Βαρηκοΐα-Κώφωση ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΚΑΦΙΔΑ, MSc, Υπ. Δρ. Ειδικής Φυσικής Αγωγής,

Παρουσίαση με θέμα: "Βαρηκοΐα-Κώφωση ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΚΑΦΙΔΑ, MSc, Υπ. Δρ. Ειδικής Φυσικής Αγωγής,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Βαρηκοΐα-Κώφωση ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΚΑΦΙΔΑ, MSc, Υπ. Δρ. Ειδικής Φυσικής Αγωγής,
Διερμηνέας Ε.Ν.Γ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ – ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ «ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» ΜΑΘΗΜΑ «ΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ & ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ» Δεκέμβριος 2017

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όροι και Ορισμοί Μοντέλα περί Κώφωσης Μύθοι και Παρανοήσεις
περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όροι και Ορισμοί Μοντέλα περί Κώφωσης Μύθοι και Παρανοήσεις ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στοιχεία Πολιτισμικού Πλαισίου Κουλτούρα των Κωφών ΑΠΌ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΨΕΩΣ Το Αυτί-Ο Ήχος Παράγοντες Κινδύνου Επιδημιολογικά Στοιχεία Συστήματα Ενίσχυσης Ήχου ΑΝΑΠΤΥΞΗ Θεωρίες για την Ανάπτυξη Γνωστική Ανάπτυξη Γλωσσική Ανάπτυξη Ακαδημαϊκή Ανάπτυξη Κοινωνική Ανάπτυξη Εφηβεία Επικοινωνία ΠΡΩΙΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Πότε; Ποιος; Πώς; Γιατί; ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Σχολικά Πλαίσια Μέθοδοι Διδασκαλίας Αναλυτικό Πρόγραμμα Θεματικές Ενότητες Εκπαιδευτική Διερμηνεία Υποστηρικτική Τεχνολογία ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

3 Εισαγωγή ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΜΟΝΤΕΛΑ ΠΕΡΙ ΚΩΦΩΣΗΣΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ

4 Όροι και Ορισμοί: ΚΟΥΦΟΣ ΚΩΦΑΛΑΛΟΣ ΚΩΦΟΣ (κωφός, Κωφός) ΑΝΗΚΟΟΣ
ΚΩΦΟΣ (κωφός, Κωφός) ΑΝΗΚΟΟΣ ΒΑΡΗΚΟΟΣ ΕΥΗΚΟΟΣ / ΑΚΟΥΩΝ ΠΡΟΓΛΩΣΣΙΚΑ ΚΩΦΟΣ ΜΕΤΑΓΛΩΣΣΙΚΑ ΚΩΦΟΣ

5 Κωφό ή ανήκοο είναι το άτομο με σοβαρότατη απώλεια ακοής, που δεν χρησιμοποιεί την ακοή του για την επικοινωνία του και προτιμά οπτικούς/απτικούς τρόπους επικοινωνίας. Βαρήκοο είναι το άτομο με μερική απώλεια ακοής, που χρησιμοποιεί για την επικοινωνία του συνδυασμό ακουστικών και οπτικών τρόπων επικοινωνίας. Ακούον ή ευήκοο είναι το άτομο με μηδενική ή ελάχιστη /φυσιολογική απώλεια ακοής, που χρησιμοποιεί πλήρως την ακοή του για την επικοινωνία του. Προγλωσσικά κωφό είναι το άτομο που έχει χάσει την ακοή του εκ γενετής ή πριν αρθρώσει προφορικό λόγο. Μεταγλωσσικά κωφό είναι το άτομο που χάνει την ακοή του σε μεγαλύτερη ηλικία, ενώ έχει αρθρώσει προφορικό λόγο. Κωφό με Κ κεφαλαίο καταδεικνύεται το κωφό άτομο που έχει συνειδητοποιήσει και αποδεχτεί την ταυτότητά του ως κωφός, ταυτότητα που περιλαμβάνει στοιχεία πολιτισμικά των κοινοτήτων κωφών. Ο όρος κωφάλαλος χρησιμοποιείται στην Ελληνική νομοθεσία, ουσιαστικά όμως δεν αντικατοπτρίζει τη φύση της κώφωσης ως απώλειας ακοής, ενώ η απώλεια προφορικού λόγου είναι δευτερογενές σύμπτωμα.

6 Όροι και Ορισμοί: ΧΕΙΛΕΑΝΑΓΝΩΣΗ ΛΟΓΟΑΝΑΓΝΩΣΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΜΒΟΛΟ-ΣΗΜΕΙΟ ΝΟΗΜΑ

7 Χειλεανάγνωση είναι η παρακολούθηση της άρθρωσης των φωνημάτων στην περιοχή του στόματος και η προσπάθεια αντίληψης/κατανόησης των λεγομένων του συνομιλητή, χωρίς να ακούμε τη φωνή του. Λογοανάγνωση είναι η καθολική σάρωση του σώματος του συνομιλητή (χειλεανάγνωση, νεύματα, κινήσεις κλπ)και η προσπάθεια αντίληψης/κατανόησης των λεγομένων του συνομιλητή, χωρίς να ακούμε τη φωνή του. Νοηματική ή κινηματική γλώσσα είναι η φυσική γλώσσα των κωφών ατόμων, τα οποία δεν χρησιμοποιούν προφορικό λόγο για την επικοινωνία τους. Νοήματα (ή σημεία) είναι τα βασικότερα στοιχεία που απαρτίζουν τις νοηματικές γλώσσες

8 Μοντέλα Περί Κώφωσης: Θρησκευτικό/Ηθικό μοντέλο Ιατρικό Μοντέλο Μοντέλο Αποκατάστασης Μοντέλο των Ειδικών Φιλανθρωπικό μοντέλο Κοινωνικό Μοντέλο Κοινωνικο-πολιτικό μοντέλο Μοντέλο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Οικονομικό Μοντέλο Μοντέλο του Καταναλωτή ή Εμψύχωσης Μοντέλο του Μάρκετινγκ Κάθε ένα από τα μοντέλα αυτά αντικατοπτρίζει εποχές ιστορικής και κοινωνικής εξέλιξης των ατόμων με περιορισμούς ακοής (για την ιστορία των κωφών, βλ. αντίστοιχη εισήγηση στο προπτυχιακό μάθημα «Εισαγωγή στην Προσαρμοσμένη Κινητική Δραστηριότητα»)

9 Μύθοι & Παρανοήσεις: Αιτιολογία της κώφωσης («ο υψηλός πυρετός προκαλεί κώφωση») Τα κωφά άτομα δεν ακούν καθόλου τους ήχους Όλα τα κωφά άτομα κάνουν χειλεανάγνωση Τα κωφά άτομα μπορούν/δεν μπορούν να διαβάσουν και να γράψουν Τα κωφά άτομα δεν μιλούν Όλα τα κωφά άτομα επικοινωνούν στη νοηματική γλώσσα Τα κωφά παιδιά μαθαίνουν πρώτα τη νοηματική γλώσσα

10 Μύθοι και Παρανοήσεις:
Όλα τα κωφά άτομα εύχονται να μπορούσαν να ακούσουν Τα ακουστικά βοηθήματα και τα κοχλιακά εμφυτεύματα βοηθούν τα κωφά άτομα να ακούσουν κανονικά Τα κωφά άτομα υπολείπονται της γνωστικής ανάπτυξης των ακουόντων ατόμων Τα κωφά άτομα εμφανίζουν αντικοινωνική συμπεριφορά και ψυχολογικά προβλήματα Τα κωφά άτομα είναι σιωπηλά, δεν παράγουν ήχους

11 Μύθοι και Παρανοήσεις:
Τα κωφά άτομα δεν επιτρέπεται να οδηγούν Τα κωφά άτομα δεν μπορούν να απασχοληθούν σε μη χειρονακτικά επαγγέλματα Τα κωφά παιδιά έχουν κωφούς γονείς Εφόσον τα κωφά παιδιά διαβάζουν μπορούν να εκπαιδευτούν με τις μεθόδους και τα υλικά των ακουόντων παιδιών Η δίγλωσση εκπαίδευση των κωφών παιδιών αφορά την εκπαίδευση στην ελληνική φθογγογλώσσα και την ελληνική νοηματική γλώσσα

12 Στοιχεία Πολιτισμικού Πλαισίου Κουλτούρα των Κωφών
Πολιτισμικό Πλαίσιο Στοιχεία Πολιτισμικού Πλαισίου Κουλτούρα των Κωφών

13 Στοιχεία Πολιτισμικού Πλαισίου:
Κοινότητες των Κωφών: αποτελούνται από κωφά, σπανιότερα βαρήκοα και από ακούοντα μέλη, συνήθως συγγενείς των κωφών ή σχετιζόμενους επαγγελματίες. Είναι συνήθως ενδογαμικές κοινότητες. Οικογένειες των Κωφών: φυσική τους επικοινωνία είναι η νοηματική, τα ακούοντα μέλη είναι μητρικοί χρήστες της νοηματικής και συνήθως εκτελούν άτυπα χρέη διερμηνέα. Επαγγελματική αποκατάσταση των Κωφών: δυσκολότερη σε σχέση με τα ακούοντα άτομα αντίστοιχης ηλικίας, λόγω της έλλειψης προσβασιμότητας στην επικοινωνία, λόγω της κοινωνικής αντίληψης για τον κωφό επαγγελματία ή και της ελλιπούς πρότερης εκπαίδευσης. Καθημερινή ζωή, τεχνικά βοηθήματα: υποκαθιστούν τον ήχο με φωτεινά/οπτικά σήματα και τοποθετούνται στο σπίτι, στο χώρο εκπαίδευσης ή στο χώρο εργασίας. Κοινωνική οργάνωση των κωφών: επιτροπές νεολαίας κωφών, σωματεία κωφών, ομοσπονδία κωφών, ΕΣΑΜΕΑ. Δραστηριότητες, εκδηλώσεις, ήθη και έθιμα: Βασίζονται στην οπτική πληροφόρηση/διασκέδαση/ τέχνη, με τη χρήση της νοηματικής γλώσσας, της εικόνας, του βίντεο, του φωτός, υλικών και των νέων τεχνολογιών. Ταυτότητα των Κωφών: «Κωφός» και «κωφός»

14 Στοιχεία κουλτούρας: Επικοινωνιακή κουλτούρα: οπτική και απτική επαφή, μορφασμοί, κινήσεις, κοινωνικά ταμπού ακουόντων και μη ακουόντων ατόμων. Διαδοχικότητα στην επικοινωνία, όχι ταυτόχρονη μετάδοση οπτικής πληροφόρησης από δύο ή παραπάνω πηγές. Νοηματικά ονόματα: ονόματα δημιουργημένα από κινήσεις που εκπροσωπούν το κάθε άτομο. Κοινωνικές συναντήσεις: μεγάλες συναθροίσεις ανοιχτού οπτικού πεδίου, στις οποίες διαχέονται τα νέα της κοινότητας και οργανώνονται οι δράσεις.

15 Από Ιατρικής Απόψεως Το Αυτί-Ο Ήχος Παράγοντες Κινδύνου
Επιδημιολογικά Στοιχεία Συστήματα Ενίσχυσης Ήχου

16 Επιδημιολογικά στοιχεία:
1 στα 1000 παιδιά γεννιέται με πρόβλημα ακοής 2-3 στα 1000 παιδιά χάνουν την ακοή τους πριν να μάθουν να μιλούν 2-4 άτομα στα 1000 θεωρούνται λειτουργικά κωφά 9-22 άτομα στα 1000 αντιμετωπίζουν σημαντική απώλεια ακοής στα 1000 άτομα αντιμετωπίζουν οποιαδήποτε προβλήματα ακοής

17 Επιδημιολογικά στοιχεία (WHO, 2012)
360 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο βιώνουν απώλεια ακοής στο πλαίσιο αναπηρίας (5,3% του πληθυσμού της γης, απώλεια ακοής μεγαλύτερη από 40 dB στο καλύτερο αυτί για ενήλικες (15 ετών και άνω) και άνω των 30 dB στο καλύτερο αυτί στα παιδιά (0 έως 14 ετών). 328 εκατομμύρια (91%) από αυτούς είναι ενήλικες (183 εκατομμύρια άνδρες, 145 εκατομμύρια γυναίκες) 32 (9%) εκατομμύρια από αυτά είναι παιδιά. • Η επικράτηση της μειωμένης απώλειας ακοής στα παιδιά είναι μεγαλύτερη στη Νότια Ασία, στην Ασία και στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας. Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων άνω των 65 ετών επηρεάζονται από την απώλεια της απώλειας ακοής. Η επικράτηση της μειωμένης απώλειας ακοής σε ενήλικες άνω των 65 ετών είναι υψηλότερη στη Νότια Ασία, την Ασία και την Αφρική νοτίως της Σαχάρας.

18 Το Αυτί:

19 Ο Ήχος: Υλικό μέσο Ταχύτητα Κανονικότητα Συχνότητα Ύψος Ακουστότητα
Χροιά

20 Το Ακουόγραμμα:

21 Απώλεια Ακοής: Αγωγιμότητας Νευροαισθητήρια Μεικτή Μη εντοπισμένη

22 Παράγοντες Κινδύνου: Οικογενειακό ιστορικό σχετιζόμενο με κώφωση
Ασυμβατότητα αίματος μεταξύ μητέρας παιδιού Χρήση οτωτοξικών φαρμάκων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (π.χ. στρεπτομυκίνη) Ασυνήθιστη αιμορραγία κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης Όποια προβλήματα τοποθετούν το νεογέννητο σε μονάδα εντατικής παρακολούθησης Λοιμώξεις-ασθένειες της εγκύου, όπως έρπης ή κυτταρομεγαλοιός Πρόωρος τοκετός, παρατεταμένη κύηση, δυσκολία στη γέννηση ή τραυματισμός κατά τη διάρκεια της γέννησης Άπνοια, πολλαπλές ανωμαλίες από οποιαδήποτε αιτία Χαμηλό σκορ στην κλίμακα Apgar

23 Παράγοντες που προκαλούν κώφωση-βαρηκοΐα:
Αγωγιμότητας Εξωτερικό αυτί Δυσπλασία Ξένα σώματα ή εκκρίσεις Μέσο αυτί Φλεγμονές Τραυματισμοί Δυσπλασίες των οστών

24 Παράγοντες που προκαλούν κώφωση-βαρηκοΐα:
Νευροαισθητήρια Συγγενής Επίκτητη Προγενετική Κληρονομική Λοιμώξεις Ασθένειες Φάρμακα Περιγενετική Ανοξία Προωρότητα Πράταση τοκετού Τραυματισμοί Μεταγενετική

25 Συστήματα Ενίσχυσης Ήχου: Ακουστικά βαρηκοΐας
(οπισθοωτιαία, ενδοωτιαία κ.α.)

26 Συστήματα Ενίσχυσης Ήχου: Κοχλιακά εμφυτεύματα
Για επεξήγηση της λειτουργίας του δείτε ενδεικτικά σχετικό βίντεο: understand/hearing-and-hl/hl-treatments/cochlear-implant

27 Ανάπτυξη ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΦΗΒΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

28 Σημεία-Κλειδιά: Ορισμός του Κωφού Παιδιού (μοντέλα για την αναπηρία…)
Ορισμός του Κωφού Παιδιού (μοντέλα για την αναπηρία…) Προγλωσσική ή Μεταγλωσσική κώφωση ή ακοή Τα db Ο ατομικός φάκελος του παιδιού

29 Θεωρίες για την Ανάπτυξη:
J. Piaget, η γλώσσα δεν είναι η αιτία της ανάπτυξης, υποβοηθά την ταχύτερη σκέψη (κονστρουβικτική θεωρία της αλληλεπίδρασης) N. Chomsky, η γλώσσα αναπτύσσεται ως αυτόνομος βιολογικός μηχανισμός (βιολογική γενετική άποψη) L. Vygotsky, η σχέση μεταξύ γλώσσας και σκέψης αλλάζει κατά την πορεία της ανάπτυξης (κοινωνικοπολιστισμικό πλαίσιο)

30 Κώφωση & Ανάπτυξη: Γνωστική ανάπτυξη: Η γλώσσα αναπτύσσει τη σκέψη ή η σκέψη αναπτύσσει τη γλώσσα; Γλωσσική ανάπτυξη: Ικανότητα επικοινωνίας και έκφρασης, παιχνίδι Ανάπτυξη της προσωπικότητας: Εσωστρέφεια, παρορμητικότητα, εγωκεντρισμός, έλλειψη ευελιξίας, ψυχοπαθολογικά στοιχεία; Βιολογική ανάπτυξη Συναισθηματική ανάπτυξη: Ταυτότητα, αυτοαντίληψη Κοινωνική ανάπτυξη: Άτυπη εκπαίδευση, περιβαλλοντικές επιρροές Ακαδημαϊκή ανάπτυξη: Ειδικό σχολείο, γενικό σχολείο

31 Κώφωση & Σωματο-Κινητική Ανάπτυξη:
Καθυστερήσεις στην ανάπτυξη της αδρής κινητικότητας Αποκλίσεις ορθής εκτέλεσης των θεμελιωδών κινητικών προτύπων. Προβλήματα ισορροπίας σε κάποιες των περιπτώσεων Έχει παρατηρηθεί ακανόνιστος ρυθμός αναπνοής Η κώφωση δεν σχετίζεται άμεσα αλλά έμμεσα με τις καθυστερήσεις στην κινητική ανάπτυξη και εξέλιξη. Οι μειωμένες ευκαιρίες ελεύθερης κίνησης και οργανωμένης άθλησης που βιώνουν τα παιδιά με απώλεια ακοής επιδρά αρνητικά στον τομέα αυτό, όπως και σε κάθε άλλο παιδί. Είναι απαραίτητες οι οργανωμένες παρεμβάσεις.

32 Κώφωση & Γνωστική Ανάπτυξη:
Κώφωση & Γνωστική Ανάπτυξη: Δείκτης Νοημοσύνης (ιστορικά…) Διαφοροποίηση στη βραχυχρόνια μνήμη σε ακουστικά έργα Χρήση διαφορετικών στρατηγικών επεξεργασίας της πληροφορίας Τα κωφά παιδιά μεγαλώνουν σε ένα μη συμβατό- ακουστικό περιβάλλον Κωφοί και δημιουργικότητα, ευέλικτη σκέψη

33 Συνοδές Καταστάσεις: Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες στα κωφά παιδιά
20-60% των κωφών παιδιών παρουσιάζει και συνοδές διαταραχές Πώς διαγιγνώσκονται Χρειάζεται χρόνος Πολύ λίγη έρευνα, ίσως παρόμοια πορεία με των ακουόντων παιδιών Υποψιαζόμαστε ότι συμβαίνει κάτι όταν το αναμενόμενο επίπεδο είναι κάτω και από το αναμενόμενο λόγω της κώφωσης Κωφά παιδιά με αυτιστικά στοιχεία Τυφλοκωφά παιδιά, σύνδρομο Usher

34 Κοινωνική Ανάπτυξη, Προβλήματα Συμπεριφοράς:
Τα κωφά παιδιά παίζουν πιο πολύ μόνα τους Προβλήματα συμπεριφοράς στην τάξη από πιεστικές συνθήκες ή μη αποδοχή από τους ομηλίκους Διαταραχές συμπεριφοράς υπάρχουν και είναι πολύ κοινές, άσχετα με τον τρόπο που τα παιδιά επικοινωνούν Ως μέρος συνδρόμου ή μόλυνσης, βλάβη στο ΚΝΣ Χαμηλή αυτοεκτίμηση Ηθική ανάπτυξη

35 Στη Σχολική Ηλικία: Τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού περνούν φυσιολογικά στη διαδοχή αλλά με χρονική καθυστέρηση λόγω έλλειψης επικοινωνίας και προσαρμοσμένης εκπαίδευσης (τυπικής και άτυπης). Ακαδημαϊκές γνώσεις και κοινωνικές δεξιότητες καθυστερούν να αποκτηθούν Συμβαίνουν ξαφνικά πράγματα στη ζωή των παιδιών τα οποία δεν τους εξηγούνται Γονείς που δεν επιτρέπουν νοηματική ή οι ίδιοι δεν φοίτησαν στο σχολείο Το παιδί μπορεί να νιώθει εγκαταλελειμμένο ή παρεξηγημένο από τους γονείς. Μπορεί να κατηγορεί τον εαυτό του Μπορεί να υπάρχει αποξένωση ή συγκρούσεις με τους γονείς Μπορεί οι γονείς να είναι υπερπροστατευτικοί ή σκληροί λόγω άγνοιας ή τύψης

36 Κώφωση και Εφηβεία: Θέματα ταυτότητας
Παρεξηγήσεις σχετικά με το τι θέλει ο καθένας από τη ζωή του Πώς επιβραβεύεται το παιδί; Επιθετική ή ανώριμη συμπεριφορά Απογοήτευση με τα παιδιά ή έλλειψη καθοδήγησης Θέματα σεξουαλικότητας Συνειδητοποίηση της ταυτότητας και βίαιη αποχώρηση από το σπίτι Οικογενειακή συμβουλευτική

37 Εκ γενετής Κώφωση: Για τους κωφούς είναι μέρος της ταυτότητάς τους
Για τους ακούοντες γονείς τα συναισθήματα παρομοιάζουν με την αποκτημένη κώφωση Νιώθουν ανασφάλεια, βασίζονται στους ειδικούς Άρνηση, ενοχή, θυμός ή κατάθλιψη, «παζάρι», αποδοχή Αρνητικά συναισθήματα που αντανακλούν στο παιδί Αδιαφορία ή υπερπροστατευτισμός

38 Αποκτημένη Κώφωση: Σοκ για την αλλαγή της κατάστασης
Άγχος για το μέλλον Έλλειψη στρατηγικών αντιμετώπισης της κατάστασης Κατάθλιψη, απόσυρση Θεοποίηση της προηγούμενης κατάστασης Υποψία για τους άλλους μέχρις υπερβολής

39 ΠΟΤΕ; ΠΩΣ; ΠΟΙΟΣ; ΓΙΑΤΙ;
Πρώιμη Παρέμβαση ΠΟΤΕ; ΠΩΣ; ΠΟΙΟΣ; ΓΙΑΤΙ;

40 Βρεφοσυμβουλευτικά κέντρα
Ανάγκες των Γονέων: Πλήρης και απροκατάληπτη ενημέρωση Οικονομική και κρατική υποστήριξη Πλήθος επιλογών για παρεμβάσεις Υποστήριξη και κατανόηση από το οικογενειακό, φιλικό και εργασιακό περιβάλλον Επιπλέον παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση συνοδών προβλημάτων σε άλλα μέλη της οικογένειας Βρεφοσυμβουλευτικά κέντρα

41 Στόχοι της Πρώιμης Παρέμβασης:
Η κώφωση ως «κοινωνική αναπηρία» Περιορισμός των πρωτογενών προβλημάτων και η αποφυγή των δευτερογενών προβλημάτων Η απόκτηση γλώσσας από το παιδί Η απόκτηση επικοινωνίας με το περιβάλλον του Η αποφυγή αναστολής της ανάπτυξης

42 Η Πρώιμη Παρέμβαση πρέπει να είναι:
Οικογενειοκεντρική Συνεργατική Να σέβονται οι Ειδικοί την εξελικτική διαδικασία της ανάπτυξης και την εξειδίκευση αυτής στο συγκεκριμένο οικογενειακό πλαίσιο Εξειδικευμένο σχέδιο δράσης για κάθε οικογένεια Σφαιρική αξιολόγηση του παιδιού Το σκεπτικό της αξιολόγησης Σεβασμός προς την κουλτούρα του παιδιού Βασισμένη στον τόπο κατοικίας

43 Διεπιστημονική ομάδα:
Γιατροί (ΩΡΛ, γενετιστής) Ακουοπροσθετιστής Λογοθεραπευτής Ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος Κοινωνικός λειτουργός Εργοθεραπευτής Εκπαιδευτικός Ειδικής Φυσικής Αγωγής Ειδικός στη Νοηματική Γλώσσα

44 Συμπεριφορά των Ειδικών:
Να είναι ευαίσθητοι και με κατανόηση Να είναι ευθείς και ειλικρινείς Να βοηθούν στην ενδυνάμωση της οικογένειας Να ακούν και να βοηθούν τους πελάτες τους να εκφράσουν τα συναισθήματά τους Να εμπλέκουν ενεργά τους γονείς στη διαδικασία Να αφήνουν στους γονείς χρόνο για αφομοίωση της πληροφορίας Να δίδουν πληροφόρηση ανεξάρτητη από προκαταλήψεις Να ενημερώνουν για τις εξελίξεις στις νέες τεχνολογίες Να προωθούν την επικοινωνία και με άλλους γονείς

45 Εκπαίδευση ΣΧΟΛΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

46 Γεγονότα: Η κοινωνία δεν γνωρίζει τις επιπτώσεις της κώφωσης στη μικρή ηλικία (λιγότερο από ένα στα παιδιά γεννιέται κωφό) Παρόλη την ενημέρωση και την εξέλιξη της επιστήμης για την κώφωση η εκπαίδευση των ακουόντων επηρεάζει πολύ την εκπαίδευση των κωφών Επιδράσεις της κοινωνικής τάσης από τη γενική εκπαίδευση Η εκπαίδευση των κωφών είναι πεδίο συγκρούσεων Τα κωφά παιδιά εξακολουθούν να αποτυγχάνουν στη γλώσσα Συμβαίνουν παράδοξα στις επιδόσεις των κωφών παιδιών

47 Κ/Β και Ακούοντα Παιδιά στο Σχολείο:
Κ/Β και Ακούοντα Παιδιά στο Σχολείο: Τα κωφά παιδιά θα πρέπει να κάνουν προσπάθεια για να φθάσουν τις επιδόσεις των ακουόντων παιδιών Για να γίνουν επιτυχημένοι μαθητές θα πρέπει να κάνουν ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια

48 Επιπτώσεις του Γλωσσικού Ελλείμματος στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης
Επιπτώσεις του Γλωσσικού Ελλείμματος στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης. Τι Πρέπει να Γίνει; Όταν υπάρχει σημαντικό έλλειμμα στη γλώσσα ο χρόνος διδασκαλίας καταναλώνεται περισσότερο σε αυτό και μένει λιγότερος χρόνος για τα άλλα μαθήματα Διαφορετικά κριτήρια πιστοποίησης δασκάλων, σε διδακτικές μεθόδους όχι μόνο σε επικοινωνία Άμεση διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων ή έρευνα δράσης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συνδυάζουν τις τάσεις στην εκπαίδευση, την έρευνα, την ακαδημαϊκή επίδοση των παιδιών και τους κοινωνικοπολιτισμικούς και επικοινωνιακούς παράγοντες

49 Παράμετροι Προγράμματος Εκπαίδευσης Κ/Β παιδιών:
Τι διδάσκουμε (γενικό-ειδικό πρόγραμμα) Πώς διδάσκουμε (& επικοινωνούμε, μέθοδος) Που διδάσκουμε (σχολικό πλαίσιο) Ποιος διδάσκει (κωφοί, ακούοντες, διερμηνείς) Ποιος διδάσκεται (!!!!!!!!)

50 Το Σχολικό Πλαίσιο για Κ/Β Παιδιά στην Ελλάδα:
Τάξη γενικού σχολείου Τάξη του γενικού σχολείου με παράλληλη στήριξη Τμήματα ένταξης για 15 ώρες την εβδομάδα Εξειδικευμένο ομαδικό ή εξατομικευμένο πρόγραμμα διευρυμένου ωραρίου Μαθητές που δεν αυτοεξυπηρετούνται ΣΜΕΑΕ Σε ιδρύματα, κέντρα αποκαστάστασης, νοσοκομεία, σωφρονιστικά ιδρύματα, μονάδες ψυχικής υγείας Διδασκαλία κατ’ οίκον

51 Μέθοδοι Διδασκαλίας-Επικοινωνίας με Κ/Β Μαθητές:
Προφορική ακουστική (Μιλάνο,1880) Ολική (Αμερική,1970 ) Δίγλωσση-Διπολιτισμική (Σουηδία, 1981)

52 Γλωσσικές Παραλλαγές και Συστήματα Επικοινωνίας και Εκπαίδευσης Κ/Β ατόμων:
Cued speech (υποβοηθούμενος λόγος) Contact sign (μεταξύ κωφών και ακουόντων) Pidgin sign («σπαστή» νοηματική) Manually coded English (μεταφρασμένη νοηματική) SEE I & SEE II (signs for morphemes, easiness of learning English) Rochester method (δακτυλικό αλφάβητο)

53 Δίγλωσση-Διπολιτισμική Εκπαίδευση:
Μεταφορά των κωφών μαθητών από την ειδική εκπαίδευση στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Εκμάθηση της γραπτής γλώσσας ως δεύτερη γλώσσα Συστήματα διπολιτισμικής εκπαίδευσης Διαφοροποιήσεις των κωφών παιδιών ως προς το γλωσσικό επίπεδο Κωφά παιδιά ακουόντων γονέων-κωφά παιδιά κωφών γονέων Εμπλουτισμένο σε ερεθίσματα περιβάλλον

54 Δεδομένα που Πρέπει να Λαμβάνουμε Υπόψη στη Κατάρτιση του Αναλυτικού Προγράμματος:
Το χάσμα μεταξύ κωφών και ακουόντων στη γραφή και αναγνωστική ικανότητα Την πιθανότητα της νοηματικής ως προτιμώμενης γλώσσας Την εξάρτηση από την οπτική πληροφόρηση και την απόσπαση της προσοχής από οπτικό ερέθισμα Το περιορισμένο λεξιλόγιο και την κατανόηση της έννοιας πολύπλοκων λέξεων Τη δυσκολία στην παρακολούθηση ταυτόχρονων οπτικών ερεθισμάτων Τη διαφορετικότητα στη οργάνωση της γνώσης, στη μακροχρόνια και βραχυχρόνια μνήμη Τη μειωμένη επικοινωνιακή ικανότητα και γλωσσική ανάπτυξη λόγω του αλλόγλωσσου περιβάλλοντος Το συνδυασμό αλλόγλωσσου και αλλοεθνούς περιβάλλοντος

55 Οργάνωση του Αναλυτικού Προγράμματος Εκπαίδευσης Κ/Β Παιδιών:
Διαθεματικότητα Σύνδεση με την πραγματική ζωή, πρακτική αξιοποίηση της αποκτημένης γνώσης Κοινωνικές σπουδές Η απάντηση για το σχολικό πλαίσιο Έρευνα δράσης, εκτίμηση των αποτελεσμάτων του σχολικού προγράμματος

56 Υποστηρικτική Τεχνολογία:
Ανοιχτοί ή κλειστοί υπότιτλοι Πραγματικού χρόνου υπότιτλοι Αυτόματη αναγνώριση λόγου Συστήματα FM Relay services

57 Εκπαιδευτική Διερμηνεία:
Μεταφορά του περιεχομένου της εκπαίδευσης στη νοηματική γλώσσα Επεξήγηση-συνδιδασκαλία Ο εκπαιδευτικός διερμηνέας πρέπει να είναι και εκπαιδευτικός του γνωστικού αντικειμένου Οι μαθητές και ο ακούων εκπαιδευτικός πρέπει να εκπαιδευθούν στη χρήση του εκπαιδευτικού διερμηνέα

58 Βελτίωση Κοινωνικής Ανάπτυξης των Κ/Β Παιδιών:
Συμβουλευτική γονέων Καλλιέργεια της αποτελεσματικής επικοινωνίας Οι καλύτερες επικοινωνιακές ικανότητες δίδουν περισσότερη αλληλεπίδραση με συνομηλίκους και κοινωνική ανάπτυξη Πάντρεμα αυτοαντίληψης, ταυτότητας, κώφωσης, θρησκείας, κουλτούρας

59 Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός

60 Φυσική Αγωγή Το αναλυτικό πρόγραμμα των κωφών και βαρηκόων μαθητών δεν διαφέρει ως προς το περιεχόμενό του από αυτό που πραγματοποιείται σε αντίστοιχα γενικά σχολεία. Προσαρμογές γίνονται στον εξοπλισμό και τους κανονισμούς των ασκήσεων και παιχνιδιών, έτσι ώστε όλη η διδασκαλία να βασίζεται σε οπτικά ερεθίσματα. Εστιάζουμε στην εκπαίδευση της αναπνοής και του ρυθμού, στην ορθοσωμία και στην εκπαίδευση των θεμελιωδών κινητικών προτύπων. Ακολουθεί η διδασκαλία πλούσιου κινητικού ρεπερτορίου, η ανάπτυξη της κινητικής δημιουργικότητας, φαντασίας και μορφών τέχνης μέσω της κίνησης, καθώς και η διδασκαλία ομαδικών κινητικών δραστηριοτήτων για τον ελεύθερο χρόνο. Περαιτέρω, ο καθηγητής φυσικής αγωγής πρέπει να δομήσει συγκεκριμένους κώδικες επικοινωνίας με κάθε παιδί χωριστά, ανάλογους με τη γνωστική, γλωσσική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.

61 Τι μπορεί να υποψιάσει τον Εκπαιδευτικό για Προβλήματα Ακοής:
Προβλήματα ισορροπίας Συχνές ωτίτιδες ή γρίπη Ασταθής ακαδημαϊκή επίδοση Δυσκολίες στον προφορικό και γραπτό λόγο Προβλήματα συμπεριφοράς (επιθετικότητα ή αδιαφορία) Απόσυρση ή απροθυμία συμμετοχής σε ομαδικές δραστηριότητες Προβλήματα στον αναπνευστικό ρυθμό Κραυγές, φασαρία, ασυνήθιστη ένταση φωνής Επιθυμία για υψηλό ήχο στην τηλεόραση/video ή το κασετόφωνο/cd player Έλλειψη αντίδρασης σε συγκεκριμένα ακουστικά ερεθίσματα Αδυναμία εκτέλεσης των οδηγιών Δυσκολία εντοπισμού του ατόμου που μιλά όταν υπάρχει θόρυβος Δυσκολία διάκρισης λέξεων που ηχούν παρόμοια Συχνές ερωτήσεις για επανάληψη Στροφή τον ενός αυτιού προς την πηγή του ήχου Αυξημένη προσοχή σε κινήσεις και πράγματα Επίμονα βλέμματα προς το πρόσωπο και τα χείλια μας

62 Επικοινωνιακή/Διδακτική Συμπεριφορά απέναντι στο μαθητή με περιορισμένη ακοή:
Στέκομαι στο φως, αποφεύγοντας το παράθυρο και τις σκιές Δεν γυρίζω την πλάτη μου στο μαθητή Χρησιμοποιώ κανονικό ύψος φωνής Χρησιμοποιώ καθαρή άρθρωση Αποφεύγω το παχύ μουστάκι και τα έντονα βαμμένα χείλια και νύχια, καθώς και τα βαριά κοσμήματα Προσπαθώ να μετατρέψω σε οπτικά όσα περισσότερα ακουστικά ερεθίσματα μπορώ (χρήση εικόνας, βίντεο, σημειώσεων, διαφανειών) Ενημερώνω για το πρόγραμμα της ημέρας Ενημερώνω εκ των προτέρων για οποιαδήποτε αλλαγή στο πρόγραμμα αυτό Πάντα ελέγχω αν ο μαθητής πράγματι κατάλαβε και δεν βασίζομαι στις διαβεβαιώσεις του. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ Τροποποιώ/προσαρμόζω/οπτικοποιώ την τυπική εκπαίδευση Μετατρέπω την άτυπη εκπαίδευση σε τυπική εκπαίδευση

63 Διδακτικές/επικοινωνιακές στρατηγικές:
Ενημερωθείτε εκ των προτέρων για το υπόλοιπο ακοής των μαθητών σας. Συστηθείτε στους μαθητές σας και ζητήστε τους να σας δώσουν ένα νοηματικό όνομα. Συμφωνήστε μαζί τους τον προτιμώμενο τρόπο επικοινωνίας. Δομήστε από το πρώτο μάθημα συμβόλαιο επικοινωνίας και συνεργασίας με τους μαθητές σας. Δημιουργήστε οπτικούς κανόνες με εικόνες και αναρτήστε τους σε ορατό μόνιμο σημείο. Στα μαθήματά σας χρησιμοποιήστε εικόνες και βίντεο για να κάνετε εισαγωγή σε νέα διδακτική ενότητα. Εξηγήστε τους τη χρήση των υλικών στη νέα ενότητα. Χρησιμοποιήστε ημι-κυκλική διάταξη για να διδάξετε τη νέα ενότητα. Όταν τα παιδιά κάνουν πρακτική εξάσκηση, χωρίστε μικρότερες ομάδες, βάζοντας σε κάθε ομάδα μαθητές που μπορούν να επεξηγήσουν η να υποστηρίξουν τους συμμαθητές τους στην εξάσκηση. Μάθετέ τους ρουτίνες να εξασκούν και από μόνοι τους (π.χ. την προθέρμανση). Κάντε αρκετές επαναλήψεις και βεβαιωθείτε ότι αφομοιώθηκαν τα διδαχθέντα. Διδάξτε με παραδείγματα από την πραγματική ζωή και συνδέστε με τα βιώματα των παιδιών. Για τα παιδιά που είναι χρήστες νοηματικής, μάθετε κάποια βασικά νοήματα και χρησιμοποιήστε τα στο μάθημα, δείχνοντάς τους ότι σέβεστε τη γλωσσική τους επιλογή.

64 Διδακτικές/επικοινωνιακές στρατηγικές:
Χρησιμοποιήστε τη γλώσσα του σώματος. Μη διστάσετε να κάνετε νεύματα και εκφράσεις στο πρόσωπό σας για να κάνετε πιο σαφές αυτό που λέτε. Αποφύγετε τις δραστηριότητες στις οποίες γυρίζουμε πλάτη ή διακόπτουμε την οπτική επαφή ο ένας με τον άλλο. Όταν η ομάδα εξασκηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί, ξεκινήστε να προσθέτετε και αυτές τις δραστηριότητες για μικρό χρονικό διάστημα, αφού βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά έχουν καταλάβει καλά τους κανόνες. Αποφύγετε να δένετε τα μάτια των παιδιών. Αν μαθητές-χρήστες νοηματικής δεν αντιλαμβάνονται μέρος της διδασκαλίας λόγω διαφορετικής γλώσσας, χρησιμοποιήστε ως «μεταφραστή» ένα μαθητή με καλή νοηματική. Φτιάξτε μαζί με τα παιδιά μια σειρά κινητικών σημείων/κινήσεων, συνδέοντας το καθένα από αυτά με μία ενέργεια (π.χ. όταν σηκώνω τα χέρια μου ψηλά θα έρχεστε κοντά μου). Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έχουν πάντα την προσοχή τους στραμμένη πάνω σας. Συμπεριλάβετε στα μαθήματά σας πλούσιο εξοπλισμό, με χρώματα, σχήματα, φώτα κλπ οπτικά ερεθίσματα. Μάθετε στα παιδιά να δημιουργούν κινητικά, αναπτύξτε τη φαντασία τους με παραδείγματα. Παροτρύνετε τα παιδιά να αυτενεργούν, θα διαπιστώσετε ότι στην αρχή δεν θα έχουν πρωτοβουλία, θα είναι αμήχανα και θα κοιτά το ένα το άλλο. Διδάξτε οπωσδήποτε κανόνες υγιεινής. Διδάξτε «θετική-κοινωνική» κινητική επικοινωνία μεταξύ των μαθητών σας, θα διαπιστώσετε ότι ορισμένα παιδιά δεν αυτό-ρυθμίζουν την κίνησή τους και άθελά τους μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό ενώ θέλουν απλά να παίξουν ή να επικοινωνήσουν.

65 Τεχνικές ειδικά για τη διδασκαλία μουσικοκινητικών δραστηριοτήτων/χορού:
Επιλέξτε αργό ρυθμό μουσικής με σαφή μέτρα, π.χ. εμβατήρια μπάντας, στα οποία η κίνηση συντονίζεται εύκολα με το επαναλαμβανόμενο ρυθμικό μέτρο. Επιλέξτε κρουστά μουσικά όργανα. Επιλέξτε αρκετά μπάσα. Δυναμώστε τον ήχο. Αφήστε τα παιδιά να αισθάνονται δια της αφής το ρυθμό μέσα από τις δονήσεις που παράγει το ηχείο, ακουμπώντας τα χέρια τους πάνω σε αυτό. Χρησιμοποιήστε έναν ολόσωμο καθρέφτη. Χρησιμοποιήστε ξύλινο πάτωμα. Τοποθετήστε ηχεία στο πάτωμα και αφήστε τα παιδιά να είναι ξυπόλυτα. Διδάξτε τα παιδιά τοποθετώντας τα μπροστά στον καθρέφτη ή σε ημικυκλική διάταξη. Κάντε πολλές-πολλές επαναλήψεις με τα παιδιά. Διδάξτε ρυθμό μέσα από το φως, με μια πηγή φωτός που ενεργοποιείται και απενεργοποιείται, ή χρησιμοποιώντας διαφορετικά χρώματα φωτός για τις αλλαγές στην αρμονία, το ρυθμό, ή τη μελωδία. Χρησιμοποιήστε εικόνες ως μεταφορές για την ιστορία, την έννοια ή το συναίσθημα της μουσικής. Χρησιμοποιήστε ένα αναλογικό οπτικό ερέθισμα μουσικής από ένα pc (οπτικές εικόνες από το Windows Media Player). Κάντε μικρές ομάδες, αφού τα παιδιά έχουν κατακτήσει το ρυθμό στη μεγάλη ομάδα. Σε κάθε ομάδα, επωφεληθείτε από τα υπόλοιπα ακοής των παιδιών, τοποθετώντας ένα παιδί με προβλήματα ακοής ως οδηγό στη μικρή ομάδα.

66 Αθλητισμός των κωφών Οι αθλητές με απώλεια ακοής αγωνίζονται σε ειδικούς αγώνες, όπου όλα τα ηχητικά παραγγέλματα αντικαθίστανται με οπτικά σήματα. Ανώτατοι αγώνες είναι οι Deaflympics (θερινοί και χειμερινοί), καθώς και τα παγκόσμια πρωταθλήματα κωφών. Δεν συμμετέχουν στους παραολυμπιακούς αγώνες. Οι αθλητές πρέπει να έχουν στο καλύτερο αυτί απώλεια 55db και άνω για να συμμετάσχουν, ενώ απαγορεύονται όποια βοηθήματα ενίσχυσης ήχου. Στη χώρα μας ανώτατο όργανο αθλητισμού είναι η Ελληνική Ομοσπονδία Αθλητισμού Κωφών, που υποστηρίζει οκτώ αθλητικά σωματεία κωφών (

67 Ολυμπιακά αθλήματα κωφών
Θερινά: Ομαδικά Basketball Beach Volleyball Beach Soccer Football Handball Volleyball Waterpolo Χειμερινά: Ατομικά Alpine Skiing Cross Country Skiing Snowboarding Ομαδικά Curling Ice Hockey Θερινά: Ατομικά Athletics (Track and Field) Badminton Bowling Cycling Road Judo Karate Orienteering Shooting Swimming Table Tennis Taekwondo Tennis Wrestling Freestyle Wrestling Greco-Roman

68 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όροι και Ορισμοί Μοντέλα περί Κώφωσης Μύθοι και Παρανοήσεις
περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όροι και Ορισμοί Μοντέλα περί Κώφωσης Μύθοι και Παρανοήσεις ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στοιχεία Πολιτισμικού Πλαισίου Κουλτούρα των Κωφών ΑΠΌ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΨΕΩΣ Το Αυτί-Ο Ήχος Παράγοντες Κινδύνου Επιδημιολογικά Στοιχεία Συστήματα Ενίσχυσης Ήχου ΑΝΑΠΤΥΞΗ Θεωρίες για την Ανάπτυξη Γνωστική Ανάπτυξη Γλωσσική Ανάπτυξη Ακαδημαϊκή Ανάπτυξη Κοινωνική Ανάπτυξη Εφηβεία Επικοινωνία ΠΡΩΙΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Πότε; Ποιος; Πώς; Γιατί; ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Σχολικά Πλαίσια Μέθοδοι Διδασκαλίας Αναλυτικό Πρόγραμμα Θεματικές Ενότητες Εκπαιδευτική Διερμηνεία Υποστηρικτική Τεχνολογία ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

69 Βιβλιογραφία σχετική με την υγεία, την κινητική ανάπτυξη και απόδοση των μαθητών με απώλεια ακοής
Billir, S., Guven, N., Bal, S., Metin, N., & Artan I. (1995). A comparison study of gross motor development skills of normal, hearing impaired and Down syndrome children. Paper presented at the International Congress on Education of the Deaf, July 16-20, Tel Aviv, Israel. Butterfield, S.A. (1986). Gross motor profiles of deaf children. Perceptual and Motor Skills, 62, Butterfield, S.A. (1989a). Deaf children in physical education. Palaestra, 6(4), 28-30, 52. Butterfield, S.A. (1989b). Influence of age, sex, hearing loss, and balance on development of throwing by deaf children. Perceptual and Motor Skills, 69, Butterfield, S.A. & Ersing, W.F. (1988). Influence of age, sex, hearing loss, and balance on development of catching by deaf children. Perceptual and Motor Skills, 66, Butterfield, S.A. & Ersing, W.F. (1987). Influence of age, sex, hearing loss, and balance on kicking development by deaf children. Perceptual and Motor Skills, 65, 312. Butterfield, S.A., Van Der Mars, H., & Chase, J. (1993). Fundamental motor skill performances of deaf and hearing children ages 3 to 8. Clinical Kinesiology, 47(1), 2-6. Craft, D.H. (1995). Visual impairments and hearing losses. In J.P. Winnick, Ed. Adapted Physical Education and Sport, pp Champaign, IL: Human Kinetics. Dair, J., Ellis, M. K., & Lieberman, L. J. (2006). Prevalence of overweight among deaf children. American Annals of the Deaf, 151(3), Dummer, G.M, Haubenstricker J.L., & Stewart D.A. (1996). Motor skill performances of children who are deaf. Adapted Physical Activity Quarterly, 13, Ellis, K. M. (2001). Influences of parents and school on sports participation and fitness levels of deaf children. Palaestra, 17(1), Geddes, D. (1978). Motor development profiles of preschool deaf and hard of hearing children. Perceptual and Motor Skills, 46(1), Gheysen, F., Loots, G., & VanWaelvelde, H. (2008). Motor development of deaf children with and without cochlear implants. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 13(2), Horn, D.L., Pisoni, D.B., & Miyamoto, R.T. (2006). Divergence of fine and gross motor skills in prelingually deaf children: Implications for cochlear implant. The Laryngoscope, 116(8), Lieberman, L. (2004). Comparing motor development of deaf children of deaf parents and deaf children of hearing parents. American Annals of the Deaf, 149(3), Savelsbergh, G. J. & Netelenbos, J. B. (1992). Can the developmental lag in motor abilities of deaf children be partly attributed to localization problems? Adapted Physical Activity Quarterly, 9(4), winnick Siegel, J.C., Marchetti, M. & Tecklin, J.S. (1991). Age related balance changes in hearing impaired children. Physical Therapy, 71(3), Winnick, J. P. & Short, F. X. (1986). The physical fitness of adolescents with auditory impairments. Adapted Physical Activity Quarterly, 3, Γκουβατζή, Α., Καμπάς, Α., & Μάντης, Κ., (2009, Μάιος). Συγκριτική μελέτη της κινητικής απόδοσης κωφών και βαρηκόων μαθητών ηλικίας 6-13 χρονών στις ικανότητες του χρόνου αντίδρασης, του οτπικοκινητικού ελέγχου και της ταχύτητας-επιδεξιότητας των άνω άκρων. Προφορική ανακοίνωση που παρουσιάστηκε στη θεματική ενότητα: Άσκηση σε άτομα με αναπηρία στο 17ο Διεθνές Συνέδριο Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού, Κομοτηνή. Γκουτζιαμάνη-Σωτηριάδη, Κ. (1993). Παιδιά με «ειδικές» εκπαιδευτικές ανάγκες. Εισαγωγή σε θέματα ειδικής αγωγής και ειδικής φυσικής αγωγής. Αθήνα: Αυτοέκδοση. Ηλιάδης, Θ., Μεταξάς, Σ., & Ψηφίδης, Α. (1988). Διαταραχές ακοής και ομιλίας στα παιδιά. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Κοκαρίδας, Δ. (2010). Άσκηση και αναπηρία. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Κουτσούκη, Δ. (1997). Ειδική φυσική αγωγή. Θεωρία και πρακτική. Αθήνα: Εκδόσεις Συμμετρία.

70 Πηγές ελληνόγλωσσες Ζαφειράτου-Κουλιούμπα, Ε. (1994)
Γνωριμία με την κώφωση. Αθήνα: Έλλην. Κουρμπέτης, Β. & Χατζοπούλου, Μ. (2010) Μπορώ και με τα μάτια μου: Εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για κωφούς μαθητές. Αθήνα: Καστανιώτης. Κουρμπέτης, Β. (1997) Κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των κωφών παιδιών. Στο: Κοινωνική Εργασία 45, 7-18, Αθήνα. Κουρμπέτης, Β. (1999) Νόημα στην εκπαίδευση: Η ελληνική νοηματική γλώσσα και η διδασκαλία της στα σχολεία Κωφών. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Υπουργείο Παιδείας. Λαμπροπούλου, Β. (1998) Η κοινωνία και οι Κωφοί: Κοινότητα και κουλτούρα Κωφών. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών, ΠΤΔΕ. Διάγνωση, αποκατάσταση βαρηκοΐας και συμβουλευτική γονέων. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών, ΠΤΔΕ. Λαμπροπούλου, Β. (1999) Εκπαίδευση και Κωφό παιδί. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών, ΠΤΔΕ. Λαμπροπούλου, Β. (2007) Εκπαιδευτικά πακέτα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στην εκπαίδευση Κωφών. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών, Μονάδα Αγωγής Κωφών. Οκαλίδου, Α. (2002) Βαρηκοΐα & Κώφωση: Μελέτη της παραγωγής του λόγου και θεραπευτική παρέμβαση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος (1985) Πρακτικά Πανελληνίου Συνεδρίου για το Κωφό Άτομο. Αθήνα. Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος (1987) Πρακτικά Πανελληνίου Συνεδρίου για την Εκπαίδευση του Κωφού Παιδιού. Αθήνα. Παπασπύρου, Χ. (1987) Θεωρητική προσέγγιση στο κωφό παιδί. Στο: Σύγχρονα Θέματα 30, 20-34, Αθήνα. Παπασπύρου, Χ. (2000) Ένταξη Κωφών στην γενική εκπαίδευση: Επίλυση του γλωσσικού προβλήματος. Στο: Ζώνιου-Σιδέρη (επιμ.): Ένταξη: Ουτοπία ή παραγματικότητα;Η εκπαιδευτική και η πολιτική διάσταση της ένταξης μαθητών με ειδικές ανάγκες. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Παπασπύρου, Χ. (2002) Δίγλωσση εκπαίδευση και κοινωνική ένταξη του Κωφού ατόμου. Στο: Θέματα Ειδικής Αγωγής 18, 59-74, Αθήνα.

71 Πηγές ελληνόγλωσσες Ιστότοποι ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας
Σκαφίδα, Φ. (2007) Εργαλεία ανίχνευσης/αξιολόγησης της Ψυχοκινητικής Ανάπτυξης Κωφών και Βαρηκόων παιδιών ηλικίας 3-8 Ετών: Παρουσίαση και αποτίμηση των μέχρι σήμερα ερευνητικών αποτελεσμάτων. Στο: Θέματα Ειδικής Αγωγής, 38, Σκαφίδα, Φ. (2008) Αυτοαντίληψη, Μάθηση και Ψυχοκινητική ανάπτυξη: Ερευνητικές εφαρμογές σε Κωφά και Βαρήκοα παιδιά και νέους. Στο: Πρακτικά 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου Παιδ. Εταιρίας Ελλάδος & Εργαστηρίου Πειρ. Παιδαγωγικής, , 5-7 Δεκεμβρίου 2008, Τόμος Α΄, Αθήνα, Παιδ. Τμήμα Δ.Ε., ΕΚΠΑ. Σκαφίδα, Φ. (2009) Ποιος Είμαι… Η ανάπτυξη της αντίληψης ενός κωφού παιδιού για τον εαυτό του μέσα στο οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον. Στο: Πρακτικά Ημερίδας για τα Κωφά άτομα και τα είκοσι χρόνια δημιουργικής πορείας, 20 Ιουνίου 2009, (υπό δημοσίευση). Ρέθυμνο, Σύλλογος Κωφών Νομού Ρεθύμνης «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ» Τσιναρέλης, Γ. (1998) Η σχολική ένταξη των κωφών και βαρηκόων παιδιών σε σχολεία ακουόντων. Η ελληνική πραγματικότητα και οι διαφαινόμενες δυνατότητες. Αθήνα. Χατζοπούλου, Μ. (2000) Δίγλωσση εκπαίδευση των κωφών παιδιών: Πρόταση για την εφαρμογή ενός δίγλωσσου εκπαιδευτικού προγράμματος. Στο: Εκπαιδευτική Κοινότητα 52, 42-45, Αθήνα. Hodapp, R. (2003) Αναπτυξιακές θεωρίες και αναπηρία Knoors, H. & Marschark, M. (2014) Διδασκαλία κωφών και βαρηκόων. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο. Moores, D. (2007) Εκπαίδευση και κώφωση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Ιστότοποι ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας

72 Πηγές ξενόγλωσσες Edwards, L. & Crocker, S. (2008). Psychological processes in deaf children with complex needs. London: Jessica Kingsley Publishers. Marschark, M., & Hauser, P. (2008). Deaf cognition. New York, NY: Oxford University Press. Marschark, M., Lang, H., & Albertini, J. (2002). Educating deaf students. New York, NY: Oxford University Press. Marschark, M., & Spencer. P.E. (2003). Deaf studies, language and education. New York, NY: Oxford University Press. Padden, C. & Humphries, T. (2006). Inside deaf culture. Cambridge, MA: Harvard University Press. Scheetz, N. (2004). Psychosocial aspects of deafness. Boston, MA: Pearson Education, Inc. Scheetz, N. (2001). Orientation to deafness. Second edition. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon. WHO (2012). Global estimates on prevalence of hearing loss, retrieved from at December 1st, 2017

73 Σας ευχαριστώ!!!! Στοιχεία Επικοινωνίας: fskafida@gmail.com
LinkedIn: gr.linkedin.com/in/foteiniskafida