ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΙΣΚΟΥ Σημειώσεις για το μάθημα: Απαιτούμενα Ιδια Κεφάλαια

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΙΣΚΟΥ Σημειώσεις για το μάθημα: Απαιτούμενα Ιδια Κεφάλαια"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΙΣΚΟΥ Σημειώσεις για το μάθημα: Απαιτούμενα Ιδια Κεφάλαια
Συμεών Καραφόλας

2 Κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση ρίσκου: εισαγωγικά στοιχεία
Οι κίνδυνοι που παρουσιάζονται στις εργασίες των τραπεζών έχουν προκαλέσει την ανάγκη της εποπτείας μέσω διαφόρων εποπτικών μηχανισμών για την αντιμετώπιση του συστημικού κίνδυνου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η ανάπτυξη των διεθνών αγορών πολλαπλασίασε τους κινδύνους και επέτεινε την ανάγκη. Πέραν των οποιων εποπτικών ελέγχων οι εποπτικές αρχές επέβαλαν συντελεστές και δείκτες βαρύτητας των κινδύνων που λαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό βασισμένα στην ιστορική εμπειρία που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα απότ η δεκαετία του ‘70 και την ανάπτυξη των ευροαγορών. Το κλάσμα Cook και ο συντελεστής φερεγγυότητας που αναπτύχθηκαν κυρίως στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (ΤΔΔ) είναι οι σημαντικότεροι σε διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό θεωρήθηκε απαραίτητη η στοιχειοθέτηση των ελάχιστων κεφαλαίων που θα πρέπει να διατηρεί μια τράπεζα ονομάζοντάς τα «Εποπτικά Επαρκή Ιδια Κεφάλαια» ή «Εποπτικό Κεφάλαιο». Ανεξάρτητα και πέρα από το Εποπτικό Κεφάλαιο, οι τράπεζας επιθυμούν να προσδιορίσουν και το «Οικονομικό Κεφάλαιο» που θα πρέπει να διατηρούν ώστε να απαντήσουν σε αναπάντεχα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να διατηρήσουν την καλή τους αξιολογική βαθμολογία.

3 Κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση ρίσκου: εισαγωγικά στοιχεία
Τα Οικονομικά Κεφάλαια είναι τα Ιδια Κεφάλαια που θα είχαν οι τράπεζας με βάση τα δικά τους εσωτερικά τους υποδείγματα. Τα Ιδια Κεφάλαια που είναι απόρροια των διατάξεων των Εποπτικών Αρχών. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ένας προσδιορισμός των αναγκών με βάση τα υποδείγματα των ίδιων των τραπεζών προσδιορίζει καλύτερα τις πραγματικές ανάγκες διαχρονικά. Για παράδειγμα ο Πιστωτικός Κίνδυνος των προτάσεων της ΤΔΔ δεν λάμβανε πάντα υπόψη την πιστοληπτική ικανότητα των επιχειρήσεων. Ετσι οι χορηγήσεις μπορούσαν να έχουν τον ίδιο συντελεστή κινδύνου ανεξάρτητα με την πιστοληπτική ικανότητα της επιχείρησης (π.χ. ΑΑ ίση με Β). Το ίδιο συμβαίνει και με τους κλάδους (όπου όμως ένας κλάδος μπορεί να θεωρείται λιγότερο επικίνδυνος, έστω σε κάποια χρονική συγκυρία). Χρειάζεται συνεπώς να λαμβάνεται υπόψη τόσο σε επίπεδο όλου του πιστωτικού ιδρύματος όσο και σε επιμέρους τμήματα του πιστωτικού ιδρύματος που σχετίζονται με ειδικά προϊόντα και υπηρεσίες (επιχειρηματικά δάνεια μεγάλων επιχειρήσεων, βιοτεχνιών, τουριστικά …).

4 Κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση ρίσκου: εισαγωγικά στοιχεία
Τα απαιτούμενα Ιδια Κεφάλαια συνδέονται με 3 επίπεδα ζημιών: Μέση προσδοκώμενη ζημιά που καλύπτεται από την τιμολόγηση των προϊόντων και από τις ειδικές προβλέψεις. Μη αναμενόμενη ζημιά που καλύπτεται από τα ίδια κεφάλαια Αποκλίσεις από τη μέση ζημιά που δεν καλύπτεται από τα ίδια κεφάλαια. Οι αποκλίσεις από τις μέσες ζημίες που θα καλυφθούν από το Οικονομικό Κεφάλαιο υπολογίζονται με βάση τις πιθανότητες. Ορίζουμε ένα επίπεδο πιθανοτήτων ότι μέχρι το επίπεδο αυτό οι ζημίες για την τράπεζά μας δε θα ξεπεράσουν το μέσο όρο για το σύνολο των τραπεζών. Για παράδειγμα, δίνουμε πιθανότητες 99,5% να μην έχουμε ζημίες που ξεπερνούν το μέσο όρο ζημιών των τραπεζών, άρα δίνουμε και 0,5% πιθανότητες οι ζημίες της τράπεζάς μας να ξεπεράσουν το μέσο όρο των τραπεζών. Οι ζημίες αυτές δεν καλύπτονται από το Οικονομικό Κεφάλαιο και ονομάζονται «Εξαιρετικές Ζημίες» οπότε έχουμε πτώχευση του πιστωτικού ιδρύματος αν δεν υπάρξει άμεση αύξηση των κεφαλαίων. Το σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζεται την πιο πάνω περιγραφή.

5 Σχήμα: Περιγραφή των περιπτώσεων κάλυψης ζημιών
1. Μέση προσδοκώμενη ζημιά που καλύπτεται από περιθώριο επιτοκίων και προβλέψεις 2. Μη αναμενόμενη ζημιά για την οποία απαιτούνται Ιδια Kεφάλαια Πιθανότητα 3. Μη αναμενόμενη ζημιά που δεν καλύπτεται από τα Ιδια Κεφάλαια Ζημία Ονομαστικό ποσό δανειακού χαρτοφυλακίου

6 Κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση ρίσκου: εισαγωγικά στοιχεία
Μπορούμε να δούμε ένα παράδειγμα: Μια τράπεζα πραγματοποιεί Χορηγήσεις ύψους 1 δισεκατομμυρίου Ευρώ Η μέση πιθανότητα μη αποπληρωμής των δανείων από τους Πελάτες υπολογίζεται 4% Υποθέτουμε ότι σε περίπτωση μη αποπληρωμής δανείου η Τράπεζα δε μπορεί να ανακτήσει οποιοδήποτε μέρος των δανείων της οπότε η ζημία ισούται με 100% του υπόλοιπου του δανείου, (ουσιαστικά δεν υπάρχουν υποθηκευμένα περιουσιακά στοιχεία των πελατών για τα δάνεια αυτά). Η αναμενόμενη ζημία για την Τράπεζα θα είναι: 1 δις. Ευρώ * 4% = 40 εκατομ. Ευρώ. Η ζημιά αυτή καλύπτεται από τις τιμολογήσεις των δανείων (υψηλότερο επιτόκιο ή προμήθειες στα δάνεια) ή εξισώνεται με τις συνολικές προβλέψεις που εγγράφονται στον ισολογισμό. Η περίπτωση αυτή εμφανίζεται στο σημείο 1 του σχήματος.

7 Κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση ρίσκου: εισαγωγικά στοιχεία
Με βάση το Συντελεστή Στάθμισης 8% που θέτουν οι Εποπτικές Αρχές για τις Κεφαλαιακές Απαιτήσεις μιας τράπεζας, το Εποπτικό Κεφάλαιο για την Τράπεζα θα ανέλθει σε : 1 δις. Ευρώ * 8% = 80 εκατομ. Ευρώ (περίπτωση 2 στο σχήμα μας). Με βάση την Αναμενόμενη Ζημιά και τις Κεφαλαιακές Απαιτήσεις που απαιτούν οι Εποπτικές Αρχές, η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να δεσμεύσει κεφάλαια ύψους 120 εκατο. Ευρώ ( ) για προβλέψεις και ελάχιστα απαιτούμενα εποπτικά κεφάλαια, Το Οικονομικό Κεφάλαιο έρχεται να καλύψει την πιθανότητα να υπάρξουν ζημίες πέραν από τις αναμενόμενες (που υπολογίσαμε σαν 4% πιθανότητα μη αποπληρωμής δανείων των δανειοληπτών μας) και επίσης πέραν του υποχρεωτικού Εποπτικού Κεφαλαίου, (περίπτωση 3 στο σχήμα μας). Πως μπορεί να γίνει πρόβλεψη για Μη Αναμενόμενη Ζημιά. Υποθέτουμε ότι η Τράπεζα ζητεί μια αναβάθμιση της αξιολόγησής της που σημαίνει καλύτερη κάλυψη ενδεχόμενων ζημιών και συνεπώς υψηλότερο δεσμευμένο κεφάλαιο για το σκοπό αυτό.

8 Κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση ρίσκου: εισαγωγικά στοιχεία
Υποθέτουμε ότι με βάση τη βελτιωμένη αξιολόγηση η πιθανότητα πτώχευσής της τράπεζας θα είναι 0,18% σε διάστημα ενός έτους. Εχουμε ήδη την αναμενόμενη ζημιά που εκτιμά η τράπεζα ίση με 40 εκατομ. Ευρώ (από το ποσοστό μη αποπληρωμής δανείων στο 4% που είναι ο Μέσος Ορος). Χρειαζόμαστε όμως και τη διακύμανση της πιθανότητας πτώχευσης των πιστούχων-δανειοληπτών γύρω από το Μέσο Ορο που υποθέτουμε ότι είναι 1%. Θεωρούμε δηλαδή υπάρχει πιθανότητα 1% οι πιστούχοι να μην πληρώσουν και πέρα από το 4% των δανείων που υπολογίσαμε αρχικά. Με το 1% θα υπολογίσουμε πόση θα είναι η απόκλιση από την αναμενόμενη ζημιά (40 εκατομ. Ευρώ). Θέτουμε ένα πολλαπλασιαστή 2,9 που μας εγγυάται ότι η πιθανότητα να ξεπεράσουμε τη συγκεκριμένη ζημιά είναι ίση με 99,82% εάν η ζημιά από πιστωτικό κίνδυνο ακολουθεί την κανονική κατανομή.

9 Κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση ρίσκου: εισαγωγικά στοιχεία
Εάν η εκτιμώμενη ζημιά παραμένει 40 εκατομ. Ευρώ και καλύπτεται από τις συνολικές προβλέψεις, η μη προσδοκώμενη επιπλέον ζημιά για το δεδομένο επίπεδο πιθανότητας (99,82%) ισούται με 2,9* * 1% * 1 δισ. Ευρώ = 29 εκατομ. Ευρώ. Συνεπώς για να διατηρήσει η Τράπεζα την πιστοληπτική της ικανότητα σε επίπεδο Α (δηλαδή να έχει η ίδια η τράπεζα πιθανότητα πτώχευσης 0,18%) με βάση το ενεργητικό της (που απεικονίζει το δάνειο του 1 δις ευρώ) απαιτούνται συνολικά 69 εκατομ. Ευρώ : = 69 εκατομ. Ευρώ. * Όπου 2,9 είναι ένας πολλαπλασιαστής.

10 Τα Ιδια Κεφάλαια των πιστωτικών ιδρυμάτων
Θα κάνουμε μια αναφορά στα στοιχεία που αποτελούν τα Ιδια Κεφάλαια των Πιστωτικών Ιδρυμάτων τα οποία απαιτούνται για τον προσδιορισμό των Ιδιίων Κεφαλαίων στην αναμενόμενη ζημιά. Είναι τα κεφάλαια που θα αποτελέσουν τον αριθμητή στον απαιτούμενο συντελεστή φερεγγυότητας των τραπεζών όπως προσδιορίζεται από τους εποπτικούς κανόνες της εποπτείας των τραπεζών με βάση τη «Βασιλεία ΙΙ» που θα δούμε στη συνέχεια. Τα στοιχεία που προσδιορίζουν τα Ιδια Κεφάλαια χωρίζονται σε αυτά που θα αποτελέσουν : τα Βασικά Ιδια Κεφάλαια (Tier 1 Capital) και στα Συμπληρωματικά Ιδια Κεφάλαια (Tier 2 Capital). Τα στοιχεία αυτά προσδιορίζονται από τις Πράξεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Βασικός πυρήνας των στοιχείων αποτελεί η Πράξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος 2630/ Γενικότερα τα Ιδια Κεφάλαια προσδιορίζονται με τις βασικές πράξεις και τροπολογίες του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Σαν τελευταία χρονικά τροπολογία αναφέρεται η ΠΡΑΞΗ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΑΡΙΘΜ 2661 / Θέμα: Τροποποίηση και συμπλήρωση των Πράξεων Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος υπ’ αριθμ. 2588/ , 2589/ , 2590/ , 2594/ , 2630/ , 2635/ και 2646/ (*) (*) Για την αναζήτηση των πράξεων και τροπολογιών στο site:

11 Α. ΒΑΣΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (Tier 1 Capital)
A1. Κύρια στοιχεία των βασικών Ιδίων Κεφαλαίων (Upper Tier 1 Capital) 1.1. Καταβεβλημένο μετοχικό κεφάλαιο και διαφορά από έκδοση μετοχών υπέρ το άρτιο 1.2. Αποθεματικά και διαφορές αναπροσαρμογής της αξίας των στοιχείων του ισολογισμού (πλήν: θετικές διαφορές αναπροσαρμογής και διαφορές από αναπροσαρμογή τη αξίας στοιχείων) 1.3. Κέρδη εις νέον (τρέχουσας χρήσης και παρελθουσών χρήσεων. 1.4. Ενδιάμεσα κέρδη περιόδου 1.5. Δικαιώματα μειοψηφίας Μείον: Αφαιρετικά στοιχεία Κυρίων Βασικών Ιδίων Κεφαλαίων Ιδιες μετοχές Ζημίες εις νέον (χρήσεως και παρελθουσών χρήσεων) Ενδιάμεσες ζημιές περιόδου

12 Α. ΒΑΣΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (Tier 1 Capital)
Α2. Πρόσθετα στοιχεία Βασικών Ιδίων Κεφαλαίων (Lower Tier 1 Capital) Υβριδικοί τίτλοι εκδόσεως του πιστωτικού ιδρύματος ή θυγατρικών του. Α3. Αφαιρετικά στοιχεία Βασικών Ιδίων Κεφαλαίων Αϋλα πάγια περιουσιακά στοιχεία Η θετική διαφορά αποτίμησης στην εύλογη αξία (σε διαρκή βάση) των άυλων πάγιων περιουσιακών στοιχείων. Η υπεραξία (Goodwill) Α.4 ΣΥΝΟΛΟ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ (Α1+Α2+Α3)

13 Β. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (Tier 2 Capital)
B1. Κύρια στοιχεία Συμπληρωματικών Ιδίων Κεφαλαίων (Tier 2 Capital) 1.1 Αποθεματικά αναπροσαρμογής στην εύλογη αξία ενσώματων παγίων 45% καθαρών κερδών από αναπροσαρμογή παγίων σε μόνιμη βάση, στην εύλογη αξία 45% καθαρών κερδών από αποτίμηση στην εύλογη αξία διαθεσίμων προς πώληση μετοχικών τίτλων 1.2 Δάνεια μειωμένης εξασφάλισης και προνομιούχες μετοχές με δικαίωμα σωρευτικού μερίσματος, αόριστης διάρκειας 1.3 Ποσοστό σωρευτικού ελλείμματος προγραμμάτων καθορισμένων παροχών προς εργαζομένους (αφαιρετικό στοιχείο) 1.4 Θετική διαφορά μεταξύ εποπτικών και λογιστικών προβλέψεων επισφαλών απαιτήσεων (αφορά πιστωτικά ιδρύματα που εφαρμόζουν την ΠΕΔ). Β.2 Πρόσθετα στοιχεία Συμπληρωματικών Ιδίων Κεφαλαίων (Lower Tier 2 Capital) Δάνεια μειωμένης εξασφάλισης και προνομιούχες μετοχές με διακαίωμα σωρευτικού μερίσματος, ορισμένης διάρκειας. Β.3 ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΏΝ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ (Β.1 + Β.2)

14 Γ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΑΦΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΚΑΤΑ 50% ΑΠΟ ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (Α
Γ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΑΦΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΚΑΤΑ 50% ΑΠΟ ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (Α.4) ΚΑΙ ΚΑΤΑ 50% ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (Β3.) Γ1. Μετοχές και λοιπά στοιχεία ιδίων κεφαλαίων άλλων πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων στα οποία το πιστωτικό ίδρυμα συμμετέχει με ποσοστό άνω του 10% του κεφαλαίου των ιδρυμάτων αυτών, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του Κεφαλαίου Ι Γ της Πράξης του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος 2630/ Γ2. Μετοχές και λοιπά στοιχεία ιδίων κεφαλαίων σε άλλα πιστωτικά ή χρηματοδοτικά ιδρύματα, ποσοστού κάτω του 10% του κεφαλαίου των ιδρυμάτων αυτών, που υπερβαίνουν συνολικά το 10% των ιδίων κεφαλαίων του πιστωτικού ιδρύματος Γ3. Συμμετοχές και λοιπά στοιχεία ιδίων κεφαλαίων σε ασφαλιστικές επιχειρήσεις, αντασφαλιστικές επιχειρήσεις και ασφαλιστικές εταιρίες χαρτοφυλακίου σύμφωνα με τις παρ. 3, 4 και 5 του κεφ. Ι.Γ Γ4. Αρνητική διαφορά μεταξύ εποπτικών και λογιστικών προβλέψεων (για πιστωτικά ιδρύματα που εφαρμόζουν την ΠΕΔ) Γ5. Πρωτεύουσα πιστωτική ενίσχυση σε τιτλοποιήσεις απαιτήσεων Γ6. Στοιχεία που αφορούν τη «διπλή μόχλευση» όπως αναφέρονται στην παρ. 1 (ζ) του κεφ. Ι.Γ.

15 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ και ΣΥΝΟΛΟ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ και ΣΥΝΟΛΟ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Δ. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΑΓΟΡΑΣ (Tier 3 Capital) Δάνεια μειωμένης εξασφάλισης βραχυπρόθεσμης διάρκειας. Ε. ΣΥΝΟΛΟ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ {[Α.4 – (50%*Γ)] + [Β.3 – (50%*Γ)] +Δ}