Ρεαλισμός, Θεμελιωμένη Θεωρία και Εθνογραφικές Μελέτες.

Παρουσίαση με θέμα: "Ρεαλισμός, Θεμελιωμένη Θεωρία και Εθνογραφικές Μελέτες."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ρεαλισμός, Θεμελιωμένη Θεωρία και Εθνογραφικές Μελέτες.
Εβδομάδα 10

2 Για τη θεμελιωμένη θεωρία οι πηγές είναι
Η εμπειρικά θεμελιωμένη θεωρία (Grounded Theory) Πηνελοπη παπαδοπουλου Επικουρη καθηγητρια πτν-πδμ Γ. Τσιώλης: Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων: διλήμματα, δυνατότητες, διαδικασίες. Στο Γ. Πυργιωτάκης & Χρ. Θεοφιλίδης (επιμ.) Ερευνητική Μεθοδολογία στις Κοινωνικές Επιστήμες και στην Εκπαίδευση. Συμβολή στην επιστημολογική θεωρία και την ερευνητική πράξη. Αθήνα: Πεδίο Σελ Charmaz, Kathy (1995). Grounded Theory. In J. A. Smith, R. Harr & L. van Langenhove (Eds.), Rethinking Methods in Psychology (pp ). London: Sage. Απόδοση στα Ελληνικά: Ελευθερία Τσέλιου Για την κριτική της εθνογραφίας Marcus βλπ περιγραφή μαθηματος

3 Η θεμελιωμένη Θεωρία- Αποσκοπεί στην ανάπτυξη θεωρητικών κατηγοριών και του συστήματος των μεταξύ τους σχέσεων μέσα από την παραγωγή και την ανάλυση εμπειρικών δεδομένων. συνδέεται στενά με τη θεωρία της συμβολικής διάδρασης. Μπορεί ωστόσο, σύμφωνα με τον A. Strauss (1991, p. 25), να αξιοποιηθεί από ερευνητές που προέρχονται από διαφορετικές επιστημονικές πειθαρχίες (κοινωνιολογία, ανθρωπολογία, πολιτική επιστήμη, ψυχολογία, επιστήμες της υγείας και της αγωγής) ή υιοθετούν διαφορετικές θεωρητικές παραδόσεις και προσεγγίσεις.

4 Κύριο μέλημα των Glaser και Strauss ήταν να αποστασιοποιηθούν ριζικά από το υποθετικό- παραγωγικό υπόδειγμα, το οποίο θεωρούσαν ότι επιβάλλει στα εμπειρικά δεδομένα κατηγορίες που προϋπάρχουν. Έτσι παρότρυναν τους ερευνητές να προσεγγίσουν το ερευνητικό τους πεδίο χωρίς να ξεκινάν από τη θεωρία (βλ. Glaser και Strauss, 1967, p. 37).. Με αυτό τον τρόπο θα αναδυθούν (emerge) θεωρητικές κατηγορίες, οι οποίες δεν θα είναι «μολυσμένες» από εννοιολογικές κατασκευές που προέρχονται από αλλότρια πεδία, αλλά θα ανταποκρίνονται στη λογική του εξεταζόμενου πεδίου και στα νοηματικά συστήματα των υποκειμένων που το κατοικούν. (Glaser & Strauss, 1967, p. 37)

5 Θεωρητική Ευαισθησία Η λειτουργία, όμως, αυτών των σχημάτων δεν ταυτίζεται με την αντίστοιχη στο υποθετικό-παραγωγικό ερευνητικό υπόδειγμα, όπου από τη θεωρία συνάγονται κατηγορίες και υποθέσεις που ελέγχονται εν συνεχεία κατά την έρευνα. Στη λογική της Εμπειρικά Θεμελιωμένης Θεωρίας τα θεωρητικά σχήματα έχουν μια ευρετική (heuristic) λειτουργία∙ οξύνουν, δηλαδή, την ερμηνευτική ματιά κατά την ανάλυση των δεδομένων (βλ. Kelle 1992, σ. 273). Σε καμιά περίπτωση όμως δεν επιβάλλονται στα δεδομένα.

6 ο ερευνητής προσεγγίζει το ερευνητικό πεδίο με ένα προκαταρκτικό εννοιολογικό και θεωρητικό πλαίσιο, το οποίο μετασχηματίζεται και επεκτείνεται βάσει της επεξεργασίας των παραγόμενων δεδομένων. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ο ερευνητής μπορεί να ξεκινήσει τη διαδικασία της κωδικοποίησης έχοντας επισκοπήσει τη σχετική βιβλιογραφία και συγκροτήσει μια σειρά από εννοιολογικά σχήματα, κατηγορίες ή θέματα. Κατά την κωδικοποίηση, ωστόσο, στόχος του δεν είναι η ταξινόμηση των δεδομένων βάσει αυτού του συστήματος που θα παραμένει σταθερό αλλά ο μετασχηματισμός των σχημάτων αυτών ώστε να «εμπεδωθούν» στα δεδομένα και να αποδώσουν τις νέες παραμέτρους που θα αναδείξει η ανάλυση

7 Από την επαγωγή στην απαγωγική διαδικασία
Στο επαγωγικό πλαίσιο ο ερευνητής καλείται να λειτουργήσει «απροκατάληπτος» και να αναγνωρίσει εντός των δεδομένων του τα «αναδυόμενα» θέματα ή κατηγορίες. Με την απαγωγική διαδικασία(abduction) ο ερευνητής έχει πιο δημιουργικό ρόλο αναπτύσσει αφού «αφουγκράζεται» (Strauss & Corbin, 1998, pp ) τα δεδομένα τα αναλύει και κωδικοποιεί, ήδη από τα αρχικά της στάδια, με φόντο τους θεωρητικούς του προϊδεασμούς όχι για να ταξινομήσει τα δεδομένα του με βάση αυτούς, αλλά για να εντοπίσει το «νέο», το «απρόσμενο», εκείνο που δεν δύναται να ενταχθεί στα γνωστά θεωρητικά σχήματα ή κανόνες και που οδηγεί εν τέλει στο σχηματισμό της νέας γνώσης.

8 Τι είναι η εμπειρικά θεμελιωμένη θεωρία
Λειτουργεί σχεδόν ανάποδα από την παραδοσιακή μεθοδολογία κοινωνικής έρευνας. Αντί να ξεκινούμε με μια υπόθεση, το 1ο βήμα είναι η συλλογή δεδομένων, μέσα από ποικιλία μεθόδων (πχ συνεντεύξεις). Τα διαφορετικά τμήματα της έρευνας (διατύπωση ερευνητικών ερωτημάτων, παραγωγή δεδομένων, ανάλυση δεδομένων, δειγματοληψία, εννοιολόγηση και θεωρητική επεξεργασία) δεν αποτελούν διακριτά μεταξύ τους στάδια. Είναι αλληλεξαρτώμενες διαδικασίες που τροφοδοτεί η μία την άλλη. Συνεπώς, η συγκεκριμενοποίηση των ερωτημάτων της έρευνας, η επιλογή των περιπτώσεων και η ανάπτυξη των εννοιολογικών κατηγοριών και υποθέσεων δεν αποφασίζεται αμετάκλητα από την αρχή, αλλά προσδιορίζεται και επαναπροσδιορίζεται στην πορεία της έρευνας.

9 Τα δεδομένα Συνεντεύξεις (η συνήθης μέθοδος συλλογής δεδομένων), αλλά και Ανάλυση τεκμηρίων Ανάλυση παρατήρησης (συμμετοχικής ή μη) Αλλά και Ποσοτικών δεδομένων

10 Η θεωρητική δειγματοληψία
Συλλέγει Κωδικοποιεί Αναλύει τα δεδομένα του και Αποφασίζει τι θα είναι τα επόμενα δεδομένα που θα συλλέξει και που θα τα βρει, με σκοπό να αναπτύξει την θεωρία έτσι όπως αυτή αναδύεται. Δεν υπάρχει μαγικός αριθμός για τη θεωρητική δειγματοληψία. Το κριτήριο για να κρίνουμε πότε θα σταματήσουμε τη θεωρητική δειγματοληψία είναι ο “θεωρητικός κορεσμός” των κατηγοριών ή της θεωρίας.

11 Ο πληροφοριακός κορεσμός
Με αυτόν τον όρο οι Glaser and Strauss (1967, σ. 65.) αναφέρονται σ’ εκείνη την κατάσταση κατά την οποία “…δεν βρίσκονται πρόσθετα δεδομένα με τα οποία ο ερευνητής να μπορεί να αναπτύξει τις ιδιότητες της κατηγορίας. Καθώς βλέπει όμοια επαναλαμβανόμενα παραδείγματα, ο ερευνητής αποκτά την εμπειρική βεβαιότητα ότι η κατηγορία είναι κορεσμένη …” Με άλλα λόγια:έχει καλυφθεί μέσα στους κύκλους δεδομένων- κωδικοποίησης-θεωρίας όλη η ερευνητική περιοχή. Επαναλαμβάνονται τα ίδια δεδομένα/κωδικοί; Αλλιώς χρειάζονται κι άλλοι κύκλοι...

12 Η ανάλυση Ο εντοπισμός των «μονάδων πληροφορίας» (units of information). Πρόκειται για τη μικρότερη αυτοτελή πληροφορία, η οποία είναι κατανοητή από το άτομο που γνωρίζει πλήρως το σκοπό της συγκεκριμένης έρευνας, δίχως να απαιτείται επιπλέον πληροφόρηση. Ή τα σημεία-κλειδιά σημειώνονται με μια σειρά Κωδικών και εξάγονται αυτολεξεί από το κείμενο. Οι κωδικοί ομαδοποιούνται σε παρόμοιου περιεχομένου Έννοιες, από τις οποίες στη συνέχεια σχηματίζονται Κατηγορίες, οι οποίες χρησιμεύουν για την παραγωγή μιας Θεωρίας. (Παράδειγμα) 1. Κωδικοί: Αναγνώριση σημείων εστίασης που επιτρέπουν τη συλλογή των σημείων-κλειδιών των δεδομένων 2. Έννοιες: Συλλογές Κωδικών παρόμοιου περιεχομένου που επιτρέπουν την ομαδοποίηση των δεδομένων 3. Κατηγορίες: Ευρείες ομάδες παρόμοιων Εννοιών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μιας θεωρίας 4. Θεωρία: Συλλογή εξηγήσεων που εξηγούν το αντικείμενο της έρευνας

13 Η μέθοδος της διαρκούς (σταθερής) σύγκρισης (constant comparative method)
«ενώ κωδικοποιείς ένα γεγονός (μονάδα πληροφορίας) για μια κατηγορία, σύγκρινέ το με προηγούμενα γεγονότα που είναι κωδικοποιημένα στην ίδια κατηγορία» (Glaser & Strauss, 1967, σ. 106). Το βασικό έργο είναι να εντοπίσουμε και να ομαδοποιήσουμε, σε αναθεωρήσιμες κατηγορίες, αυτές τις μονάδες πληροφορίας οι οποίες έστω φαινομενικά έχουν το ίδιο ή παρόμοιο περιεχόμενο. Τέλος, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε κανόνες οι οποίοι περιγράφουν τις ιδιότητες της κατηγορίας και είναι δυνατόν τελικά να χρησιμοποιηθούν για να δικαιολογήσουν την συγκατάταξη κάθε κομματιού πληροφορίας που εξακολουθεί να αποδίδεται στην κατηγορία, καθώς επίσης και να αποτελέσουν τη βάση για τους κατοπινούς ελέγχους και συγκρίσεις.

14 Γράψιμο Σημειώσεων Το γράψιμο σημειώσεων είναι το ενδιάμεσο βήμα ανάμεσα στην κωδικοποίηση και το πρώτο πρόχειρο γραπτό της ολοκληρωμένης σας ανάλυσης. Όταν κάνετε γράψιμο σημειώσεων, αρχίζετε να κοιτάζετε τους ίδιους τους κώδικές σας ως διαδικασίες προς διερεύνηση παρά ως μοναδικούς τρόπους να ξεχωρίσετε τα δεδομένα σας σε θέματα. Το να κάνετε τους κώδικές σας όσο ενεργητικούς γίνεται από την αρχή, σας κάνει ικανούς να ορίζετε πώς διάφορες κατηγορίες έχουν συνδεθεί σε μια συνολική διαδικασία. Πολλοί ποιοτικοί ερευνητές που δεν κρατούν σημειώσεις χάνονται μέσα σε βουνά δεδομένων και δεν μπορούν να κάνουν νόημα.

15 Τα χαρακτηριστικά της εμπειρικά θεμελιωμένης θεωρίας
προβληματα Ελκυστικα χαρακτηριστικα Σαφείς διαδικασίες για την παραγωγή θεωρίας στην έρευνα Στρατηγική για τη διεξαγωγή έρευνας, η οποία ενώ είναι ευέλικτη, είναι και συστηματική και συντονισμένη. Σαφείς διαδικασίες ανάλυσης δεδομένων Χρήσιμη σε εφαρμοσμένες και νέες περιοχές έρευνας όπου η θεωρητική προσέγγιση είναι ασαφής ή ανύπαρκτη. Υπάρχει διαθέσιμο ένα μεγάλο εύρος υποδειγμάτων της χρήσης της σε πολλά εφαρμοσμένα και επαγγελματικά περιβάλλοντα. Δεν είναι δυνατόν να ξεκινήσει μια ερευνητική μελέτη χωρίς κάποιες προϋπάρχουσες θεωρητικές ιδέες και υποθέσεις. Μπορεί να είναι δύσκολο πρακτικά να αποφασίσουμε πότε οι κατηγορίες έχουν κορεσθεί (saturated) ή πότε η θεωρία έχει αναπτυχθεί επαρκώς Έχει συγκεκριμένους τύπους προκαθορισμένων κατηγοριών ως συνιστώσες της θεωρίας που μπορεί να μην φαίνονται κατάλληλοι για μια συγκεκριμένη μελέτη. ΔΠΜΣ «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ − Science, Environment and Technology in Education»

16 Παράδειγμα Κωδικοποίηση γραμμή/γραμμή
αλλαγές στα συμπτώματα, η ερμηνεία εικόνων εαυτού που δίνονται από άλλους η αποφυγή της αποκάλυψης η πρόβλεψη της απόρριψης το να κρατά κανείς τους άλλους στο σκοτάδι το να βλέπει τα συμπτώματα συνδεδεμένα να έχει τους άλλους μη ενήμερους να περιμένει δυσπιστία να ελέγχει τις απόψεις των άλλων να αποφεύγει το στίγμα να εκτιμά τις πιθανές απώλειες και τους κινδύνους από την αποκάλυψη ου, την άλλη είναι η αρθρώσεις μου, την άλλη το κεφάλι μου και μοιάζει σαν να πιστεύουν πραγματικά οι άνθρωποι ότι είσαι ένας υποχόνδριος, αν συνεχώς παραπονιέσαι για διάφορες κακουχίες. Είναι σαν να μη θέλεις να πεις τίποτα, επειδή οι άνθρωποι θα αρχίσουν να σκέφτονται, ξέρεις, "ω, θεέ μου, μην την πλησιάζεις είναι όλο παράπονα". Και νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που ποτέ δεν λέω τίποτα, επειδή νιώθω σαν να είναι το κάθετι που έχω συνδεδεμένο με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με τον λύκο, αλλά οι πιο πολλοί άνθρωποι δεν ξέρουν ότι έχω λύκο και ακόμη και εκείνοι που ξέρουν δεν πρόκειται να πιστέψουν ότι δέκα διαφορετικά είδη πόνου είναι το ίδιο πράγμα. Και δεν θέλω να πει κανείς, ξέρεις, ότι δεν θέλει να με πλησιάσει, επειδή παραπονιέμαι. Αν έχεις λύκο, εννοώ τη μια μέρα είναι το συκώτι μου, την άλλη είναι η αρθρώσεις μου, την άλλη το κεφάλι μου και μοιάζει σαν να πιστεύουν πραγματικά οι άνθρωποι ότι είσαι ένας υποχόνδριος, αν συνεχώς παραπονιέσαι για διάφορες κακουχίες. Είναι σαν να μη θέλεις να πεις τίποτα, επειδή οι άνθρωποι θα αρχίσουν να σκέφτονται, ξέρεις, "ω, θεέ μου, μην την πλησιάζεις είναι όλο παράπονα". Και νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που ποτέ δεν λέω τίποτα, επειδή νιώθω σαν να είναι το κάθετι που έχω συνδεδεμένο με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με τον λύκο, αλλά οι πιο πολλοί άνθρωποι δεν ξέρουν ότι έχω λύκο και ακόμη και εκείνοι που ξέρουν δεν πρόκειται να πιστέψουν ότι δέκα διαφορετικά είδη πόνου είναι το ίδιο πράγμα. Και δεν θέλω να πει κανείς, ξέρεις, ότι δεν θέλει να με πλησιάσει, επειδή παραπονιέμαι.

17 Εστιασμένη κωδικοποίηση
Αποφεύγοντας την αποκάλυψη Εκτιμώντας πιθανές απώλειες και κινδύνους της αποκάλυψης Αν έχεις λύκο, εννοώ τη μια μέρα είναι το συκώτι μου, την άλλη είναι η αρθρώσεις μου, την άλλη το κεφάλι μου και μοιάζει σαν να πιστεύουν πραγματικά οι άνθρωποι ότι είσαι ένας υποχόνδριος, αν συνεχώς παραπονιέσαι για διάφορες κακουχίες. Είναι σαν να μη θέλεις να πεις τίποτα, επειδή οι άνθρωποι θα αρχίσουν να σκέφτονται, ξέρεις, "ω, θεέ μου, μην την πλησιάζεις είναι όλο παράπονα". Και νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που ποτέ δεν λέω τίποτα, επειδή νιώθω σαν να είναι το κάθετι που έχω συνδεδεμένο με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με τον λύκο, αλλά οι πιο πολλοί άνθρωποι δεν ξέρουν ότι έχω λύκο και ακόμη και εκείνοι που ξέρουν δεν πρόκειται να πιστέψουν ότι δέκα διαφορετικά είδη πόνου είναι το ίδιο πράγμα. Και δεν θέλω να πει κανείς, ξέρεις, ότι δεν θέλει να με πλησιάσει, επειδή παραπονιέμαι.

18 Η εστιασμένη κωδικοποίηση σας επιτρέπει να δημιουργείτε και να τσεκάρετε τις κατηγορίες, για να αιχμαλωτίζετε τα δεδομένα σας. Κάθε κατηγορία αποτελεί μέρος του αναλυτικού πλαισίου που αναπτύσσετε. Με την κατηγοριοποίηση επιλέγετε συγκεκριμένους κώδικες που θεωρείτε ότι έχουν υπερβολική σημασία ως προς το να ερμηνεύουν γεγονότα ή διαδικασίες στα δεδομένα σας. Μια κατηγορία μπορεί να εντάσσει συνηθισμένα θέματα και σχήματα σε διάφορους κώδικες πχ κοινωνική απόρριψη

19 Καθώς μετατρέπετε τον κώδικα σε κατηγορία αρχίζετε
1 να αναλύετε τις ιδιότητές του, 2 να συγκεκριμενοποιείτε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εμφανίζεται, διατηρείται και αλλάζει, 3 να περιγράφετε τις συνέπειές του και 4 να δείχνετε πως αυτή η κατηγορία σχετίζεται με άλλες κατηγορίες.

20 Εθνογραφία-Αναστοχασμός
Κριτική της εθνογραφίας ( ) Μετα-αποικιοκρατική κριτική Ερμηνευτική παράδοση (δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσε σε παρατηρητή- παρατηρούμενο) Ανθρωπολογική-Ιστορική-Πολιτισμική κριτική των κατηγοριών Εμείς/Άλλοι

21 J Clifford and G Marcus Writing Culture 1986
“εγώ ήμουν εκεί» Το πρόβλημα της αυθεντίας Το πρόβλημα της αναπαράστασης Πειραματισμός Λογοτεχνικά σχήματα Πολιτισμικές Σπουδές-το τέλος της εθνογραφίας Διασύνδεση, μη εδαφοποίηση Ανθρωπολογία Οίκοι

22 Ο αναστοχασμός Αυτό-συνείδητη περιγραφή των συνθηκών περιγραφής γνώσης
Αυτό-συνείδητη περιγραφή των συνθηκών περιγραφής γνώσης Η ‘συμμετοχή του Εμείς στην κατασκευή του Άλλου και το Άλλο ως μέρος του Εμείς

23 Προτεινόμενες Στρατηγικές
Προβληματοποίηση του χώρου Προβληματοποίηση του χρόνου Προβληματοποίηση της προοπτικής/φωνής Οικειοποίηση των εννοιολογικών μέσω του κειμένου Διεστιακότητα Κριτικές αντιπαραθέσεις (πολιτισμική κριτική)

24 Προβληματοποίηση του χώρου

25 Προβληματοποίηση του χρόνου
Ο χώρος της εθνογραφικής παρατήρησης συνδέεται με κάποια ρεύματα της ιστορίας και συνδέεται μαζί της εξηγητικό πλαίσιο Συλλογική/ατομική μνήμη

26 Προβληματοποίηση της προοπτικής/φωνής
Μοντάζ και πολυφωνία Θραύσματα που αναδύονται και παραπέμπουν σε κυρίαρχους και υπολειμματικούς σχηματισμούς που δε μπορούν να ρητοποιηθούν από τα υποκείμενα ή τον αναλυτή

27 Οικειοποίηση των εννοιολογικών μέσω του κειμένου
Ανάπτυξη έρευνας γύρω από μια τοπική έννοια-σύμβολο και τις γλωσσικές ή μη εκφράσεις Έρευση ενός νέου λεξιλογίου Όχι αλλαγή των εντόπιων κατηγοριών αλλά των κατηγοριών του ανθρωπολόγου

28 Διεστιακότητα

29 Κριτικές αντιπαραθέσεις (πολιτισμική κριτική)
Ανάδειξη, κριτική και ξεπέρασμα του εθνοκεντρισμού Ανάδειξη της σχέσης παρατηρητή-παρατηρούμενου Κριτική στο τρόπο που τα εθνογραφικά δεδομένα παρουσιάζουν την κοιν. πραγματικότητα που δεν είναι και ο μόνος δυνατός