Το θεσμικό πλαίσιο των ευρωπαϊκών λιμένων: Ζητήματα λιμενικής πολιτικής και ενωσιακού δικαίου Ε. Π. Μαστρομανώλης Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών,

Παρουσίαση με θέμα: "Το θεσμικό πλαίσιο των ευρωπαϊκών λιμένων: Ζητήματα λιμενικής πολιτικής και ενωσιακού δικαίου Ε. Π. Μαστρομανώλης Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Το θεσμικό πλαίσιο των ευρωπαϊκών λιμένων: Ζητήματα λιμενικής πολιτικής και ενωσιακού δικαίου
Ε. Π. Μαστρομανώλης Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, Δικηγόρος

2 Κανόνες Ανταγωνισμού:
Αναγκαίο συμπλήρωμα του θεσμικού πλαισίου για τους ευρωπαϊκούς λιμένες Ε. Π. Μαστρομανώλης Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, Δικηγόρος

3 Α. Διασφάλιση της ανταγωνιστικής λειτουργίας των λιμένων: Συντρέχουσα δικαιοπολιτική επιδίωξη
1. Λιμένες: (α) αναπόσπαστο τμήμα των δραστηριοτήτων θαλάσσιας μεταφοράς (β) κόμβος για τις συνδυασμένες μεταφορές (γ) τόπος διακίνησης προσώπων και εμπορευμάτων Ανταγωνισμός και αποτελεσματικότητα (βέλτιστη κατανομή πόρων) 2. Συνέπειες της μη ανταγωνιστικής λειτουργίας λιμένων: διόγκωση του λειτουργικού κόστους των μεταφορέων, και, κατά συνέπεια, του κόστους διακίνησης των εμπορευμάτων 3. Ανταγωνιστική λειτουργία των λιμένων και συμβολή στη διασφάλιση της ελευθερίας κυκλοφορίας εμπορευμάτων στην ενωσιακή αγορά

4 Β. Οι βασικές λειτουργικές δομές εντός του λιμένος και οι επιπλοκές αυτών (1/3)
1. Διαχείριση λιμένος (διαχείριση λιμένος και παροχή πρόσβασης στις υποδομές) έναντι καταβολής τελών λιμενικών υποδομών (από φορείς εκμετάλλευσης πλοίων και από κυρίους φορτίων) → επιχείρηση γενικού οικονομικού συμφέροντος 2. Παροχή υπηρεσιών (επικουρικών και μη) έναντι καταβολής τελών υπηρεσιών (από αποδέκτες των υπηρεσιών) → επιχειρήσεις που συνήθως δεν άπτονται του γενικού οικονομικού συμφέροντος (με εξαίρεση ορισμένες, όπως η πρυμνοδέτηση, κλπ)

5 Β. Οι βασικές λειτουργικές δομές εντός του λιμένος και οι επιπλοκές αυτών (2/3)
3. Δυνητικές αντι-ανταγωνιστικές επιπλοκές: (α) ο διαχειριστής επιλέγεται βάσει αδιαφανών διαδικασιών και διατηρεί το μονοπώλιο της πρόσβασης στις λιμενικές υποδομές (β) ο διαχειριστής του λιμένα συχνά παρέχει πρόσβαση στις υποδομές του λιμένα προς επιχειρήσεις συνδεδεμένες με αυτόν ή σε συνήθεις εμπορικούς του εταίρους (γ) ο διαχειριστής λιμένος συχνά παρέχει και ο ίδιος λιμενικές υπηρεσίες (επικουρικές και μη)

6 Β. Οι βασικές λειτουργικές δομές εντός του λιμένος και οι επιπλοκές αυτών (3/3)
(δ) σε κάθε περίπτωση, οι πάροχοι των (επικουρικών και μη) υπηρεσιών λιμένος διατηρούν μονοπώλιο παροχής των υπηρεσιών αυτών (ε) πάντως, η παροχή πρόσβασης προς τρίτους στις υποδομές του λιμένα και σε κάποιες από τις υπηρεσίες εξυπηρετούν το γενικό οικονομικό συμφέρον, ώστε ενδεχομένως δικαιολογείται περιστολή της εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού

7 Γ. Η δικαιολογητική βάση της πρόσφατης πρότασης κανονισμού για την πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών (1/3) 1. Εξασφάλιση υψηλού επιπέδου λιμενικών υπηρεσιών (διακίνησης φορτίων, εφοδιασμού με καύσιμο, διακίνησης με πλοίο, βυθοκόρησης, πλοήγησης, ρυμούλκησης, κλπ), δια μέσου του ανταγωνισμού 2. Ενδυνάμωση της ελκυστικότητας του πλαισίου της λιμενικής διακυβέρνησης για τους επενδυτές

8 Γ. Η δικαιολογητική βάση της πρόσφατης πρότασης κανονισμού για την πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών (2/3) 3. Προβλήματα: (α) ασθενείς ανταγωνιστικές πιέσεις λόγω περιορισμών πρόσβασης στην αγορά (β) λειτουργία μονοπωλίων και ολιγοπωλίων που καταχρώνται τη δεσπόζουσα θέση τους (γ) υψηλός διοικητικός φόρτος λόγω έλλειψης συντονισμού εντός των λιμένων (=αναποτελεσματικότητα) (δ) ασαφείς χρηματοοικονομικές σχέσεις μεταξύ δημόσιων αρχών, λιμενικών αρχών και παρόχων λιμενικών υπηρεσιών (ε) περιορισμένη αυτονομία λιμένων ως προς τον καθορισμό τελών υποδομών (λόγω ρυθμιστικών επεμβάσεων των διοικητικών αρχών) και αδιαφανείς δεσμοί με το κόστος πρόσβασης στις υποδομές αυτές

9 Γ. Η δικαιολογητική βάση της πρόσφατης πρότασης κανονισμού για την πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών (3/3) 4. Εναλλακτικές προτάσεις: διαφάνεια, ελεγχόμενος ανταγωνισμός, αυτονομία λιμένα, πλήρης ανταγωνισμός. Επιλέγεται τελικώς ο συνδυασμός ελεγχόμενου ανταγωνισμού με την αυτονομία λιμένα (κυρίως στον καθορισμό τελών πρόσβασης στις υποδομές) 5. Επισήμανση των δύο επιπέδων δραστηριοποίησης στους λιμένες: διαχείριση λιμένα (διαχείριση λιμενικών υποδομών και κυκλοφορία στο λιμένα) και παροχή υπηρεσιών λιμένα

10 Δ. Οι κατ’ ιδίαν παράμετροι της πρόσφατης πρότασης κανονισμού
1. Ελευθερία παροχής λιμενικών υπηρεσιών με ρητές εξαιρέσεις (σπανιότητα ή αποκλειστική χρήση γης, υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας) 2. Επιλογή παρόχων υπηρεσιών λιμένα με βάση προκαθορισμένα κριτήρια (ανταγωνισμός και ασφάλεια λειτουργίας λιμένα) 3. Διαφάνεια διαχειριστικών σχέσεων δημόσιων αρχών και φορέα διαχείρισης λιμένα, όταν συντρέχει δημόσια χρηματοδότηση του τελευταίου 4. Ξεχωριστοί λογαριασμοί για διαχείριση λιμένα και υπηρεσίες λιμένα (όπου ο διαχειριστής ταυτίζεται με τον πάροχο των υπηρεσιών) 5. Αυτονομία καθορισμού τελών λιμενικών υποδομών από το διαχειριστή λιμένα

11 Ε. Εφαρμοστέοι κανόνες ανταγωνισμού της Συνθήκης ΣΛΕΕ (1/4)
1. Άρθρο 102 (πρώην άρθρο 82 της ΣΕΚ) Είναι ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά και απαγορεύεται, κατά το μέτρο που δύναται να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών, η καταχρηστική εκμετάλλευση από μία ή περισσότερες επιχειρήσεις της δεσπόζουσας θέσης τους εντός της εσωτερικής αγοράς ή σημαντικού τμήματός της.

12 Ε. Εφαρμοστέοι κανόνες ανταγωνισμού της Συνθήκης ΣΛΕΕ (2/4)
Η κατάχρηση αυτή δύναται να συνίσταται ιδίως: α) στην άμεση ή έμμεση επιβολή μη δικαίων τιμών αγοράς ή πωλήσεως ή άλλων όρων συναλλαγής, β) στον περιορισμό της παραγωγής, της διαθέσεως ή της τεχνολογικής αναπτύξεως επί ζημία των καταναλωτών, γ) στην εφαρμογή άνισων όρων επί ισοδυνάμων παροχών έναντι των εμπορικώς συναλλασσομένων, με αποτέλεσμα να περιέρχονται αυτοί σε μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό, ….

13 Ε. Εφαρμοστέοι κανόνες ανταγωνισμού της Συνθήκης ΣΛΕΕ (3/4)
2. Άρθρο 106 (πρώην άρθρο 86 της ΣΕΚ) 1. Τα κράτη μέλη δεν θεσπίζουν ούτε διατηρούν μέτρα αντίθετα προς τους κανόνες των Συνθηκών, ιδίως προς εκείνους των άρθρων 18 και 101 μέχρι και 109, ως προς τις δημόσιες επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις στις οποίες χορηγούν ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα.

14 Ε. Εφαρμοστέοι κανόνες ανταγωνισμού της Συνθήκης ΣΛΕΕ (4/4)
2. Οι επιχειρήσεις που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος ή που έχουν χαρακτήρα δημοσιονομικού μονοπωλίου υπόκεινται στους κανόνες των Συνθηκών ιδίως στους κανόνες ανταγωνισμού, κατά το μέτρο που η εφαρμογή των κανόνων αυτών δεν εμποδίζει νομικά ή πραγματικά την εκπλήρωση της ιδιαίτερης αποστολής που τους έχει ανατεθεί. Η ανάπτυξη των συναλλαγών δεν πρέπει να επηρεάζεται σε βαθμό ο οποίος θα αντέκειτο προς το συμφέρον της Ένωσης. … 3.Παραπληρωματικοί κανόνες: κανόνες κρατικών ενισχύσεων, κανόνες διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων

15 ΣΤ. Ειδικότερα: Υπαγωγή στις θεμελιώδεις έννοιες των κανόνων ανταγωνισμού: «Βασικές Διευκολύνσεις » (1/6) 1. Μια προκαταρκτική διευκρίνιση: το ιδιοκτησιακό καθεστώς (δημόσιο ή ιδιωτικό) των λιμένων είναι αδιάφορο από την άποψη της υπαγωγής τους στους κανόνες ανταγωνισμού 2. Δεσπόζουσα θέση και «βασικές διευκολύνσεις»: η ειδική ευθύνη της επιχείρησης που κατέχει δεσπόζουσα θέση να διασφαλίζει την διατήρηση του ανταγωνισμού στην αγορά. Δεσπόζουσα θέση είναι δυνατόν να θεμελιώνεται και στα αποκλειστικά δικαιώματα που απονέμονται από τη νομοθεσία σε μία επιχείρηση

16 ΣΤ. Ειδικότερα: Υπαγωγή στις θεμελιώδεις έννοιες των κανόνων ανταγωνισμού: «Βασικές Διευκολύνσεις » (2/6) 3. Η έννοια των «βασικών διευκολύνσεων» («essential facilities”—“bottleneck monopoly”): προϊόντα ή υπηρεσίες ή υποδομές απαραίτητα ή ουσιώδη για τη διείσδυση στη σχετική αγορά, αν τα προϊόντα, οι υπηρεσίες ή οι υποδομές δεν είναι αλληλοϋποκαταστάσιμες και αν λόγω των ειδικών τους χαρακτηριστικών και ιδίως του απαγορευτικού κόστους αναπαραγωγής τους ή και του εύλογου χρόνου που απαιτείται προς τούτο δεν υφίστανται βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, ώστε οι ανταγωνιστές αποκλείονται από την αγορά. Για πρώτη φορά ο όρος χρησιμοποιήθηκε στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Sealink/ B&I Holyhead. Οι λιμενικές υποδομές αποτελούν « βασικές διευκολύνσεις».

17 ΣΤ. Ειδικότερα: Υπαγωγή στις θεμελιώδεις έννοιες των κανόνων ανταγωνισμού: «Βασικές Διευκολύνσεις » (3/6) 4. Με την άρνηση πρόσβασης στις «βασικές διευκολύνσεις» αυξάνεται το λειτουργικό κόστος των ανταγωνιστών/ πελατών και με τον τρόπο αυτό στρεβλώνεται ο ανταγωνισμός στη σχετική αγορά, εκτός αν υφίσταται αντικειμενικός λόγος για την άρνηση πρόσβασης (ο οποίος όμως δεν είναι δυνατόν να συνίσταται στην απώλεια εσόδων από την επιχείρηση που κατέχει δεσπόζουσα θέση). 5. Η πρόσβαση στις «βασικές διευκολύνσεις» είναι το ίδιο σημαντική για τους παρόχους υπηρεσιών λιμένος όσο και για τους χρήστες τους λιμένος (επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται πλοία, κυρίους φορτίου, κοκ)

18 ΣΤ. Ειδικότερα: Υπαγωγή στις θεμελιώδεις έννοιες των κανόνων ανταγωνισμού: «Βασικές Διευκολύνσεις » (4/6) 6. Η σημασία της πρόσβασης «βασικών διευκολύνσεων» στις υπό απελευθέρωση αγορές 7. Η έννοια της άρνησης πρόσβασης στις «βασικές διευκολύνσεις» περιλαμβάνει και την παροχή πρόσβασης με όρους δυσμενέστερους από αυτούς που ισχύουν για τις συνδεδεμένες προς τον κύριο των «βασικών διευκολύνσεων» επιχειρήσεις (αποφάσεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής Sea Containers v. Stena, Port of Rodby, Port of Roscoff)

19 ΣΤ. Ειδικότερα: Υπαγωγή στις θεμελιώδεις έννοιες των κανόνων ανταγωνισμού: «Βασικές Διευκολύνσεις » (5/6) 8. Οι κίνδυνοι της αδικαιολόγητης διαστολής της έννοιας των «βασικών διευκολύνσεων» (απώλεια οικονομιών κλίμακος από ταυτόχρονη δραστηριοποίηση λιμένα στην παροχή υποδομών και στην παροχή υπηρεσιών, αποθάρρυνση επενδύσεων και καινοτομικών δραστηριοτήτων κοκ) και η συστολή με βάση τον ορισμό της «σχετικής αγοράς» στην οποία λειτουργεί ο λιμένας, γραμμές που εξυπηρετεί ο λιμένας, παρουσία ανταγωνιστικών λιμένων, κλπ (χαρακτηριστική η απόφαση T-52/00 Coe Clerici)

20 ΣΤ. Ειδικότερα: Υπαγωγή στις θεμελιώδεις έννοιες των κανόνων ανταγωνισμού: «Βασικές Διευκολύνσεις » (6/6) 9. Απόφαση ΠΕΚ European Night Services κ. Επιτροπής (T-374/94, T-375/94, T-384/94, T-388/94) και ΔΕΚ Oscar Bronner κ.Mediaprint C 7/97—πότε δεν συντρέχει περίπτωση «αναγκαίων διευκολύνσεων». Οι κανόνες ανταγωνισμού έχουν ως σκοπό την προστασία του ανταγωνισμού, και όχι των ανταγωνιστών 10. Άρνηση παροχής πρόσβασης δυνατόν να δικαιολογείται από τους εγγενείς φυσικούς/ χωροταξικούς περιορισμούς ενός λιμένα, οπότε όμως ελέγχονται οι όροι με τους οποίους παρέχεται η κατά προτεραιότητα πρόσβαση στο λιμένα

21 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (1/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (1/17) 1. ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΕΚ MERCI CONVEZIONALI PORTO DI GENOA κ. SIDERURGICA (C-179/90) 1.1. Οι λιμένες ως δημόσιες επιχειρήσεις στις οποίες τα Κράτη-Μέλη χορηγούν ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα (εκτελέσεως λιμενικών εργασιών). Η χορήγηση δεν είναι ασύμβατη με τους κανόνες ανταγωνισμού, η άσκησή της όμως δυνατόν να είναι ασύμβατη, θεσπίζεται δε σχετική υποχρέωση των Κρατών-Μελών να τηρούν τους κανόνες ανταγωνισμού.

22 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (2/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (2/17) 1.2. Τα Κράτη-Μέλη οφείλουν να μην εμποδίζουν μέσω της εθνικής τους νομοθεσίας την πλήρη και ενιαία εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου και να μην λαμβάνουν ή διατηρούν σε ισχύ μέτρα δυνάμενα να αναιρέσουν την πρακτική αποτελεσματικότητα των διατάξεων περί ανταγωνισμού (άρθρο 5, άρθρο 86 παρ.1 ΣΛΕΕ) 1.3. Η άσκηση και μόνο των αποκλειστικών δικαιωμάτων δυνατόν να συνιστά αφεαυτής κατάχρηση, ή εκ των πραγμάτων οδηγεί σε καταχρηστική συμπεριφορά 1.4. Η διττή λειτουργία των επιχειρήσεων εκμετάλλευσης λιμένων: διαχειριστές λιμένων και πάροχοι λιμενικών εργασιών— φόρτωσης, εκφόρτωσης, αποθήκευσης, στοιβασίας (Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα van Gerven)

23 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (3/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (3/17) 1.5. Μορφή κατάχρησης: απαίτηση αμοιβής για υπηρεσίες μη αιτηθείσες, χρέωση δυσανάλογων τιμών, άρνηση χρησιμοποίησης νέας τεχνολογίας (περιορισμός τεχνολογικής ανάπτυξης επί ζημία των καταναλωτών), σταυροειδής επιδότηση εκπτώσεων (διακριτική μεταχείριση για ισοδύναμες παροχές) 1.6. Οι επιχειρήσεις που είναι επιφορτισμένες με διαχείριση γενικού οικονομικού συμφέροντος, υπόκεινται στις ενωσιακές διατάξεις περί ανταγωνισμού, κρίνονται όμως με βάση την ιδιορρυθμία της δραστηριότητας που ασκούν. Οι επιχειρήσεις που εκτελούν λιμενικές εργασίες δεν συνιστούν επιχειρήσεις γενικού οικονομικού συμφέροντος—ενδεχομένως μόνο οι επιχειρήσεις που διαχειρίζονται και οργανώνουν τους λιμένες

24 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (4/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (4/17) 1.7. Οριοθέτηση αγοράς: αγορά οργανώσεως, για λογαριασμό τρίτων λιμενικών εργασιών επί φορτίου

25 Ζ.Ι. Ενωσιακή Νομολογία (5/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή Νομολογία (5/17) 2. ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΕΚ GT-LINK A/S κ. DSB (C-242/95) 2.1. Ύπαρξη δεσπόζουσας θέσης λιμένα: όγκος εμπορευμάτων που διακινούνται δια μέσου λιμένα και σημασία λιμένα σε σχέση προς το σύνολο δραστηριοτήτων εισαγωγής και εξαγωγής στο Κράτος-Μέλος που βρίσκεται ο λιμένας

26 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (6/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (6/17) 2.2. Επίμαχες πρακτικές: κανονιστική ρύθμιση με βάση την οποία επιβάλλονται τέλη μη δίκαιου (δηλαδή, μη ανταποκρινόμενου στην οικονομική αξία της παροχής) ύψους για τη χρήση λιμένων (υπηρεσίες φόρτωσης/ εκφόρτωσης/ αποθήκευσης) που ανήκουν σε δημόσια επιχείρηση και δυσμενής τιμολογιακή διάκριση μεταξύ χρηστών που ευνοεί τις υπηρεσίες της ίδιας της επιχείρησης ή τις υπηρεσίες ορισμένων εμπορικών της εταίρων

27 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (7/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (7/17) 2.3. Τα τέλη θα έπρεπε να καθορίζονται από τον αρμόδιο Υπουργό σε τέτοιο ύψος ώστε να παρέχεται στους λιμένες η δυνατότητα να καλύπτουν τις δαπάνες λειτουργίας, συντήρησής τους και να εξασφαλίζεται, με τρόπο ορθολογικό, η αυτοχρηματόδοτηση των αναγκαίων επεκτάσεων και εκσυγχρονισμών τους 2.4. Οι υπηρεσίες φόρτωσης/ εκφόρτωσης/ αποθήκευσης δεν είναι υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος με την έννοια της διάταξης του άρθρου 86 παρ.2

28 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (8/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (8/17) 3.ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΕΚ CORSICA FERRIES PORTO DI GENOVA (C-266/96) (Corsica Ferries III) 1. Εθνική κανονιστική ρύθμιση που χορηγεί σε εγκατεστημένες στο Κράτος-Μέλος επιχειρήσεις το αποκλειστικό δικαίωμα εκτέλεσης της υπηρεσίας πρυμνοδέτησης είναι συμβατή τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού και τις υποχρεώσεις του Κράτους-Μέλους να μη λαμβάνουν ή διατηρούν σε ισχύ μέτρα δυνάμενα να αναιρέσουν την πρακτική αποτελεσματικότητα των διατάξεων περί ανταγωνισμού 2.Παροχή της υπηρεσίας πρυμνοδέτησης σε τιμή πέραν του πραγματικού κόστους της υπηρεσίας, αντικατοπτρίζοντας το πρόσθετο κόστος διεθνούς πρυμνοδέτησης

29 Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (9/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.Ι. Ενωσιακή νομολογία (9/17) 3. Διαφοροποίηση τιμών ανά λιμένα, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε λιμένα, ώστε να είναι δυνατή η παροχή της καθολικής υπηρεσίας ανά λιμένα 4. Οι υπηρεσίες πρυμνοδέτησης είναι γενικού οικονομικού συμφέροντος, διότι πρέπει να παρέχονται ανά πάσα στιγμή και αφορούν την ασφάλεια του λιμένα

30 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (10/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (10/17) 1. ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΑ 428/V/2009 (καταγγελία Σαρλής Κοντέινερ Σερβισες ΑΕ και Σαρλής & Αγγελόπουλος Πρακτορείον ΕΠΕ κατά ΟΛΠ) 1.1. Επίμαχες (καταχρηστικές) ρήτρες κατά παράβαση του άρθρου 2 ν. 703/77 (α) προτίμηση της MSC όσον αφορά (i) το χρόνο αναμονής και την εξυπηρέτηση (ii) τη διάθεση εξοπλισμού (iii) τη χρήση αποθηκευτικών χώρων (παραβίαση της αρχής “first in – first out”) (β) δυσμενέστερη τιμολόγηση των χρηστών του λιμένα για τις υπηρεσίες

31 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (11/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (11/17) (γ) άρνηση σύναψης με άλλους χρήστες του λιμένα σύμβασης ανάλογης με τη σύμβαση MSC (δ) επιβολή μη εύλογων όρων συναλλαγής στους λοιπούς χρήστες (ε) εφαρμογή άνισων όρων για ισοδύναμες παροχές μεταξύ MSC και λοιπών χρηστών 1.2. Ορισμός της σχετικής αγοράς: δύο αγορές από πλευράς προϊόντος «συνδεδεμένες», αγορά παροχής λιμενικών υπηρεσιών για μεταφορτούμενο φορτίο (μ/φ) και αγορά παροχής λιμενικών υπηρεσιών για εγχώριο φορτίο (ε/φ)

32 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (12/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (12/17) 1.3. Νομικό καθεστώς ΟΛΠ: δημόσια επιχείρηση υπό την εποπτεία ΥΕΝ, που εξυπηρετεί δημόσιο συμφέρον, αλλά λειτουργεί με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας και έχει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια 1.4. Δεσπόζουσα θέση του ΟΛΠ: διττός ρόλος (α) υπεύθυνος φορέας διαχείρισης λιμένα και (β) πάροχος λιμενικών υπηρεσιών. Δικαίωμα αποκλειστικής εκμετάλλευσης εγκαταστάσεων λιμένος Πειραιώς. Δεσπόζουσα θέση μόνο για το εγχώριο φορτίο, και όχι για το μεταφορτούμενο. Αλλά λόγω του συνδυασμού των φορτίων γίνεται δεκτή η δεσπόζουσα θέση του ΟΛΠ.

33 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (13/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (13/17) 1.5. Πλεονεκτήματα συνεργασίας με MSC επ΄ωφελεία του καταναλωτή; Εγγύηση ελάχιστου φορτίου, μακροχρόνια δέσμευση, προγραμματισμένες αφίξεις, αυξημένη παραγωγικότητα λόγω μεγέθους πλοίων 1.6. Οι προτάσεις της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού (α) εξασφάλιση ισότιμης μεταχείρισης με παρακολούθηση των προδιαγραφών απόδοσης των εργασιών φορτοεκφόρτωσης και κριτήρια το μέσο όρο των πλοίων που ζητούν ταυτόχρονη εξυπηρέτηση, τη μέση ανά ώρα παραγωγικότητα των Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων και τη συνολική ζήτηση των υπηρεσιών προς επαγγελματικό φορτίο

34 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (14/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (14/17) (β) πρόβλεψη ήπιων συστημάτων παροχής προτεραιότητας: rendez-vous, window (γ) επιλογή αντισυμβαλλομένων ΟΛΠ με διαφανείς διαδικασίες, εύλογα, γενικά και αντικειμενικά κριτήρια (δ) διασφάλιση ελάχιστου ορίου επαρκούς εξυπηρέτησης χρηστών φορτίου αναφορικά με την παροχή αποθηκευτικών υπηρεσιών (ε) παράλειψη de facto εξάρτησης υπηρεσιών φορτοεκφόρτωσης από την αποδοχή εκ μέρους των χρηστών πρόσθετων υπηρεσιών αποθήκευσης φορτίου

35 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (15/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (15/17) 1.7. Αυτοτελής υποχρέωση Κρατών-Μελών να μην θεσπίζουν, ούτε να διατηρούν μέτρα αντίθετα με τους κανόνες ανταγωνισμού ως προς τις δημόσιες επιχειρήσεις και των επιχειρήσεων που διαχειρίζονται υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, εκτός αν εμποδίζεται νομικά ή πραγματικά η εκπλήρωση της ιδιαίτερης αποστολής τους

36 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (16/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (16/17) 2. ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΑ 487/VI/2010 (καταγγελία Blue Container Line SA και DEALMAR ΕΠΕ κατά ΟΛΠ) 2.1. Αντικείμενο: καταχρηστικοί όροι στη σύμβαση ΟΛΠ και Mediterranean Shipping Company SA, με αποτέλεσμα την προνομιακή εξυπηρέτηση της MSC και υποβάθμιση των αντίστοιχων υπηρεσιών στο Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων (container terminal) Περάματος 2.2. Εφαρμογή της αρχής ne bis in idem (όχι δίωξη για την ίδια αιτία/ όχι καταδίκη για το ίδιο αδίκημα) (άρθρο 4 7ου Πρωτοκόλλου ΕΣΔΑ). Ταυτότητα πραγματικών περιστατικών, ταυτότητα παραβάτη, ταυτότητα προστατευτέου έννομου συμφέροντος . Άρθρο 70 ΚΔΔ

37 Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (17/17)
Ζ. Η νομολογία για τη συμβατότητα της λειτουργίας των λιμένων με τους κανόνες ανταγωνισμού Ζ.ΙΙ. Η πρακτική της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (17/17) 2.3. Η καταγγελία στερείται αντικειμένου

38 Η. Η σημασία της εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού και τα κενά που καταλείπονται από το θεσμικό πλαίσιο για τους λιμένες (1/3) 1. Γενικά: η συμπληρωματικότητα της ex ante ρύθμισης και της ex post παρακολούθησης 2. Ανταγωνισμός για την αγορά (“for the market”) και ανταγωνισμός εντός της αγοράς (“in the market”) 3. Διαδικασία επιλογής διαχειριστών λιμένος 4. Συνθήκες χρήσης λιμένος από διαχειριστές λιμένος (ιδίως όταν χρήστης είναι και επιχείρηση συνδεδεμένη/ εμπορικός συνεταίρος του διαχειριστή (και οι αποφάσεις Sealink/ B & I Holyhead)

39 Η. Η σημασία της εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού και τα κενά που καταλείπονται από το θεσμικό πλαίσιο για τους λιμένες (2/3) 5. Συνθήκες (πλην των τελών) υπό τις οποίες επιτρέπεται η πρόσβαση στις υποδομές του λιμένα από τους χρήστες αυτού (Corsica Ferries, GT-Link) αλλά και στους παρόχους υπηρεσιών 6. Συνθήκες παροχής υπηρεσιών λιμένος στους χρήστες αυτού (και οι επιπτώσεις της νομολογίας Merci) 7. Δυνατότητα έγερσης ιδιωτικών αγωγών αποζημίωσης από τους θιγέντες λόγω της αντι-ανταγωνιστικής συμπεριφοράς των διαχειριστών λιμένα/ παρόχων λιμενικών υπηρεσιών

40 Η. Η σημασία της εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού και τα κενά που καταλείπονται από το θεσμικό πλαίσιο για τους λιμένες (3/3) 8. Πάντως: θεμιτοί και συμβατοί με τους κανόνες ανταγωνισμού πρέπει να θεωρηθούν (α) η θέση προδιαγραφών λειτουργίας των παρόχων υπηρεσιών λιμένος όπως και η επιλογή αυτών με βάση επαγγελματικά και άλλα κριτήρια, για την προώθηση της ασφάλειας του λιμένα (β) περιορισμοί του αριθμού των παρόχων της υπηρεσίας που οφείλονται στους φυσικούς περιορισμούς του λιμένα, κλπ (γ) de facto περιορισμοί του αριθμού των παρόχων της υπηρεσίας, όταν πρόκειται για υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος (για παράδειγμα, πλοήγηση), οπότε είναι αναποτελεσματική και εν δυνάμει προβληματική η παράλληλη λειτουργία δύο ή περισσότερων παρόχων για την ίδια υπηρεσία

41 Ευχαριστώ!