Ανώτερες πνευματικές λειτουργίες

Παρουσίαση με θέμα: "Ανώτερες πνευματικές λειτουργίες"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ανώτερες πνευματικές λειτουργίες

2 1. Μνήμη

3 Ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να αποθηκεύει πληροφορίες -τις οποίες συγκεντρώνει μέσω των αισθητηρίων οργάνων- όπως ήχους, εικόνες, οσμές, που προέρχονται από το περιβάλλον του, και να τις ανακαλεί μεμονωμένα ή συνδυάζοντάς τες. Πώς ορίζεται η μνήμη; Η ικανότητα αποθήκευσης και ανάκλησης των πληροφοριών ονομάζεται μνήμη.

4 Πώς ακριβώς, όμως, γίνεται αυτή η εγγραφή;
Η μνήμη συνίσταται από ένα σύνολο εγκεφαλικών υποσυστημάτων, το καθένα από τα οποία επεξεργάζεται και αποθηκεύει συγκεκριμένα κομμάτια των πληροφοριών. Υπό φυσιολογικές συνθήκες αυτά τα υποσυστήματα δουλεύουν συντονισμένα, καταγράφοντας τις πληροφορίες στη φαιά ουσία. Πώς ακριβώς, όμως, γίνεται αυτή η εγγραφή; Η απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση αξίζει εκατομμύρια. Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι τα ζώα μαθαίνουν από την εμπειρία χάρη σε κάποιες αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλό τους, οι οποίες επιτρέπουν την απόκτηση, την εγγραφή και την ανάκληση των πληροφοριών. Στο κυτταρικό επίπεδο, αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν στις νευρικές συνάψεις, τα σημεία δηλαδή επικοινωνίας μεταξύ των νευρικών κυττάρων (νευρώνων). Μέχρι πρότινος επικρατούσε η λανθασμένη άποψη ότι οι αναμνήσεις καταγράφονται με τη βοήθεια κάποιου βιοχημικού κώδικα στο εσωτερικό των νευρώνων.

5 Από την εμπειρία στην αναγνώριση Πως λειτουργεί η μνήμη;
Πρόσληψη πληροφοριών μέσω των αισθήσεων Ανίχνευση των μεταβολών από τους αισθητηριακούς υποδοχείς και με νευρικές ώσεις μετάδοση στον εγκεφαλικό φλοιό Εκεί διαμορφώνονται προσωρινές συνάψεις Αυτόματη μεταβίβαση των σημάτων σε διάφορα κέντρα και κυρίως στον ιππόκαμπο (ελέγχει την ροή των πληροφοριών) 5. Με την ενεργοποίηση διαφόρων νευροχημικών ουσιών, αυτά τα εγγράμματα μνήμης μεταδίδονται σε διάφορες εγκεφαλικές περιοχές και παγιώνονται διαμορφώνοντας μόνιμα ίχνη. 6. Κάθε φορά που ίδια ή παρόμοια αισθητήρια σήματα προσλαμβάνονται, ενεργοποιούνται τα μόνιμα μνημονικά ίχνη, μια διαδικασία που οδηγεί στην αναγνώριση των μορφών. Με τον παραπάνω τρόπο η εμπειρία οδηγεί σε αναγνώριση.

6 Πρόσφατες μελέτες αποκαλύπτουν ότι οι αισθητηριακές εμπειρίες αποτυπώνονται στον εγκέφαλο τροποποιώντας την αποτελεσματικότητα των συνάψεων και τη δομή των νευρικών δικτύων. Έτσι, ανάλογα με την ένταση του ερεθίσματος, κάποιες συνάψεις εξαφανίζονται, κάποιες ενδυναμώνονται και κάποιες νέες δημιουργούνται. Αυτές οι μεταβολές αντιστοιχούν στην ανάμνηση της εμπειρίας που προκάλεσε το συγκεκριμένο ερέθισμα. Η ανθρώπινη μνήμη είναι στενά συνδεδεμένη με τα συναισθήματα. Τείνουμε να θυμόμαστε πιο εύκολα γεγονότα τα οποία έχουν κάποιο συναισθηματικό φορτίο, είτε αυτό είναι θετικό είτε αρνητικό.

7

8 Η ΜΝΗΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΕ ΣΤΑΔΙΑ
Μνήμη και άλλες ανώτερες λειτουργίες Η μνήμη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση των ανώτερων πνευματικών λειτουργιών όπως αυτή της μάθησης, της λογικής αιτιολόγησης, του λόγου κ.ά. Είναι, επίσης, απαραίτητη για την προσαρμογή της συμπεριφοράς του ατόμου στις άμεσες ανάγκες. Η ΜΝΗΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΕ ΣΤΑΔΙΑ

9 Μπορεί να μετατραπεί σε μακροπρόθεσμη
Σε ποια είδη διακρίνεται; η βραχυπρόθεσμη μνήμη, η οποία κρατά τις πληροφορίες για ορισμένα λεπτά 1ο στάδιο δυο κύρια συστήματα μνήμης στο ανθρώπινο μυαλό Μπορεί να μετατραπεί σε μακροπρόθεσμη 2ο στάδιο η μακροπρόθεσμη μνήμη, στην οποία αποθηκεύονται τεράστια ποσά πληροφορίας, που αποκτώνται κατά τη διάρκεια της ζωής μας μέσω σκέψεων και εμπειριών

10 Πώς το ένα είδος μνήμης μετατρέπεται στο άλλο;
Από την βραχυπρόθεσμη μνήμη στην μακροπρόθεσμη μνήμη Η βραχυπρόθεσμη μνήμη προσφέρει ακριβείς λεπτομέρειες. Η βραχυπρόθεσμη μνήμη μπορεί να μετατραπεί σε μακροπρόθεσμη, η οποία σχετίζεται με μόνιμες δομικές και λειτουργικές αλλαγές στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου. Είναι κάτι σαν την μνήμη RAM του υπολογιστή, όπου αποθηκεύονται οι πληροφορίες που χρησιμοποιούνται κάθε δεδομένη στιγμή από το σύστημα. Από τι εξαρτάται ο χρόνος μετατροπής του ενός είδους μνήμης στο άλλο; Το χρονικό διάστημα που απαιτείται για τη μετατροπή αυτή εξαρτάται από το είδος, την ένταση και τη συχνότητα του ερεθίσματος. Ερεθίσματα πολύ έντονα ή επαναλαμβανόμενα, υπερβολικά ευχάριστα ή δυσάρεστα αποθηκεύονται ευκολότερα στη μακροπρόθεσμη μνήμη.

11 Μακροπρόθεσμη μνήμη πολυάριθμα κυκλώματα νευρώνων, που εντοπίζονται σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. περιλαμβάνει Για παράδειγμα, τμήματα του ινιακού και του κροταφικού λοβού σχετίζονται με τη μνήμη προσώπων, λέξεων, εικόνων και ήχων. Η ανάκληση από τη μνήμη ενός γεγονότος ή ενός αντικειμένου απαιτεί την ανάκληση και το συνδυασμό πληροφοριών αποθηκευμένων σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Η μακροπρόθεσμη μνήμη έχει (θεωρητικά) απεριόριστες δυνατότητες χωρητικότητας διαρκεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα (από λεπτά έως και χρόνια). προσφέρει μια πιο θολή εικόνα για τα γεγονότα που έχουμε ζήσει ή δει. Μερικές από τις πληροφορίες που αποθηκεύονται στη μακροπρόθεσμη μνήμη εξασθενούν με το χρόνο και τελικά διαγράφονται. Άλλες παραμένουν για πάντα ως τμήμα της συνείδησής μας, όπως είναι, για παράδειγμα, το όνομά μας.

12 Χάρη σε αυτό το είδος μνήμης μπορούμε να αποκτήσουμε ικανότητες (οδήγηση ποδηλάτου, δέσιμο παπουτσιών κτλ) αλλά και να αποθηκεύσουμε πληροφορίες για πιθανή χρήση στο μέλλον (π.χ. ονόματα, ραντεβού, μνήμες σχετικά με το τι είδαμε ή τι ακούσαμε κτλ). Για να αποθηκευτεί μια πληροφορία στην μακρόχρονη μνήμη θα πρέπει πρώτα να περάσει από την βραχύχρονη, να επαναληφθεί αρκετές φορές και να αποκτήσει νόημα, ώστε να συνδεθεί “κάπου”, δίπλα στις υπάρχουσες πληροφορίες.

13 Για την ανάκληση της έννοιας άνθους απαιτείται ο συνδυασμός αριθμού πληροφοριών όπως αυτές που αφορούν το σχήμα, το χρώμα, το άρωμα, τον συνδυασμό των γραμμάτων α-ν-θ-ο-ς. Οι πληροφορίες αυτές είναι αποθηκευμένες σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου

14 (ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας)
Τρία είδη μακρόχρονης μνήμης (ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας) επεισοδιακή σημασιολογική διαδικαστική αποθηκεύει προσωπικές εμπειρίες όπως π.χ. τι φάγαμε για πρωινό, ποιον είδαμε στο δρόμο αφορά στη γνώση αντικειμένων, γεγονότων, εννοιών, λέξεων και της σημασίας τους όπως “Ποια είναι η πρωτεύουσα της Ελλάδας”, “Ποια είναι η διεύθυνσή μου”… εμπλέκει την εκμάθηση συμπεριφορών και δεξιοτήτων, όπως π.χ. το πώς βουρτσίζουμε τα δόντια μας, ή το πώς ντυνόμαστε.

15 Salvador Dali, The persistence of memory (Η επιμονή της μνήμης)

16 ΑΠΩΛΕΙΑ ΜΝΗΜΗΣ τραυματισμός του εγκεφάλου απώλεια μνήμης, αμνησία ή λόγω διάφορων ασθενειών Η απώλεια συγκεκριμένου τύπου μνήμης εξαρτάται από την περιοχή του εγκεφάλου, που επηρεάστηκε από τον τραυματισμό ή από την ασθένεια. Για παράδειγμα, στις περιπτώσεις τραυματισμού περιοχών του κροταφικού λοβού παρατηρείται απώλεια στη μνήμη ήχων.

17 Η χωρητικότητα της βραχύχρονης μνήμης είναι μικρή
Η χωρητικότητα της βραχύχρονης μνήμης είναι μικρή. Ένας από τους πιο παλιούς όρους που χρησιμοποιήθηκαν για να υπολογίσουν την μνημονική χωρητικότητα, είναι και ο όρος "chunk" . Ένα "chunk" είναι μια μονάδα που έχει νόημα για το άτομο. Από διάφορα πειράματα έχει διαπιστωθεί ότι η βραχύχρονη μνήμη περιορίζεται σε επτά περίπου στοιχεία άσχετα μεταξύ τους. Γενικά έχει επικρατήσει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να συγκρατήσει 7±2 chunks. Αυτά τα στοιχεία, είτε λέξεις είναι είτε αριθμοί, είναι δυνατόν, αν συσχετιστούν μεταξύ τους, να αποτελέσουν ένα ενιαίο σύνολο και έτσι να διευκολυνθεί η διατήρησή τους, αφού κανείς έχει να θυμάται λιγότερα, ως σύνολα. π.χ.1 ο αριθμός τηλεφώνου συγκρατείται ευκολότερα, αν διακριθεί σε ή σε παρά αν αντιμετωπιστεί με τα μεμονωμένα του στοιχεία, δηλαδή π.χ.2 Έστω ότι έχουμε τα γράμματα ΚΣΛΥΟΣΓΤΑΑΚΡΑΚΛΕΑ και μας ζητήσουν να τα απομνημονεύσουμε ώστε να τα ανακαλέσουμε αργότερα, είναι σχεδόν αδύνατο να τα θυμηθούμε όλα. Αν όμως τα αναδιοργανώσουμε δημιουργούν τις λέξεις: ΣΚΥΛΟΣ ΓΑΤΑ ΚΑΡΕΚΛΑ μια ακολουθία που είναι πολύ πιο εύκολη να την ανακαλέσουμε.

18 Ένα πείραμα Βραχυπρόθεσμης μνήμης

19 ΦΚ

20

21 ΣΘΧ

22

23 ΚΒΘΠ

24

25 ΛΖΦΚΒ

26

27 ΞΚΛΚΧΤ

28

29 ΚΡΓΠΣΖΜ

30

31 ΠΧΚΣΒΦΡΓ

32

33 ΛΘΡΦΔΧΞΚΣ

34

35 ΔΤΣΘKΧBPΣZ

36 Οι περισσότεροι άνθρωποι τα πάνε τέλεια περίπου μέχρι τα 7 ή 8 γράμματα – και μετά ξεκινούν τα λάθη.
Πολλοί λίγοι μπορούν να θυμηθούν και τα 10 γράμματα σωστά. Η χωρητικότητα της βραχυπρόθεσμης μνήμης έχει περιγραφεί ως «ο μαγικός αριθμός 7 συν ή πλην 2».

37

38 2. Μάθηση

39 Πώς ορίζεται η μάθηση; Μάθηση είναι η διαδικασία απόκτησης καινούριας γνώσης, που συμβάλλει στην προσαρμογή της συμπεριφοράς του ατόμου. Οι διαδικασίες της μάθησης εξαρτώνται από τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς της μνήμης. Η βασική ιδέα του μαθησιακού αυτού προτύπου υποκρύπτεται στην υπόθεση ότι η μάθηση δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά σύνδεση μίας ορισμένης συμπεριφοράς (αντίδρασης) με ένα περιστασιακό δεδομένο (ερέθισμα).

40 Διακρίνονται διάφοροι τύποι μάθησης όπως ή εξοικείωση, η ευαισθητοποίηση, η συνειρμική μάθηση, η αντίληψη. Η εξοικείωση είναι η αναγνώριση ενός ερεθίσματος ως μη σημαντικού, με συνέπεια ο οργανισμός να μαθαίνει να μην αντιδρά σε αυτό Π.χ. Ένας επαναλαμβανόμενος ήχος. Αντίθετα η επαναλαμβανόμενη έκθεση του οργανισμού σε ένα επώδυνο ερέθισμα έχει ως αποτέλεσμα την ταχύτερη αντίδραση, ευαισθητοποίηση. Η συνειρμική μάθηση αφορά το συσχετισμό δύο ή περισσότερων ερεθισμάτων Π.χ. αστραπή→βροντή. Η αντίληψη, τέλος, αφορά τη δυνατότητα ανάκλησης από τη μνήμη προηγούμενων εμπειριών και τη χρήση τους για την επίλυση προβλημάτων.

41 3. Συμπεριφορά

42 Συμπεριφορά είναι το σύνολο των απαντήσεων που δίνει ο οργανισμός στις μεταβολές του περιβάλλοντος.
Διαμορφώνεται από: Την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων

43 Προσαρμογή ατόμου στις αλλαγές του περιβάλλοντος.
Εξαρτάται άμεσα από το DNA. Στερεότυπες απαντήσεις που δεν τροποποιούνται. Π.χ. Αντανακλαστικά, χαμόγελο, έκφραση φόβου κ.α. Διακρίνεται σε: Ενστικτώδη συμπεριφορά Συμπεριφορά που τροποποιείται με τη μάθηση Προσαρμογή ατόμου στις αλλαγές του περιβάλλοντος.

44 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

45 Μια από τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την πραγματοποίηση των άλλων, είναι η μνήμη. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις: α) Πώς ορίζεται η μνήμη; Σε ποια είδη διακρίνεται; (3μ) β) Πώς το ένα είδος μνήμης του ερωτήματος α. μετατρέπεται στο άλλο; (3μ) γ) Από τι εξαρτάται ο χρόνος μετατροπής του ενός είδους μνήμης στο άλλο; (3μ) δ) Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθεί αμνησία; Από τι εξαρτάται η απώλεια συγκεκριμένου τύπου μνήμης; (3μ) Μεταξύ των ανώτερων πνευματικών λειτουργιών περιλαμβάνεται η λειτουργία της μάθησης. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις: α) Πώς ορίζεται η μάθηση; (3μ) β) Όταν ένα ερέθισμα αναγνωρίζεται ως μη σημαντικό, ο οργανισμός μας σταματά να αντιδρά σε αυτό. Πώς ονομάζεται αυτός ο τύπος μάθησης; Να παραθέσετε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. (3μ) γ) Ποιο τύπο μάθησης χρησιμοποιούμε όταν χρειάζεται να επιλύσουμε ένα πρόβλημα; Ποια δυνατότητα κινητοποιούμε όποτε αξιοποιούμε αυτόν τον τύπο μάθησης; (3μ) δ) Τι είναι η συνειρμική μάθηση; Να παραθέσετε ένα σχετικό παράδειγμα.(3μ)

46 Ανάμεσα στις λειτουργίες που φέρει σε πέρας ο εγκέφαλός μας περιλαμβάνονται οι ανώτερες πνευματικές λειτουργίες. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις: α) Ποιες λειτουργίες περιλαμβάνονται στις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες; (3μ) β) Σε μια από τις λειτουργίες αυτές η απόκτηση καινούργιας γνώσης συμβάλλει στην προσαρμογή της συμπεριφοράς μας. Ποια είναι η λειτουργία αυτή, σε ποιους τύπους διακρίνεται (5μ) γ) Ποιος από τους τύπους που αναφέρατε στο β. ερώτημα αφορά στο συσχετισμό δύο ή περισσότερων ερεθισμάτων; Να παραθέσετε ένα σχετικό παράδειγμα. (2μ) δ) Ποιος από τους τύπους που αναφέρατε στο β. ερώτημα χρησιμοποιείται για την επίλυση ενός προβλήματος; Ποια δυνατότητα κινητοποιούμε όποτε αξιοποιούμε αυτόν τον τύπο μάθησης; (3μ) Μεταξύ των ανώτερων πνευματικών λειτουργιών περιλαμβάνεται η συμπεριφορά. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις: α) Τι ονομάζουμε συμπεριφορά; Από ποιους παράγοντες διαμορφώνεται; (4μ) β) Να ονομάσετε τα διαφορετικά είδη στα οποία διακρίνεται, συνήθως, η συμπεριφορά. (2μ) γ) Ποιο είδος συμπεριφοράς αποτελούν τα αντανακλαστικά και οι εκφράσεις του προσώπου; Από τι καθορίζεται αυτό το είδος συμπεριφοράς; (3μ) δ) Ποιο είδος συμπεριφοράς αποτελούν η εξοικείωση και η ευαισθητοποίηση; Πού βοηθά αυτό το είδος συμπεριφοράς; (3μ)