8η ενοτητα Ραψωδία ε 165-251.

Παρουσίαση με θέμα: "8η ενοτητα Ραψωδία ε 165-251."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 8η ενοτητα Ραψωδία ε

2 Περιγράψετε την εικόνα του Οδυσσέα.
Πώς ο ποιητής δείχνει τη συναισθηματική κατάσταση του ήρωα στο νησί της Καλυψώς.  

3 Η σταση τησ καλυψωσ Η Καλυψώ δεν αποκαλύπτει στον Οδυσσέα την επίσκεψη του Ερμή ούτε την εντολή του Δία, αλλά παρουσιάζει ως δική της την απόφαση να τον κατευοδώσει. Τι εξυπηρετεί ο χειρισμός αυτός;

4 Η Καλυψώ συναντα τον ΟδυσσEα (165-220)
Η Καλυψώ παρουσιάζει (στον Οδυσσέα) ‘τον νόστο του Οδυσσέα’ ως δική της απόφαση και αποσιωπά εντελώς ότι είναι εντολή των θεών (και ειδικότερα του Δία). Γιατί: Θέλει να  δείξει ότι το κάνει από μεγάλη αγάπη για τον Οδ. και να διατηρήσει την αξιοπρέπειά της. Θέλει να φανεί καλή για να κερδίσει την ευγνωμοσύνη τουλάχιστον του ήρωα. Καθίσταται δυνατό να βρεθεί σε δίλημμα ο Οδυσσέας και να έχει αξία η απόφασή του να φύγει από την Ωγυγία. Ο Οδ. Θα πρέπει να ενεργεί αυτόβουλα στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις και δεν πρέπει να γνωρίζει ότι οι θεοί τον ευνοούν, για να θεωρηθεί ο γυρισμός του δικό του κατόρθωμα.

5 Η ΚΑΛΥΨΩ βρισκει τον οδυσσεα (Jan Styka )

6 η αντιδραση του Οδυσσέα (221-251)
 Ενώ γίνεται στον Οδυσσέα η ανακοίνωση της επιστροφής του, κάθε άλλο παρά χαίρεται. Ζητάει όρκο για να την πιστέψει. Δεν πανηγυρίζει, φυλάγεται. Έτσι, ο ποιητής εξασφαλίζει: α) τη συνέχιση της αγωνίας για την εξέλιξη του μύθου, β) τη διατήρηση του απαραίτητου ψυχολογικού κλίματος για την αφήγηση των προηγούμενων παθών του Οδυσσέα. Ποια βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του φανερώνει αυτή του η αντίδραση;  Δύσπιστος, καχύποπτος,  γιατί δεν μπορεί να εξηγήσει την ξαφνική απόφαση της θεάς. Είναι πολυμήχανος και ευφυής, αφού έχει την ικανότητα να αποφασίζει γρήγορα, να απαντά έξυπνα και αστραπιαία, χρησιμοποιώντας την κατάλληλη στιγμή κάποιο τέχνασμα (στην ενότητά μας, χρησιμοποίησε τον όρκο για να δεσμεύσει την Καλυψώ).

7 Ο τίτλος του διπλανού πίνακα του Adelman Meri
είναι: «Ο Οδυσσέας αναπαύεται στο νησί της Καλυψώς ή το μήλο του Αδάμ". Πώς εξηγείται, κατά τη γνώμη σας, ο δεύτερος τίτλος του έργου;

8 ΜΕ ΠΟΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ Η ΚΑΛΥΨΩ προσπαθει ΝΑ ΜΕΤΑΠΕΙΣΕΙ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ;
1. Για να φανεί γενναιόδωρη και καλή, παρουσιάζει την απόφαση για τον νόστο του Οδυσσέα ως δική της. (178) 2. Δεν λέει στον Οδυσσέα ότι είναι σίγουρη η επιστροφή του στην Ιθάκη. Αντίθετα μιλά για τα δεινά του ταξιδιού του και για την αμφίβολη επιτυχία του, προκειμένου να τον φοβίσει. ( ) 3. Είναι τρυφερή με τον Οδυσσέα και δείχνει να κατανοεί την δυσπιστία του χωρίς να εκνευρίζεται. Φθάνει μάλιστα στο σημείο να ορκιστεί, για να τον πείσει για τις καλές προθέσεις της. ( ) 4. Προσφέρει στον Οδυσσέα πλούσιο δείπνο, για να του δείξει ότι μπορεί να απολαμβάνει δίπλα της όλα τα υλικά αγαθά ( ) 5. Δείχνει ότι εκτιμά και σέβεται τον Οδυσσέα, προσφωνώντας τον με επίσημους τίτλους (223) 6. Δείχνει να έχει καλό χαρακτήρα και να αγαπά τον Οδυσσέα με το να του εύχεται καλό ταξίδι ( ) 7. Αντιπαραβάλλει την ευχάριστη και ξέγνοιαστη ζωή στην Ωγυγία με το δύσκολο και ριψοκίνδυνο ταξίδι που τον περιμένει ( ) 8. Υπόσχεται να χαρίσει αθανασία στον Οδυσσέα ( ) 9. Συγκρίνει τον εαυτό της με την Πηνελόπη, για να δελεάσει τον Οδυσσέα με την ομορφιά της. (

9 ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ

10 1. Αδιαφορεί εντελώς για την προσφορά αθανασίας.
Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ  Τι επιλέγει και τι απορρίπτει ο Οδυσσέας με την απάντησή του στην πρόταση της Καλυψώς; Ποια ιδανικά-αξίες του εκφράζει η επιλογή του αυτή;  1. Αδιαφορεί εντελώς για την προσφορά αθανασίας. 2. Αναγνωρίζει την ανωτερότητα της θεάς (Καλυψώ) απέναντι στη θνητή (Πηνελόπη), αλλά δηλώνει ότι λαχταρά να γυρίσει στην πατρίδα και την οικογένειά του, χωρίς να προσβάλλει την νεράιδα ( ) 3. Δηλώνει μαθημένος στους κινδύνους και έτοιμος να αντιμετωπίσει όποιον νέο κίνδυνο προκύψει στο ταξίδι ( )

11 Το γεύμα του Οδυσσέα με τη νύμφη Καλυψώ, Joos de Momper

12 Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΑΨΩΔΙΑ
 Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του έπους φαίνεται ξεκάθαρα στην απάντηση του Οδυσσέα ( ), όπου απορρίπτει την πρόταση της Καλυψώς να γίνει αθάνατος ζώντας στην ουσία πάνω σε έναν επίγειο παράδεισο. Ο Οδυσσέας προτιμά να παραμείνει θνητός και να δοκιμάσει κι άλλα μεγάλα βάσανα, ελπίζοντας ότι θα φτάσει στην αγαπημένη του πατρίδα. Η απόφασή του πάρθηκε ελεύθερα και υπεύθυνα, χωρίς μάλιστα να γνωρίζει ότι οι θεοί θα τον βοηθήσουν. Ο Οδυσσέας με αυτό τον τρόπο έμεινε σταθερός στα δύο του ιδανικά: την πατρίδα και την οικογένεια. Στην ε ραψωδία ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας φαίνεται:  α) από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες παίρνει την απόφασή του ο Οδυσσέας (αφήνει την αθανασία για μια θνητή γυναίκα),  β) από την κατασκευή της σχεδίας (τις ικανότητές του),  γ) από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει ο Οδυσσέας την τρικυμία,  δ) από τη θεϊκή κινητοποίηση χάρη ενός (καλού βέβαια) ανθρώπου.

13 επικη ειρωνεια - προοικονομιεσ
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ α) Εμείς γνωρίζουμε τα πάντα για την επίσκεψη του Ερμή στην Καλυψώ και την απόφαση των θεών για τον νόστο του Οδυσσέα, κάτι που αγνοεί ο ίδιος ο ήρωας, με αποτέλεσμα να θεωρεί αβέβαιο τον νόστο του (186) β) Ο Οδυσσέας δυσπιστεί απέναντι στην Καλυψώ, ενώ εμείς γνωρίζουμε ότι η νεράιδα έχει δεσμευτεί στον Ερμή να τηρήσει την απόφαση των θεών ( ) ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ α) οι νέες συμφορές του Οδυσσέα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού προς την Ιθάκη (227) β) η επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα (228,243)

14 ανθρωπομορφισμοσ Η Καλυψώ συμπεριφέρεται σαν θνητή : α) συνάπτει ερωτικές σχέσεις με έναν θνητό (171,251) β) ορκίζεται ( ) γ) είναι τρυφερή ( ) δ) θυμώνει ( ) ε) ζηλεύει ( ) στ) γευματίζει ( ) ζ) βοηθά στην κατασκευή της σχεδίας (272) η) έχει τη μορφή θνητής γυναίκας (233) θ) ντύνεται με ρούχα που φορούν θνητές ( )

15 χαρακτηρισμοι Οδυσσέας : αρχικά, στεναχωρημένος, κλαίει και οδύρεται ( ). Νοσταλγεί την Πηνελόπη ( ), βρίσκεται σε απόγνωση ( ). Δεν ενθουσιάζεται εύκολα στο άκουσμα της απόφασης της Καλυψώς, αλλά δείχνει να είναι καχύποπτος, δύσπιστος και πονηρός. Στη συνέχεια φαίνεται ευγενικός, αφού αρνείται με κομψό τρόπο την πρόταση της Καλυψώς να παραμείνει στην Ωγυγία. Είναι πολυμήχανος και ευφυής, αφού έχει την ικανότητα να αποφασίζει γρήγορα, να απαντά έξυπνα και αστραπιαία. Ακόμη, είναι θαρραλέος, αν και πολυβασανισμένος ( ) και με την απάντησή του προς την Καλυψώ και την απόρριψη της αθανασίας γίνεται σύμβολο ήθους και αγωνιστικότητας ( ).

16 χαρακτηρισμοι Καλυψώ : Παρουσιάζεται ανειλικρινής, καθώς κρύβει κάποια πράγματα από τον Οδυσσέα : είναι πονηρή, αφού δεν αποκαλύπτει την απόφαση των θεών και την παρουσιάζει ως δική της. Κρατά τη ψυχραιμία της και δεν οργίζεται με τον Οδυσσέα, όταν αυτός της ζητά να ορκιστεί. Αντίθετα, είναι περιποιητική ( ), ευγενική και τρυφερή. Εμφανίζεται επίσης, φιλάρεσκη, γιατί τονίζει στον Οδυσσέα την υπεροχή της απέναντι στην Πηνελόπη, ζηλιάρα και ανταγωνιστική. Αγαπάει πολύ τον Οδυσσέα και ακόμα κι όταν αυτός την απορρίπτει, φαίνεται γενναιόδωρη, καθώς τον βοηθά στην κατασκευή της σχεδίας , 272, , )

17 ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ε (α΄μέρος) : Στο νησί της Καλυψώς (video της Ελένης Μουτάφη) ΥΠΕΡΙΩΝΑΣ – ΚΑΛΥΨΩ - ΦΑΙΑΚΕΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ Kalypso Odysseus sphlia Για τη ραψωδία ε Πίνακες

18 ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΚΑΙ ΚΑΛΥΨΩ (Jacob jordaens)

19 Αφηγηματικοσ χρονοσ Στο στίχο 252 χαράζει η 8η μέρα της Οδύσσειας, όταν αρχίζει η κατασκευή της σχεδίας. Στη συνέχεια, αναλώνονται αρκετές μέρες σε ένα μόνο στίχο (289) και με αριθμητική μόνο αναφορά (τέσσερις μέρες, 8η-11η): ο χρόνος της αφήγησης εδώ είναι πιο μικρός από τον χρόνο της ιστορίας (εκτός από την 8η μέρα, οι υπόλοιπες περνάνε άδειες από αφηγηματική ύλη, δηλαδή δεν μας αφηγείται ο ποιητής τι έγινε αυτές τις μέρες, λέει απλώς ότι ολοκλήρωσε την κατασκευή της σχεδίας). Στο στίχο 290 ξημερώνει η 12η μέρα (η πέμπτη από την έναρξη κατασκευής της σχεδίας) και πάλι με αριθμητική μόνο αναφορά ο ποιητής καλύπτει το διάστημα πολλών ημερών (12η-28η, 17 μέρες ποντοπόρησε): και εδώ ο χρόνος της αφήγησης είναι μικρότερος από τον χρόνο της ιστορίας, τον πραγματικό δηλαδή χρόνο (εκτός από την 12η, οι υπόλοιπες περνούν άδειες από αφηγηματική ύλη). Στο στίχο 307 περνάμε στην 29η μέρα της Οδύσσειας = η 18η από την αρχή του ταξιδιού, όταν ο Οδυσσέας έφτανε στο τέλος σχεδόν του προγραμματισμένου από το Δία εικοσαήμερου ταξιδιού του, χωρίς να έχει όμως περάσει ακόμα τα επίσης προγραμματισμένα πάθη (ε 38-39).

20 Παραλληλα κειμενα Aναζητήστε κοινά σημεία στην απάντηση που έδωσε ο Oδυσσέας στην Kαλυψώ (στ ) και στο απόσπασμα από το ποίημα του Λ. Aλεξίου. Λ. Aλεξίου ( ), O Oδυσσέας στην Kαλυψώ (απόσπασμα)   Tο σώμα σου ως ναός φεγγοβολάει [...]. Mα εντός μου εμένα αίμα θνητό κυλάει [...]. Θέλω να φύγω. Tου θανάτου η μοίρα είναι στα κόκαλά μου ριζωμένη. Aπό του Oλύμπου με τραβάει τη θύρα η ζωή μου η χιλιοπικραμένη. Λύσε με πια απ' το δίχτυ σου το πλάνο, να ζήσω, να παλέψω, να πεθάνω. [Σπ. Kοκκίνης, Aνθολογία Nεοελληνικής ποίησης  ( ), σ. 29, εκδ. Eστία, Aθήνα 1984]

21 Παραλληλα κειμενα Απέδωσε ο στιχουργός αυτό που ήθελε ο Όμηρος;
Απέδωσε ο στιχουργός αυτό που ήθελε ο Όμηρος; Μελοποίηση των στίχων

22 Βαλτε στη σωστη σειρα τισ εικονεσ

23 διαθεματικη εργασια για την καλυψω
Στο διαδίκτυο πηγαίνετε στις   παρακάτω ιστοσελίδες: Να επιλέξετε τα έργα τα οποία έχουν σχέση με την Καλυψώ και να τα αποθηκεύσετε. Περιγράψτε την εξωτερική εμφάνιση της θεάς σε κάθε έργο.  Υπάρχουν ομοιότητες ή διαφορές μεταξύ των έργων της νεότερης εποχής σχετικά με τον τρόπο που παρουσιάζεται η Καλυψώ;  Η εικόνα της Καλυψώς πλησιάζει την εικόνα που εσείς πλάσατε στη φαντασία σας ή και ζωγραφίσατε ίσως, όταν διαβάζατε το έργο του Ομήρου; Υπάρχουν πίνακες που αναπαριστούν κάποιες συγκεκριμένες σκηνές από την Οδύσσεια; Μπορείτε να τις εντοπίσετε;  Ποιες ομοιότητες ή διαφορές παρατηρείτε σε σχέση  με τον τρόπο που παρουσιάζονται στον Όμηρο; Πόσο κοντά πιστεύετε  ότι είναι  οι ζωγράφοι σε αυτό που Όμηρος αφηγείται στο έργο του;