Κεφάλαιο 1 Μια ιστορική γεωγραφία του τουρισμού

Παρουσίαση με θέμα: "Κεφάλαιο 1 Μια ιστορική γεωγραφία του τουρισμού"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κεφάλαιο 1 Μια ιστορική γεωγραφία του τουρισμού

2 Στόχοι του 1ου Κεφαλαίου
Να περιγράψει πρότυπα του σύγχρονου τουρισμού. Να δώσει μια εικόνα της ιστορικής εξέλιξης του τουρισμού. Να εξετάσει πώς ο τουρισμός μπορεί να εκληφθεί ως σύστημα. Να αναλύσει τις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές ενός τόπου που έχουν μεταμορφώσει την κοινωνία από κατά βάση στατική σε κινητική. Να τονίσει το ρόλο της Βιομηχανικής Επανάστασης στην ανάπτυξη της μαζικής συμμετοχής στον τουρισμό.

3

4 Εισαγωγή Στην αναπτυγμένη Δύση ο τουρισμός γίνεται αντιλη-πτός ως χρόνος διακοπών ή αλλαγής μακριά από την ρουτίνα του εργασιακού και οικιακού περιβάλλοντος. Ο τουρισμός επιφέρει αλλαγές: οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές. Η αυξημένη συμμετοχή στον τουρισμό είναι επακόλουθο: του ανερχόμενου βιοτικού επιπέδου, της προβολής στα μέσα μαζικής επικοινωνίας μιας ώριμης τουριστικής βιομηχανίας, της επιθυμίας των ανθρώπων να επισκεφτούν διαφορετικούς τόπους μακριά από τον τόπο της κατοικίας τους. Εντούτοις, η πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη παραμένει αποκλεισμένη από το να συμμετέχει στον τουρισμό.

5

6

7 Σε όρους κατά προσέγγιση αριθμών αφίξεων, η κατάταξη είναι η ακόλουθη:
Εισαγωγή Εκφρασμένα σε όρους ροών τουριστών, υπάρχουν έξι πρότυπα στα οποία αναλογεί το ένα τέταρτο περίπου όλων των διεθνών αφίξεων. Σε όρους κατά προσέγγιση αριθμών αφίξεων, η κατάταξη είναι η ακόλουθη: (1) Βόρεια Ευρώπη προς τη Μεσόγειο (120 εκατομμύρια) (2) Βόρεια Αμερική προς Ευρώπη (23 εκατομμύρια) (3) Ευρώπη προς Βόρεια Αμερική (15 εκατομμύρια) (4) Βορειοανατολική Ασία προς Νοτιοανατολική Ασία (10 εκατομμύρια) (5) Βορειοανατολική Ασία προς Βόρεια Αμερική (8 εκατομμύρια) και (6) Βόρεια Αμερική προς Καραϊβική (8 εκατομμύρια)

8 Κρίσιμος παράγοντας, που εξηγεί τις ροές τουριστών μεταξύ
Εισαγωγή Κρίσιμος παράγοντας, που εξηγεί τις ροές τουριστών μεταξύ Βόρειας Ευρώπης και Μεσογείου και Βόρειας Αμερικής και Καραϊβικής, είναι το ελκτικό στοιχείο του κλίματος των περιοχών προορισμού. Οι διακοπές το καλοκαίρι στην παραλία και η λιακάδα ώθησαν τη Μεσόγειο στην κορυφαία θέση στον παγκόσμιο τουρισμό. Η ροή από τη Βορειοανατολική Ασία προς τη Νοτιοανατολική Ασία έχει ως βασικά στοιχεία: τον ήλιο, τη θάλασσα και την αμμουδιά, τα επαγγελματικά ταξίδια και επισκέψεις σε φίλους και συγγενείς (Visiting Friends and Relatives - VFR).

9

10 Ο τουρισμός ως σύστημα Ορισμός του Jafari για τη μελέτη του τουρισμού (1977: 8): «η μελέτη του ανθρώπου που βρίσκεται μακριά από το σύνηθες περιβάλλον του, της βιομηχανίας που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του και των επιπτώσεων που έχει και αυτός και η βιομηχανία πάνω στα κοινωνικά, πολιτιστικά, οικονομικά και φυσικά περιβάλλοντα». Η μελέτη του τουρισμού είναι η μελέτη των ανθρώπων μακριά από το σύνηθες περιβάλλον τους, των οργανισμών που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των ταξιδιωτών και των επιπτώσεων που όλοι αυτοί έχουν στην οικονομική, φυσική και κοινωνική ευημερία των φιλοξενούντων (Mathieson και Wall 1982: 1).

11 Ο τουρισμός ως σύστημα Ο Pearce (1995: 20), δίνοντας έμφαση στη σημασία της έννοιας του τόπου στον τουρισμό, υποστηρίζει: Ο τουρισμός αφορά στην ουσία ανθρώπους και τόπους, τους τόπους που μια ομάδα ανθρώπων αφήνει, επισκέπτεται και διέρχεται, τις άλλες ομάδες που κάνουν το ταξίδι τους δυνατό και άλλες που συναντούν στη διαδρομή τους. Με μια πιο τεχνική έκφραση, ο τουρισμός μπορεί να θεωρηθεί ως οι σχέσεις και τα φαινόμενα που προκύπτουν από τα ταξίδια και τις προσωρινές διαμονές ανθρώπων που ταξιδεύουν κυρίως για λόγους διακοπών ή αναψυχής. Παράλληλα με το ταξίδι για λόγους αναψυχής, άλλοι τύποι τουρισμού περιλαμβάνουν: επαγγελματικά ταξίδια, επισκέψεις σε φίλους και συγγενείς και θρησκευτικά προσκυνήματα.

12 των τοπικών κοινοτήτων, των κυβερνήσεων και
Ο τουρισμός ως σύστημα Ο τουρισμός είναι «το σύνολο των φαινομένων και των σχέσεων που προκύπτουν από τις αλληλεπιδράσεις στις περιοχές προέλευσης και προορισμού τουριστών, προμηθευτών, κυβερνήσεων, κοινωνιών και περιβαλ-λόντων» (Tribe 1997:64). Μεγάλη ποικιλία ομάδων που έχουν ενδιαφέρον για τον τουρισμό, συμπεριλαμβανομένων: των τουριστών, των τοπικών κοινοτήτων, των κυβερνήσεων και της τουριστικής βιομηχανίας, Οι «συμμετέχοντες» (stakeholders) επιζητούν να αποκομίσουν οφέλη από την ανάμιξη τους με τον τουρισμό. Ο τουρισμός αφορά κάτι περισσότερο από τη μεμονωμένη πράξη του ταξιδιού.

13 Ο τουρισμός ως σύστημα Ένας βιωματικός ορισμός του τουρισμού δίνεται από τον Franklin (2003: 33): «μια συμπεριφορά σε σχέση με τον κόσμο ή έναν τρόπο θεώρησης για αυτόν, όχι απαραίτητα αυτό που βρίσκουμε μόνο στο τέλος ενός μακρινού και επίπονου ταξιδιού». Έννοια – κλειδί για την ολιστική ερμηνεία του τουρισμού, χρησιμοποιώντας θεωρήσεις διαφόρων κοινωνικών επιστημών: Σύστημα. Εκλαμβάνοντας τον τουρισμό ως σύστημα μπορούμε να ερμηνεύσουμε ότι είναι δυναμικός, ανοικτός στην αλλαγή και τη συνέχεια, και ότι μπορεί να ιδωθεί ως δυνάμενος να λειτουργήσει σε οποιαδήποτε χωρική κλίμακα (Towner 1996). Πλεονέκτημα της συστημικής προσέγγισης: επιτρέπει να συμπεριληφθεί σε ένα απλό μοντέλο η πολυπλο-κότητα μιας πραγματικής κατάστασης του κοινωνικού βίου, δείχνοντας τις διασυνδέσεις μεταξύ όλων των διαφορετικών στοιχείων που απαρτίζουν το σύστημα.

14

15 Έμφαση στην ανθρώπινη διάσταση του τουριστικού συστήματος.
Ο τουρισμός ως σύστημα Τουρισμός: σύνθετο και δυναμικό σύστημα, που συνεπάγεται αμοιβαιότητα και επιφέρει αλλαγές στους τόπους από τους οποίους προέρχονται οι τουρίστες και στους τόπους προς τους οποίους κατευθύνονται. Ο βαθμός μεταβολής που οφείλεται στον τουρισμό σε κάποιο συγκεκριμένο τόπο θα εξαρτηθεί από τα οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του. Τουρισμός: απλώς μόνο ένας από τους παράγοντες αλλαγής σε μια εποχή «παγκοσμιοποίησης». Ουσιώδης σύνδεσμος που διευκολύνει το ταξίδι μεταξύ των τόπων είναι η τουριστική βιομηχανία. Έμφαση στην ανθρώπινη διάσταση του τουριστικού συστήματος. Για να κατανοήσουμε το τουριστικό σύστημα χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν διάφοροι κλάδοι των κοινωνικών επιστημών που μπορούν να μας προσφέρουν καλύτερη γνώση των ανθρώπων, των συμπεριφορών και των επιδράσεων τους.

16 Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία
Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία Ο τουρισμός βασίζεται στην κίνηση ανθρώπων μεταξύ τόπων και συνεπάγεται τη χρήση χώρου. Η κοινωνική επιστήμη που συνδέει τις έννοιες του τόπου και του χώρου είναι η γεωγραφία. Προέλευση του όρου: 300 π.Χ. από έλληνες λόγιους στην Αλεξάνδρεια, «γεω» = «Γη» και «γραφία» =«σχεδίαση»  «Έμφαση στην περιγραφή της Γης». Γεωγραφία του Πτολεμαίου ( μ.Χ). Ηρόδοτος: τοπογραφική περιγραφή των φυσικών και πολιτιστικών συνθηκών του τότε γνωστού κόσμου. Αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστός επιστημονικός κλάδος σε ξεχωριστά πανεπιστημιακά τμήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αιώνα. Κατηγοριοποιήσεις της γεωγραφίας σήμερα: Φυσική γεωγραφία και ανθρωπογεωγραφία.

17 Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία
Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία «Η γεωγραφία υπάρχει για να μελετά διαφοροποιήσεις σε φαινόμενα από τόπο σε τόπο και η αξία της, ως επιστημονικού κλάδου, εξαρτάται από την έκταση στην οποία μπορεί να διευκρινίσει τις σχέσεις και διαδικασίες σε σχέση με το χώρο που θα μπορούσαν να εξηγήσουν τα χαρακτηριστικά ενός τόπου ή μιας περιοχής» (Holt-Jensen 1999: 5). «H επιστήμη της γεωγραφίας ασχολείται κυρίως με τη μελέτη του μεταβλητού χαρακτήρα του κόσμου - και έτσι παραμένει γεμάτη ζωή και υγεία» (Castree 2003:166). Δεν μπορούμε να καταλάβουμε τον τουρισμό έξω από το πλαίσιο των αλλαγών στους τόπους και της διασυνδεσιμότητάς τους μέσα στο χώρο. «Και ο τόπος αποτελεί, επίσης, ένα ενδογενές στοιχείο του τουρισμού, καθώς όλος ο τουρισμός συνεπάγεται κάποια μορφή σχέσης ανάμεσα στους ανθρώπους και στους τόπους που αυτοί αποκαλούν "κατοικία" και "μη κατοικία"» (Lew (1999: 1).

18 Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία
Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία Γεωγραφία και ιστορία βοηθούν στο να κατανοήσουμε το μετασχηματισμό και την ανάπτυξη του τουρισμού μέσα στο χρόνο. Απαρχές της ιστορίας: αρχαίοι Έλληνες, Ηρόδοτος (περίπου π.Χ.). Ιστορία = «γνώση αποκτημένη μέσα από έρευνα». Στα τέλη του 19ου αιώνα απετέλεσε διακριτό επιστημο-νικό κλάδο μέσα στα πανεπιστήμια. Τα «ιστορικά γεγονότα» είναι επιλεκτικά. «Η ιστορία έχει παρομοιαστεί με ένα τεράστιο παζλ, με πολλά λειψά κομμάτια. Όμως, η κύρια δυσκολία δεν έχει να κάνει με αυτά τα κενά. Η εικόνα που έχουμε για την Ελλάδα του 5ου αι. π.Χ. είναι ελλιπής, όχι κυρίως γιατί πολλά μικρά πληροφοριακά στοιχεία έχουν τυχαία χαθεί, αλλά γιατί, κατά το μάλλον ή ήττον, είναι η εικόνα που σχηματίστηκε από μια ολιγάριθμη ομάδα ανθρώ-πων στην πόλη των Αθηνών» Carr (1990:11). Μεροληψία και κατά την ιστορική αναδρομή του τουρισμού.

19 Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία
Εισαγωγή στη γεωγραφία και την ιστορία Π.χ. η γνώση μας για το Μεγάλο Γύρο/ Μεγάλη Περιή-γηση (Grand Tour) προέρχεται κυρίως από τα ημερο-λόγια των πλουσίων, άρα: Ατελής εικόνα των άλλων προσώπων που συμμετείχαν στην Περιήγηση και των εντυπώσεων των κοινοτήτων που υποδέχονταν αυτούς τους πρώιμους τουρίστες. Σημαντικά κενά στην ιστορία του τουρισμού σε άλλα τμήματα του κόσμου, με εξαίρεση τη Δ. Ευρώπη και, σε μικρότερο βαθμό, τη Β. Αμερική και την Αυστραλία. Ζητήματα διαθεσιμότητας υλικού, από το οποίο οι ιστορικοί μπορούν να ανασυνθέσουν το παρελθόν. Αβέβαιη η διάσωση γραπτών μαρτυριών (εγγράφων). Έλλειψη γυναικείων φωνών στην ιστορία. Γνωρίζουμε συγκριτικά λίγα για το ρόλο των γυναικών στον τουρισμό στη διαχρονική του πορεία, είτε ως ταξιδιωτών είτε ως «οικοδεσποινών» στους τουριστικούς προορισμούς.

20 Τουρισμός και κλασικός πολιτισμός
Τουρισμός και κλασικός πολιτισμός Η έννοια της μαζικής συμμετοχής στον τουρισμό είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο. Η παρουσία του τουρισμού μπορεί να εντοπιστεί ήδη από την εποχή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Μαντείο των Δελφών, Επίδαυρος, Ολυμπία. Κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το ταξίδι διευκόλυναν: ένα περίπλοκο οδικό σύστημα μήκους μιλίων, η χρήση ενός μόνο νομίσματος μια κοινή γλώσσα, η Λατινική. Οι Ρωμαίοι εισήγαγαν την έννοια του τουρισμού ως μια μορφή τάσης φυγής από την πραγματικότητα.

21 Τουρισμός και κλασικός πολιτισμός
Τουρισμός και κλασικός πολιτισμός Τα πλουσιότερα μέλη της ρωμαϊκής κοινωνίας κατείχαν βίλλες στους λόφους Alban και Sabine γύρω από τη Ρώμη και στα παραθαλάσσια θέρετρα στον Κόλπο της Νεάπολης. Πρώιμη μορφή ιεράρχησης των θέρετρων: Νεάπολη  προσέλκυε απόμαχους και διανοούμενους, Cumae  θέρετρο της υψηλής μόδας, Puteoli  για συντηρητικούς τουρίστες, Baiae λουτρόπολη και παραθαλάσσιο θέρετρο για λιγότερο εκλεκτικούς τουρίστες. Αρχαία Ελλάδα και Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: δεδομένη η δουλεία. Το ταξίδι για λόγους ευχαρίστησης περιοριζόταν σε μια τάξη που είχε και τον ελεύθερο χρόνο και το διαθέσιμο εισόδημα.

22 Ο τουρισμός στο Μεσαίωνα
Δύσκολα και περιορισμένα τα ταξίδια μετα την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και μέχρι την περίοδο της Αναγέννησης το 16ο και το 17ο αιώνα, λόγω: έλλειψης τεχνολογικής προόδου στις μεταφορές, ανεπαρκών υποδομών στο οδικό δίκτυο, απουσίας ασφάλειας έναντι των επιθέσεων και ληστειών κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, διαδεδομένης φτώχειας στην Ευρώπη. Κατά τον «Μεσαίωνα» ( μ.Χ. περίπου), το ταξίδι ήταν επίπονο και γινόταν κυρίως αναγκαστικά: για εμπορικούς λόγους ή για θρησκευτικό προσκύνημα.

23 Ο τουρισμός στο Μεσαίωνα
Τα προσκυνήματα αναμένονταν να είναι κοπιώδη, αποδεικνύοντας τη θρησκευτική αφοσίωση, ωστόσο συχνά συμπεριλάμβαναν: στοιχεία ευχαρίστησης, παράνομη αναζήτηση ενθυμημάτων, ακόμα και σεξουαλικές παρεκτροπές. Η Εκκλησία καταδίκασε αυτή την «επιδημία» μεσαιω-νικού τουρισμού. Κύριοι προορισμοί για προσκύνημα: Ιερουσαλήμ, Ρώμη και Santiago de Compostela στη Β.Δ. Ισπανία. Εορτασμός των «ιερών ημερών» (holy days)  διακοπές (holidays)  ευκαιρίες για αλλαγή από την τυπική απασχόληση στη γεωργία και τις βιοτεχνίες. Οι ευκαιρίες για ταξίδια περιορίζονταν στους κύκλους των βασιλικών οικογενειών και των πλούσιων. Συμμετοχή της ανώτερης τάξης στη λαϊκή κουλτούρα, ιδιαίτερα στον καιρό των φεστιβάλ.

24 Ο Μεγάλος Γύρος (Grand Tour)
Αναγέννηση, 16ος -17ος αι.: περίοδος αναζωογόνησης του ενδιαφέροντος για τους κλασικούς πολιτισμούς της Ρώμης και των Αθηνών. «Ο Μεγάλος Γύρος άρχισε κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Βασίλισσας Ελισάβετ, ως μια εκλεπτυσμένη μορφή εκπαίδευσης, μια σχολή για να ολοκληρώσει την εκπαίδευση των αριστοκρατών παρέχοντας τους μια εμπειρία των κλασικών τόπων από πρώτο χέρι» (Brendon 1991:10). Η εκμάθηση του κλασικού πολιτισμού έγινε τμήμα της εκπαίδευσης ενός τζέντλεμαν. Ο Μεγάλος Γύρος: εισήγαγε το θέμα της εκπαίδευσης ως μια νέα διάσταση των ταξιδιών και μετάλλαξε το σκοπό της περιήγησης σε μια πολιτιστική και μορφωτική διαδικασία.

25

26 Ο Μεγάλος Γύρος (Grand Tour)
Αρχικά ο Μεγάλος Γύρος επικεντρωνόταν στην Ιταλία. Γεωγραφική του επέκταση για να συμπεριλάβει και άλλα σημαντικά πολιτιστικά κέντρα της Ευρώπης. Από το Μεγάλο Γύρο προέκυψε ένα νέο επάγγελμα: του «ταξιδιωτικού φροντιστή». Κύριο συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας του Grand Tour: καταγραφή ημερολογίου απ’ τον ταξιδιώτη. Η εξιστόρηση των γεγονότων του Μεγάλου Γύρου βασίζεται στην ανάλυση του περιεχομένου των ημερολογίων. Αγγλοκεντρική μονομέρεια στις περιγραφές του Μεγάλου Γύρου. Η λέξη «τουρισμός» ανάγεται χρονικά στην περίοδο του Grand Tour.

27 Ο Μεγάλος Γύρος (Grand Tour)
Κατά τον 18ο αιώνα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι μπορούσαν να συμμετέχουν στο Μεγάλο Γύρο λόγω: της επέκτασης του εμπορίου, της επακόλουθης αύξησης του πλούτου, της πολιτικής σταθερότητας στην Ευρώπη (συνέπεια της υπογραφής της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων του 1763 από τη Γαλλία, την Ισπανία και την Αγγλία). Με την αύξηση του αριθμού των συμμετεχόντων στο Μεγάλο Γύρο επήλθε: διεύρυνση της ποικιλίας των τύπων των ανθρώπων, διαφοροποίηση των θεμάτων. Μέσα στο 18ο αι. μεσαίες τάξεις αποτελούσαν την πλειονότητα των τουριστών παρά η αριστοκρατία. Αύξηση των ταξιδιωτών που ήταν οικογένειες και γυναίκες.

28 Ο Μεγάλος Γύρος (Grand Tour)
Το ταξίδι για λόγους υγείας πρόσθεσε νέες διαστάσεις στην περιήγηση. Η Νότια Γαλλία επίκεντρο για την αντιμετώπιση των δυσμενών συνεπειών του κλίματος της Βόρειας Ευρώπης. Το ταξίδι για λόγους διασκέδασης και αναψυχής, για απόλαυση της κουλτούρας και της κοινωνικής ζωής πόλεων όπως το Παρίσι, η Βενετία και η Φλωρεντία, έγινε προοδευτικά μέρος του Γύρου. Από τα μέσα του 18ου αι., ακόμη περισσότερη έμφαση δόθηκε στη θέαση της φύσης, τονίζοντας τις πνευματικές και ρομαντικές της ιδιότητες. Επιθυμία θέασης «τοπίων άγριας φύσης». Η αύξηση της δημοτικότητας των πιο άγριων τοπίων συνδέθηκε με την άνθηση του «Ρομαντικού κινήματος».

29 Ο Μεγάλος Γύρος (Grand Tour)
Η επίδραση του Ρομαντισμού οδήγησε σε καινοφανή εκτίμηση όχι μόνο των ορεινών περιοχών αλλά και της ακτής. Αύξηση της δημοτικότητας των λουτροπόλεων της Ευρώπης. 18ος αι.: το Bath στην Αγγλία, το Vichy στη Γαλλία και το Baden-Baden στη Γερμανία, έφτασαν στη ακμή της δημοτικότητας τους. Ιαματικές πηγές με αίθουσες χορού, καζίνο και υπερπολυτελείς οίκους ανοχής. Τέλη 18ου αι.: οι λουτροπόλεις εξελίσσονται σε κέντρα κατοικίας και εμπορίου, καθώς οι παράκτιες περιοχές αυξάνουν τη δημοτικότητα τους για τον τουρισμό. Αρχές 19ου αι.: τελική παρακμή του Μεγάλου Γύρου, λόγω της έναρξης των Ναπολεόντειων Πολέμων.

30 Η Βιομηχανική Επανάσταση: θέτοντας τις βάσεις του σύγχρονου τουρισμού
Βιομηχανική Επανάσταση: περίοδος μετάβασης από την αγροτική οικονομία στη βιομηχανική. Τελευταίες δυο δεκαετίες του 18ου αι.: εκμηχάνιση της βαμβακουργίας και της εριουργίας στη Βόρεια Αγγλία. Απογείωση των οικονομιών: Αγγλία: στις 2 δεκαετίες που ακολούθησαν το 1783· Γαλλία και ΗΠΑ: κάποιες δεκαετίες πριν το I860 · Γερμανία: στο τρίτο τέταρτο του 19ου αιώνα· Ιαπωνία: στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα· Ρωσία και Καναδάς: στο τέταρτο του αιώνα που προηγήθηκε του 1914· Ινδία και Κίνα: κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950.

31 Η Βιομηχανική Επανάσταση
Πώς η Βιομηχανική Επανάσταση επηρέασε την ανάπτυξη της μαζικής συμμετοχής στον τουρισμό: Αστικοποίηση και η αυξημένη οικονομική παραγωγή Τεχνολογική πρόοδος στις μεταφορές και ανάδυση της τουριστικής βιομηχανίας Ανάπτυξη της παραλίας ως περιοχής για «μαζικό τουρισμό».

32 Αστικοποίηση και αυξημένη οικονομική παραγωγή
Μετακίνηση του εργατικού δυναμικού από τις αγροτικές περιοχές στα αστικά κέντρα. Διαμόρφωση νέων κοινωνικών δομών: νέα επιχειρηματική τάξη  «μπουρζουαζία» και βιομηχανική εργατική τάξη  «προλεταριάτο». 1801: με την εξαίρεση του Λονδίνου, δεν υπήρχαν πόλεις με περισσότερους από κατοίκους 1831: επτά τέτοιες πόλεις που συγκέντρωναν το 1/6 του πληθυσμού. Το συνολικό μέγεθος του πληθυσμού σε πόλεις άνω των κατοίκων στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη αυξήθηκε από: το σε το 1913.

33 Η Βιομηχανική Επανάσταση Αστικοποίηση και αυξημένη οικονομική παραγωγή
Ταχεία ανάπτυξη των πόλεων και μεγαλουπόλεων και η απουσία πολεοδομίας  κοινωνικά προβλήματα και άσχημες συνθήκες διαβίωσης του προλεταριάτου. Μάντσεστερ, Β. Αγγλία: πόλη «σοκ» της Βιομηχανικής Επανάστασης. Αστικοποίηση  απομάκρυνση των ανθρώπων από τη φύση και τη γη για πρώτη φορά στην ιστορία. Εργασία στα εργοστάσια: αντίθετα με τους φυσικούς ρυθμούς της εναλλαγής των εποχών. Κανονική αδιάσπαστη καθημερινή ρουτίνα Γυναίκες και παιδιά συχνά εργάζονται επί έξι ημέρες και 70 ώρες την εβδομάδα. Χαμηλά ημερομίσθια.

34 Η Βιομηχανική Επανάσταση Αστικοποίηση και αυξημένη οικονομική παραγωγή
Από το 1850 και μετά: γενική μείωση των ωρών εργασίας. Δεκ. του 1870: εργασία των 9 ωρών ημερησίως. είτε ως συνέπεια της νέοανακαλυφθείσας φιλανθρωπίας από τους ιδιοκτήτες των εργοστασίων, είτε λόγω της συναίσθησης ότι ένα υγιέστερο εργατικό δυναμικό θα ήταν πιο παραγωγικό. Η Βιομηχανική Επανάσταση οδήγησε: σε πιο ξεκάθαρη διαφοροποίηση των περιόδων του χρόνου, σε διάκριση μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου. Το πρότυπο διαχωρισμού του χρόνου και χώρου μεταξύ της εργασίας και τη σχόλης αντανακλάται στο σύγχρονο τουρισμό.

35 Η Βιομηχανική Επανάσταση Αστικοποίηση και αυξημένη οικονομική παραγωγή
Υψηλό επίπεδο παραγωγικότητας  εγκαθίδρυση αργόσχολης τάξης ικανής να συμμετέχει στον τουρισμό. Διαθεσιμότητα εισοδήματος για να δαπανηθεί για σχόλη  ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας. Κυβερνητική νομοθεσία θεσμοθέτηση διακοπών. Ηνωμένο Βασίλειο: ψήφιση Νόμων για τις Αργίες του 1871 και 1875, που θεσμοθέτησαν διακοπές διάρκειας τεσσάρων ημερών. Αναγνώριση της εξισορρόπησης του χρόνου εργασίας και του θεσμοθετημένου ελεύθερου χρόνου. Αναγνώριση της ωφελιμότητας των διακοπών για τους ιδιώτες και την κοινωνία.

36 Η Βιομηχανική Επανάσταση Αστικοποίηση και αυξημένη οικονομική παραγωγή
Παράγοντες που συντέλεσαν στην ψήφιση του Νόμου για τις Πληρωμένες Διακοπές (Holiday with Pay Act) στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1938: Πολιτικές πιέσεις, Αναβαθμισμένο προφίλ του κινήματος των Εργατικών Ενώσεων, Ίδρυση του Εργατικού Κόμματος, Κοινωνικές επιπτώσεις του Α Παγκοσμίου Πολέμου και η επακόλουθη απαίτηση για εργασιακά δικαιώματα. Γαλλία, 1936: θεσμοθέτηση υποχρεωτικής πληρω-μένης άδειας 12 ημερών για όλες τις επιχειρήσεις.

37 Επανάσταση στις μεταφορές και επιχειρηματική δραστηριότητα
Επανάσταση στις μεταφορές και επιχειρηματική δραστηριότητα Η Βιομηχανική Επανάσταση συνοδεύτηκε από την τεχνολογική πρόοδο στον τομέα των ταξιδιών. Εφεύρεση της ατμομηχανής από τον James Watt το 1784 ανάπτυξη του σιδηροδρόμου και του ατμόπλοιου. 1830: εγκαίνια της πρώτης σιδηροδρομικής γραμμής στον κόσμο για μεταφορά επιβατών (Λίβερπουλ – Μάντσεστερ). 1841: το πρώτο ατμόπλοιο διέσχισε τον Ατλαντικό συνδέοντας τη Βρετανία με την Αμερική. Κατασκευή του συστήματος των σιδηροδρόμων: ζωτική για την τουριστική ανάπτυξη των παραθαλάσσιων και ορεινών περιοχών και των οργανωμένων περιηγήσεων.

38 Η Βιομηχανική Επανάσταση Μεταφορές και επιχειρηματική δραστηριότητα
Thomas Cook: τορναδόρος, γραμματέας της Αντιαλκοολικής Ένωσης των Midlands. Οι προσπάθειες του αποτέλεσαν την απαρχή της ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας. 1841: πρώτη χρησιμοποίηση των σιδηροδρόμων για τουρισμό αναψυχής: διοργάνωση εκδρομής με το τρένο, Leicester – Loughborough, για 570 εθελοντές του αντί- αλκοολικού αγώνα, προκειμένου να συμμετάσχουν σε ένα αντιαλκοολικό συλλαλητήριο. Ο Cook ως ταξιδιωτικός πράκτορας συνειδητοποίησε τις δυνατότητες του: διαπραγμάτευση με προμηθευτές, χαμηλότερες τιμές για γκρουπ. Κατά το 1845 διοργάνωνε παρόμοιες εκδρομές σε πλήρη εμπορική βάση χρησιμοποιώντας ενοικια-ζόμενα τρένα.

39 Η Βιομηχανική Επανάσταση Μεταφορές και επιχειρηματική δραστηριότητα
Οι προσπάθειες του Cook  επανάσταση στο ταξίδι: Απλοποίηση, εκλαίκευση και μείωση του κόστους μετακίνησης. Προσιτό το ταξίδι στις εργατικές τάξεις. Ενέργειες του Cook + ανάπτυξη του σιδηροδρόμου  μετασχηματισμός της κοινωνίας από στατική (στην οποία οι φτωχότεροι παρέμεναν στα σπίτια τους), σε κοινωνία περισσότερο κινητική και ευμετάβλητη. Τα ταξίδια στο εξωτερικό που διοργάνωνε ο Cook απευθύνονταν ειδικά στις μεσαίες τάξεις και είχαν πολύ μεγαλύτερο εμπορικό προσανατολισμό. Κατά τη δεκαετία του 1860, ο Cook διοργάνωνε εκδρομές στην Ευρώπη και στην Αμερική. Το 1869 πρόσφερε την πρώτη εκδρομή με συνοδεία στους Αγίους Τόπους.

40 Η Βιομηχανική Επανάσταση Μεταφορές και επιχειρηματική δραστηριότητα
Κατά την πρώτη δεκαετία λειτουργίας του πρακτορείου του, ο Cook εξυπηρέτησε περισσότερους από πελάτες. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, οι Cook and Son είχαν αρχίσει να κάνουν διακανονισμούς για ταξιδιώτες σε ολόκληρο τον κόσμο. Η δημοκρατικοποίηση του ταξιδιού και η ενθάρρυνση για ευρύτερη συμμετοχή στον τουρισμό δεν έγινε ευνοϊκά δεκτή από όλους: «Το Τσίρκο του Cook»· «οι Ορδές του Cook»· «οι Βάνδαλοι του Cook». Πολιτιστικά ελιτίστικη στάση απέναντι στο ταξίδι που παρατηρείται ακόμη και σήμερα. «Ο βιομηχανικός καπιταλισμός δημιούργησε δύο καινοφανείς μορφές ταξιδιού αναψυχής: τουρισμό και θερινές διακοπές για την μπουρζουαζία και μηχανοποιημένες ημερήσιες εκδρομές για τις μάζες σε χώρες όπως η Βρετανία» (Hobsbawm 1975:240).

41

42 Η αναπτυσσόμενη παραλία και η μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
Η αναπτυσσόμενη παραλία και η μαζική συμμετοχή στον τουρισμό Ακτή: η πρώτη γεωγραφική περιοχή όπου επικεντρώθηκε ο μαζικός τουρισμός. Η δημοτικότητα της παραλίας ενθαρρύνθηκε από τη βασιλική υποστήριξη κατά το 18ο αι. (Βρετανός μονάρχης Γεώργιος III). Η ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών ενθαρρύνθηκε από την προτίμηση για τοπία του Ρομαντισμού. Χρήση της ακτής αρχικά περισσότερο για λόγους υγείας παρά για λόγους αναψυχής. Οι παράκτιες περιοχές έδιναν το χώρο για απόδραση ως αντίδραση στη βιομηχανοποίηση του 19ου αιώνα. Η κουλτούρα της παραλίας αρχικά εμφανίστηκε στη Βρετανία στη δεκ. του 1730, ακολουθούμενη από τη Γαλλία στη δεκ. του 1780, τη Γερμανία στην επό- μενη δεκαετία και την Ισπανία στη δεκ. του 1830.

43 Η Βιομηχανική Επανάσταση Παραλία και μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
Αρχές 19ου αι.: μόνο οι πλούσιοι είχαν τη δυνατότητα να μένουν στην ακτή για μακρές χρονικές περιόδους. Ύστερος 19ος και αρχές 20ου αι.: η επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου από τις πόλεις προς τις ακτές προκάλεσε άνθηση των διακοπών της μεσαίας και της εργατικής τάξης. Η ακτή ασκεί έλξη που διαπερνάει όλες τις κοινωνικές τάξεις. Συνδυασμός υγείας, φυσικών και τεχνητών θέλγητρων και χρησιμοποίηση των σιδηροδρόμων  δημοφιλή τουριστικά κέντρα οι παράκτιες περιοχές. Κυριότερες περιοχές ανάπτυξης των ακτών στο τελευταίο τέταρτο του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα: Γαλλική και Ιταλική Ριβιέρα από τις Κάνες μέχρι το San Remo, ακτή της Νότιας Καλιφόρνια από την Santa Barbara μέχρι το San Diego.

44

45 Η Βιομηχανική Επανάσταση Παραλία και μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
Αρχές 19ου αι.: μόνο οι πλούσιοι είχαν τη δυνατότητα να μένουν στην ακτή για μακρές χρονικές περιόδους. Ύστερος 19ος και αρχές 20ου αι.: η επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου από τις πόλεις προς τις ακτές προκάλεσε άνθηση των διακοπών της μεσαίας και της εργατικής τάξης. Η ακτή ασκεί έλξη που διαπερνάει όλες τις κοινωνικές τάξεις. Συνδυασμός υγείας, φυσικών και τεχνητών θέλγητρων και χρησιμοποίηση των σιδηροδρόμων  δημοφιλή τουριστικά κέντρα οι παράκτιες περιοχές. Κυριότερες περιοχές ανάπτυξης των ακτών στο τελευταίο τέταρτο του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα: Γαλλική και Ιταλική Ριβιέρα από τις Κάνες μέχρι το San Remo, ακτή της Νότιας Καλιφόρνια από την Santa Barbara μέχρι το San Diego.

46 Η Βιομηχανική Επανάσταση Παραλία και μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
19ος αι.: δημοτικότητα των ορεινών περιοχών για χειμερινό τουρισμό. Τέλη 19ου: το σκι αναπτύσσεται ως διεθνής δραστηριότητα στις Ευρωπαϊκές Άλπεις. Τουρισμός υγείας: «ψυχρή θεραπεία» για πλούσιους ταξιδιώτες. Λουτροπόλεις κατά το τέλος του 19ου αι.: St Moritz – Ελβετία, St Cervais – Γαλλία, Badgastein και Bad Ischl – Αυστρία. Μέχρι τη δεκαετία του 1920: αξιόλογη χειμερινή περίοδος στις Άλπεις. Η μεταπολεμική γαλλική κυβέρνηση κατανόησε ότι το σκι μπορούσε να βοηθήσει την περιφερειακή ανάπτυξη.

47 Η Βιομηχανική Επανάσταση Παραλία και μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
20ος αι.: Η δυναμική των οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης και μετέτρεψαν την κοινωνία από κυρίως στατική σε κινητική, εξακολουθεί να είναι αισθητή. Η τάση για μαζική συμμετοχή στον εγχώριο τουρισμό διατηρήθηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Περιορισμός των ευκαιριών για ανάπτυξη του διεθνούς τουρισμού λόγω: Της οικονομικής ύφεσης της δεκαετίας του 1930. Δύο παγκόσμιων πολέμων στο πρώτο μισό του αιώνα. Μια δεύτερη φάση του μαζικού τουρισμού έλαβε χώρα στη δεκαετία του 1950 μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που, αυτή τη φορά, είχε διεθνή διάσταση.

48

49 Η Βιομηχανική Επανάσταση Παραλία και μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
Πρώτη Επανάσταση στον τουρισμό: Εκδημοκρατισμός των ταξιδιών. Δυνατότητα συμμετοχής της εργατικής τάξης στα ταξίδια προς τις ακτές της χώρας τους από την τελευταία δεκαετία του 19ου αι. Δεύτερη επανάσταση στο μαζικό τουρισμό: Άρχισε τη δεκαετία του 1950. Βασίστηκε στη συμμετοχή της εργατικής τάξης στο «διεθνή τουρισμό». Η τάση πρόβαλε πρώτα στη Βρετανία: λόγω οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων, σε συνδυασμό με την επιχειρηματική δραστηριότητα.

50 Η Βιομηχανική Επανάσταση Παραλία και μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
Βρετανία 1938: νόμος για τις διακοπές με αποδοχές (Holidays with Pay Act). 1944: νόμος για την εκπαίδευση (Education Act) που παρέτεινε την υποχρεωτική εκπαίδευση μέχρι την ηλικία των 15 ετών  επέκταση των σχολείων της μέσης εκπαίδευσης  άνοδος των φιλοδοξιών ενός ολόκληρου νέου στρώματος της κοινωνίας. Αυξημένη ζήτηση εργασίας από τους εργοδότες  ενίσχυση της διαπραγματευτικής ικανότητας των εργαζομένων μετά τον πόλεμο  άνοδος των μισθών. Αυξημένη τηλεθέαση  επιθυμία για ταξίδια. Μέσες εβδομαδιαίες απολαβές: ανήλθαν κατά 34%. Λιανικές τιμές των αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν μόνο κατά 15% μεταξύ του 1955 και 1960.

51 Η Βιομηχανική Επανάσταση Παραλία και μαζική συμμετοχή στον τουρισμό
Ρώσος μετανάστης στη Βρετανία Vladimir Raitz: ίδρυση της εταιρίας Horizon Travel Company. Μάιος 1950: Ο Raitz συνέθεσε την πρώτη οργανωμένη ομαδική εκδρομή (package tour) από το Λονδίνο στο Calvi της Κορσικής, βασισμένη στο αεροπορικό ταξίδι. Χρησιμοποίηση αεροπλάνων: θεμελιώδης για την επέκταση των γεωγραφικών ορίων του τουρισμού από τη Δυτική Ευρώπη. Δεκ. 1950: Τεχνολογική ανάπτυξη της μηχανής τζετ. Τα ταξίδια προς το εξωτερικό τιμολογούνται ανταγωνιστικά σε σχέση με τις εγχώριες διακοπές. Συνδυασμός «χονδρικής» αγοράς θέσεων σε αεροπλάνα, ξενοδοχειακών δωματίων, παροχής γευμάτων και υπηρεσιών μιας αντιπροσώπου εταιρίας στον προορισμό. Σήμερα: σημαντικοί τουρ οπερέιτορ, όπως η Touristik Union Internazional (TUI), έχουν καταστεί μεγάλες διεθνείς εταιρίες.

52 Επέκταση των περιφερειών και μεταβαλλόμενες αγορές
Επέκταση των περιφερειών και μεταβαλλόμενες αγορές Οι μεταβαλλόμενες οικονομικά, κοινωνικά και τεχνο-λογικά κοινωνίες που δημιούργησαν τον τουρισμό συνεχίζουν να προωθούν τη ζήτηση του. 20ος αι.: ο αριθμός των ανθρώπων που συμμετέχουν στον τουρισμό αυξάνεται συνεχώς και οι περιφέρειες του τουρισμού επεκτείνονται σταδιακά. Ελάχιστα μέρη στον κόσμο παραμένουν ανέγγιχτα από τον τουρισμό. Διαστημικός Τουρισμός: επεκτείνει το τουριστικό φαινόμενο και εκτός των ορίων του πλανήτη. Τέλη δεκαετίας 1980: ζήτηση για ποικίλους προορισμούς και νέους τύπους τουριστικών εμπειριών. Νέα γενιά τουριστών: με περισσότερη αυτοπεποίθηση, με μεγαλύτερη εξοικείωση με τα ταξίδια και πιο ανεξάρτητοι από τους γονείς τους.

53

54 Επέκταση των περιφερειών και μεταβαλλόμενες αγορές
Επέκταση των περιφερειών και μεταβαλλόμενες αγορές Οι«νέοι τουρίστες»: Λιγότερο προβλέψιμοι και ομοιογενείς από τους «παλαιούς τουρίστες». Ενδιαφέρονται λιγότερο για τα πακέτα διακοπών και τα ομαδικά ταξίδια. Θέλουν να έχουν τον έλεγχο των εμπειριών τους. Διαφοροποίηση στους τύπους τουρισμού: «οικολογικός», «πολιτιστικός», «εναλλακτικός» κλπ. Απομάκρυνση των μεταβιομηχανικών κοινωνιών από τη φύση και την προβιομηχανική κουλτούρα  έμφαση στο «φυσικό» και το «αυθεντικό». Ταχεία πρόοδος στην πληροφορική τεχνολογία κατά την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα: κρατήσεις εισιτηρίων και δωματίων μέσω του Διαδικτύου.