ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 3 Γενεαλογία και ταξινόμηση των πολιτευμάτων.

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 3 Γενεαλογία και ταξινόμηση των πολιτευμάτων."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 3 Γενεαλογία και ταξινόμηση των πολιτευμάτων.
3/2017 Γενεαλογία και ταξινόμηση των πολιτευμάτων. Η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία και κριτικές προσεγγίσεις. 1. Robert Dahl (1956), A Preface to Democratic Theory, Chicago Press (κεφάλαιο 3). dahl-a-preface-to-democratic-theory-expanded- edition-university-of-chicago-press-2006.pdf 2. Jürgen Habermas (1984), The Theory of Communicative action, Vol. 2, Beacon Press Boston, (κεφάλαιο 8§3, p ). n-Habermas-The-Theory-of-Communicative-Action- Volume-2.pdf ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

2 Θαλής ο Μιλήσιος, Έλληνας φιλόσοφος
3/2017 «Δημοκρατία είναι το όνομα που δίνουμε στο λαό κάθε φορά που τον χρειαζόμαστε» Robert de Flers, Γάλλος συγγραφέας «Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πολύ πλούσιους πολίτες, ούτε πολύ φτωχούς» Θαλής ο Μιλήσιος, Έλληνας φιλόσοφος ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

3 Αμεση δημοκρατία 3/2017 Η άμεση δημοκρατία στηρίζεται στην αυτοκυβέρνηση του λαού με την αυτοπρόσωπη συνάθροιση ίσων πολιτών με στόχο μια ανοιχτή διαβούλευση για την λήψη αποφάσεων επί συλλογικών ζητημάτων. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων, μεταξύ κράτους και κοινωνίας (η αρχή της ταύτισης κατά Rousseau, το κλασσικό μοντέλο της δημοκρατίας δε δέχεται διαχωρισμό των εξουσιών). Η Δημοκρατία κατά τον Αριστοτέλη Πολιτεία-ισότητας, αδιακρίτως ίσα δικαιώματα -καθοριζόμενη από μικρά κοινωνικά τμήματα -καθοριζόμενη από άμεμπτους πολίτες -καθολικής συμμετοχής Δημοκρατία/Οχλοκρατία -τα ψηφίσματα υπερβαίνουν των νόμων. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

4 Οι ταξινομησεισ των πολιτευματων (ιδεοτυπα)
3/2017 Από τον Ηρόδοτο …στον Αριστοτέλη (πολιτεύματα ορθά και παρεκβατικά με βάση τον αριθμό των εχόντων την εξουσία): μοναρχία/τυραννία, αριστοκρατία/ολιγαρχία, πολιτεία/δημοκρατία. Montesquieu: république, monarchie, despotisme Raymond Aron (κοινωνιολογική ταξινόμηση όπου λαμβάνεται υπόψη το οικονομικό μοντέλο των βιομηχανικών κοινωνιών): régime constitutionnel-pluraliste, régime de parti unique/monopolistique. Eric Weil: συνταγματικά πολιτεύματα και αυτοκρατικά πολιτεύματα (η 2η κατηγορία περιλαμβάνει παραδοσιακά προ- δημοκρατικά πολιτεύματα, αυταρχικά ή ολοκληρωτικά μετα- δημοκρατικά πολιτεύματα, σύγχρονα πολιτεύματα επί της αρχής πολυκομματικά). ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

5 Η αθηναϊκη δημοκρατια 3/2017 Εκ περιτροπής διαδοχή όλων στην εξουσία. Όλοι οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν και να έχουν το λόγο στις λαϊκές συνελεύσεις της Εκκλησίας του Δήμου και της Βουλής των 500, στη Βουλή του Αρείου Πάγου και να ασκούν δικαστικά καθήκοντα. Οι λαϊκές συνελεύσεις έχουν αρμοδιότητα και για έκδοση δικαστικών αποφάσεων. Η ιδέα του πολίτη (υποκείμενο του κράτους, συνειδητοποιημένος και ενημερωμένος πολίτης) σε σχέση με αυτή του υπηκόου (αντικείμενο της εξουσίας). Διορισμός δια κλήρου στα αξιώματα εκτός εκείνων που απαιτούν εμπειρία ή ειδικές ικανότητες. Σχεδόν καθόλου περιουσιακά κριτήρια για την ανάδειξη Βραχεία θητεία (όχι δύο φορές το ίδιο αξίωμα) Η δημοκρατία δεν περιοριζόταν από επίσημο σύνταγμα ή γραπτούς νομούς Τα πολιτικά δικαιώματα κληρονομούνται μόνο από άνδρες Η πολιτική ως ερασιτεχνική δραστηριότητα σε μικρή κλίμακα Η πλειοψηφία των πολιτών απείχε όμως ακόμα και αφού θεσπίστηκε σχετικό μισθός. Η αποτελεσματικότητα της αθηναϊκής δημοκρατίας στη χάραξη αποφασιστικών πολιτικών δεν ήταν πάντα εφικτή. Ήταν λόγος που οδήγησε στην πτώση της. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

6 Εμμεση δημοκρατια: φιλελευθερη (ωσ πολιτικο συστημα)
3/2017 Η ελευθερία είναι συνυφασμένη με τη δημοκρατία και τη συλλογική οργάνωση Το πεδίο δράσης και εξουσίας των δημοκρατικών κυβερνήσεων περιορίζεται από τη συνταγματική κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων (ατομική ιδιοκτησία, ελευθερία του λόγου/του συνέρχεσθαι, ανεξιθρησκεία, ελευθερία συλλογικής διαβούλευσης, ελεύθερες/τακτικές/δίκαιες εκλογές, γενικό και ίσο δικαίωμα ψήφου) ώστε να μπορούν να σχηματιστούν πολιτικές απόψεις. Διαχωρισμός της δημόσιας ζωής από την ιδιωτική διαμέσου συνταγματικών εγγυήσεων/περιορισμών στη βάση ενός νομικού συστήματος άσκησης της εξουσίας. Ελευθερία και από τις αυθαίρετες πράξεις της κυβέρνησης με στόχο την προστασία του πληθυσμού από τους κυβερνώντες και των μειονοτήτων από τον εγγενή κίνδυνο στη δημοκρατία, αυτόν της τυρρανίας της πλειοψηφίας. Φιλίππα Χατζησταύρου

7 Εμμεση δημοκρατια: αντιπροσωπευτικη (ωσ οργανωτικη αρχη τησ μορφησ τησ κυριαρχιασ)
3/2017 Η ενσωμάτωση του στοιχείου της αντιπροσώπευσης στη δημοκρατία. Αιρετοί αντιπρόσωποι: αντιπροσωπεύουν ανθρώπους/ψηφοφόρους, ομάδες, οντότητες, πολιτικά κόμματα, εκλογικές περιφέρειες. Προεδρική, (ημι-) προεδρευομένη ή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Λειτουργεί στο πλαίσιο της πολιτικής ισότητας και του πολιτικού ανταγωνισμού με διενέργεια εκλογών σε περιοδική βάση. Η σημασία του αυτοπεριορισμού της εξουσίας κατά Montesquieu. Αυτή η μορφή δημοκρατίας θεωρήθηκε πιο λειτουργική/συμβατή/προσαρμόσιμη σε διαφορετικά μεγέθη από τη στιγμή που εμφανίστηκαν μεγάλα κράτη και υπήρξε επέκταση των δικαιωμάτων του πολίτη από τις περιορισμένες ελίτ στην συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού: H άμεση δημοκρατία δεν μπορεί να επεκταθεί για λόγους δομικής ακαταλληλότητας Η έμμεση δημοκρατία προτείνει δευτερογενή μέσα διακυβέρνησης με τα οποία μπορεί να γίνει διαχείριση των διαφορετικών συμφερόντων όποιο και αν είναι το πληθυσμιακό ή/και εδαφικό μέγεθος ενός κράτους (Tom Paine, 18 αι.). Φιλίππα Χατζησταύρου

8 Η αρχη τησ πλειοψηφιασ, ωσ ο γενικοσ κανονασ ληψησ αποφασεων σε ολεσ τισ πολιτικεσ αρχεσ
3/2017 Απόλυτη πλειοψηφία: Πλειοψηφία άνω του 50% των εκλογέων Ταυτόχρονη πλειοψηφία: Περισσότερες από μία πλειοψηφίες (πλειοψηφία εκλογέων, πλειοψηφία πολιτών) Σταθμισμένη πλειοψηφία: Δεν ισχύει η κλασσική δημοκρατική αρχή ‘ ένας άνθρωπος, μία ψήφος’. Ψήφος με ειδικό βάρος: περισσότερο βάρος στη ψήφο των μετόχων, των μειονοτήτων, των μειοψηφούντων ομάδων, μικρών κρατών παρέχοντας περισσότερες ψήφους από αυτές που πληθυσμιακά αναλογούν (αντιπρόσωποι στις ομόσπονδες πολιτείες στις ΗΠΑ, Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο). Ειδική πλειοψηφία: Κατά κανόνα είναι η πλειοψηφία των 2/3. Σχετική πλειοψηφία: Ο μεγαλύτερος αριθμός ψήφων ακόμα και αν δεν συγκροτεί πλειοψηφία. Απλή πλειοψηφία: Πλειοψηφία άνω του 50% των ψηφισάντων. Φιλίππα Χατζησταύρου

9 Φιλελευθερη αντιπροσωπευτικη δημοκρατία: το κρατοσ ωσ ρεαλιστικη λυση ή ωσ προβλημα ουσιασ;
3/2017 Το πιο αποφασιστικό κριτήριο για τη δημοκρατικότητα ενός συστήματος είναι ο υψηλός βαθμός ελέγχου των κυβερνώντων από τους κυβερνώμενους μέσα από θεσμικά κατοχυρωμένες διευθετήσεις (εκλογές, ελεγκτικά όργανα, δημοψηφίσματα, κοινή γνώμη) ώστε να τους εμποδίζουν να γίνονται τύραννοι (R.Dahl & C.Lindblom). H ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού μοντέλου της δημοκρατίας (η κλασσική θεωρία της δημοκρατίας κατά Rousseau θεωρήθηκε ‘απλοϊκά βασισμένη σε αξίες’ καταρχή από τη δυτικογερμανική πολιτική επιστήμη) έδωσε το βάρος στην συναίνεση και ομαλή διακυβέρνηση του λαού. Βασική προϋπόθεση της διακυβέρνησης γίνεται η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία και η μερική αδιαφορία του εκλογικού σώματος. Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας αντικαθίσταται από την εναλλαγή των κομμάτων/πλειοψηφιών σαν μια καθαρά τεχνική διαδικασία. Η αρχή της αντιπροσώπευσης στηρίζεται στην ανεξαρτησία των εκπροσώπων από τα ιδιαίτερα συμφέροντα και το τοπικιστικό χαρακτήρα της εκλογικής βάσης κατά E. Burke (ο βουλευτής εκπροσωπεί την ενότητα της λαϊκής θέλησης και διευθετηθεί τα αποκλίνοντα συμφέροντα). Η σημασία της ‘κυβερνησιμότητας΄ των σύγχρονων μαζικών δημοκρατιών. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

10 Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΩΣ ΛΥΣΗ η θεωρια τησ δημοκρατιασ κατα j
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΩΣ ΛΥΣΗ η θεωρια τησ δημοκρατιασ κατα j. Schumpeter (1950): h λειτουργικη δημοκρατια ωσ ‘συμβολαιο εξουσιασ ορισμενου χρονου’ 3/2017 Η υποβάθμιση του δημοκρατικού ιδεώδους: ταύτιση της δημοκρατίας με τον ανταγωνισμό των πολιτικών κομμάτων. Σε ένα πλαίσιο συγκεντρωτισμού των λειτουργιών της οικονομίας και της εξουσίας, δημοκρατία σημαίνει η απόρριψη ή η αποδοχή των ανθρώπων που κυβερνούν. Η αναγωγή των εκλογών σε μηχανισμό ανάδειξης αντιπροσώπων που εκτελούν τη βούληση του λαού είναι παραπλανητική. Ο πραγματικός σκοπός τους ο σχηματισμός κυβέρνησης. Η δημοκρατία ως θεσμικό οικοδόμημα λήψης απόφασης για το ποιοι θα λαμβάνουν τις αποφάσεις μέσω του δικαιώματος της λαϊκής ψήφου. Ο μέσος ψηφοφόρος δε διαθέτει πολιτικές ικανότητες. Όταν υπεισέρχεται στο πολιτικό πεδίο αναπτύσσει με ‘παιδαριώδη/πρωτόγονο’ τρόπο τις θέσεις του. Ο ψηφοφόρος μετατρέπεται σε επικουρικό πολιτικό εργαλείο με στόχο να επιλέξει ανάμεσα σε ευρείες πολιτικές πλατφόρμες και πρόσωπα που έχουν προαποφασισθεί από τα κόμματα (από τη δημοκρατία στις δημοκρατικές μεθόδους). Φιλίππα Χατζησταύρου

11 Η δημοκρατια ωσ προβλημα: απο το δημοκρατικο πλουραλισμο στο πλουραλισμο των ελιτ
3/2017 Το πρόβλημα στη θέση του Schumpeter : Η δημοκρατία του Schumpeter είναι ο ανταγωνισμός διαφόρων ελίτ για την κρατική εξουσία μέσω της αυτονόμησης τους. Η αρχή της αντιπροσώπευσης έχει φαλκιδευθεί λόγω της κατάχρησης της ανεξαρτησίας των εκπροσώπων. Αυτονομοποίηση του αντιπροσωπευτικού οργάνου (κοινοβουλίου). Η προβολή του οικονομικού μοντέλου της ελεύθερης αγοράς στην πολιτική της μάζας (εκλογικό σώμα-ανώνυμη εταιρία, κέρδος-ψήφοι, ιδεολογία- διαφήμιση, αντιπρόσωποι-καρριέρα κτλ). Η ψυχοτεχνική στρατηγική της κομματικής ηγεσίας και η κομματική προπαγάνδα ανήκουν στην ουσία της πολιτικής. Η δημοκρατία ως προϊόν ανταγωνισμού των συμφερόντων των ελίτ. Η νομιμοποίηση των κυβερνώσων μειοψηφιών ως τα αναγκαία υποκείμενα της πολιτικής στηρίζεται στη θεωρία των ελίτ και στην αναγκαιότητα της ανισότητας λόγω υπεροχής. Η δημοκρατική νομιμοποίηση (συναίνεση και συμμετοχή) αντικαθίσταται εν μέρει από τη διαδικαστική νομιμοποίηση (τήρηση της νομιμότητας και των διαδικασιών). ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

12 σημαινουσεσ προσεγγισεισ στη θεωρια τησ δημοκρατιασ στη πολιτικη επιστημη
3/2017 The iron law of oligarchy (Robert Michels, 1911): Τόσο στην απολυταρχία όσο και στη δημοκρατία είναι πάντα μια μειοψηφία που κυβερνά. Κάθε οργανισμός τείνει να γίνεται ολιγαρχικός. Το τρίγωνο της εξουσίας (Wright Mills, 1956): μονιστική ή ελιτίστικη ερμηνεία της αμερικάνικης πολιτικής ζωής. Η έννοια της πολυαρχίας (Robert Dahl, 1956): η δημοκρατία ως πλουραλιστικό μοντέλο με πολλές πηγές εξουσίας (με αναφορά στον Madison, checks and balances). Οι κυβερνώντες σχηματίζουν διάφορα δίκτυα επιρροής κατακερματισμένα και πρέπει συνεχώς να διαπραγματεύονται μεταξύ τους για να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Φιλελεύθερος σοσιαλισμός (Norberto Bobbio, 1976): Η αδυναμία του μαρξισμού να αξιολογήσει τους δημοκρατικούς θεσμούς ευνοεί τον εκφυλισμό του σοσιαλισμού σε δικτατορία. Απαραίτητες προϋποθέσεις για το δημοκρατικό σοσιαλισμό είναι οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί και ο διαχωρισμός κράτους και κοινωνίας των πολιτών. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

13 Προταση λαϊκησ συνελευσησ στισ ηπα κατα leib (2004)
3/2017 Πέρα από τo Κογκρέσο (Βουλή των αντιπροσώπων και Γερουσία), προτείνεται η θέσπιση λαϊκής συνέλευσης (θα αποτελείται από επιτροπές) με τη συμμετοχή τυχαία επιλεγμένων πολιτών ως ένα νέο διαβουλευτικό σώμα (525 πολίτες). Τριθάλαμο νομοθετικό σώμα. Νέο δείγμα πολιτών θα επιλέγεται για κάθε διαφορετικό θέμα. Η ημερήσια διάταξη των συζητήσεων καθορίζονται είτε από λαϊκή πρωτοβουλία (10% του πληθυσμού) είτε με παραπομπή των θεμάτων από τα υφιστάμενα νομοθετικά σώματα με έγκριση στη βάση πλειοψηφικής ψήφου. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία και γίνονται νόμος. Τα δύο άλλα νομοθετικά σώματα (Κογκρέσο) και τα δικαστήρια μπορούν να ασκήσουν βέτο. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

14 η θεωρια τησ διαβουλευτικησ δημοκρατιασ κατα j.habermas (1975)
3/2017 Η δημοκρατία ως μέθοδος επικοινωνίας (communicative action) για την ανάπτυξη της πολιτικής αρετής. Η δημοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων δεν απορρέει από την κατασκευή συμβιβαστικών πλαισίων μεταξύ αντιμαχόμενων συμφερόντων. Απορρέει από την ελεύθερη, δημόσια, ορθολογική και τεκμηριωμένη ανταλλαγή απόψεων (διαβούλευση) στην οποία συμμετέχουν ικανοί (και ίσοι) πολίτες σε ανοιχτό και ισότιμο πλαίσιο. Τα ιδιοτελή συμφέροντα εντοπίζονται και απορρίπτονται αφού ο δημόσιος Λόγος υπαγορεύει την αναφορά στο συλλογικό/δημόσιο συμφέρον έτσι κυριαρχεί το ισχυρότερο επιχείρημα (μετά από αξιολόγηση) των συμμετεχόντων και όχι ο ικανότερος ομιλητής. Ο γνήσιος διάλογος επιτρέπει στην κοινή γνώμη να εκφράζεται όχι να διαμορφώνεται (ως χωνευτήρι για την ανάπτυξη της φορμαλιστικής ιδέας της ΄γενικής βούλησης΄). H ψηφοφορία αποτελεί την κατάληξη του διαλόγου όχι το υποκατάστατο αυτού με στόχο την ποιοτική αναβάθμιση των αποφάσεων. Κρίσιμο ερώτημα: Πόσο εφικτό είναι να συμμετέχουν όλες οι κοινωνικές ομάδες σε Διάλογο τέτοιου τύπου σε κοινωνίες με δομικές ανισότητες; ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ