Της Κυριακίδου Αναστασίας

Παρουσίαση με θέμα: "Της Κυριακίδου Αναστασίας"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Της Κυριακίδου Αναστασίας
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΦΥΛΟ & ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Της Κυριακίδου Αναστασίας Θέμα: «Η ένταξη της διάστασης του φύλου (gender mainstreaming) σε Ευρωπαϊκά προγράμματα Νεολαίας. Ελεύθερος χρόνος και ιδιότητα του Ευρωπαίου Πολίτη (European citizenship)» Ρόδος 2010

2 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κα Μαρία Γκασούκα Επίκουρη Καθηγήτρια Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου Επιβλέπουσα Κος Μάριος Βρυωνίδης Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Κοινωνικών Επιστημών Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Μέλος συμβουλευτικής επιτροπής Κα Περσεφόνη Φώκιαλη Μόνιμη Επίκουρη Καθηγήτρια

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών αποτελεί ένα θέμα που έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία εδώ και πολλά χρόνια. Η διεθνής, ευρωπαϊκή και εθνική εμπειρία και έρευνα έχει παρατηρήσει και καταγράψει διακρίσεις των ατόμων με βάση το φύλο μέχρι και σήμερα, σε πολλαπλά επίπεδα (στην απασχόληση, την εκπαίδευση, την κοινωνική συνοχή, την πολιτική κα). Για αυτόν ακριβώς το λόγο, η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών αποτελεί σήμερα αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λαμβάνοντας μια σειρά στρατηγικών για τη διασφάλιση της, στα προγράμματα που χρηματοδοτεί. Η ένταξη της διάστασης του φύλου σημαίνει ότι λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις όλων των γενικών μέτρων και παρεμβάσεων στην αντίστοιχη θέση των γυναικών και των ανδρών καθ όλη τη διαδικασία, από το σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση ως και την αξιολόγηση των προγραμμάτων.

4 ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
Οι πολιτικές των φύλων αποτελούν ένα δυναμικό πεδίο πολιτικής που βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη και είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη δράση του φεμινιστικού κινήματος. Η ένταξη του ζητήματος του φύλου στις ευρωπαϊκές πολιτικές συνδέεται άμεσα με την ιστορική διαμόρφωση των διεκδικήσεων του φεμινιστικού κινήματος, καθώς απορρέει από τις πιέσεις που άσκησαν φεμινιστικές ομάδες και άτομα με τη δράση τους. Οι διεκδικήσεις αυτές, των κοινωνικών πολιτικών των φύλων αφορούν τομείς που ανήκουν στη σφαίρα του πολιτικού αλλά δεν αντιμετωπίζονται από την προοπτική του φύλου, όπως η εκπαίδευση, η αμειβόμενη εργασία, η κοινωνική ασφάλιση, οι κοινωνικές παροχές, η φτώχεια. Παράλληλα, όμως οι κοινωνικές πολιτικές των φύλων έχουν ως αντικείμενο και τομείς που στερεοτυπικά θεωρούνται εκτός της δημόσιας σφαίρας και άρα εκτός πεδίου του πολιτικού, όπως είναι η οικογένεια, η αναπαραγωγή, η φροντίδα, η μητρότητα, η μη αμειβόμενη οικιακή εργασία, η σεξουαλική ταυτότητα, ο βιασμός, το δικαίωμα στην άμβλωση, η ενδο-οικογενειακή βία ή η παράνομη διακίνηση προσώπων (Στρατηγάκη, 2007). Και στις δύο περιπτώσεις, προκειμένου να αναγνωριστεί το φύλο ως αντικείμενο των επίσημων κοινωνικών πολιτικών είναι απαραίτητο να αμφισβητηθεί ο έμφυλος διαχωρισμός μεταξύ ιδιωτικού-δημοσίου. Οι πολιτικές των φύλων, παρά την ανάμειξη των φεμινιστικών κινημάτων στη διαμόρφωσή τους, δεν ταυτίζονται με τις πολιτικές υπέρ των γυναικών, αν και σε πολλές περιπτώσεις στρέφονται προς αυτή την κατεύθυνση, έτσι ώστε να καταφέρουν να αντιμετωπίσουν τις ιστορικά συσσωρευμένες ανισότητες κατά των γυναικών.

5 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ
Αν και η αρχή της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου ισχύει για όλες τις Ευρωπαϊκές πολιτικές, οι ευρωπαϊκές στρατηγικές για την περίοδο ορίζουν 6 κύριους τομείς, όπου τα θέματα της ισότητας των φύλων θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα : ίση οικονομική ανεξαρτησία για άνδρες και γυναίκες συμφιλίωση ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής ίση εκπροσώπηση στις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικών εξάλειψη όλων των μορφών έμφυλης βίας εξάλειψη των έμφυλων στερεοτύπων προώθηση της ισότητας των φύλων στην εξωτερική πολιτική και τις πολιτικές ανάπτυξης

6 ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Μετά τη διαπίστωση ότι οι έμφυλες ανισότητες έχουν οικονομικό, κοινωνικό, και πολιτικό χαρακτήρα και κυριαρχούν τόσο στην ιδιωτική όσο και στην δημόσια σφαίρα, η σύγχρονη ανάλυση των πολιτικών των φύλων εστιάζει στην έννοια της ενσωμάτωσης του φύλου [gender mainstreaming]. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στην ανάδειξη της διάστασης του φύλου στις διαδικασίες σχεδιασμού, χάραξης, και εφαρμογής των πολιτικών (Verloo and Pantelidou Maloutas, 2005). Σύμφωνα με την Bacci, (1999), η έννοια της ένταξης του φύλου (gender mainstreaming) θα πρέπει να εστιάζει στους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους ένα ζήτημα πολιτικής διαμορφώνεται με γνώμονα το φύλο μέσα από τη μελέτη κειμένων που μαρτυρούν τις διαδικασίες διαμόρφωσής του ως προβλήματος. Η προσέγγιση της ένταξης της ισότητας του φύλου είναι, κατά συνέπεια, μια ποιοτική προσέγγιση που συνδυάζει τη θεωρία του φύλου και την ανάλυση λόγου, ενώ εμπεριέχει στοιχεία και από τη θεωρία των κοινωνικών κινημάτων. Η μεθοδολογία δεν εξετάζει τόσο τον βαθμό στον οποίο οι πολιτικές είναι αποτελεσματικές ως προς τον στόχο τους, όσο τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται στα διαφορετικά στάδια της χάραξης πολιτικής συγκεκριμένα προβλήματα που κυριαρχούν στον επίσημο πολιτικό λόγο. Υπό αυτή την έννοια εκείνο που προέχει είναι η ‘αναπαράσταση’ τόσο του προβλήματος όσο και των προτεινομένων μέτρων για την λύση του στον κυρίαρχο πολιτικό λόγο.

7 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ
Σύμφωνα με την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτή αποτυπώνεται στην αντίστοιχη ιστοσελίδα της Ε.Ε. ( οι πολιτικές για τη νεολαία επιδιώκουν να διευκολύνουν τη μετάβαση των νέων στην αγορά εργασίας και να αναπτύξουν την εκ μέρους τους ενεργό άσκηση της ιδιότητας του πολίτη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Λευκή Βίβλος « Μια νέα πνοή για την ευρωπαϊκή νεολαία» οδήγησε στην υιοθέτηση ενός πλαισίου ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας, όπου τα κράτη μέλη συμφώνησαν να εστιάσουν σε τέσσερις συγκεκριμένες προτεραιότητες ώστε να ευνοηθεί η ενεργός συμμετοχή των νέων στα κοινά: στην πληροφόρηση, στη συμμετοχή, στις εθελοντικές δραστηριότητες, στη μεγαλύτερη γνώση για τη νεολαία.

8 ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένας νέος όρος στις ευρωπαϊκές πολιτικές νεολαίας, η ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας. Εμπνευσμένο από την εμπειρία της διάστασης του φύλου, αντικατοπτρίζεται στην πολιτική και σε διάφορους τομείς ανάπτυξης και την εξέταση των επιπτώσεων της πολιτικής / σχεδίου για τις νέες γυναίκες και άνδρες, καθώς και να διασφαλιστεί η συμμετοχή των νέων στα κέντρα λήψης αποφάσεων ή τουλάχιστον στα σχέδια που τους αφορούν. Η ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας είναι μια διττή στρατηγική για την επιδίωξη της ανάπτυξης της νεολαίας. Οι νέοι αποτελούν μια εκ των μειονεκτούντων και περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων, τυγχάνει να υπερ-εκπροσωπούνται μεταξύ των παγκόσμιων φτωχών και των ανέργων. Ως εκ τούτου, υποστηρίζεται ότι οι "υπέρ των φτωχών" στρατηγικές θα πρέπει να είναι "υπέρ της νεολαίας», και ότι οποιαδήποτε παρέμβαση που επιδιώκουν τη βιώσιμη ανάπτυξη των επιπτώσεων πρέπει να αντιμετωπίσει την κλάση της νεολαίας.

9 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑΣ «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΔΡΑΣΗ»
Σύμφωνα με το Οδηγό Προγράμματος της Ευρωπαϊκή Επιτροπής, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα νεολαίας «Νέα Γενιά σε Δράση» είναι το πρόγραμμα που έχει δημιουργήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τους νέους ηλικίας 13 έως 30 ετών. Αποτελεί συνέχεια του προγράμματος Ε.Π. «Νεολαία» ( ). Ο στόχος του προγράμματος «Νέα Γενιά σε Δράση» είναι να προωθήσει την ενεργό συμμετοχή των νέων ως Ευρωπαίων πολιτών, να αναπτύξει την αλληλεγγύη και την ανεκτικότητα μεταξύ των νέων Ευρωπαίων και να τους εμπλέξει ενεργά στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρώπης. Το πρόγραμμα προάγει την κινητικότητα εντός και εκτός των συνόρων της Ε.Ε., την μη τυπική μάθηση και ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων των νέων ανεξάρτητα από το εκπαιδευτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό υπόβαθρό τους.

10 Η ΕΜΦΥΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ Σύμφωνα με τον Οδηγό του Προγράμματος, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε θέματα ισότητας μεταξύ των νέων ανδρών και γυναικών που συμμετέχουν. Έτσι λοιπόν, το πρόγραμμα στοχεύει στην επίτευξη ίσου αριθμού ανδρών και γυναικών μεταξύ των συμμετεχόντων, όχι μόνο συνολικά αλλά και σε επίπεδο κάθε επιμέρους Δράσης. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα και κατάλληλα μέτρα από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς ( από τις ΜΚΟ έως τις Εθνικές Υπηρεσίες του προγράμματος) ώστε να ενθαρρύνεται το ενδιαφέρον και η συμμετοχή και των δυο φύλων σε όλες τις δράσεις. Επιπλέον, το Πρόγραμμα στοχεύει στην ενίσχυση της θεματικής κάλυψης της ισότητας των φύλων στις υποβληθέντες προτάσεις. Δηλαδή, οι δικαιούχοι του προγράμματος μπορούν να προωθούν σχέδια που εστιάζονται σε κάποιο θέμα που συνδέεται άμεσα με την ισότητα των φύλων (όπως για παράδειγμα τα στερεότυπα, η αναπαραγωγική υγεία, η βία με βάση το φύλο κλπ) είτε να προσαρμόζουν μια προσέγγιση ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλα τα σχέδια που οργανώνουν, ανεξαρτήτως από το κυρίως θέμα.

11 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ Ο ελεύθερος χρόνος, σαν κοινωνική και κοινωνιολογική έννοια, εμφανίστηκε στις αρχές του αιώνα μας και απασχόλησε κυρίως τους γάλλους κοινωνιολόγους Emile Durkheim, Marcel Mauss και George Gurvitch. Ο ελεύθερος χρόνος είναι μια ελεύθερη δραστηριότητα, όπου ο καθένας μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε ένα μεγάλο αριθμό δυνατοτήτων. Τις επιπτώσεις που έχει πάνω στο άτομο η χρησιμοποίηση του ελεύθερου χρόνου μπορούμε να τις κατατάξουμε σε τρεις βασικούς άξονες: Ξεκούραση – χαλάρωση Διασκέδαση Ανάπτυξη της προσωπικότητας Όταν μιλάμε για ελεύθερο χρόνο των νέων, εννοούμε τη χρονική διάρκεια εκτός του ωραρίου εργασίας και σχολείου.

12 ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΦΥΛΟ ΣΤΗΝ ΝΕΑΝΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
Η ιδιότητα του πολίτη και τα ζητήματα που σχετίζονται με την αγωγή στην ιδιότητα του πολίτη, την εκπαίδευση στην ειρήνη, στη δημοκρατία και στα ανθρώπινα δικαιώματα, την πολιτική κοινωνικοποίηση μόλις πρόσφατα, τη δεκαετία του ’90, άρχισαν να απασχολούν την επιστημονική κοινότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ιδιότητα του πολίτη, στον επαναπροσδιορισμό του περιεχομένου του, λόγω των σημαντικών αλλαγών που προκλήθηκαν τις δυο τελευταίες δεκαετίες σε επίπεδο πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό (Vincent, Laurin, 1998). Σύμφωνα με τη Haste : «η τελευταία δεκαετία έφερε στο προσκήνιο «απροσδόκητες εξελίξεις» που ήρθαν αντιμέτωπες με γενικά παραδεκτές θεωρητικές υποθέσεις για τις πολιτικές διεργασίες και τις ψυχολογικές παραμέτρους τους, που αμφισβήτησαν τόσο τη θεωρία, όσο και τη μέθοδο με την οποία μελετάται η ιδιότητα του πολίτη, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε τη δημοκρατία, τις λειτουργίες της και τις προϋποθέσεις της» (Haste, 2005, σελ. 238)

13 ΣΥΝΟΨΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗΣ
Η μελέτη της βιβλιογραφίας στα παραπάνω θέματα ισότητας φύλου στις ευρωπαϊκές πολιτικές δείχνει ότι η ισότητα των δύο φύλων έχει θεσπιστεί σε όλους τους τομείς και οι ευρωπαϊκές στρατηγικές ισότητας και οι θετικές δράσεις υπέρ των γυναικών έχουν ως αποτέλεσμα την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στο σχεδιασμό όλων των πολιτικών και προγραμμάτων. Με βάση την εμπειρία της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στις ευρωπαϊκές πολιτικές, η Ε.Ε. έχει θεσπίσει τη «Λευκή Βίβλο» για τη νεολαία και ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το Ε. Π. «Νέα Γενιά σε Δράση» για την ενεργοποίηση των νέων στα κοινά, την προώθηση του δομημένου διαλόγου, την ανάπτυξη της αλληλεγγύης και της ανεκτικότητας μεταξύ των νέων και την προαγωγή της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας. Ο ελεύθερος χρόνος των νέων είναι δύσκολο να οριστεί και το περιεχόμενο του ποικίλει ανάλογα με την ηλικία, τα ενδιαφέροντα, την ιδιοσυγκρασία και τις βιολογικές και άλλες ανάγκες του νέου. Ως προς την ιδιότητα του πολίτη, οι μελέτες δείχνουν ότι οι νέοι εκφράζονται καλύτερα μέσα από ομάδες χωρίς ετικέτες και ιδεολογικές γραμμές, ενώ απομακρύνονται από κόμματα και συνδικάτα Επίσης στις μελέτες αυτές φαίνεται ότι το φύλο δεν αποτελεί πια σημαντικό παράγοντα διαφοροποίησης του ρόλου και της στάσης των νέων ανθρώπων στην πολιτική, κοινωνική ζωή. Η εμπειρική ενασχόληση της ερευνήτριας με το αντικείμενο, (μέσω του Κέντρου Πληροφόρησης Νέων) όμως την οδήγησε στην διερεύνηση του κατά πόσο οι ευρωπαϊκές πολιτικές και οι ευρωπαϊκές στρατηγικές ισότητας εφαρμόζονται στην υλοποίηση των προγραμμάτων και τι αντίκτυπο έχουν στους νέους ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες (έως 30 ετών).

14 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η παρούσα εργασία ξεκίνησε από το προσωπικό ενδιαφέρον της ερευνήτριας και την επαγγελματική της ενασχόληση με τους νέους και τα ευρωπαϊκά προγράμματα παράλληλα με την σπουδή της στα θέματα φύλου. Η προσωπική εμπειρία και εμπλοκή της στα προγράμματα νεολαίας την έκαναν να αναρωτηθεί και να θέσει το ερευνητικό ερώτημα της διαφοροποίησης της συμμετοχής ανδρών και γυναικών στα ευρωπαϊκά προγράμματα για νέους και κατ επέκταση την επίδραση της συμμετοχής τους αυτής, στην έννοια της ιδιότητας του πολίτη που είχαν και το πώς αυτή επηρεάστηκε μετά την συμμετοχή τους . Η βιβλιογραφική ανασκόπηση δείχνει ότι πολλά προγράμματα, δράσεις (όχι μόνο νεολαίας) σχεδιάζονται και υλοποιούνται για τους νέους λαμβάνοντας υπόψη τη διάσταση του φύλου, (ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου). Γενικά φαίνεται ότι η συμμετοχή των γυναικών είναι μεγάλη, παρ όλα αυτά αξίζει τον κόπο να διερευνηθεί ο τρόπος που συμμετέχουν τα δυο φύλα και τα ποιοτικά κριτήρια της συμμετοχής τους.

15 ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ
Στην παρούσα μελέτη, τα ερευνητικά ερωτήματα στοχεύουν στην υποκειμενικότητα, την παραγωγή αφηγήσεων και την ανάδειξη του τρόπου με τον οποίο αλλά και για ποιους λόγους ένας νέος άνδρας ή μια νέα γυναίκα συμμετέχει σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα κινητικότητας και συγκεκριμένα στο Ε. Π «Νέα Γενιά σε Δράση». Έτσι λοιπόν, επιλέχτηκε η ποιοτική μέθοδος που αποτελεί μια ευέλικτη, υποκειμενική και θεωρητική ερευνητική προσέγγιση με μεθοδολογικές τεχνικές χρήσης και παραγωγής κειμένων, περιγραφών και αφηγήσεων (Mason, 1996). Η τεχνική της ημι-δομημένης συνέντευξης επιλέχτηκε για την διεξαγωγή της ποιοτικής έρευνας και η τεχνική των ομάδων εστίασης (focus-groups) για την τριγωνοποίηση των αποτελεσμάτων.

16 ΠΛΑΝΟ ΕΡΕΥΝΑΣ Το πλάνο έρευνας στη συγκεκριμένη ερευνητική προσέγγιση περιλάμβανε αρχικά την επιλογή του κοινωνικού ζητήματος που θα διερευνηθεί και στη συνέχεια την αποσαφήνιση των ερευνητικών ερωτημάτων. Επόμενο βήμα ήταν η επιλογή της ερευνητικής μεθόδου που θα χρησιμοποιηθεί. Αφού ολοκληρώθηκε η βιβλιογραφική ανασκόπηση των υπό διερεύνηση θεμάτων και η περαιτέρω αποσαφήνιση των ερευνητικών ερωτημάτων, ακολούθησε ο σχεδιασμός των ερευνητικών εργαλείων και η επιλογή των υποκειμένων της έρευνας. Τα ερευνητικά αυτά εργαλεία ελέγχθηκαν κατά την διενέργεια μιας σύντομης πιλοτικής έρευνας και αφού έγιναν οι απαραίτητες τροποποιήσεις των ερευνητικών εργαλείων, ξεκίνησε η διεξαγωγή των συνεντεύξεων και η συλλογή δεδομένων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δόθηκε στην επιλογή των νέων που θα συμμετέχουν στην έρευνα, έτσι ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν καλύτερη αντιπροσώπευση. Παράλληλα, με την συλλογή των δεδομένων προχωρούσε και η διαδικασία κωδικοποίησης και ανάλυσης των δεδομένων, όπου όταν τα δεδομένα έφτασαν σε κορεσμό ακολούθησε η συζήτησης των συμπερασμάτων της ερευνήτριας με τα σχετικά κείμενα της ακαδημαϊκής κοινότητας (Bryman, 2001).

17 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Το κεντρικό ερώτημα της παρούσας εργασίας συνίσταται στον εντοπισμό των διαφορών και των ανισοτήτων κατά την συμμετοχή των νέων αντρών και των νέων γυναικών στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Νέα Γενιά σε Δράση». Τα υπο – ερωτήματα είναι : Πόσο ενήμεροι είναι οι νέοι για την Ευρωπαϊκή Ένωση; Ποια είναι τα εμπόδια που συναντούν τα δυο φύλα ως προς τη δυνατότητα συμμετοχής τους; Με ποιο τρόπο τα δυο φύλα αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα; Ποια είναι τα κίνητρα των νέων αντρών και ποια αυτά των νέων γυναικών για την συμμετοχή τους σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα; Παρατηρούνται διαφοροποιήσεις κατά την συμμετοχή των δυο φύλων σε ευρωπαϊκά προγράμματα νεολαίας; Πως τα ίδια τα άτομα αντιλαμβάνονται την συμμετοχή τους σε αυτά τα προγράμματα; Εντοπίζονται διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών; Πως επηρεάζεται η ανάπτυξη και εξέλιξη του κάθε νέου ατόμου από την συμμετοχή του σε ευρωπαϊκά προγράμματα; Παρατηρούνται διαφοροποιήσεις ως προς το φύλο αλλά και ως προς το είδος του προγράμματος που επιλέγουν να συμμετέχουν; Πως η συμμετοχή τους επηρεάζει την ιδιότητα τους ως πολίτης;

18 Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΕΛΤΙΟΥ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ
Το δελτίο συνέντευξης χωρίστηκε σε θεματικές, ξεκινάει με τα δημογραφικά στοιχεία του συνεντευξιαζόμενου, ακολουθούν ερωτήσεις σχετικά με το κατά πόσο οι νέοι άνθρωποι είναι ενήμεροι για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ποια είναι τα κίνητρα συμμετοχής τους σε ένα Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα νεολαίας, πως οι ίδιοι αντιλαμβάνονται την συμμετοχή τους αυτή, ποια είναι τα εμπόδια που συνάντησαν, πως σχετίζεται η συμμετοχή τους με την ανάπτυξη και εξέλιξή τους ως άτομα και πως συνδέεται με την ιδιότητα του πολίτη. Στο πλήθος των ερωτήσεων έμπαινε άμεσα ή έμμεσα η έμφυλη διάσταση. Παρακάτω παρουσιάζονται οι ερωτήσεις ως προς το κάθε ερευνητικό ερώτημα :

19 Ερευνητικό ερώτημα : Πόσο ενήμεροι είναι οι νέοι για την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Ερωτήσεις : - Τι γνωρίζετε για την Ευρωπαϊκή Ένωση; Μπορείτε να αναφέρετε τρεις από τους στόχους της; Ποιους από αυτούς θεωρείτε κατά τη γνώμη σας πιο σημαντικούς; Γιατί; - Τι σημαίνει για σας η έννοια πολίτης; Τι χαρακτηριστικά αποδίδετε στην έννοια αυτή; - Θεωρείτε τον εαυτό σας πολίτη της Ευρώπης; Πώς προσδιορίζετε κάτι τέτοιο; Πόσο έντονη είναι η συνείδηση της Ευρωπαϊκής σας ταυτότητας σε σχέση με αυτήν της εθνικής σας ταυτότητας; Θεωρείτε ότι συνείδηση της Ευρωπαϊκής σας ταυτότητας αλλάζει στο χρόνο; - Ποιοι παράγοντες θεωρείτε ότι σας διαφοροποιούν από ένα άλλο Ευρωπαίο/ μια άλλη Ευρωπαία (π.χ. ένα Γερμανό/ μια Γερμανίδα, ένα Ισπανό/ μια Ισπανίδα); Είναι αγεφύρωτοι οι παράγοντες αυτοί; Θεωρείτε ότι ένας νέος άνδρας πιο εύκολα νοιώθει Ευρωπαίος πολίτης απ’ ό,τι μια γυναίκα; - Τι γνωρίζετε για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα για νέους; Συνήθως τι στόχους εξυπηρετούν; Τα θεωρείτε χρήσιμα σε σχέση με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης; - Πως μάθατε για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Νέα Γενιά σε Δράση» ; (Μόνος, από φίλο/η, έντυπο, υπηρεσία, διαδίκτυο;). Γνωρίζατε εξ αρχής τους στόχους του προγράμματος αυτού;

20 Ερευνητικό ερώτημα : Ποια είναι τα εμπόδια που συναντούν τα δυο φύλα ως προς τη δυνατότητα συμμετοχής τους; Με ποιο τρόπο τα δυο φύλα αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα; Ερωτήσεις : - Παρατηρήσατε διαφορές στην πρόσβαση στην πληροφορία για την Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ νεαρών ανδρών και γυναικών; Πού νομίζετε ότι οφείλονται οι διαφορές αυτές; - Έχετε προσωπικό ελεύθερο χρόνο; Πιστεύετε ότι ο τρόπος που διαχειρίζεστε τον ελεύθερο χρόνο σας αποτελεί καθαρά προσωπική σας επιλογή; Ποιοι παράγοντες τον επηρεάζουν; Πιστεύετε ότι ο ελεύθερος χρόνος ανδρών και γυναικών είναι ίσος; Εάν όχι ποιοι παράγοντες επηρεάζουν αυτή τη διαφορά; - Παρατηρείτε διαφορές ως προς τον ελεύθερο χρόνο νεαρών ανδρών και γυναικών; - Πως πιστεύετε ότι είδαν οι δικοί σας τη συμμετοχή σας; Η οικογένειά σας, σας ενθάρρυνε ενεργά; Οι φίλοι/ες σας; Νομίζετε ότι θα σας αντιμετώπιζαν διαφορετικά αν ήσασταν άνδρας (γυναίκα); - Χρειάστηκε να διευθετήσετε κάποιες εκκρεμότητες προτού συμμετάσχετε; Περιγράψτε πώς τελικά ξεπεράσατε τα εμπόδια. Πιστεύετε ότι τα εμπόδια ήταν θέμα φύλου; - Θεωρείτε ότι οι νέοι άνδρες είναι πιο ελεύθεροι να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα; Γιατί; - Πώς μπορούν να ξεπεραστούν τα εμπόδια που τυχόν αντιμετωπίζουν οι νέοι άνδρες ή οι νέες γυναίκες ώστε η πρόσβαση στα προγράμματα να είναι ευκολότερη;

21 Ερευνητικό ερώτημα : Τα κίνητρα των νέων αντρών και των νέων γυναικών για την συμμετοχή τους σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα Ερωτήσεις : - Γιατί αποφασίσατε να συμμετάσχετε σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα για νέους/ες; Ποια ήταν τα κίνητρά σας για συμμετοχή στο πρόγραμμα αυτό; Θεωρείτε ότι τα κίνητρα σας επηρεάστηκαν από το φύλο σας; - Τι είδους ανάγκες προσδοκούσατε ότι θα μπορούσε να ικανοποιήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα; (π.χ. κοινωνικές, επαγγελματικές, προσωπικές) - Αποφασίσατε μετά από πολλή σκέψη τη συμμετοχή σας; Αν «ναι», πού οφείλονται οι δισταγμοί σας; Έπαιξε το φύλο ρόλο σε αυτούς; Αν «όχι» πώς αιτιολογείτε την ευκολία της απόφασής σας; - Πιστεύετε γενικά ότι οι νέοι άνδρες αποφασίζουν πιο εύκολα να συμμετάσχουν σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα σε σχέση με τις νέες γυναίκες; Αιτιολογήστε την απάντησή σας αναφέροντας παράγοντες που κατά τη γνώμη σας διαφοροποιούν (ή δεν διαφοροποιούν) την απόφαση των δυο φύλων; - Πιστεύετε ότι οι ρόλοι του κοινωνικού φύλου αποτρέπουν τις νέες γυναίκες (ή τους νέους άνδρες) από τη συμμετοχή; (συζητήστε, αναφέρατε παραδείγματα). Το θεωρείτε αυτό σωστό; Πρέπει να συνεχιστεί; Υπάρχουν λύσεις;

22 Ερευνητικό ερώτημα : Παρατηρούνται διαφοροποιήσεις κατά τη συμμετοχή των δυο φύλων σε ευρωπαϊκά προγράμματα νεολαίας; Θα ήθελα να μας μιλήσετε λίγο για την συμμετοχή σας σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Ερωτήσεις : - Πως θα περιγράφατε την εμπειρία από τη συμμετοχή σας; - Όταν αποφασίσατε να συμμετάσχετε τι συναισθήματα σας δημιουργήθηκαν; Πιστεύετε ότι κάποια από αυτά δεν θα γεννιόνταν αν ανήκατε στο άλλο φύλο; - Το πρόγραμμα που παρακολουθήσατε απαιτούσε συστηματική συμμετοχή στις δραστηριότητές του; Δυσκολευτήκατε να συμμετάσχετε σ’ αυτές; Τι σας δυσκόλεψε; Έπαιξε ρόλο το φύλο σ’ αυτό; - Αναπτύξατε κάποιες δεξιότητες και αν ναι, ποιες είναι αυτές; Δυσκολευτήκατε σ΄ αυτό; Τι σας δυσκόλεψε; Έπαιξε ρόλο το φύλο σε αυτό; - Προβλεπόταν συνεργασία μεταξύ συμμετεχόντων/ουσών; Εσείς συνεργαστήκατε με νέους/ες και των δυο φύλων; Αναφερθείτε στην εμπειρία της συνεργασίας με άτομα του ιδίου φύλου και του άλλου φύλου - Γνωρίσατε νέα άτομα; Δημιουργήσατε νέες φιλίες; Διατηρείτε τις φιλίες αυτές; Επικοινωνείτε με τους φίλους/ες που γνωρίσατε; Πόσο συχνά; - Οι φιλίες που δημιουργήσατε ήταν με άτομα κυρίως του ίδιου φύλου με σας; Γιατί; - Αναπτύξατε κάποιο κοινωνικό δίκτυο; - Θεωρείτε ότι το πρόγραμμα ήταν σχεδιασμένο ώστε να απευθύνετε εξ ίσου και στα δυο φύλα; Μήπως εντοπίσατε κάποιες δράσεις που είχαν έμφυλο διαχωρισμό;

23 Ερευνητικό ερώτημα : Πως τα ίδια τα άτομα αντιλαμβάνονται τα αποτελέσματα από τη συμμετοχή τους σε αυτά τα προγράμματα; Εντοπίζονται διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών; Ερωτήσεις : - Πως η συμμετοχή σας σε ένα πρόγραμμα στο πλαίσιο του «Νέα Γενιά σε Δράση» επηρέασε την ανάπτυξη και εξέλιξη σας ως άτομο γενικά ; - Νιώθετε ότι η συμμετοχή σας άλλαξε ως άτομο, στα διαφορετικά πεδία δράσης (δηλ στον επαγγελματικό, οικογενειακό και κοινωνικό χώρο); - Άλλαξε κάτι στην στάση σας ως γυναίκα/ ως άνδρα στην κοινωνία και στην οικογένεια, η συμμετοχή σας σε Ευρωπαϊκά προγράμματα για νέους; - Θα θέλατε να συμμετάσχετε ξανά σε παρόμοιο πρόγραμμα;

24 Ερευνητικό ερώτημα : Πως η συμμετοχή επηρεάζει την ιδιότητα του/της πολίτη/ιδας;
Ερωτήσεις : - Θεωρείτε ότι ενδυναμώθηκε η συνείδηση της ιδιότητας του πολίτη μετά τη συμμετοχή σας στο πρόγραμμα; Νομίζετε ότι το φύλο έπαιξε ρόλο σε αυτό; - Συμμετέχετε (είστε διατεθειμένος/η να συμμετέχετε) σε δράσεις κοινωνικών διεκδικήσεων; Νομίζετε ότι το φύλο έπαιξε ρόλο σε αυτό; - Πιστεύετε ότι θα ήταν εύκολο για σας να συμμετέχετε σε μια ΜΚΟ, τοπική, εθνική ή Ευρωπαϊκή; Νομίζετε ότι το φύλο έπαιξε ρόλο σε αυτό; - Θα ασχολούσασταν με τα κοινά σε πολιτικό επίπεδο και γιατί ναι ή όχι; Επηρεάστηκε η στάση σας αυτή από το πρόγραμμα; - Παρατηρείτε διαφορές ως προς την ενεργοποίηση ανδρών και γυναικών μετά τη συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα;

25 ΟΜΑΔΑ ΕΣΤΙΑΣΗΣ Η μέθοδος συλλογής δεδομένων που ακολουθήθηκε στην εξεταζόμενη έρευνα είναι αυτή των ομάδων εστίασης (focus groups) η οποία αναφέρεται και σαν μέθοδος ομάδων επικέντρωσης (Τσουρβάκας, 1997) συνίσταται σε ένα μεθοδολογικό εργαλείο άντλησης ποιοτικών δεδομένων, στοιχείων και πληροφοριών, μέσα από μια διαδικασία άμεσης αλληλεπίδρασης των συμμετεχόντων στην ομάδα και για ένα συγκεκριμένο και σαφώς καθορισμένο θέμα - ερευνητικό αντικείμενο. Η μέθοδος διαφέρει από άλλες μεθόδους ομαδικών συνεντεύξεων, στο ότι η μέθοδος των focus groups προϋποθέτει την άμεση αλληλεπίδραση και οργανωμένη συζήτηση των συμμετεχόντων στην ομάδα. Ένας άλλος τρόπος εννοιολογικής οριοθέτησης της μεθόδου αυτής είναι το γεγονός ότι αποτελεί μια μέθοδο ομαδικής συνέντευξης η οποία διαφέρει και από τις δυο συνηθέστερες μεθόδους άντλησης ποιοτικών δεδομένων, την συμμετοχική παρατήρηση και την ατομική συνέντευξη (Ιωσηφίδης, 2001).

26 ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Η μέθοδος δειγματοληψίας που επιλέχτηκε είναι αυτή της ευκαιριακής δειγματοληψίας. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα ήταν νέοι, άντρες και γυναίκες ετών, που είχαν λάβει μέρος σε Ευρωπαϊκά προγράμματα για νέους την τελευταία πενταετία και είναι όλοι κάτοικοι του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος ώστε να καλύπτει όλο το φάσμα των νέων που συμμετέχουν (ή έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα για νέους). Άλλωστε στα προγράμματα αυτά προτεραιότητα δίνεται στους νέους με λιγότερες ευκαιρίες, ηλικίας 15 –30 ετών. Έτσι λοιπόν, προσκλήθηκαν νέοι / νέες με τα εξής χαρακτηριστικά : νέος φοιτητής και νέα φοιτήτρια, που δεν είχαν ταξιδέψει στο εξωτερικό πριν την συμμετοχή τους στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, νέα προερχόμενη από οικογένεια με αυστηρές αρχές που ασκεί μεγάλο βαθμό ελέγχου στη συμπεριφορά και στις επιλογές της, νέα εργαζόμενη που έχει παρακολουθήσει πολλά προγράμματα και έχει συμμετάσχει στην Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία για 1 χρόνο σε σκανδιναβική χώρα, νέος και νέα παλιννοστούντες, νέος - μετανάστης β΄ γενιάς και νέος - οικονομικός μετανάστης. Οι νέοι είναι απόφοιτοι Λυκείου, ΑΕΙ, μεταπτυχιακοί φοιτητές. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι τα χαρακτηριστικά των νέων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν ποικίλα για την καλύτερη αντιπροσώπευση όλων των νέων. Συμμετείχαν δηλαδή νέοι – φοιτητές , εργαζόμενοι, άνεργοι, Ελληνικής υπηκοότητας, παλιννοστούντες, μετανάστες, νέοι που μένουν μόνοι, νέοι που μένουν με τους γονείς τους, με συγκάτοικο, με σύντροφο, έγγαμοι, άγαμοι. Νέοι που έχουν συμμετάσχει σε ένα μόνο πρόγραμμα ανταλλαγής νέων, νέοι που έχουν μεγάλη εμπειρία σε προγράμματα, νέα που έχει εργαστεί σε Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ), σε προγράμματα νεολαίας.

27 ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η πρώτη επαφή με τους συνεντευξιαζόμενους έγινε μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας, όπου οι συνεντευξιαζόμενοι ενημερώνονταν για τον σκοπό της έρευνας, για το πλαίσιο στο οποίο διεξαγόταν και για το λόγο της επιλογής τους για συμμετοχή στην έρευνα. Εξ αρχής ενημερώνονταν για την πρόθεση μαγνητοφώνησης της συνέντευξης και παράλληλα διαβεβαιωνόταν για την διασφάλιση της εχεμύθειας της ερευνήτριας. Κατόπιν συμφωνίας κανονίζονταν το ραντεβού για την συνέντευξη. Η συλλογή δεδομένων έγινε με την μέθοδο των ομάδων εστίασης (focus groups). Η ερευνήτρια πραγματοποίησαν μια συνέντευξη στην ομάδα εστίασης (Focus group). Η συνέντευξη είχε διάρκεια 1-2 ώρες, ηχογραφήθηκε και απομαγνητοφωνήθηκε για καλύτερη ανάλυση των δεδομένων. Η ερευνήτρια / συντονίστρια με εμπειρία στις ομάδες εστίασης διευκόλυνε τη συζήτηση, χρησιμοποιώντας ένα κοινό σχεδιάγραμμα ως οδηγό και συμπληρωματικές ερωτήσεις για να διασφαλίσει ότι είχαν τεθεί όλα τα ερευνητικά ερωτήματα. Παράλληλα κρατούσε σημειώσεις πάνω στην διαντίδραση των συμμετεχόντων στα κύρια σημεία της συζήτησης. Οι συμμετέχοντες ανέπτυξαν τα παραπάνω θέματα. Στο τέλος της συνέντευξης συλλέχθηκαν τα δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων μέσω ενός σύντομου ερωτηματολογίου.

28 Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ
Από την αρχή, η ερευνήτρια φρόντισε να αισθανθούν άνετα οι συνεντευξιαζόμενοι και να αναπτυχθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Πρώτα έγιναν οι απαραίτητες συστάσεις (στις περιπτώσεις που δεν γνωρίζονταν από πριν η ερευνήτρια και οι συνεντευξιαζόμενοι ) και κατόπιν προσφέρονταν στους συνεντευξιαζόμενους κάποιο ρόφημα ή δροσιστικό). Μετέπειτα, η ερευνήτρια εξηγούσε στους συνεντευξιαζόμενους, ακόμα πιο αναλυτικά τον σκοπό της έρευνας και το πλαίσιο υλοποίησης της και τους διαβεβαίωνε για την τήρηση των κανόνων δεοντολογίας της έρευνας και την εξασφάλιση της εχεμύθειας σε σχέση με τα στοιχεία των συμμετεχόντων αλλά και των στοιχείων που θα ανέφεραν κατά την συνέντευξη. Έτσι, αφού δινόταν η σύμφωνη γνώμη των συνεντευξιαζόμενων, ξεκινούσε η διαδικασία της μαγνητοφώνησης, όπου στην αρχή ζητούνταν από την ερευνήτρια να επαναλάβουν οι συνεντευξιαζόμενοι την συμφωνία τους να μαγνητοφωνηθεί η συνέντευξη. Οι συνεντεύξεις διήρκησαν πενήντα λεπτά κατά μέσο όρο και οι περισσότεροι συνεντευξιαζόμενοι έδειχναν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από την συμμετοχή τους στην διαδικασία αυτή. Η ερευνήτρια τους ευχαριστούσε για την συμμετοχή τους, μετά το πέρας της συνέντευξης. Αξίζει να αναφερθεί ακόμα ότι η επαγγελματική εμπειρία της ερευνήτριας ως ψυχολόγος και εργαζόμενη στον τομέα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων για νέους, ενδυνάμωσε τις απαραίτητες για την ερευνητικά και δεοντολογικά εύρυθμη στάση της.

29 Η ΟΜΑΔΑ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Στην ομάδα εστίασης συμμετείχαν νέοι άντρες και γυναίκες που είχαν συμμετάσχει στο παρελθόν σε Ευρωπαϊκά προγράμματα για νέους. Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν λάβει μέρος στην έρευνα και μέσω της ερευνητικής μεθόδου της συνέντευξής. Στην ομάδα εστίασης ιδιαίτερο ενδιαφέρον δόθηκε στα ερωτήματα που έθεταν άμεσα την έμφυλη διάσταση της δράσης των νέων ανδρών και γυναικών. Στην ομάδα εστίασης αναδεικνύονταν οι απόψεις / θέσεις των νέων αλλά και οι στάσεις τους γύρω από τα ζητήματα που τέθηκαν, αποκαλύπτοντας περισσότερο τις έμφυλες διαστάσεις.

30 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΕΔΙΟΥ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΕΔΙΟΥ Η ερευνήτρια κρατούσε αναλυτικό ημερολόγιο έρευνας, καθ’ όλη τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας. Στο ημερολόγιο αυτό καταγραφόταν οι συνεντεύξεις και η διαδικασία ανάλυσης των δεδομένων. Η ερευνήτρια φρόντιζε μετά από κάθε συνέντευξη να αξιολογούταν με βάση τα κριτήρια του Kalve (1996) και μετέπειτα κατέγραφε τα συμπεράσματα της αξιολόγησης στο ημερολόγιο έρευνας, έτσι ώστε να μπορεί να ανατρέχει σε αυτά κάθε φορά πριν από μία συνέντευξη. Οι σημειώσεις πεδίου αποτελούν επίσης μέρος της διαδικασίας ανάλυσης των δεδομένων. Η ερευνήτρια κρατούσε αναλυτικές παρατηρήσεις μετά από κάθε συνέντευξη ή ομάδα εστίασης σχετικά με τα πιο σημαντικά στοιχεία των συνεντεύξεων, όπως την στάση των συνεντευξιαζόμενων, τα μη-λεκτικά μηνύματα, την πορεία της συζήτησης και οτιδήποτε άλλο μπορούσε να βοηθήσει και να δώσει στοιχεία στην ερευνητική διαδικασία.

31 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η ανάλυση των δεδομένων της έρευνας, περιλαμβάνει όλο το ερευνητικό υλικό από τις συνεντεύξεις, την ομάδα εστίασης, το ημερολόγιο έρευνας και τις σημειώσεις πεδίου. Η ανάλυση δεδομένων στηρίχτηκε στην ανάλυση περιεχομένου. Η κωδικοποίηση ξεκίνησε από την αρχή της διαδικασίας, από την συλλογή των δεδομένων, σύμφωνα με τον Bryman (2001). Η ερευνήτρια μελέτησε πολλές φορές τις συνεντεύξεις, έτσι ώστε να εντοπίσει όλα τα χρήσιμα στοιχεία, ενώ παράλληλα με την χρήση της μεθόδου της επιλεκτικής απομαγνητοφώνησης, απομαγνητοφωνήθηκαν τα σημεία εκείνα των συνεντεύξεων που έχριζαν μεγαλύτερης προσοχής. Παρόμοια διαδικασία ακολουθήθηκε και για το ημερολόγιο έρευνας και τις σημειώσεις πεδίου. Η ερευνήτρια ξεκίνησε την κωδικοποίηση από τα πρώτα κείμενα και τις συνεντεύξεις, από όπου ήδη άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα εννοιολογικά σχήματα και τα πρώτα αποτελέσματα που σταδιακά συναντιόντουσαν σε ένα πλήθος συνεντεύξεων.

32 ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ – ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ
Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις μιας κοινωνικής έρευνας και για αυτό η διασφάλιση τους κρίνεται απαραίτητη. Σύμφωνα με τον Βρυωνίδη (2007), η διασφάλιση και η τεκμηρίωση της εγκυρότητας και αξιοπιστίας μιας έρευνας είναι που χαρακτηρίζουν μια μεθοδολογικά ορθή, επιστημονική ερευνητική διαδικασία από μια εμπειρική παρακολούθηση φαινομένων. Μια μέθοδος ελέγχου της εγκυρότητας και αξιοπιστίας μιας ποιοτικής έρευνας , που χρησιμοποιείται στην παρούσα εργασία είναι αυτή της τριγωνοποίησης. Μια κλασική μέθοδος τριγωνοποίησης είναι με τη χρήση διαφορετικών μεθόδων, στη συγκεκριμένη περίπτωση συνέντευξη και ομάδα εστίασης.

33 ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ
Κάθε έρευνα και ιδιαίτερα η ποιοτική έρευνα, λόγω και των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που θίγει, οφείλει να σέβεται τους κανόνες δεοντολογίας, όπως αυτοί έχουν θεσπιστεί από τις αντίστοιχες Εθνικές/Διεθνείς Επιτροπές Δεοντολογίας. Οι επιτροπές αυτές καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να διεξάγεται μια έρευνα και τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται, όπως το είδος των ερωτήσεων, τη μορφή επικοινωνίας μεταξύ ερευνητή –ερωτώμενου κτλ. Έτσι, κάθε ερευνητής διαμορφώνει ανάλογα την έρευνα του. Επίσης, ο ερευνητής οφείλει να σεβαστεί τον ερωτώμενο και αφού πάρει την συγκατάθεση του, να ορίσει την συνέντευξη σε χώρο & χρόνο που να τον εξυπηρετεί. Για το σκοπό αυτό, ο ερευνητής πρέπει πρώτα από όλα να παρουσιάσει τον εαυτό του και τον σκοπό της έρευνας που διεξάγει, τη θεματική των ερωτημάτων και τον χρόνο που θα χρειαστεί να διαθέσει ο ερωτώμενος. Ο ερευνητής πρέπει επίσης να διαμορφώσει ένα κατάλληλο κλίμα μέσα στο οποίο θα πραγματοποιηθεί η συνέντευξη.

34 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Οι περιορισμοί της έρευνας οφείλονται στην τυχαία επιλογή των συμμετεχόντων σε αυτήν, το μικρό δείγμα, στη μικρή κλίμακα της, με αποτέλεσμα τη δυσκολία γενίκευσης των αποτελεσμάτων της συγκεκριμένης έρευνας στον ευρύτερο πληθυσμό. ΣΥΝΟΨΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Στη συγκεκριμένη έρευνα επιλέχτηκε η ποιοτική μέθοδος κοινωνικής έρευνας , με τη χρήση ημιδομημένης συνέντευξης για την άντληση περισσότερων πληροφοριών και ομάδας εστίασης για την τριγωνοποίηση των αποτελεσμάτων

35 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Στις περισσότερες ερωτήσεις, στα περισσότερα ερευνητικά ερωτήματα τόσο οι νέοι που συμμετείχαν στην συγκεκριμένη έρευνα, όσο και οι νέες γυναίκες δηλώνουν ότι δεν παρατηρούν διαφορές ως προς το φύλο. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας του ανθρώπου παίζει βασικό ρόλο στη στάση, συμπεριφορά του ατόμου και στις σχέσεις που δημιουργεί και όχι το φύλο του. Γενικά, οι περισσότεροι είναι ενήμεροι για την Ευρωπαϊκή Ένωση και θεωρούν τον εαυτό τους πολίτη της Ευρώπης. Η γνώση που ο καθένας / κάθε μια έχει για το Ε. Π. «Νέα Γενιά σε Δράση» ποικίλει, αλλά όλοι συμφωνούν ότι δίνει μια καλή ευκαιρία στους νέους να γνωρίσουν νέους από άλλες χώρες, άλλες κουλτούρες, να μάθουν για άλλους πολιτισμούς και θεωρούν σκόπιμο να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διάχυση της πληροφορίας αυτών των προγραμμάτων μια και κατά τη γνώμη τους δεν είναι ευρέως γνωστά. Πάντως όλοι είδαν θετικά την εμπειρία τους σε ένα πρόγραμμα. Για όλους ήταν μια θετική, ευχάριστη και εκπαιδευτική εμπειρία, όπου μέσα από την οποία ανέπτυξαν τις κοινωνικές, επικοινωνιακές και προσωπικές τους δεξιότητες, δημιούργησαν νέες φιλίες και νέα κοινωνικά δίκτυα και όλοι επιθυμούν να συμμετέχουν ξανά σε κάποιο πρόγραμμα. Επίσης, οι περισσότεροι θεωρούν ότι η συμμετοχή τους επηρέασε θετικά την αντίληψη τους για την ιδιότητα του πολίτη και οι περισσότεροι βλέπουν θετικότερα την ενεργοποίηση τους στα κοινά, στην εμπλοκή τους σε μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ) αλλά όχι στην πολιτική με την έννοια των κομμάτων, συνδικάτων κτλ. Ακόμα και οι νέοι / νέες (24 – 30 ετών) διαθέτουν περιορισμένο ελεύθερο χρόνο λόγω σχολής ή / και εργασίας αλλά θεωρούν ότι οι ίδιοι επιλέγουν τον τρόπο αξιοποίησης τους. Γενικά οι ερωτώμενοι /ες πιστεύουν ότι είτε δεν υπάρχουν διαφορές φύλου ή ότι αυτές δεν επιδρούν σημαντικά στις επιλογές του ατόμου. Περισσότερο έμφαση δίνεται στο χαρακτήρα, στην προσωπικότητα του κάθε ατόμου και πολύ λιγότερο στο φύλο του.

36 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Γενικά, προκύπτει ότι οι νέοι είναι ενήμεροι για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κυρίως αναφέρουν τη θέσπιση κοινών στόχων και επιδιώξεων από τα κράτη μέλη, το κοινό νόμισμα, την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, ιδεών & αγαθών, ενιαία πολιτική κα. Θεωρούν τον εαυτό τους πολίτη της Ευρώπης, κυρίως γεωγραφικά αλλά και πολιτισμικά, ιστορικά. Ωστόσο αναγνωρίζουν ότι ο ρόλος τους ως πολίτης δεν είναι τόσο ενεργός και η συνείδηση της εθνικής ταυτότητας είναι πιο έντονη. Ως προς το φύλο δεν αναφέρθηκαν διαφορές και δεν παρατηρήθηκαν διαφορές στις απαντήσεις των νέων ανδρών και γυναικών κατά την διάρκεια των συνεντεύξεων. Γεγονός που έγινε περισσότερο εμφανές στη συζήτηση της ομάδας εστίασης, παρουσία όλων των ερωτώμενων και των δυο φύλων. Η παρατήρηση δηλαδή της ερευνήτριας είναι σύμφωνη με τα λεγόμενα των συμμετεχόντων.

37 ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Κάποιοι από τους συμμετέχοντες έχουν μεγάλη εμπειρία στα Ευρωπαϊκά προγράμματα, ενώ κάποιοι άλλοι είχαν συμμετάσχει μόνο μια φορά σε ένα πρόγραμμα ανταλλαγής νέων. Πάντως όλοι συμφώνησαν ότι τα ευρωπαϊκά προγράμματα, ειδικά αυτά για τους νέους είναι σημαντικά συνεισφέροντας στην «ευρωπαϊκή επαγρύπνηση» και την καλλιέργεια ενός θετικού κλίματος σε μια ενιαία ευρωπαϊκή κουλτούρα και στην προώθηση της έννοιας του ευρωπαίου πολίτη. Στόχο έχουν να βοηθήσουν τους νέους να διευρύνουν τους ορίζοντες τους και διευκολύνουν την κινητικότητα των νέων για σπουδές, εργασία, τουρισμό. Είναι προγράμματα κατά της διαφοράς και προωθούν την συνεργασία και το διάλογο μεταξύ των νέων της Ευρώπης και την ισότητα των δυο φύλων. Όλοι είναι ικανοποιημένοι με τις τεχνικές και τις μεθόδους μη τυπικής μάθησης που εφαρμόζονται στα προγράμματα αυτά, που τα κάνουν ευχάριστα για τους συμμετέχοντες προσφέροντας τους την δυνατότητα να επικοινωνήσουν, να μάθουν πολλά μέσα από τη βιωματική μάθηση, μέσα από τα παιχνίδια ρόλων και την κοινή «κατασκευή» ενός προϊόντος μέσα από την διαδικασία ενός προγράμματος. Γενικά θεωρούν ότι νέοι άντρες και γυναίκες είναι το ίδιο ελεύθεροι να συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα και μάλιστα κάποιος ανέφερε ότι αυτό είναι και προϋπόθεση του προγράμματος να υπάρχουν ίσες συμμετοχές ανδρών και γυναικών.

38 ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
Ως προς τον ελεύθερο χρόνο, δηλώνουν ότι διαθέτουν λίγο ελεύθερο χρόνο αλλά η διαχείρισή του είναι δική τους επιλογή. Το τι θα επιλέξει ο καθένας εξαρτάται από το χρόνο που διαθέτει και τα ενδιαφέροντα του. Ο ελεύθερος χρόνος περιορίζεται σημαντικά από τις υποχρεώσεις στο πανεπιστήμιο, την εργασία κτλ. Μια συμμετέχουσα έθεσε τον προβληματισμό ότι ακόμα και η διαχείριση του ελεύθερου μας χρόνου είναι κατευθυνόμενη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ακολουθώντας τις προσταγές της σύγχρονης καταναλωτικής παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Συγκριτικά ανάμεσα σε ένα δεσμευμένο ζευγάρι, ο χρόνος δεν είναι ίσος. Η γυναίκα έχει λιγότερο ελεύθερο χρόνο λόγω των «οικιακών» υποχρεώσεων. Ως προς το φύλο, ανέφεραν ότι παίζει κάποιο ρόλο στην επιλογή της δραστηριότητας που θα επιλέξουν στον ελεύθερο τους χρόνο αλλά η διαχείριση του χρόνου εξαρτάται από την προσωπικότητα του ατόμου κυρίως και όχι από το φύλο του.

39 ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
Σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πχ Ιταλία, Ισπανία) οι νέοι αισθάνονται πιο ευρωπαίοι. Ένας είπε χαρακτηριστικά ότι αφού μένω στην Ευρώπη, είμαι Ευρωπαίος πολίτης. Πολλοί παρατήρησαν ότι σε άλλες χώρες είναι πιο έντονη η εθνική ταυτότητα (πχ Ιταλία, Ισπανία επειδή η πλειοψηφία των πολιτών δεν μιλάει αγγλικά αλλά μόνον την μητρική τους γλώσσα) Μια νέα κοπέλα ανάφερε ότι οι άνδρες είναι πιο εθνικιστές από τις γυναίκες αλλά οι περισσότεροι είπαν ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ του πως νιώθουν οι άνδρες και πως οι γυναίκες. Κατά την διάρκεια της συμμετοχής τους σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, πολλές φορές τέθηκε το θέμα της ιδιότητας του πολίτη και πολλοί πιστεύουν ότι ενδυναμώθηκε η συνείδηση της ιδιότητας του πολίτη, ειδικά του ευρωπαίου πολίτη. Θεωρούν ότι είναι δικαίωμα όλων να συμμετέχουν στα κοινά , σε δράσεις κοινωνικών και άλλων διεκδικήσεων. Βέβαια σχεδόν όλοι διαχωρίζουν το πολιτικό από το κομματικό και επιθυμούν να συμμετέχουν μόνο σε δράσεις, πρωτοβουλίες που τους αντιπροσωπεύουν. Οι περισσότεροι είναι θετικοί στο ενδεχόμενο συμμετοχής τους σε μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση, αρχικά σε τοπικό επίπεδο, που να ασχολείται με ζητήματα που τους αφορούν άμεσα. Όλοι, άνδρες και γυναίκες είπαν ότι δεν βλέπουν να υπάρχει διαφορά στην ενεργοποίηση αντρών και γυναικών λόγω του φύλου.

40 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η μελέτη της βιβλιογραφίας δείχνει ότι στη χώρα μας δεν υπάρχουν πολλές μεγάλης κλίμακας κοινωνικές και πολιτικές έρευνες για την ελληνική νεολαία. Η μελέτη του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) το 1983 με θέμα «Έρευνα νέων : Διάθεση Χρόνου, Διαπροσωπικές σχέσεις» και οι αναλύσεις που ακολούθησαν από τον Μυριζάκη Γ. (1997) δίνουν στοιχεία για ψυχαγωγικές και αθλητικές δραστηριότητες της Ελληνική νεολαίας αλλά χωρίς να βάζουν την διάσταση της ιδιότητας του πολίτη. Τη δεκαετία του 1990 έγιναν δυο πανελλαδικές έρευνες νεολαίας από το Ινστιτούτο V.PRC για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (1997 & 1999) αναφορικά με τις αξίες, στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής νεολαίας και μια έρευνα για τη νεολαία του νομού Θεσσαλονίκης από το ΕΚΚΕ για λογαριασμό της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης (1994) σχετικά με την ταυτότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά & τις ανάγκες της νεολαίας στο νομό Θεσσαλονίκης.. Επίσης τη δεκαετία του 2000 πραγματοποιήθηκαν δυο ακόμα έρευνες για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (2003) από το Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ψηφιακής Τεκμηρίωσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου για τη διερεύνηση των τάσεων της ελληνικής νεολαίας και από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο (2003) για την νεολαία στην Ελλάδα του Όλες όμως οι προαναφερθείσες έρευνες, ακόμα και αυτές που υλοποιήθηκαν για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, δεν μελετούν την συμμετοχή νέων αντρών και νεαρών γυναικών στα ευρωπαϊκά προγράμματα νεολαίας ( & ).

41 Από την άλλη, το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) έχει υλοποιήσει τα τελευταία χρόνια ( ) αρκετές μελέτες σε θέματα που άπτονται της ισότητας των φύλων, όπως η απασχόληση, η επιχειρηματικότητα των γυναικών, η εκπαίδευση, η συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων, η κοινωνική πολιτική, ο κοινωνικός αποκλεισμός, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, η βία κατά των γυναικών κ.λπ. και έχει διαπιστώσει σοβαρές διακρίσεις σε βάρος των γυναικών σε όλα τα παραπάνω πεδία. Επίσης, έχει υλοποιήσει Ευρωπαϊκά προγράμματα όπως τα Κ.Π.“Equal” και το Ε.Π “Progress” μέσω της Γενικής Γραμματείας Ισότητας για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην ελληνική δημόσια διοίκηση μέσω εργαστηρίων επιμόρφωσης σε θέματα ισότητας φύλων και ένταξης της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές (gender mainstreaming). Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν διαφορές φύλου μεταξύ ανδρών και γυναικών και για αυτό ακριβώς το λόγο έχουν θεσπιστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράμματα ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου καθώς και δράσεις για τους νέους με στόχο την ενίσχυση της ιδιότητας του Ευρωπαίου πολίτη. Με βάση αυτά τα δεδομένα, η ερευνήτρια ξεκίνησε την συγκεκριμένη έρευνα. Από την έρευνα προκύπτει ότι οι νέοι / νέες συμμετέχοντες / ουσες επιθυμούν και προτείνουν καλύτερη ενημέρωση των νέων για τα ευρωπαϊκά προγράμματα, μια και θεωρούν ότι δεν είναι ευρέως διαδεδομένα. Αυτό άλλωστε αποτελεί και μία από τις τέσσερις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο «Μια νέα πνοή για την ευρωπαϊκή νεολαία» προκειμένου να ευνοηθεί η ενεργός συμμετοχή των νέων στα κοινά.

42 Η ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας είναι εμπνευσμένη από την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου. Φαίνεται ότι η διάσταση του φύλου έχει ανοίξει νέους δρόμους, νέους τρόπους διασφάλισης της ισότητας,, ίσων ευκαιριών, ίσης συμμετοχής και σε πολλούς άλλους τομείς όπως για παράδειγμα ο τομέας της νεολαίας. Από την άλλη, το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) έχει υλοποιήσει τα τελευταία χρόνια ( ) αρκετές μελέτες σε θέματα που άπτονται της ισότητας των φύλων, όπως η απασχόληση, η επιχειρηματικότητα των γυναικών, η εκπαίδευση, η συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων, η κοινωνική πολιτική, ο κοινωνικός αποκλεισμός, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, η βία κατά των γυναικών κ.λπ. και έχει διαπιστώσει σοβαρές διακρίσεις σε βάρος των γυναικών σε όλα τα παραπάνω πεδία. Επίσης, έχει υλοποιήσει Ευρωπαϊκά προγράμματα όπως τα Κ.Π.“Equal” και το Ε.Π “Progress” μέσω της Γενικής Γραμματείας Ισότητας για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην ελληνική δημόσια διοίκηση μέσω εργαστηρίων επιμόρφωσης σε θέματα ισότητας φύλων και ένταξης της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές (gender mainstreaming). Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν διαφορές φύλου μεταξύ ανδρών και γυναικών και για αυτό ακριβώς το λόγο έχουν θεσπιστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράμματα ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου καθώς και δράσεις για τους νέους με στόχο την ενίσχυση της ιδιότητας του Ευρωπαίου πολίτη. Με βάση αυτά τα δεδομένα, η ερευνήτρια ξεκίνησε την συγκεκριμένη έρευνα. Από την έρευνα προκύπτει ότι οι νέοι / νέες συμμετέχοντες / ουσες επιθυμούν και προτείνουν καλύτερη ενημέρωση των νέων για τα ευρωπαϊκά προγράμματα, μια και θεωρούν ότι δεν είναι ευρέως διαδεδομένα. Αυτό άλλωστε αποτελεί και μία από τις τέσσερις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο «Μια νέα πνοή για την ευρωπαϊκή νεολαία» προκειμένου να ευνοηθεί η ενεργός συμμετοχή των νέων στα κοινά.

43 Η ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας είναι εμπνευσμένη από την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου. Φαίνεται ότι η διάσταση του φύλου έχει ανοίξει νέους δρόμους, νέους τρόπους διασφάλισης της ισότητας,, ίσων ευκαιριών, ίσης συμμετοχής και σε πολλούς άλλους τομείς όπως για παράδειγμα ο τομέας της νεολαίας. Από τα αποτελέσματα της παραπάνω έρευνας δεν προκύπτουν σημαντικές διαφορές φύλου. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα, τόσο άντρες όσο και γυναίκες στα περισσότερα ερευνητικά ερωτήματα απαντούν ότι δεν υπάρχουν διαφορές φύλου αλλά όποια διαφοροποίηση υπάρχει οφείλεται κυρίως στην προσωπικότητα του ατόμου. Αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί λόγω του νεαρού της ηλικίας των συμμετεχόντων (24-30 έτη) όπου υπάρχουν λιγότερες οικογενειακές υποχρεώσεις, που είναι ένας σημαντικός παράγοντας διαφοροποίησης του χρόνου των γυναικών και των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνουν. Πολλοί μένουν μόνοι ή με γονείς, ενώ οι γυναίκες που είναι παντρεμένες ή συζούν με το σύντροφο τους αρχίζουν να εντοπίζουν κάποιες διαφορές. Βέβαια η έρευνα είναι μικρής κλίμακας και έτσι είναι δύσκολο να γενικευτούν τα συμπεράσματα Σίγουρα περαιτέρω έρευνα, σε μεγαλύτερη κλίμακα θα δώσει πιο αξιόπιστα συμπεράσματα για την εικόνα της νεολαίας στην Ελλάδα σήμερα ως προς το φύλο, την συμμετοχή, τον ελεύθερο χρόνο και την ιδιότητα του πολίτη. Η παρούσα εργασία ας αποτελέσει έναυσμα για περαιτέρω διερεύνηση του ζητήματος.

44 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΑ Bacchi, C.L. (1996). The politics of affirmative action: "women", equality and category politics. London : Sage. Bock, G., and Thane, P., eds. (1991). Maternity and gender policies. Women and the rise of the European Welfare states, 1880s-1950s. London: Routledge. Bourdieu,P. (1979/1999). Η Διάκριση, Αθήνα, Πατάκης. Bryson, V. (2005). Φεμινιστική Πολιτική Θεωρία Αθήνα, Μεταίχμιο. Bryman, A. (2001) Social Research Methods , Oxford : Oxford University Press Canto - Sperber, M. (2004). Σοσιαλισμός και φιλελευθερισμός. Αθήνα, Πόλις. Certeau de, M., (1984). The Practice of Everyday Life, California, University of California Press. Cohen, L & Manion, L.(1994) Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας, Αθήνα : Μεταίχμιο Hobson B., Lewis J., Siim B. (2004). “Introduction: Contested concepts in gender and social politics” in Hobson B., Lewis J., Siim B, eds. Contested Concepts in Gender and Social Politics. London: Edwar Elgar Publishing . Kvale, S. (1996). Interviews: An introduction to qualitative research interviewing. Thousands Oaks : Sage, pp Lister R. (1997). Citizenship: Feminist perspectives. London: Palgrave May, T. (2002) qualitative research in action. London: Sage Parker, S. (1976). The sociology of leisure, Great Britain. Clarke, Doble & Brendon ltd Pateman, C. (1988). The sexual contract. Cambridge: Polity Press. Shisholm L. & Chovacheva S., (2002).Exploring the European Youth Mosaic. The Social Situation of Young People in Europe, Στρασβούργο,Council of Europe Publishing, Αθανασίου, Α. (2007). Ζωή στο Όριο: δοκίμια για το σώμα, το φύλο και την βιοπολιτική. Αθήνα, Εκκρεμές. Ανοικτό Πανεπιστήμιο (2003).Διερεύνηση τάσεων ελληνικής νεολαίας, Αθήνα (αδημοσίευτη έρευνα με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Β. Κουλαϊδη) ΓΓΝΓ/ Ινστιτούτο V.PRC, (2000). Οι νέοι του καιρού μας. Αξίες, στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής νεολαίας ( ), Αθήνα, Παπαζήσης. Γκασούκα, Μ. (1998). Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις του φύλου. Ζητήματα εξουσίας και ιεραρχίας. Αθήνα: ιδίας Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Β. (επιμ.) (1998).Γυναίκες και Ιδιότητα του Πολίτη. Θεσσαλονίκη: Βάνιας. Δεληγιάννη - Κουϊμτζή, Β. & Σακκά, Δ. (επιμ.) (2007). Από την Εφηβεία στην Ενήλικη Ζωή: Μελέτες για τις ταυτότητες φύλου στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Gutenberg, Αθήνα Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ψηφιακής Τεκμηρίωσης Πανεπιστημίου Αιγαίου (2003) Η νεολαία στην Ελλάδα του 2003, Αθήνα, (αδημοσίευτη έρευνα με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Σ. Χτούρη ) ΕΚΚΕ/Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης,(1999). Η ταυτότητα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι ανάγκες της νεολαίας στο νομό Θεσσαλονίκης, Αθήνα, ΕΚΚΕ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Νέα Γενιά σε Δράση, Οδηγός προγράμματος , Education & Culture DC, Youth in Action Programme Ζιώγου, Σ., Δεληγιάννη-Κουϊμτζη, Β., Δαλακούρα, Α. & Χασεκίδου, Θ. (2000). Εκπαίδευση, φύλο και ιδιότητα του πολίτη. Έρευνα και παρέμβαση για την ευαισθητοποίηση μαθητών-μαθητριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τη δημοκρατία, το φύλο και την ιδιότητα του πολίτη (Τελική Έκθεση). Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ και Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, Υπουργείο Παιδείας. Ιωσηφίδης, Θ. (2003) Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων στις κοινωνικές επιστήμες , Αθήνα, Κριτική Κυριαζή, Ν. (2002). Κοινωνιολογική έρευνα, Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα ΚΕΘΙ, (2009). Οδηγός Καλών Πρακτικών Εφαρμογής της Ένταξης της Διάστασης του Φύλου στη Δημόσια Διοίκηση, Αθήνα, ΚΕΘΙ. (σελ 21-23) Κυριακίδου, Μ. (2007). Η Πολιτικοποίηση της Ψυχής: έμφυλες προσεγγίσεις της τοπικής δημοκρατίας. Αθήνα, Μεταίχμιο. Μαντόγλου, Α. (1995).Η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η συγκρουσιακή σχέση ατόμου και κοινωνίας, Αθήνα, Οδυσσέας. Μπάτλερ, Τζ. (2008). Σώματα με Σημασία. Αθήνα, Εκκρεμές. Μπομπόλου, Λ. (2008). Φεμινισμός Εσωτερικού Χώρου: ιστορίες γυναικών – χρονικό μιας πορείας στο φεμινιστικό κίνημα ( ). Αθήνα, Κουκκίδα. Γ. Μυριζάκης, (1997). Ελεύθερος Χρόνος των Νέων. Ψυχαγωγικές και Αθλητικές Δραστηριότητες, Αθήνα, ΕΚΚΕ. Παντελίδου-Μαλούτα, Μ. (2002). Το φύλο της δημοκρατίας: ιδιότητα του πολίτη και έμφυλα υποκείμενα. Αθήνα, Σαββάλας.. Παπαγεωργίου, Γ. (2004). Ηγεμονία και φεμινισμός. Αθήνα, Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός Πρακτικά Ευρωπαϊκού Συνεδρίου. (1999). Το φύλο των δικαιωμάτων: εξουσία γυναίκες και ιδιότητα του πολίτη. Διοργάνωση: Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών Διοτίμα, Αθήνα, Νεφέλη. Στρατηγάκη, Μ. (2007). Το Φύλο της Κοινωνικής Πολιτικής. Μεταίχμιο, Αθήνα. Τσελίκα, Η. (1991). Νεολαία και Κοινωνική Δυναμική, Οδυσσέας, Αθήνα, Τσουρβάκας, Γ.(1997).Ποιοτική έρευνα. Οι εφαρμογές της στη μελέτη των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Αθήνα : Εκδοτικός Όμιλος Συγγραφέων Καθηγητών.

45 ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Baron, St., Riddell, S. & Wilson, A. (1999). «The Secret of Eternal Youth: identity, risk and learning difficulties», British Journal of Sociology of Education, τομ. 20, αρ. 4, σελ Beck, O. & Kelly, P. (2000).«Youth as an Artefact of Expertise: Problematizing the Practice of Youth Studies in an Age of Uncertainty», Journal of Youth Studies, τομ. 3, αρ. 3, σελ Giroux, H. A. (2003). «Youth, Higher Education, and the Crisis of Public Time: Educated Hope and the Possibility of a Democratic Future», Social Identities, τομ. 9, αρ. 2, σελ Giroux, H. A. και Cohen, P. & Ainley, P. (2000). «In the Country of the Blind?: Youth Studies and Cultural Studies in Britain», Journal of Youth Studies, τομ. 3, αρ. 1, σελ Glover, T., Bates, N., (2006) Recapturing a sense of neighborhood since lost: Nostalgia and the formation of first String, a community Team Inc., Leisure studies , vol.25, No 3, pp Kelly, P. (2001). «Youth at Risk: Processes of Individualisation and Responsibilisation in the Risk Society», Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, τομ. 22, αρ. 1, σελ Lister, R. (1997). Citizenship: Feminist perspectives. London: Palgrave Lombardo, E. (2003). “EU gender policy” European Journal of Women's Studies. Vol. 10. No. 2. σσ Meier, P., Lombardo, E., Bustelo, M. and Pantelidou Maloutas, M. (2005). “Gender Mainstreaming and the Benchmarking Fallacy of Women in Political Decision Making”. The Greek Review of Social Research Β. σ Myers, M. (2000). Qualitative research and the generalizability question : Standing firm with Proteus, The Qualitative Report, Vol 4 Pascal, G. and Lewis, J. (2004). “Emerging Gender Regimes and Policies for Gender Equality in a Wider Europe” Journal of Social Policy. Vol. 33. No. 3. σσ Raffo, C. & Reeves, M, (2000), «Youth Transitions and Social Exclusion: Developments in Social Capital Theory», Journal of Youth Studies, τομ. 3, αρ. 2, σελ Roberts, O., Kelly P., Van Gillies,Ρ. (2000). «Young People and Family Life: Analysing and Comparing Disciplinary Discourses», Journal of Youth Studies, τομ. 3, αρ. 2, , σελ Rojek,C.(2005). An outline of the action approach to leisure studies, Leisure studies, Vol. 24, No 1, pp13-25 Smith, E. (1999). «The Effects of Investments in the Social Capital of Youth on Political and Civic Behavior in Young Adulthood: A Longitudinal Analysis», Political Psychology, τομ. 20, αρ. 3, σελ Stratigaki, M. (2005) “Gender Mainstreaming versus Positive Action: An Ongoing Conflict in EU Gender and Equality Policy”. European Journal of Women’s Studies Vol. 12 (2). σσ Verloo, M. (2005) “Mainstreaming Gender Equality in Europe: A Critical Frame Analysis Approach”, The Greek Review of Social Research, 117, Β, σ Wallace, C. (2003). «Introduction: Youth and Politics», Journal of Youth Studies, τομ. 6, αρ. 3, σελ Δεμερτζής, N. & Αρμενάκης, A. (2000). «Η πολιτική κουλτούρα και τα μέσα επικοινωνίας. Η περίπτωση των φοιτητών της Αθήνας», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 16, σελ Κελπερής, X., Μουρίκη, A,, Μυριζάκης, Γ., Παραδέλλης, Θ., Γαρδίκη, Ο., Τεπέρογλου, Ο. (1985). «Νέοι: Διάθεση χρόνου, διαπροσωπικές σχέσεις», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 57, σελ Μαντόγλου, Α. και Χαραλάμπους, Κ, (1998). «Πολιτική εξουσία και κοινωνική επιρροή», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 11, σελ

46 ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑ Hageman- White, C. (2002). “Violence against women in the European context” στο Griffin, G. and Braidotti, R. (2002). Thinking Differently. A Reader in European Women’s Studies. London and New York: Zed Books. σσ Hall, S. (1992). «Introduction: Who Needs Identity», στο Hall, S. & de Gay, P.(επιμ.) (1996). Questions of Cultural Identity, Λονδίνο, Sage, και Ulrich, Beck. (1992). Risk Society: Towards a New Modernity, Λονδίνο, Sage. Hobson, B., Lewis, J., Siim, B. (2004). “Introduction: Contested concepts in gender and social politics” in Hobson, B., Lewis, J., Siim, B, eds. (2004).Contested Concepts in Gender and Social Politics. London: Edwar Elgar Publishing Holland, S. (1993). Μελετώντας τη νεότητα: έρευνες για το φύλο και τη νεανική ηλικία στη Μ. Βρετανία. Στο Β. Δεληγιάννη-Σ. Ζιώγου (επιμ.), (2007).Εκπαίδευση και φύλο (σελ ), Θεσσαλονίκη: Βάνιας De Gouges, O. (1981). “Τα δικαιώματα της γυναίκας”, μτφ. Ελένη Βαρίκα, (1995).«Η εξέγερση αρχίζει από παλιά», Αθήνα, Εκδοτική ομάδα γυναικών. Koffman, E. and Sales, R. (1996). “The geography of gender and welfare in Europe” στο Dolors, Garcia-Ramon, M. and Monk, J., eds.(1996) Women of the European Union: the politics of work and daily life. London: Routledge. σσ Lovenduski, J. (2000). “Change in Women’s political representation” στο Gender policies in the European Union. Oxford: Peter Lang. σσ Mouffe, Ch. (1992). “Feminism, citizenship and radical democratic politics” στο Butler J. and Scott J.W. eds. (1992).Feminists theorize the political. London: Routledge. σσ Rossili, Μ. (2000). “Introduction: The European Union’s gender policies” στο Gender policies in the European Union. Oxford: Peter Lang. σσ Λαμπίρη-Δημάκη, I. (1983). Η ελληνική κοινωνία στην φοιτητική συνείδηση, Αθήνα, Οδυσσέας. Γεώργα, Δ. (1986). «Οι οικογενειακές αξίες των φοιτητών», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 61, 1986, σελ Μάρη, Ε. (2009) «Η έννοια της ισότητας των φύλων» στο «Βασικές αρχές ενσωμάτωσης της ισότητας των φύλων στη δημόσια διοίκηση», ΕΚΔΔΑ, ΙΝ.ΕΠ Στρατηγάκη, Μ. (2003). «Πολιτικές για την ισότητα των φύλων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Συμπτώσεις, Αντιφάσεις στην πορεία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης» στο Παναγιωτόπουλος, Ρ., Κονιόρδου, Σ., Μαράτου Αλιμπράντη, Λ. επιμ., Παγκοσμιοποίησης και σύγχρονη κοινωνία. Αθήνα: ΕΚΚΕ

47 ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ
(ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) UN Office of the special adviser on gender issues and the advancement of women (2002) “Gender Mainstreaming: An overview” στο (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) European Union (1997) “The Treaty of Amsterdam amending the treaty of the European Union the treaties establishing the European communities and some related acts” στο (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) EU (1997) “The Treaty of Amsterdam amending the treaty of the European Union the treaties establishing the European communities and some related acts” στο (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) European Commission (2005) “Equality between women and men in the European Union” at (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) European Commission (2006) “A Roadmap for equality between women and men ”. Communication from the Commission (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) European Commission (2007) “Gender Equality Law in the European Union” (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) European Commission (2008) “Employment, social affairs and equal opportunities: women and men in decision making” (ανακτήθηκε στις 30/3/2010)

48 ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 24/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 24/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 240/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 24/3/2010) (ανακτήθηκε στις 24/3/2010) UN Training Institute for the Advancement of Women (INSTRAW) : (ανακτήθηκε στις 27/3/2010) UNECE Gender Statistics Database - detailed data series: (ανακτήθηκε στις 27/3/2010) Website of the European Commission on gender equality: (ανακτήθηκε στις 28/3/2010) Annual Reports on Equal Opportunities for Women and Men in the European Union: (ανακτήθηκε στις 28/3/2010) European Parliament FEMM Committee on Women's Rights and Gender Equality: (ανακτήθηκε στις 26/3/2010) Network of Legal Experts on the application of Community Law on Equality Between Women and Men: στις 27/3/2010) EU Anti-discrimination policies: (ανακτήθηκε στις 28/3/2010) European Network of Women's Resource Centres: (ανακτήθηκε στις 27/3/2010) European Parliament Legislative Observatory: (ανακτήθηκε στις 29/3/2010) Council of Europe's web site dedicated to equality between women and men: (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) United Nations Womenwatch (resources on gender equality): (ανακτήθηκε στις 28/3/2010) UN platform on Women, Peace and Security: (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) UNIFEM: (ανακτήθηκε στις 30/3/2010)

49 United Nations International Research and Training Institute for the Advancement of Women Women: (ανακτήθηκε στις 24/3/2010) (ανακτήθηκε στις 26/3/2010) (ανακτήθηκε στις 24/3/2010) (ανακτήθηκε στις 26/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 22/3/2010 (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 26/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 10/3/2010) (ανακτήθηκε στις 18/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 20/3/2010) (ανακτήθηκε στις 10/3/2010) (ανακτήθηκε στις 16/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 21/3/2010) (ανακτήθηκε στις 23/3/2010) (ανακτήθηκε στις 21/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 28/3/2010) (ανακτήθηκε στις 29/3/2010) (ανακτήθηκε στις 26/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010) (ανακτήθηκε στις 30/3/2010)