσωπα επηρεάζουν τις αποφάσεις του ατόμου, τότε συναισθήματα, όπως θυμός, ενοχή, αγάπη, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Zeelenberg, Nelissen, Breugelmans & Pieters, 2008).

6 Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων & Θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης
Η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία, που περιλαμβάνει τόσο την επιλογή επαγγέλματος, όσο και τη δέσμευση στην επιλογή αυτή και τις ενέργειες υλοποίησής της (Peterson, Sampson, Reardon, Lenz, 1996). Εμπεριέχει τόσο το αποτέλεσμα της διαδικασίας, όσο και την «απόφαση» ή «επιλογή». Ακολουθεί μια εξελικτική λογική πορεία που διέρχεται από ορισμένα στάδια Οι εξελικτικές θεωρίες (Super, 1976) υποστηρίζουν ότι η επαγγελματική ανάπτυξη και επιλογή αποτελεί μια συνεχή διαδικασία, που αρχίζει από την πρώιμη παιδική ηλικία και συμπληρώνεται με την επαγγελματική σταθεροποίηση και προσαρμογή του ατόμου

7 Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων & Θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης
Για το Super οι επαγγελματικές προτιμήσεις μεταβάλλονται με το χρόνο και την εμπειρία, κάνοντας έτσι την επιλογή μία συνεχιζόμενη διαδικασία (Δημητρόπουλος, 2000). Ο Ginzberg υποστηρίζει ότι η επιλογή επαγγέλματος δεν είναι απόφαση στιγμής, αλλά απαιτείται μια εξελικτική διαδικασία ανάπτυξης, που αρχίζει από την ηλικία των έξι περίπου ετών και συνεχίζεται έως και την ωριμότητα του ατόμου. Η διαδικασία αυτή χαρακτηρίζεται από μία σειρά συμβιβασμών που πραγματοποιεί το άτομο μεταξύ των ενδιαφερόντων, των ικανοτήτων, των αξιών του και των συνθηκών του κόσμου εργασίας (Κάντας, & Χαντζή, 1991). Η τυπολογική θεωρία του Holland, εστιάζει κυρίως στο περιεχόμενο των επαγγελματικών επιλογών και αντιμετωπίζει την επιλογή επαγγέλματος ως ένα ταίριασμα ανθρώπου – περιβάλλοντος.

8 Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων & Θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης
Μέσω μιας τέτοιας προσέγγισης είναι δυνατόν η επαγγελματική επιλογή να αποτελέσει πηγή ικανοποίησης για τον άνθρωπο Η ψυχοδυναμική θεωρία της Roe υποστηρίζει ότι το κλίμα που επικρατεί στο οικογενειακό περιβάλλον και ο τρόπος ανατροφής του παιδιού συνδέεται με τις μετέπειτα επαγγελματικές επιλογές του. Άτομα που μεγαλώνουν σε ζεστό οικογενειακό περιβάλλον προτιμούν τις σχέσεις με πρόσωπα και επιλέγουν ανθρωποκεντρικά επαγγέλματα, ενώ τα παιδιά που προέρχονται από ψυχρό οικογενειακό περιβάλλον προσανατολίζονται προς μη ανθρωποκεντρικά επαγγέλματα.

9 Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων & Θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης
Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης για την επαγγελματική επιλογή υποστηρίζει ότι η επιλογή σταδιοδρομίας είναι μια πολύπλοκη διαδικασία μάθησης, κατά την οποία αλληλεπιδρούν οι γενετικές καταβολές, οι περιβαλλοντικές συνθήκες και οι μαθησιακές εμπειρίες ενώ, η κοινωνικογνωστική θεωρία του Bandura ερμηνεύει την επαγγελματική επιλογή με βάση την έννοια της αυτοαποτελεσματικότητας

10 ΘΕΩΡΙΕΣ ΛΗΨΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
(Δημητρόπουλος, 2003) Α. Η Διαδικασία Απόφασης Κατά τη θεωρία των Tiedeman & O’ Hara Φάσεις Στάδια Φάση ΙΙ Υλοποίησης και Προσαρμογής 7. Ολοκλήρωση - Συντήρηση 6. Αναμόρφωση 5. Είσοδος Φάση Ι Προετοιμασίας (Προεπαγγελματική) 4. Διασάφηση 3. Επιλογή 2. Αποκρυστάλλωση 1. Διερεύνηση 10

11 ΘΕΩΡΙΕΣ ΛΗΨΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Γνώση Σχεδιασμός Δέσμευση Υλοποίηση Β. Θεωρία του Harren (1979) 11

12 Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων & Θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης
Πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι το άτομο στη διαδικασία λήψης επαγγελματικών αποφάσεων καλείται να ανταποκριθεί σε έξι σημαντικές απαιτήσεις: 1) προσανατολισμός προς την επιλογή (συνειδητοποίηση της ανάγκης να προχωρήσει το άτομο σε μια επαγγελματική επιλογή και κινητοποίηση να εμπλακεί σε μια διαδικασία τέτοιας επιλογής), 2) διερεύνηση εαυτού (συγκέντρωση πληροφοριών για τον εαυτό του), 3) γενική διερεύνηση του περιβάλλοντος (συγκέντρωση γενικών πληροφοριών για διάφορες εναλλακτικές επαγγελματικές επιλογές), 4) σε βάθος διερεύνηση του περιβάλλοντος (συγκέντρωση λεπτομερών πληροφοριών για λίγες περιορισμένες επαγγελματικές επιλογές), 5) επιλογή μιας εναλλακτικής και 6) δέσμευση (Germeijs & Verschueren, 2006)

13 Μοντέλα λήψης απόφασης
Τα μοντέλα λήψης αποφάσεων είναι πιο εστιασμένα στον τρόπο με τον οποίο το άτομο συμπεριφέρεται, όταν παίρνει αποφάσεις, και ταξινομούνται: στα περιγραφικά, τα οποία εστιάζουν στην περιγραφή του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις, και στα κανονιστικά, τα οποία εστιάζουν στο πώς πρέπει να λαμβάνονται οι αποφάσεις, ώστε να επιτυγχάνεται μεγιστοποίηση της ωφέλειας (Κωσταρίδου-Ευκλείδη, 1997). Ωστόσο, οι θεωρίες και τα μοντέλα λήψης επαγγελματικών αποφάσεων δε φαίνεται να ασχολούνται με το πώς διαμορφώθηκαν οι αξιολογήσεις και προτιμήσεις του ατόμου, αλλά με το πώς υφίστανται αυτές νοητική επεξεργασία την ώρα της απόφασης και πώς την επηρεάζουν (Κάντας, & Χαντζή, 1991)

14 ΜΟΝΤΕΛΑ ΛΗΨΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Γ. Θεωρία του Hilton 14

15 Μοντέλα λήψης απόφασης
Το μοντέλο του Hilton (1962) υιοθετεί την έννοια της λογικής επιλογής και υποστηρίζει ότι η διαδικασία λήψης απόφασης σχετικά με τη σταδιοδρομία ξεκινά από κάποια εισερχόμενα από το περιβάλλον (στοιχεία κινητοποίησης) που δημιουργούν γνωστική ασυμφωνία και αναγκάζουν το άτομο να ωθείται σε μηχανισμούς εξισορρόπησης.

16 ΘΕΩΡΙΕΣ ΛΗΨΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Ζ. Θεωρητικό Σχήμα του A. Gelatt 16

17 ΜΟΝΤΕΛΑ ΛΗΨΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Η. Θεωρία των Kaldor και Zytowsly Θ. Θεωρητικό σχήμα του Vroom Ι. Θεωρητικό σχήμα του Katz παράγοντες: το σύστημα επαγγελματικών προτιμήσεων τα διαθέσιμα μέσα ο προβλεπόμενος βαθμός ικανοποίησης εξέταση: εισερχόμενων– εξερχόμενων παραγόντων ωφελιμότητα «μοντέλο προσδοκίας» διάκριση επαγγελματικής προτίμησης, επιλογής και κατάληξης προτίμηση λύσης με μεγαλύτερο σθένος επιλογή λύσης με μεγαλύτερη ισχύ κατάληξη στη διέξοδο με ρεαλιστικότερες πιθανότητες για επιτυχία έμφαση σε: ατομικές υποκειμενικές αξίες ατόμου πληροφορίες πρόβλεψη πιθανών εκβάσεων καλύτερη λύση με μεγαλύτερη προσδοκώμενη αξία 17

18 Μοντέλα λήψης απόφασης
Ο Gelatt τονίζει την ύπαρξη των εναλλακτικών επιλογών προκειμένου να υπάρξει διαδικασία λήψης απόφασης, την αξιολόγηση των πιθανών αποτελεσμάτων και τη συγκέντρωση επιπρόσθετων πληροφοριών. Το μοντέλο του Katz συνδυάζει το σύστημα αξιών του ατόμου με ένα σύστημα πληροφοριών και ένα προβλεπτικό σύστημα. Το άτομο καταλήγει στην επαγγελματική επιλογή που συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη αναμενόμενη αξία. Σύμφωνα με τους Kaldor & Zytowski (1969) η έννοια της επιλογής προϋποθέτει την ύπαρξη εναλλακτικών κατευθύνσεων, καθώς και κάποιο κριτήριο για την επιλογή. Η επιλεγόμενη από τις εναλλακτικές πορείες είναι εκείνη που προσφέρει τη μεγαλύτερη καθαρή αξία και όχι εκείνη με τα περισσότερα εξερχόμενα.

19 Μοντέλα λήψης απόφασης
Το μοντέλο του Vroom (1964) υπάγεται στη θεωρία των κινήτρων της συμπεριφοράς και διακρίνεται σε δύο επιμέρους μοντέλα: α) Το μοντέλο σθένους που χρησιμεύει για την πρόγνωση της επαγγελματικής προτίμησης και β) το μοντέλο δύναμης που χρησιμεύει για την πρόγνωση της επαγγελματικής επιλογής. Επαγγελματική προτίμηση θεωρείται το επάγγελμα με το μεγαλύτερο σθένος.

20 ΘΕΩΡΙΕΣ ΛΗΨΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Δ. Θεωρία του W. Mitcell Ε. Θεωρία του A. Tversky Στ. Μοντέλο του Gati Συνεκτίμηση 4 παραγόντων: απόλυτοι όροι θετικά αρνητικά ουδέτερα χαρακτηριστικά «εξαίρεση/αποκλεισμός με βάση προδιαγραφές» το άτομο συνεξετάζει όλες τις εναλλακτικές λύσεις ταυτοχρόνως προσδιορισμός σειράς κριτηρίων απόρριψη μη ανταποκρινόμενης στα κριτήρια λύσης «μοντέλο διαδοχικού αποκλεισμού» σε κάθε λύση: ποσοτικές ή ποιοτικές όψεις  κριτήρια σύγκριση λύσεων βάσει κριτηρίων 20

21 στάδιο εκτέλεσης & προσαρμογής
ΠΟΡΕΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Van Esbroeck, Butcher, Broonen & Klaver (1997) η ικανότητα λήψης απόφασης απορρέει από την απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων, που υιοθετεί το άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του ΣΤΑΔΙΑ: στάδιο πρόβλεψης στάδιο εκτέλεσης & προσαρμογής 21

22 ΠΟΡΕΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Hazler & Roberts: 22
διερεύνηση εναλλακτικών επιλογών συλλογή πληροφοριών- περιορισμός πιθανών επιλογών επιλογή βασισμένη στα επιθυμητά αποτελέσματα ρεαλιστική δοκιμή εμπλουτισμός αρχικής πληροφόρησης προώθηση αποφάσεων βασισμένων στην αξιολόγηση αποτελεσμάτων 22

23 ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
γνώση αξιολόγηση στόχου εξερεύνηση δέσμευση εφαρμογή επαναξιολόγηση (Σιδηροπούλου, 1993) 23

24 ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

25 ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝ πώς σκέφτεται και λειτουργεί το άτομο στη διαδικασία της επιλογής τους παράγοντες (ή τις πηγές) που ευθύνονται για τις δυσκολίες των αποφάσεων

26 πώς σκέφτεται και λειτουργεί το άτομο στη διαδικασία της επιλογής (1)
ο τρόπος με τον οποίο το άτομο παίρνει αποφάσεις ή προσεγγίζει τη διαδικασία της επιλογής φανερώνει τόσο τη γνωστική όσο και συναισθηματική πλευρά της συμπεριφοράς στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων δείχνει τη μεθοδολογία που ακολουθεί το άτομο προκειμένου η απόφασή του να έχει την καλύτερη δυνατή έκβαση

27 τους παράγοντες (ή τις πηγές) που ευθύνονται για τις δυσκολίες των αποφάσεων (2)
Επαγγελματική αναποφασιστικότητα Διαφορά από τη γενικευμένη αναποφασιστικότητα Αναπτυξιακή προσέγγιση Αξιολογική προσέγγιση (πολυδιάστατο περιεχόμενο της έννοιας) Παράγοντες επαγγελματικής αναποφασιστικότητας (γνωστικοί και συναισθηματικοί/ πριν ή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας λήψης απόφασης) τύποι επαγγελματικής αναποφασιστικότητας

28 Τρόποι λήψης απόφασης πώς σκέφτεται και λειτουργεί το άτομο στη διαδικασία της επιλογής

29 ΠΡΟΤΥΠΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ταξινομία του Gelatt ταξινομία του Johnson
ταξινομία του Harren ταξινομία του Jepsen λογικός τρόπος ενεργού σχεδίασης ατομικού μοιρολατρισμού διαισθητικός τρόπος εξαρτησιακός τρόπος ταξινομία του Krumboltz κ.α. λογική αυθόρμητη διαισθητική μοιρολατρική (Δημητρόπουλος, 2003) εξάρτησης 29

30 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
εξαρτημένη απόφαση (δεν ξέρουμε πραγματικά τι θέλουμε) διαισθητική απόφαση (ξέρουμε τι θέλουμε, αλλά δεν είμαστε σίγουροι για τις συνθήκες του περιβάλλοντος ορθολογική απόφαση (γνωρίζουμε τον εαυτό μας, αλλά και το περιβάλλον Κλίμακα για τον Προσδιορισμό του Τρόπου Λήψης Επαγγελματικής Απόφασης (Assessment of Career Decision Making, ACDM) Ταξινόμηση κατά Arroba χωρίς σκέψη (αποφάσεις ρουτίνας) συμβιβαστικός τρόπος (βάσει προσδοκίες άλλων) λογικός τρόπος (ψύχραιμες αποφάσεις, χωρίς συναισθηματισμούς) συναισθηματικός τρόπος (βάσει επιθυμιών και προτιμήσεων) διστακτικός τρόπος (αναβλητικότητα) διαισθητικός τρόπος ( διαίσθηση) 30

31 Θεωρητικό υπόβαθρο Βασίζεται στη θεωρία των Tiedemann & O’ Hara (1963) για τους τρόπους λήψης απόφασης Το πόσο αποτελεσματικοί είμαστε όταν παίρνουμε μια απόφαση εξαρτάται από το πόσο καλά γνωρίζουμε τον εαυτό μας και το περιβάλλον. Οι πληροφορίες επηρεάζουν τις αποφάσεις μας στη διάρκεια της ζωής μας Η αδυναμία γνώσης τόσο του εαυτού μας όσο και του περιβάλλοντος προκαλεί μια κατάσταση «σύγχυσης ή και παράλυσης», όπου η λήψη απόφασης καθίσταται αδύνατη.

32 Στρατηγικές (τρόποι) λήψης απόφασης
Εάν δεν ξέρουμε τι πραγματικά θέλουμε, αλλά γνωρίζουμε το περιβάλλον μας, πιθανόν να κλίνουμε προς το να πάρουμε μια «εξαρτημένη» απόφαση. Εάν ξέρουμε τι θέλουμε, αλλά δεν είμαστε πολύ σίγουροι για τις συνθήκες του περιβάλλοντος, πιθανόν να πάρουμε «διαισθητικές» αποφάσεις Εάν γνωρίζουμε τον εαυτό μας, αλλά και το περιβάλλον παίρνουμε «ορθολογικές» αποφάσεις. Η πορεία εδώ είναι βραδύτερη, καθώς χρησιμοποιείται ο μέγιστος χρόνος για τη συλλογή των πληροφοριών, την εξερεύνηση του προβλήματος και τον πειραματισμό.

33 Εφαρμόζοντας αυτή την προσέγγιση δε σημαίνει ότι δε λαμβάνουμε υπόψη τα προσωπικά συναισθήματα για την επιλογή (διαίσθηση) ή τις γνώμες των ειδικών και των αγαπημένων (εξάρτηση), ούτε και σημαίνει ότι αποκλείουμε τις στρατηγικές που ταιριάζουν στην προσωπικότητα ή στην ιδιοσυγκρασία μας. Έρευνες υποστηρίζουν ότι αν υποχρεωθούν να προσαρμοστούν σε ένα δεσμευτικό ορθολογισμό τα άτομα που δεν έχουν ανάλογες τάσεις «ορθολογισμού», είναι πιθανόν να υποφέρουν (Mau & Jepsen, 1992) και να μην είναι ικανοποιημένα από την απόφασή τους, ενώ σε μια πιο ακραία θέση ο Etzioni (1988) υποστηρίζει ότι τα συναισθηματικά στοιχεία στη λήψη αποφάσεων υπαγορεύουν πότε πρέπει ή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η λογική.

34 Διωνυμική κλίμακα βαθμολόγησης (Ναι-Όχι) 3 στρατηγικές λήψης απόφασης:
Η Κλίμακα για τον Προσδιορισμό του Τρόπου Λήψης Επαγγελματικής Απόφασης (Assessment of Career Decision Making, ACDM. Harren, 1979) 30 προτάσεις Διωνυμική κλίμακα βαθμολόγησης (Ναι-Όχι) 3 στρατηγικές λήψης απόφασης: Ορθολογική (10 προτάσεις, α = .85) Διαισθητική (10 προτάσεις, α = .76) Εξαρτημένη (10 προτάσεις, α = .85) Η μετάφραση-προσαρμογή του ερωτηματολογίου έχει γίνει από την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια κ. Δέσποινα Σιδηροπούλου-Δημακάκου

35 Άλλες πληροφορίες Πρόσφατη έκδοση: 1985
Γλώσσες στις οποίες είναι διαθέσιμο: αγγλική, ελληνική. Χρόνος: Περίπου 7-10 λεπτά. Ομάδες στάθμισης: Μαθητές γυμνασίου-λυκείου και φοιτητές Είδος των βαθμολογιών: Τ τιμές και εκατοστιαίες τιμές

36 Βαθμολόγηση: Χειρόγραφη ή μέσω Η/Υ.

37 Διατίθεται από Western Psychological Services, Wilshire Blvd., Los Angeles, CA

38 Χρήση του εργαλείου στην επαγγελματική συμβουλευτική
Εντοπισμός του τρόπου λήψης απόφασης (Διαισθητικού ή Εξαρτημένου) Βελτίωση της προσέγγισης στη λήψη αποφάσεων Αν για παράδειγμα το άτομο παίρνει αποφάσεις με εξαρτημένο τρόπο, θα μπορούσε ο σύμβουλος να βοηθήσει το άτομο να γίνει περισσότερο υπεύθυνο και ανεξάρτητο

39 Κριτική του εργαλείου Είναι ένα εργαλείο εύχρηστο
Τα ερωτήματα είναι κατανοητά Υπάρχουν κάποιες αμφιβολίες για την εγκυρότητα και την αξιοπιστία Ελάχιστα στοιχεία για τη χρήση του σε μειονεκτούσες ομάδες

40 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ACDM-S ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ
Τρόποι λήψης απόφασης και αυτοαποτελεσματικότητα στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων (Sidiropoulou-Dimakakou & Argyropoulou, 2006) Επαγγελματικές αποφάσεις φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: Η ταυτότητα του ρόλου του φύλου (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου & Παυλόπουλος, 2006) Κίνητρο επιτυχίας και τρόπος λήψης απόφασης φοιτητών του Τμήματος Ισπανικής & Ιταλικής Φιλολογίας (Δρόσος, 2006)

41 Career Decision-Making Profile Questionnaire (CDMP)
Ερωτηματολόγιο Χαρακτηριστικών Λήψης Επαγγελματικής Απόφασης

42 Συγγραφείς Itamar Gati, Shiri Landman, Shlomit Davidovitch,
Lisa Asulin-Peretz, & Reuma Gadassi

43 Γενικά To CDMP είναι ένα ερωτηματολόγιο διερεύνησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που διακρίνουν το άτομο, όταν παίρνει αποφάσεις που αφορούν τη σταδιοδρομία του. Η αρχική ονομασία του ερωτηματολογίου ήταν Career Decision-making Styles Questionnaire (CDSQ), στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Career Decision-making Patterns Questionnaire (CDPQ) και κατέληξε στη μορφή Career Decision-making Patterns Questionnaire (CDPQ).

44 Θεωρητικό υπόβαθρο Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ Οι συγγραφείς αμφισβητούν τις υπάρχουσες τυπολογίες διάκρισης των τρόπων λήψης απόφασης, καθώς θεωρούν ότι δεν λαμβάνουν υπόψη τον πολυσύνθετο χαρακτήρα αυτής της διαδικασίας. Συγκεκριμένα, αναφέρουν ότι μέχρι πρόσφατα η έρευνα για τους τρόπους λήψης απόφασης εστιάστηκε στην κατηγοριοποίηση των ατόμων σε μερικούς τύπους που βασίζονταν στα επικρατέστερα χαρακτηριστικά τους (π.χ. λογικός, συναισθηματικός, ανεξάρτητος, εξαρτημένος κλπ.) και μάλιστα σε ένα περιορισμένο φάσμα χαρακτηριστικών.

45 Θεωρητικό υπόβαθρο Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ
Παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο η ποικιλία των χαρακτηριστικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επιτευχθεί η διάκριση μεταξύ των τρόπων λήψης απόφασης, όλες οι προηγούμενες τυπολογίες βασίζονται στην κατηγοριοποίηση των ατόμων σε σχέση με ένα μοναδικό, υπερισχύον χαρακτηριστικό. Η χρήση ενός υπερισχύοντος χαρακτηριστικού, για να προσδιοριστεί ο τρόπος λήψης απόφασης ενός ατόμου, παρέχει στον επαγγελματικό σύμβουλο ένα απλό τρόπο για να περιγράψει τους πελάτες του, αλλά μειώνει την ακρίβεια της κατηγοριοποίησης.

46 Θεωρητικό υπόβαθρο Η ΘΕΣΗ
Οι συγγραφείς προτείνουν η διαμόρφωση της έννοιας «τρόπος λήψης επαγγελματικής απόφασης» να γίνεται σε σχέση με ένα χαρακτηριστικό παρά με ένα τρόπο. Χρησιμοποιούν τον όρο χαρακτηριστικό αντί του όρου τρόπος για δύο βασικούς λόγους : 1) Για να δείξουν ότι διαπραγματεύονται μια σύνθετη, πολυδιάστατη έννοια και όχι απλώς ένα υπερισχύον χαρακτηριστικό. 2) Διότι η έκφραση «τρόπος λήψης επαγγελματικής απόφασης» υποδηλώνει ότι το σημαντικό είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, ενώ η έκφραση «χαρακτηριστικό λήψης επαγγελματικής απόφασης» αποδίδει σημαντικότητα τόσο στην προσωπικότητα όσο και σε επιδράσεις που έχουν σχέση με την ίδια την εργασία ή άλλες εξωτερικές καταστάσεις.

47 Πληθυσμός στον οποίο απευθύνεται
Μαθητές Λυκείου, φοιτητές, ενήλικες

48 Περιγραφή Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει 36 ερωτήσεις, οι οποίες ομαδοποιούνται στα ακόλουθα έντεκα (11) ιδιαίτερα χαρακτηριστικά λήψης απόφασης: 1) Επεξεργασία Πληροφοριών (μπορεί να είναι αναλυτική ή ολιστική): Ο βαθμός στον οποίο το άτομο αναλύει τις πληροφορίες στα συστατικά τους στοιχεία και τις επεξεργάζεται σύμφωνα με αυτά (π.χ. «Συνήθως αναλύω τις ποικίλες εναλλακτικές επιλογές σε ένα αριθμό παραγόντων και λαμβάνω υπόψη μου τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε παράγοντα»). 2) Συλλογή Πληροφοριών (εκτενής ή περιορισμένη): Ο βαθμός στον οποίο το άτομο συλλέγει πληροφορίες με τρόπο σχολαστικό και εξονυχιστικό (π.χ. «Γενικά, δεν είμαι σχολαστικός/η στη συλλογή πληροφοριών. Συνήθως χειρίζομαι πληροφορίες στις οποίες υπάρχει εύκολη πρόσβαση»).

49 Περιγραφή 3) Έδρα Ελέγχου (εσωτερική ή εξωτερική): Ο βαθμός στον οποίο το άτομο πιστεύει ότι ελέγχει το επαγγελματικό του μέλλον και νιώθει ότι οι αποφάσεις που παίρνει, επηρεάζουν τις μελλοντικές επαγγελματικές του ευκαιρίες (π.χ. «Δεν ευθύνομαι μόνο εγώ για τα αποτελέσματα των αποφάσεων μου. Η μοίρα και η τύχη επηρεάζουν σημαντικά τη μελλοντική μου σταδιοδρομία»). 4) Προσπάθεια που επενδύεται στη διαδικασία (μεγάλη ή μικρή): Ο χρόνος και η διανοητική προσπάθεια που επενδύει το άτομο στη διαδικασία λήψης απόφασης (π.χ. «Καταβάλλω μεγάλη προσπάθεια στη διαδικασία λήψης απόφασης»).

50 Περιγραφή 5) Αναβλητικότητα (υψηλή ή χαμηλή): Ο βαθμός στον οποίο το άτομο αποφεύγει ή καθυστερεί την έναρξη ή την εξέλιξη της διαδικασίας λήψης επαγγελματικών αποφάσεων (π.χ. «Έχω την τάση να αναβάλλω τις επαγγελματικές μου αποφάσεις). 6) Ταχύτητα λήψης της τελικής απόφασης (γρήγορη ή αργή): Ο χρόνος που χρειάζεται το άτομο για να πάρει την τελική απόφαση, εφόσον έχουν συλλεχθεί οι πληροφορίες (π.χ. «Όταν έρχεται η ώρα να αποφασίσω, διστάζω αρκετά προτού πραγματικά πάρω μια απόφαση»).

51 Περιγραφή 7) Ανάγκη συμβουλής από άλλους (συχνή ή σπάνια): Η συχνότητα με την οποία το άτομο συμβουλεύεται τους άλλους κατά τα διαφορετικά στάδια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων (π.χ. «Συνήθως σκέφτομαι σοβαρά τις επιλογές μου και παίρνω αποφάσεις χωρίς να συμβουλευτώ άλλους»). 8) Εξάρτηση από άλλους (υψηλή ή χαμηλή): Ο βαθμός στον οποίο το άτομο δέχεται την πλήρη ευθύνη της λήψης αποφάσεων (ακόμα και αν συμβουλεύεται τους άλλους), σε αντίθεση με το να περιμένει να λάβουν οι άλλοι την απόφαση αντ’ αυτού. (π.χ. «Όταν έρχομαι αντιμέτωπος/η με μια σημαντική απόφαση, θέλω κάποιος άλλος να αποφασίζει για μένα»).

52 Περιγραφή 9) Επιθυμία να ευχαριστήσεις τους άλλους (υψηλή ή χαμηλή): Ο βαθμός στον οποίο το άτομο επιδιώκει να ικανοποιήσει τους σημαντικούς άλλους, όπως για παράδειγμα γονείς, σύντροφο, φίλους (π.χ. «Είναι σημαντικό για μένα να κάνω την επιλογή εκείνη, η οποία θα ικανοποιεί την οικογένεια και τους φίλους μου»). 10) Φιλοδοξία για το ιδανικό επάγγελμα (υψηλή ή χαμηλή): Ο βαθμός στον οποίο το άτομο πιστεύει ότι μπορεί να βρει το επάγγελμα που είναι τέλειο για τον εαυτό του (π.χ. «Πιστεύω ότι μπορώ να βρω την τέλεια απασχόληση που θα εκπληρώσει όλα τα όνειρά μου»). 11) Προθυμία για συμβιβασμό: Ο βαθμός στον οποίο το άτομο είναι πρόθυμο να επιδείξει ελαστικότητα, όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες και εμπόδια στη πραγμάτωση της επιλογής του, και να στραφεί σε άλλη εναλλακτική επιλογή (π.χ. «Εάν δεν μπορώ να σπουδάσω την κατεύθυνση που επέλεξα, θα συμβιβαστώ και θα αναζητήσω κάποια άλλη που μου ταιριάζει»).

53 Άλλες πληροφορίες Πρόσφατη έκδοση: 2009
Γλώσσες στις οποίες είναι διαθέσιμο: Εβραϊκή, αγγλική, ελληνική. Χρόνος: Περίπου 15 λεπτά. Ομάδες στάθμισης βάσει των οποίων διαμορφώθηκαν οι νόρμες: Δεν είναι σταθμισμένο και, συνεπώς, δεν δίνονται τυπικοί βαθμοί από τους κατασκευαστές. Είδος των βαθμολογιών: Μέσοι όροι.

54 Βαθμολόγηση: Χειρόγραφη ή μέσω Η/Υ. Ο λήπτης αξιολογεί τον βαθμό στον οποίο τον περιγράφει το κάθε ερώτημα χρησιμοποιώντας μια επταβάθμια κλίμακα τύπου Likert (1 = δεν με περιγράφει καθόλου, ….. 7 = με περιγράφει καλά).

55 Διαθέσιμο λογισμικό Η/Υ
Δωρεάν διάθεση του ερωτηματολογίου στον διαδικτυακό τόπο (βλ. διαφάνειες διαδικτύου)

56 Ψυχομετρικά χαρακτηριστικά
Οι συγγραφείς αναφέρουν ότι για την πρόσφατη (πέμπτη) εβραϊκή έκδοση του ερωτηματολογίου Ο δείκτης αξιοπιστίας εσωτερικής συνέπειας Cronbach’s α για τις 11 υπoκλίμακες κυμάνθηκε από 0,72 έως 0,92. Η δομή των 11 ξεχωριστών διαστάσεων (με τρία ερωτήματα ανά διάσταση) επιβεβαιώθηκε με ανάλυση παραγόντων τόσο για την εβραϊκή (Ν=431 άτομα) όσο και για την αγγλική έκδοση.

57 Χρήση του εργαλείου στην επαγγελματική συμβουλευτική
Σύμφωνα με τους συγγραφείς το CDMP δίνει τη δυνατότητα στον σύμβουλο να εκτιμήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον πελάτη του κατά τη λήψη απόφασης, ώστε να: 1) επιλέξει τα κατάλληλα εργαλεία αυτοβοήθειας, και 2) να προσαρμόσει την ατομική συμβουλευτική στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πελάτη (π.χ. τι κάνεις με έναν πελάτη που χαρακτηρίζεται από αναβλητικότητα στη λήψη αποφάσεων;)

58 Κριτική του εργαλείου Είναι ένα πολύ νέο εργαλείο, για το οποίο δεν υπάρχουν ακόμη σχετικές δημοσιεύσεις.

59 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ CDPQ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ
Ερευνητική εργασία: Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου Αικ., & Νίκος Δρόσος (υπό δημοσίευση). Διερεύνηση των «προφίλ» λήψης εκπαιδευτικών και επαγγελματικών αποφάσεων των εφήβων με τη χρήση του Ερωτηματολογίου Χαρακτηριστικών Λήψης Επαγγελματικής Απόφασης

60 Δείγμα Το δείγμα απετέλεσαν 289 μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου από τη Λεόντειο Σχολή Νέας Σμύρνης. Ως προς το φύλο των υποκειμένων της έρευνας, συμμετείχαν 144 μαθητές (50,3%) και 142 μαθήτριες (49,7%).

61 Αποτελέσματα Η διερευνητική ανάλυση παραγόντων ανέδειξε 7 παράγοντες, αντί των 11 της πρωτότυπης κλίμακας, στους οποίους αποδίδεται το 59,45% της διασποράς των τιμών. (κάποιοι έχουν συμπτυχθεί)

62 Αποτελέσματα Οι επτά παράγοντες περιγράφονται ως εξής:
Ταχύτητα λήψης της τελικής απόφασης: ο χρόνος που χρειάζεται το άτομο για να πάρει την τελική του απόφαση όταν υπάρχουν οι απαραίτητες πληροφορίες. Υψηλή βαθμολογία στον συγκεκριμένο παράγοντα δείχνει ότι το άτομο παίρνει γρήγορα αποφάσεις. (σύμπτυξη δύο παραγόντων: ομώνυμου και Αναβλητικότητα στη λήψη απόφασης) Συλλογή και Επεξεργασία Πληροφοριών: ο βαθμός στον οποίο το άτομο είναι πολύ προσεκτικό κατά τη συλλογή πληροφοριών, τις αναλύει στα συστατικά τους και τις επεξεργάζεται σύμφωνα με τα συστατικά αυτά. (σύμπτυξη τριών παραγόντων: συλλογή, επεξεργασία & προσπάθεια που επενδύεται)

63 Αποτελέσματα Επιθυμία να ευχαριστήσεις τους άλλους - Εξάρτηση: ο βαθμός στον οποίο το άτομο επιδιώκει να ικανοποιήσει τους σημαντικούς άλλους (π.χ. γονείς, σύντροφος, φίλοι) και επιθυμεί να αποφύγει την πλήρη ευθύνη της λήψης αποφάσεων από τον ίδιο αναμένοντας να ληφθεί η απόφαση από τους άλλους. (σύμπτυξη δύο παραγόντων) Αναζήτηση συμβουλής από άλλους: ο βαθμός στον οποίο το άτομο, καθώς διέρχεται τα διαφορετικά στάδια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, αναζητά τη συμβουλή των άλλων. (V)

64 Αποτελέσματα Εσωτερική Έδρα Ελέγχου: ο βαθμός στον οποίο το οποίο πιστεύει ότι ελέγχει το επαγγελματικό του μέλλον και νιώθει ότι οι αποφάσεις που παίρνει επηρεάζουν τις μελλοντικές επαγγελματικές του ευκαιρίες. (V) Επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα: Η έκταση στην οποία το άτομο προσπαθεί να βρει ένα επάγγελμα που είναι τέλειο για τον εαυτό του. (V) Προθυμία για συμβιβασμό: ο βαθμός στον οποίο το άτομο είναι πρόθυμο να επιδείξει ελαστικότητα όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες και εμπόδια στη πραγμάτωση της επιλογής του και να στραφεί σε άλλη εναλλακτική λύση. (V)

65 Αποτελέσματα Ο έλεγχος της στατιστικής σημαντικότητας των διαφορών των μέσων όρων έδειξε ότι οι μαθητές του δείγματος συγκεντρώνουν υψηλότερες βαθμολογίες στους παράγοντες «Επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα» (μ.ο.=5.52) «Εσωτερική Έδρα Ελέγχου» (μ.ο.=5.23). «Συλλογή και Επεξεργασία πληροφοριών» (μ.ο.=4.66) και «Αναζήτηση συμβουλής από άλλους» (μ.ο.=4.58).

66 Αποτελέσματα Χαμηλές βαθμολογίες είχαν οι παράγοντες
«Ταχύτητα λήψης της τελικής απόφασης» (μ.ο.=3.84), «Προθυμία για συμβιβασμό» (μ.ο.=3.48), «Επιθυμία να ευχαριστήσεις τους άλλους - Εξάρτηση» (μ.ο.=2.67).

67 ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
Σκέφτομαι σχετικά με τη λήψη απόφασης Γνωρίζω πώς παίρνω αποφάσεις (δεξιότητες λήψης αποφάσεων) Ενημερώνομαι για τις επιλογές μου (Επαγγελματική γνώση) Μαθαίνω τον εαυτό μου (Αυτογνωσία) 67

68 Βιβλιογραφία Gati, I., Landman, S., Davidovitch, S., Asulin-Peretz, L., & Gadassi, R. (2010). From Career Decision-Making Styles to Career Decision-Making Profiles: A Multidimensional Approach. Journal of Vocational Behavior, 76(2), Gati, I., Tal, S. & Davidovitz, S. (2007). Career decision-making styles: A multidimensional approach. Εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο της IAEVG, Σεπτέμβριος 2007, Πάδοβα, Ιταλία. Shiloh, S., Salton E., & Sharabi, D. (2002). Individual differences in rational and intuitive thinking styles as predictors of heuristic responses and framing effects. Personality & Individual Differences, 32 (3), 

69 Βιβλιογραφία Αργυροπούλου, Κ. (2012). Σύνθετοι παράγοντες που συνδέονται με τις δυσκολίες στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων: Θεωρητική και ερευνητική ανασκόπηση. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 100, 55 – 64. Σιδηροπούλου-Δημακάκου Δ., Αργυροπούλου, Αικ. & Παυλόπουλος, Β. (2006) Επαγγελματικές αποφάσεις φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: Η ταυτότητα του ρόλου του φύλου. Στον ειδικό τόμο: Μ. Μαλικιώση-Λοϊζου, Δ. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, & Γ. Κλεφτάρας (Επιμ. Έκδοσης) Η Συμβουλευτική Ψυχολογία στις γυναίκες (σελ ) Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου, Κ., & Δρόσος, Ν. (2011). Διερεύνηση των «προφίλ» λήψης εκπαιδευτικών και επαγγελματικών αποφάσεων των εφήβων με τη χρήση του Ερωτηματολογίου Χαρακτηριστικών Λήψης Επαγγελματικής Απόφασης. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 96-97, 74 – 93.