Εισαγωγή στην Ανάπτυξη Π.Σ. Σπύρος Κοκολάκης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΜΣ 2011-2012.

Παρουσίαση με θέμα: "Εισαγωγή στην Ανάπτυξη Π.Σ. Σπύρος Κοκολάκης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΜΣ 2011-2012."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εισαγωγή στην Ανάπτυξη Π.Σ. Σπύρος Κοκολάκης sak@aegean.gr ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΜΣ 2011-2012

2 Δομή της διάλεξης Η έννοια της απαίτησης συστήματος Η διαδικασία προσδιορισμού και προδιαγραφής απαιτήσεων Κατανόηση των δυσκολιών για τον εντοπισμό, τον καθορισμό και την προδιαγραφή των απαιτήσεων Παρουσίαση του παραδοσιακού κύκλου ζωής του Π.Σ. και τροποποίησή του

3 Τι είναι απαίτηση; Απαίτηση είναι: –Μία δυνατότητα που θέλει να έχει ένας από τους δικαιούχους (stakeholder) για να επιτύχει κάποιο στόχο –Μία δυνατότητα που πρέπει να έχει το Π.Σ. ώστε να ικανοποιούνται κάποιοι περιορισμοί (π.χ. Όροι ενός συμβολαίου, προτύπου, Νόμου, κ.λπ.) Λειτουργικές και μη-λειτουργικές απαιτήσεις –Μη-λειτουργικές απαιτήσεις = περιορισμοί Η σημαντικότερη αιτία αποτυχίας της ανάπτυξης ενός Π.Σ. είναι η ανεπάρκεια του καθορισμού απαιτήσεων

4 Προσδιορισμός απαιτήσεων Προβλήματα και λάθη, στον προσδιορισμό των λειτουργικών απαιτήσεων: –Το πρόβλημα και το σύστημα δεν οριοθετήθηκαν σωστά –Οι δικαιούχοι έχουν ελλειπώς κατανοήσει τις ανάγκες τους –Οι δικαιούχοι δεν κατανοούν τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της τεχνολογίας –Οι αναλυτές έχουν ελλειπή γνώση του πεδίου –Υπάρχει πρόβλημα επικοινωνίας (διαφορετική γλώσσα) –Παραλείπονται κάποιες «προφανείς» απαιτήσεις –Αντικρουόμενες απόψεις μεταξύ δικαιούχων –Μεροληψία υπέρ μίας ομάδας δικαιούχων. –Αόριστες, μη ρεαλιστικές ή μη ελέγξιμες απαιτήσεις –Μεταβαλλόμενες απαιτήσεις

5 Τα βήματα προσδιορισμού απαιτήσεων Δεν συλλέγουμε και καταγράφουμε, αλλά μάλλον προσδιορίζουμε/καθορίζουμε τις απαιτήσεις: –Αναζήτηση στοιχείων –Συλλογή δεδομένων σχετικά με τους στόχους και τις ανάγκες των δικαιούχων –Ορθολογικοποίηση και αποτίμηση των απαιτήσεων –Ιεράρχισή τους –Παρουσίασή τους –Επικύρωσή τους

6 Προδιαγραφές απαιτήσεων Οι προδιαγραφές απαιτήσεων: –«παγώνουν» σε μερικές μεθοδολογίες –Αποτελούν τμήμα του συμβολαίου Θα πρέπει να είναι: –Πλήρεις –Συνεπείς –Κατανοητές από όλους τους εμπλεκόμενους στο έργο της ανάπτυξης Προβλήματα: –Οι χρήστες είναι αβέβαιοι για τις ανάγκες τους –Οι αναλυτές δεν έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση ή εμπειρία ή είναι άτολμοι (δεν «ανακρίνουν» σωστά τους χρήστες)

7 Προδιαγραφές απαιτήσεων Το έγγραφο προδιαγραφών απαιτήσεων περιέχει (μεταξύ άλλων): –Σκοποί και στόχοι του οργανισμού/επιχείρησης –Τι πληροφορίες απαιτούν οι χρήστες για να κάνουν τη δουλειά τους –Τα δεδομένα που διακινούνται μέσα στο σύστημα –Πότε, πώς από ποιον και τι δεδομένα μετακινούνται, μετασχηματίζονται, δημιουργούνται, αποθηκεύονται –Δραστηριότητες που επεξεργάζονται δεδομένα –Κανόνες που διέπουν τα δεδομένα –Πολιτικές και νόρμες στην επιχείρηση/οργανισμό –Γεγονότα που επηρεάζουν την επεξεργασία των δεδομένων –Τροποποιήσεις ή νέες επεξεργασίες που ζητούν οι δικαιούχοι από το νέο σύστημα

8 Επικοινωνία αναλυτών - δικαιούχων Διαφορετική κουλτούρα μεταξύ αναλυτών και δικαιούχων δημιουργεί προβλήματα. Τέσσερις παράγοντες παίζουν ρόλο στο επικοινωνιακό πλαίσιο που διαμορφώνεται: –Η επιλογή και συμμετοχή των δικαιούχων –Η συναλλαγή μεταξύ δικαιούχων (μεθοδολογία ανάπτυξης, κουλτούρα, ρόλοι) –Τεχνικές που υιοθετήθηκαν (π.χ. συνεντεύξεις, ομάδες εργασίας, κ.λπ.) –Δραστηριότητες επικοινωνίας

9 Γνωσιακά προβλήματα Γνωσιακά εμπόδια: –Οι περιορισμένες δυνατότητες των ανθρώπων ως επεξεργαστές πληροφοριών –Η σύμπλοκη φύση των απαιτήσεων –Οι υπάρχουσες δυσκολίες στην επικοινωνία και συναλλαγή μεταξύ αναλυτή και δικαιούχων Μοντέλο Newell-Simon –Εστιάζουμε την ανάλυση σε ένα «μέρος» του προβλήματος –Η μνήμη «ανακατασκευάζει» τις αναμνήσεις

10 Άλλα γνωσιακά ζητήματα Οι άνθρωποι θυμούνται συνήθως τα πιο πρόσφατα γεγονότα Συχνά δείχνουν υπέρμετρα βέβαιοι για τις απόψεις τους, αν και δεν γνωρίζουν καλά το πεδίο Αναλυτές και δικαιούχοι αποφασίζουν βάσει κάποιων παραδοχών που μπορεί να μην υφίστανται ή να μπορούν να ξεπεραστούν

11 Γνωσιακά ζητήματα: αντιμετώπιση Ο αναλυτής: –Κάνει συχνές ανακεφαλαιώσεις, επαναλήψεις –Επιδιώκει επικύρωση και διασταύρωση απόψεων –Δημιουργεί υποθετικά σενάρια προς εξέταση –Παίζει το ρόλο του «συνήγορου του διαβόλου» υποστηρίζοντας θέσεις που αντικρούουν τους δικαιούχους

12 Τι είναι ο κύκλος ζωής; Το Π.Σ., ως «ιδεατό κατασκεύασμα» γεννιέται, αναπτύσσεται και «πεθαίνει». Έτσι, βλέπουμε τα στάδια που περνά ένα Π.Σ., ως τον Κύκλο Ζωής Ο κύκλος ζωής περιέχει δραστηριότητες που απαντούν στα ερωτήματα: –Τι; Γιατί; Πότε; Πώς; Πού; Από ποιον; Δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός κύκλος ζωής

13 Ο κύκλος ζωής ενός Π.Σ. 1.Διερευνητική μελέτη 2.Μελέτη σκοπιμότητας 3.Ανάλυση απαιτήσεων 4.Σχεδιασμός συστήματος 5.Υλοποίηση 6.Εγκατάσταση 7.Λειτουργία - Συντήρηση - Διαχείριση

14 Επιτυχία του Κύκλου Ζωής Ο κύκλος ζωής έχει γίνει αποδεκτός γιατί: –Βάζει δομή στη διαδικασία της ανάπτυξης –Είναι απλός –Έχει καθορισμένα βήματα –Διευκολύνει τη διαχείριση της διαδικασίας της ανάπτυξης –Έχει δοκιμαστεί

15 Μειονεκτήματα του Κύκλου Ζωής Έχει δεχθεί κριτική διότι: –Λειτουργεί καλά σε περιβάλλοντα με καλή δομή –Δύσκολα επιτρέπει την ενσωμάτωση αλλαγών –Απομονώνει το χρήστη –Έχει πολλές απαιτήσεις από τη διοίκηση –Απαιτεί πολύ αναλυτική, τεχνική τεκμηρίωση –Δεν υπάρχει επανατροφοδότηση μεταξύ των φάσεων Σημείωση: Στο βιβλίο του Κιουντούζη θα δείτε τη δική του εκδοχή του κύκλου ζωής

16 Παραδείγματα oΗλεκτρονικό φοιτητολόγιο oΗλεκτρονικό σύστημα αξιολόγησης διδασκόντων

17 Διερευνητική μελέτη Ερωτήματα: oΠοιο είναι το σχετικό σύστημα; oΠοιο είναι το πραγματικό πρόβλημα; oΠοιες είναι οι υπάρχουσες εναλλακτικές λύσεις; Παρατηρήσεις: oΤελικά ο χρήστης επιλέγει μία ή περισσότερες λύσεις για παραπέρα εξέταση.

18 Μελέτη σκοπιμότητας Ερωτήματα: oΕίναι εφικτή η υλοποίηση της λύσης; oΥπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι υλοποίησης; oΜε ποιο κόστος/όφελος; Παρατηρήσεις: oΠεριγραφή της τελικής λύσης που θα προωθηθεί για υλοποίηση.

19 Ανάλυση απαιτήσεων Ερωτήματα: oΠοιες είναι οι βασικές λειτουργίες του συστήματος; oΠοιες οι ειδικές απαιτήσεις; oΠοια τα κριτήρια επικύρωσης/αποδοχής προϊόντων; Παρατηρήσεις: oΠεριγραφή του ΤΙ πρέπει να κάνει το σύστημα, ανεξάρτητα από τεχνολογία υλοποίησης.

20 Σχεδιασμός συστήματος Ερωτήματα: oΠώς θα είναι η δομή του συστήματος; oΠοιος ο εξοπλισμός (υλικό/λογισμικό); oΠοιες διαδικασίες απαιτούνται; oΠώς θα γίνουν οι δοκιμές ελέγχου; Παρατηρήσεις: oΑναλυτική περιγραφή του ΠΩΣ θα είναι το σύστημα. oΤεχνικές προδιαγραφές υλικού/λογισμικού.

21 Υλοποίηση Ερωτήματα: oΠώς κατασκευάζουμε το ‘κατάλληλο’ λογισμικό με το χαμηλότερο κόστος; oΠώς κατασκευάζουμε ή προμηθευόμαστε το ‘κατάλληλο’ υλικό; oΠώς θα είναι οι διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθούνται; Παρατηρήσεις: oΤεκμηρίωση υλικού/λογισμικού/διαδικασιών.

22 Εγκατάσταση Ερωτήματα: oΔουλεύει το σύστημα ικανοποιητικά; oΠώς θα γίνει η μετάβαση από το παλαιό στο νέο; Παρατηρήσεις: oΕγχειρίδια με οδηγίες. oΠαραλαβή του συστήματος.

23 Λειτουργία – Συντήρηση - Διαχείριση Ερωτήματα: oΑπαιτούνται προσθήκες, αλλαγές, τροποποιήσεις, βελτιώσεις; Παρατηρήσεις: oΕνέργειες για ομαλή λειτουργία και συνεχή βελτίωση.

24 Παρατηρήσεις - Ερωτήματα Διαχωρισμός του ΤΙ και του ΠΩΣ Κάθε φάση του κύκλου ζωής παράγει ορισμένα «προϊόντα» Πάγωμα των απαιτήσεων Έλεγχοι: Επικύρωση (validation) και Επαλήθευση (verification) Ερωτήματα: –Γιατί τόσα πολλά επιμέρους προϊόντα; –Γιατί τόσοι πολλοί έλεγχοι; –Είναι απαραίτητο να τηρηθεί αυστηρά η σειρά των φάσεων;

25 Διερευνητική μελέτη Είναι απαραίτητη για: –Μεσαία και μεγάλα έργα με υψηλά κόστη και μεγάλα περιθώρια χρόνου –Ευαίσθητα από τεχνολογικής άποψης έργα –Αμφίβολης αναγκαιότητας έργα –Έργα οποιουδήποτε μεγέθους που έχουμε την αίσθηση ότι δεν είναι καλώς ορισμένα Είναι περιττή για: –Μικρά έργα –Σαφώς διατυπωμένα έργα –Έργα που εντάσσονται σε ένα καλώς καθορισμένο στρατηγικό σχέδιο (βλ. περιεχόμενα στο κεφ. 10.7 του βιβλίου)

26 Μελέτη σκοπιμότητας Ανάλυση κόστους/οφέλους για τις προτεινόμενες λύσεις: –Χρόνο –Τεχνολογία –Τεχνογνωσία –Μετάπτωση –Κόστος υλοποίησης και λειτουργίας –Όφελος –ΑΕΜΕΒΥ = Αύξηση Εσόδων, Μείωση Εξόδων, Βελτίωση Υπηρεσιών

27 Το κόστος Το κόστος αναλύεται σε: –Άμεσο Άμεσο μεταβλητό (δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, π.χ. Διαρκής εκπαίδευση προσωπικού) Άμεσο σταθερό –Έμμεσο Σταθερό Μεταβλητό

28 Περιεχόμενα μελέτης σκοπιμότητας Γενικά Αντικείμενο – Σκοπός Προαπαιτούμενα Ενημέρωση προηγούμενων μελετών Ορισμοί - Σύμβολα – Συντομογραφίες Βασικές παραδοχές – Περιορισμοί Μεθοδολογία Αναλυτική παρουσίαση επεξεργασίας (π.χ. ΔΡΔ) Αναλυτική παρουσίαση δεδομένων Εκτίμηση κόστους λειτουργίας Ανασκόπηση σχετικής τεχνολογίας Ανάλυση εναλλακτικών λύσεων Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων Ανοικτά θέματα Συμπεράσματα - Προτάσεις

29 Ανάλυση απαιτήσεων Περιεχόμενο: –Λειτουργίες που πρέπει να εκτελεί το σύστημα –Το πλαίσιο, τους περιορισμούς και τις υποθέσεις που γίνονται –Απαιτούμενη απόδοση του συστήματος –Ποσοτικές μετρήσεις και κριτήρια ελέγχου Μορφή: Διαγραμματικές τεχνικές και κείμενο Τρόπος: Χρησιμοποιούμε μία από τις γνωστές μεθοδολογίες

30 Λάθη στην ανάλυση απαιτήσεων Τεχνολογικά λανθασμένες απαιτήσεις, π.χ. –Απαιτήσεις που δεν μπορούν να υλοποιηθούν. –Απαιτήσεις που δεν αφορούν το ΤΙ αλλά το ΠΩΣ ΤΙ: Θα εκδόσω τιμολόγιο ΠΩΣ: Θα το τυπώσω στον εκτυπωτή σε προϋπάρχον έντυπο, ή σε λευκή σελίδα, ή θα το εκδόσω χειρόγραφα Αυθαίρετες απαιτήσεις: –Ο αναλυτής βάζει μία απαίτηση που δεν είναι απαραίτητη –Η τεχνικές/εργαλεία που χρησιμοποιούμε μας καθοδηγούν (αντί να μας βοηθούν) σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις

31 Τέσσερα μοντέλα του συστήματος Φυσικό Μοντέλο Υπάρχοντος Συστήματος Λογικό Μοντέλο Υπάρχοντος Συστήματος Λογικό Μοντέλο Νέου Συστήματος Φυσικό Μοντέλο Νέου Συστήματος

32 Σχεδιασμός Λογικός σχεδιασμός Φυσικός σχεδιασμός

33 Σύνοψη - Συμπεράσματα Τι είναι απαίτηση στα πλαίσια της ανάπτυξης ενός Π.Σ.; Γιατί η διαδικασία προσδιορισμού απαιτήσεων παρουσιάζει δυσκολίες; Τι είναι οι προδιαγραφές απαιτήσεων; Ποια είναι η πορεία από τον προσδιορισμό των απαιτήσεων μέχρη τη σύνταξη των προδιαγραφών απαιτήσεων;

34 Σύνοψη - Συμπεράσματα Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που παρουσιάζονται κατά τον προσδιορισμό των απαιτήσεων; Τι είναι ο Κύκλος Ζωής του Π.Σ.; Γιατί θα πρέπει να τροποποιηθεί ο παραδοσιακός κύκλο ζωής; Τι αλλαγές προτείνονται να γίνουν στον κύκλο ζωής;

35 Σύνοψη Απαιτήσεις Κύκλος ζωής Ερωτήματα …