ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΙ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΜΗΜΑ: Β1 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΒΒΟΥΡΗΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΙ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΜΗΜΑ: Β1 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΒΒΟΥΡΗΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΙ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΜΗΜΑ: Β1 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΒΒΟΥΡΗΣ
ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΙ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΜΗΜΑ: Β1 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΒΒΟΥΡΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΛΛΟΙΜΟΝΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΘΕΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΡΙΒΟΓΙΑΝΝΗΣ

2 ΕΛΙΑ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών, το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς. Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός που καλλιέργησε την ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο. Την μετέφεραν είτε Έλληνες άποικοι είτε Φοίνικες έμποροι.

3

4 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΕΛΙΑΣ Ελαία η αγρία, κοινώς αγρελιά ή αγρελίδι
Ελαία η ευρωπαϊκή ή κοινή, το συνηθέστερα καλλιεργούμενο είδος ανά τον Κόσμο Ελαία η αιολόκαρπος  Ελαία η ηδύκαρπος  Ελαία η ισπανική  Ελαία η κρανιόμορφος , κοινώς σουβλολιά Ελαία η εκκρεμής, κοινώς κρεβατοελιά Ελαία η κωνική κοινώς ελιά σαλωνίτικη Ελαία η λευκόκαρπος Ελαία η μακρόκαρπος, κοινώς αετονυχολιά Ελαία η μικρόκαρπος , κοινώς λιανολιά ή λαδοελιά Ελαία η μαστοειδής , κοινώς λιάστρος Ελαία η πρώιμος , κοινώς καλοκαιρίδα Ελαία η σαλέρνιος , κοινώς γαϊδουρολιά Ελαία η στρεπτή , κοινώς στριφτολιά Ελαία η στρόγγυλος  Ελαία η υποστρόγγυλος  Ελαία η σφαιρική  Ελαία η υπόχλωρος 

5

6 Ελαιοτριβεία κατά Περιοχή
Πελοπόννησος 864 (36,5%) ∆υτική Ελλάδα 261 (11,0%) Κρήτη 553 (23,3%) Κεντρική Ελλάδα 411 (17,3%) Βόρεια Ελλάδα - Νησιά Αιγαίου 280 (11,8%)

7 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΕΛΙΑΣ

8 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΛΙΑΣ Λάδι Ελιές
Πυρηνέλαιο, πυρηνόξυλο και άλλα καύσιμα υλικά Πάστα ελιάς Φυτικά έλαια ομορφιάς Πράσινο σαπούνι

9

10 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΛΑΔΙ
Το ελαιόλαδο αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ελληνικής οικονομίας καθώς καλύπτει το 11% της συνολικής αγροτικής παραγωγής στην Ελλάδα. Ειδικότερα, η Ελλάδα είναι η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός ελαιολάδου (μετά την Ισπανία και την Ιταλία), με παραγωγή της τάξης των 370 χιλιάδων τόνων το 2009, συνεισφέροντας έτσι το 0,3% του ΑΕΠ (έναντι 0,2% του ΑΕΠ για τον ισπανικό κλάδο και 0,1% για τον ιταλικό).

11 ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Στον Ιπποκράτειο Κώδικα αναφέρονται περισσότερες από 60 φαρμακευτικές χρήσεις του. Ήταν κατάλληλο για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων, ως επουλωτικό και αντισηπτικό σε τραύματα, εγκαύματα και γυναικολογικές ασθένειες. Πιθανόν χρησίμευε και ως μέσον αντισύλληψης. Ως τροφή βοηθούσε την αντιμετώπιση καρδιακών παθήσεων. Το λάδι χρησιμοποιούνταν επίσης και ως λιπαντικό, π.χ. σε μετάλλινους μηχανισμούς ή ξύλινα εξαρτήματα.

12 Η ελιά για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο των ολυμπιακών ιδεωδών, της Ειρήνης, της Σοφίας και της Νίκης. Γι’ αυτό και το μοναδικό βραβείο που έπαιρνε ο Ολυμπιονίκης ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από κλαδί ελιάς, ο «κότινος». Μέσα στο ναό της Ήρας στην Αρχαία Ολυμπία, υπήρχε μια ελιά, η «καλλιστέφανος ελαία», από της οποίας τα κλαδιά φτιαχνόταν ο κότινος. Ο μύθος λέει ότι ο Ηρακλής φύτεψε την ελιά, μετά την ολοκλήρωση των 12 άθλων του. Σήμερα οι αθλητές που τερματίζουν στο Σπάρταθλον η επιβράβευση τους περιορίζεται σε ένα στεφάνι ελιάς.

13

14 ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Βασικό στοιχείο στην πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής. Επάλειψη του σώματος με λάδι προστάτευει από τον ήλιο ή το ψύχος. Μετά το λουτρό μπορούμε να κάνουμε επάλειψη του σώματος και των μαλλιών με αρωματικό λάδι, καθώς αυτό είναι το βασικό συστατικό πολλών αρωμάτων. Ο καρπός της ελιάς είναι θαυμάσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Η ελιά παρέχει φυτικές ίνες και μέταλλα στον οργανισμό και είναι πηγή της βιταμίνης Ε, που είναι φυσικό αντιοξειδωτικό. Θεωρείται επίσης ότι η βιταμίνη Ε, επιβραδύνει τις αλλοιώσεις των κυτταρικών μεμβρανών και καταπολεμά την οστεοπόρωση. Επιδρά θετικά στα επίπεδα της χοληστερίνης. Περιέχει λινολεϊκό οξύ, το οποίο είναι ιδιαιτέρως ευεργετικό στο θηλασμό, καθώς η έλλειψη αυτού σχετίζεται με δερματικές παθήσεις και ανάπτυξη προβλημάτων στα βρέφη.  Βελτιώνει τις ηπατικές λειτουργίες «καθαρίζοντας» τον οργανισμό λόγω του φυσικού χλωρίου που περιέχει.  Οι ερευνητές βρήκαν ότι το φυσικό συστατικό ολεοκανθάλη μπορεί να δράσει την εμφάνιση Αλτσχάιμερ στο μέλλον ή ακόμα και να συντελέσει στην επιβράδυνση της ασθένειας. Μειώνει τις εξάψεις που βιώνουν σε έντονο βαθμό οι γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση. Κάνει καλό στο δέρμα του κεφαλιού και τα μαλλιά: βοηθά να διορθωθούν οι κατεστραμμένοι αδένες της τρίχας και παρέχει την απαραίτητη υγρασία στα μαλλιά, χαρίζοντάς τους λάμψη και απαλότητα.  Αν έχετε σκληρές φτέρνες, το ελαιόλαδο θα σας τις απαλύνει, ενώ θα κάνει καλό και στα νύχια σας.  Εμπεριέχεται σε πολλά προϊόντα για την περιποίηση του δέρματος, λόγω του ότι βελτιώνει την ελαστικότητά του και αποτρέπει την εμφάνιση ρυτίδων, ενώ ταυτόχρονα ενυδατώνει. Είναι αποτελεσματικά και σε περιπτώσεις αφροδίσιων νοσημάτων, όπως έρπη και γονόρροια, ενώ λόγω των να αντιμετωπίσουν παραπάνω αντιβακτηριδιακών ιδιοτήτων τους, μπορούν και οδοντικές μολύνσεις.

15 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Μουσεία ελιάς και λαδιού υπάρχουν σε πολλές ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Μεσογείου. Τα μουσεία αυτά παρουσιάζουν εκθέματα που σχετίζονται με την καλλιέργεια και συγκομιδή της ελιάς και την παραγωγή λαδιού, ενώ συχνά πραγματοποιούνται και εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές. Ένα από τα πιο γνωστά ελληνικά μουσεία ελιάς είναι το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Μουσείο Ελιάς Πυλάρου στον οικισμό Μακρυώτικα της Κεφαλονιάς, μικρό μουσείο σε αναπαλαιωμένο ελαιοτριβείο με αυθεντικά μηχανήματα από τα τέλη του 19ου – αρχές 20ού αιώνα. Το Δίκτυο «Μουσεία Ελιάς της Μεσογείου» περιλαμβάνει αυτή τη στιγμή πάνω από 15 μουσεία από ολόκληρη τη Μεσογειακή λεκάνη.

16 ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Πληθώρα τουριστικών θέρετρων τα οποία αξιολογούν τις γνώσεις τους για την συγκομιδή, ιστορία και εξέλιξη της ελιάς.

17 Πρωτογενής τομέας είναι το μέλλον της οικονομίας μας
Οι 13 ελληνικές εταιρείες (παραγωγής λαδιού και κρασιού) οι οποίες δραστηριοποιούνται στην κινεζική αγορά ας γίνουν πολύ περισσότερες και σε πιο πολλές αγορές. Μόνο ένας παραγωγός της Λακωνίας εξάγει παράγωγο της ελιάς, την πάστα ελιάς. Οι υπόλοιποι παραγωγοί της περιοχής μας κάνουν εξαγωγή λαδιού κα ελιάς με θετικά αποτελέσματα, με ανοδικές τάσεις. Χρειάζεται καλύτερος συντονισμός και επαγρύπνηση.

18 ΤΟ ΑΜΠΕΛΙ Το αμπέλι, ή κλήμα είναι αγγειόσπερμο φυτό, ανήκει στην τάξη των Ραμνωδών και στην οικογένεια των Αμπελοειδών, με πολλές ποικιλίες που καλλιεργούνται στις εύκρατες περιοχές της γης. Το αμπέλι καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό του, το σταφύλι, ενώ και τα φύλλα του χρησιμοποιούνται στη μαγειρική (ντολμάδες). Τα σταφύλια μπορούν να καταναλωθούν ως έχουν ή να χρησιμοποιηθούν είτε για γλυκίσματα (γλυκό του κουταλιού) είτε για την παρασκευή σταφίδων, κρασιού, άλλων οινοπνευματωδών ποτών όπως το τσίπουρο και τελικά οινοπνεύματος (αιθανόλης).

19 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΜΠΕΛΙ
Αγάλι αγάλι φύτευε ο φρόνιμος τ’ αμπέλι κι αγάλι αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι. Άλλοι σκάβουν και κλαδεύουν κι άλλοι πίνουν και μεθούν. (ή χορεύουν) Αμπέλι όσο μεγαλύτερο μπορείς και σπίτι όσο να χωρείς. Ας πάει και το παλιάμπελο! (ας γίνει κι αυτό!) Θέρος, τρύγος, πόλεμος, στασιό δεν περιμένουν… Κλαίει τ’ αμπέλι ακλάδευτο, κλαίει και κλαδεμένο… κλαίει κι ο νιος ο ανύπαντρος,  κλαίει κι ο παντρεμένος… Μ’ αγγαρεία αμπέλι δε γίνεται, τσαïρι δεν προκόφτει… Ο …πού ’χει αμπέλια ας τρυγά και ο…πού ’χει δρόμο, ας τρέχει… Όποιος έχει αμπέλια, ας βάλει εργάτες. (έγνοιες) Όταν πατάς σταφύλια, θέλει καθαρά παπούτσια.

20 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΑΜΠΕΛΙΟΥ Στην Ελλάδα οι κυριότερες ποικιλίες είναι:
Στην Ελλάδα οι κυριότερες ποικιλίες είναι: Για λευκό κρασί: Ασύρτικο, μοσχάτο Σάμου, Ρομπόλα, Σαββατιανό, Ντομπίνα, κακοτρύγης, Μαλαγουζιά, Μονεμβασιά Για κόκκινο κρασί: Ροδίτης, Φιλέρι, μαύρο Νεμέας, Καμπερνέ, μαύρο Νάουσας, Λιάτικο, Μαυρορωμαίκο, Μαυροδάφνη, Μανδηλαριά, Βερτζαμί, κόκκινο Λήμνου, Κοτσιφάλι. Για επιτραπέζια σταφύλια: Αβγουλάτο, Ροζακί, Μοσχάτο Αμβούργου, Αετονύχι, επιτραπέζια σταφίδα, Καρντινάλ, Φράουλα. Για σταφίδες: Σουλτανίνα, Κορινθιακή σταφίδα.

21

22 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΑΜΠΕΛΙΟΥ ΞΥΔΙ ΠΕΤΙΜΕΖΙ ΜΠΑΛΣΑΜΙΚΟ ΚΡΑΣΟΣΤΑΦΥΛΟ ΜΟΥΣΤΑΛΕΥΡΙΑ, ΣΟΥΤΖΟΥΚΙΑ ΑΠΟ ΚΡΑΣΙ,ΧΑΡΔΕΛΙΕΣ ΚΑΙ ΣΑΡΜΠΕΤΙ(ΠΟΤΑ) ΣΤΑΦΥΛΟΤΟΥΡΣΙ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΕΙΔΗ ΚΡΑΣΙΟΥ

23 ΟΙ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ Οι αμπελώνες καλύπτουν μια έκταση πάνω από εκτάρια στην Ελλάδα, με τα μισά από αυτά να καταλαμβάνουν οι ποικιλίες παραγωγής κρασιού. Η καλλιέργεια της αμπέλου μειώθηκε  τις προηγουμένες  δεκαετίες εξαιτίας της προσβολής  από την φυλλοξήρα και από άλλες ασθένειες. Οι νέες φυτείες, εμφανίζουν μεγαλύτερη αντίσταση στη φυλλοξήρα, και έχουν φυτευτεί σε περιοχές όπως η Κρήτη και η Πελοπόννησος όπου προσβλήθηκαν περισσότερο. Το παραγόμενο κρασί εξαρτάται από τους κλιματικούς παράγοντες, τα εδαφικά χαρακτηριστικά, και από την ποικιλία του σταφυλιού. Οι αμπελώνες στην Ελλάδα βρίσκονται κατά προσέγγιση μεταξύ των γεωγραφικών συντεταγμένων 33° και 41° Βόρειου γεωγραφικού πλάτους.Καλλιεργούνται σε διάφορες κλιματικές, εδαφικές και τοπογραφικές συνθήκες. Τα σημαντικότερα κλιματικά χαρακτηριστικά  είναι η θερμοκρασία αέρα, οι βροχοπτώσεις, η διάρκεια ηλιοφάνειας, οι άνεμοι και ο παγετός. Η ελάχιστη θερμοκρασία αέρος για την έναρξη της βλάστησης είναι  10°C.

24 ΚΛΑΔΕΜΑ Το κλάδεμα των αμπελιών είναι απαραίτητο και γίνεται συνήθως το χειμώνα. Υπάρχει και το χλωρό κλάδεμα που γίνεται αργότερα και όταν το κλήμα έχει βλαστήσει, αλλά αυτό έρχεται απλά να συμπληρώσει το χειμωνιάτικο. Κόβονται όλα τα κλαδιά και αφήνονται 3-4 κληματόβεργες που φέρουν μάτια. Ανάλογα με την ποικιλία χρειάζεται να παραμείνουν στην κληματόβεργα 2-4 μάτια και οπωσδήποτε ένα τυφλό μάτι (τσίμπλα). ΤΡΥΓΟΣ Ο τρύγος είναι η τελευταία φάση της δραστηριότητας της αμπελοκομίας και αφορά το μάζεμα των σταφυλιών. Ο καθορισμός του χρόνου του τρυγητού έχει μεγάλη σημασία για την ποιότητα των σταφυλιών. Σε γενικές γραμμές ο τρύγος γίνεται τους μήνες Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Τα σταφύλια που είναι έτοιμα για μάζεμα πρέπει να είναι ώριμα και ο βαθμός ωριμότητας βρίσκεται είτε εμπειρικά με το μάτι, ή με δοκιμή στη γεύση, είτε με χημικές μεθόδους όπως είναι η πυκνομέτρηση (γραδάρισμα), όταν έχουμε να κάνουμε με σταφύλια που προορίζονται για παραγωγή κρασιού .

25 ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

26 ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Πελοπόννησος Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Αγιωργίτικο, *Κορινθιακή (σταφίδα), *Μοσχάτο λευκό, * Μοσχοφίλερο, *Ρεφόσκο, *Ροδίτης, * Σουλτανίνα (σταφίδα). Κρήτη Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Βηλάνα, *Κοτσιφάλι, *Λιάτικο, * Μαντηλαριά, *Ρωμέϊκο. Στερεά Ελλάδα & Εύβοια Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Σαββατιανό. Μακεδονία & Θράκη Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Ασύρτικο, *Αθήρι, *Ροδίτης, * Λημνιό, *Ξινόμαυρο, *Νεγκόσκα, * Cabernet Sauvignon, * Cabernet Franc. Θεσσαλία Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Κρασάτο, *Μαύρο Μεσενικόλα, *Μοσχάτο Αμβούργου, * Μπατίκι, * Ξινόμαυρο, *Σταυρωτό. ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Νησιά Ιονίου Πελάγους Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Βερτζαμί, *Μαυροδάφνη, *Μοσχάτο λευκό, * Ρομπόλλα. Νησιά Αιγαίου Πελάγους Αμπελουργική έκταση: 9.131ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Αϊδάνι, *Ασύρτικο, * Λιμνιό, *Μαντηλαριά, * Μονεμβασία, * Μοσχάτο Αλεξανδρείας. Δωδεκάννησα Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Αθήρι, *Μαντηλαριά, *Μοσχάτο λευκό. Ηπειρος Αμπελουργική έκταση: ha (εκτάρια) Παραγωγή οίνων: hl (εκατόλιτρα) Ποικιλίες: *Ντεμπίνα, *Cabernet Sauvignon

27 ΤΟ ΠΕΡΙΕΡΓΟ ΣΤΗΝ ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Πρέπει να σημειώσουμε ότι μετά τις 31 Αυγούστου 1998 για να φυτέψεις και καλλιεργήσεις αμπέλια πρέπει να πάρεις ειδική άδεια. Για όλα τα αμπελοτόπια που είναι φυτεμένα με οινοποιήσιμες ποικιλίες πρέπει να έχει εκδοθεί από το Υπουργείο Γεωργίας σχετική άδεια. Εάν φυτευτεί αμπέλι για κρασί χωρίς άδεια θα εκριζώνεται, με δαπάνη του ίδιου του αγρότη. Στην περίπτωση που δεν γίνει κάτι τέτοιο επιβάλλεται χρηματική ποινή ευρώ/στρέμμα που ισχύει για ένα έτος από την ημερομηνία

28 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Έμπλαστρο για τον πόνο λεπτοφυών μερών Σε τσίμπημα οχιάς Για το κτύπημα Για το έκζεμα Για πρόληψη πυρετού Για τον πόνο της καρδιάς Γαργάρες για το λαιμό Κτηνιατρικά,για τον κοιλόπονο των ζώων

29 ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ
Το κρασί και το αμπέλι έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη ζωή των Αρχαίων Ελλήνων και ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με τα ήθη, τα έθιμα, τη θρησκεία, την τέχνη και τον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή, τα πάθη και τους καημούς τους. Οι Αρχαίοι Έλληνες έπιναν το κρασί αναμειγνύοντας το με νερό, σε αναλογία συνήθως 1:3 (ένα μέρος οίνου προς τρία μέρη νερού). Διέθεταν ειδικά σκεύη τόσο για την ανάμειξη (κρατήρες) όσο και για την ψύξη του. Η πόση κρασιού που δεν είχε αναμειχθεί με νερό ("άκρατος οίνος") θεωρούνταν βαρβαρότητα και συνηθιζόταν μόνο από αρρώστους ή κατά τη διάρκεια ταξιδιών ως τονωτικό. Διαδεδομένη ήταν ακόμα η κατανάλωση κρασιού με μέλι καθώς και η χρήση μυρωδικών.

30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ http://www.wpc.org.cy www.reporter.gr
dim-karat.ilei.sch.gr/elia.htm   351/49474/ έγγραφο του ΥΠ.Α.Α.Τ.(Διεύθυνση ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡ/ΚΗΣ, ΤΜΗΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥ ΚΑΙ ΞΗΡΩΝ ΚΑΡΠΩΝ),