Νευροανατομικό υπόστρωμα

Παρουσίαση με θέμα: "Νευροανατομικό υπόστρωμα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Νευροανατομικό υπόστρωμα
Διάλεξη 9 - Μέρος 2 Νευροανατομικό υπόστρωμα ΦΟΒΟY και ΣΤΡΕΣ

2 ΦΟΒΟΣ Είδαμε οτι ο φόβος είναι μια συναισθηματική αντίδραση στην απειλή. Είναι επίσης η κινητήριος δύναμη των αμυντικών συμπεριφορών. Θα επικεντρωθούμε τώρα στη συμπεριφορική και νευρωνική βάση του συναισθήματος αυτού.

3 Εξαρτηµένη µάθηση φόβου
Είναι η προσάρτηση μιας αντίδρασης φόβου σε ένα αρχικά ουδέτερο ερεθισμό (τον μελλοντικό εξαρτημένο Ε). Αυτό γίνεται με την επαναλαμβανόμενη παρουσίαση του εξαρτημένου ερεθισμού αμέσως πριν από την παρουσίαση ενός απωθητικού (ανεξάρτητου) ερεθισμού. Little Albert Εκθεση σε ενά χνουδωτό ζωάκι -> καμμία αντίδραση φόβου Εκθεση στο ζωάκι + δυνατός θόρυβος -> κλάμα Πολλαπλές συμπερουσιάσεις ζωάκι + θόρυβος –> Ο Albert αρχίζει να κλαίει απλά βλέποντας το ζωάκι.

4 Εξάρτηση φόβου προς το γενικό πλαίσιο:
Περιβαλλοντικά πλαίσια όπου απαντώνται απωθητικοί ερεθισμοί, μπορούν και τα ίδια να προκαλέσουν φόβο. ΠΩΣ; Πώς μαθαίνουμε να φοβόμαστε ένα ΧΩΡΟ; Συνδέουμε έναν ουδέτερο ερεθισμό (ήχο) με έναν απωθητικό ερεθισμό (σοκ) μέσα στο χώρο αυτό ή Συνδέουμε τον απωθητικό ερεθισμό με τον ίδιο το χώρο Διερεύνηση νευρωνικών μηχανισμών εξαρτημένης μάθησης φόβου (σχεδόν πάντα σε πειραματόζωα) ΣΟΚ (ανεξάρτητος ερεθισμός) -> ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ (ανεξάρτητη αντίδραση) (πάγωμα, αυξημένη ευαισθησία σε αλλους ερεθισμούς, διέγερση συμπαθητικού συστήματος => ταχυπαλμία, αύξηση πίεσης). ΗΧΟΣ (ουδέτερος ερεθισμός) + ΣΟΚ (ανεξάρτητος ερεθισμός). ΗΧΟΣ (εξαρτημένος ερεθισμός) -> ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ (εξαρτημένη αντίδραση)

5 Σημαντική συμμετοχή του μεταιχμιακού συστήματος στην μάθηση του φόβου:
Αμυγδαλή - Ιππόκαμπος

6 Η ΑΜΥΓΔΑΛΗ Η αμυγδαλή θεωρείται η δομή όπου μαθαίνεται και απομνημονεύεται η συναισθηματική σημασία των ερεθισμών. Λαμβάνει ερεθισμούς απ' όλα τα αισθητηριακά συστήματα Διάφορες οδοί μεταφέρουν ερεθίσματα από την αμυγδαλή σε δομές του εγκεφαλικού ΣΤΕΛΕΧΟΥΣ, που ελέγχουν τις συναισθηματικές αντιδράσεις. Μία οδός προς το ΜΕΣΕΓΕΦΑΛΟ (την περιϋδραγωγό φαιά ουσία), εκλύει συμπεριφορικές αμυντικές αντιδράσεις. Μια άλλη οδός, προς τον πλάγιο υποθάλαμο, προκαλεί ανάλογες αντιδράσεις του συμπαθητικού συστήματος.

7 πυρήνας αναμετάδοσης ακουστικών πληροφοριών του θαλάμου).
ΑΜΥΓΔΑΛΗ και Μάθηση Φόβου LeDoux και συνεργάτες (Schafe & LeDoux, 2004) Χαρτογράφησαν το κύκλωμα που διαχειρίζεται την εξάρτηση φόβου σε ακουστικούς ερεθισμούς. Ηχητικά σήματα φθάνουν στην ΑΜΥΓΔΑΛΉ από το ΘΑΛΑΜΟ (έσω γονατώδες σώμα = πυρήνας αναμετάδοσης ακουστικών πληροφοριών του θαλάμου). Σήματα απο το έσω γονατώδες σώμα φθάνουν στην αμυγδαλή από δύο οδούς: - Μια άμεση, - Μια έμμεση (μέσω ακουστικού φλοιού. Η αμυγδαλή αξιολογεί τη συναισθηματική σημασία του ήχου, με βάση προηγούμενα ακούσματά του. Ενεργοποιεί τα ανάλογα κυκλώματα ‘συναισθηματικής’ αντίδρασης - συμπεριφορικά κυκλώματα στην περιυδοαγωγό φαιά ουσία - κυκλώματα του συμπαθητικού συστήματος στον υποθάλαμο.

8 Ο LeDoux και συνεργάτες, με βλάβες σε διάφορα επίπεδα του κυκλώματος έδειξαν οτι:
Αμφοτεροπλευρη βλάβη στην αμυγδαλή αναστέλλει την εξαρτημένη μάθηση φόβου σε ήχους. Αμφοτεροπλευρη βλαβη στο έσω γονατώδες σώμα επίσης αναστέλλει την εξαρτημένη μάθηση φόβου σε ηχους. Αντίθετα, αμφοτεροπλευρη βλαβη στα ακουστικά τμήματα του φλοιού ΔΕΝ την αναστέλλουν. Επομένως: Η σύνδεση έσω γονατώδους σώματος - αμυγδαλής παιζει σημαντικό ρόλο στην εξαρτημένη μάθηση φόβου. Για να προκύψει εξαρτημένη μάθηση φοβου, είναι αναγκαίο τα ηχητικά ερεθίσματα να φθάσουν τουλάχιστον ως το έσω γονατώδες σώμα. Ωστόσο: Το ότι βλάβες του ακουστικού φλοιού δεν αναστέλλουν την εξαρτημένη μάθηση φόβου σε ήχους δε σημαίνει ότι ο ακουστικός φλοιός δεν εμπλέκεται στην διαδικασία. Το εσω γονατώδες σώμα προβάλει στην Αμυγδαλή άμεσα, αλλά και έμμεσα, δια του ακουστικού φλοιού. Και οι δύο οδοί είναι ικανές να υποστηρίξουν την εξαρτημένη μάθηση φόβου σε απλούς ήχους. Αν καταστραφεί η μία, η εξαρτημένη μάθηση πραγματοποιείται. Ωστόσο, μόνο η έμμεση οδός δια του φλοιού μπορεί να υποστηρίξει εξαρτημένη μάθηση φόβου σε σύνθετους ήχους.

9 Έξω Πυρήνας της Αµυγδαλής και Εξαρτημένη Μάθηση Φόβου
Η αμυγδαλή είναι ένα σύμπλεγμα πολλών πυρήνων που χωρίζονται σε δομικά διακριτά τμήματα, με διαφορετικές συνδέσεις. Τα δεδομένα δείχνουν ότι ο έξω πυρήνας της αμυγδαλής - και όχι ολόκληρη η αμυγδαλή – παίζει κρίσιμο ρόλο στην εκμάθηση, απομνημόνευση και έκφραση της εξαρτημένης μάθησης φόβου. Ο ιππόκαμπος αλληλεπιδρά µε τον έξω πυρήνα της αµυγδαλής για να συνεισφέρει στη µάθηση του φόβου πληροφορίες για το χωρικό πλαίσιο. Ο προμετωπιαίος λοβός δρα στον έξω πυρήνα της αμυγδαλής για να καταστείλει την εξαρτημένη μάθηση φόβου.

10 Ιππόκαμπος και εξάρτηση φόβου προς το γενικό πλαίσιο
Εχουμε δει οτι ο ιππόκαμπος παίζει σημαντικό ρόλο στη ΧΩΡΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ - ΜΝΗΜΗ. Αναμενόμενα, συνεισφέρει και στην εξαρτημένη μάθηση φοβικού πλαισίου. Επίδραση ιπποκαμπεκτομής στην χωρική εξάρτηση φόβου: Ιπποκαμπεκτομή πριν από τη μάθηση φόβου αναστέλλει την ανάπτυξη της φοβικής αντίδρασης στο πλαίσιο, χωρίς όμως να αναστέλλει την ανάπτυξη φόβου σε ένα σαφή, συγκεκριμένο εξαρτημένο ερεθισμό. Ιπποκαμπεκτομή αμέσως μετά τη μάθηση φόβου εμποδίζει την συγκράτηση της αντίδρασης φόβου στο πλαίσιο, πάλι χωρίς να παρεμβαίνει στη συγκράτηση της αντίδρασης φόβου σε ένα συγκεκριμένο εξαρτημένο ερεθισμό.

11 Συμπεριφορικές και βιολογικές εκφάνσεις του
ΣΤΡΕΣ Συμπεριφορικές και βιολογικές εκφάνσεις του

12 Η Αντίδραση Στρες - Hans Selye (1950)
Τι σημαίνει Στρες; Το στρες είναι η αντίδραση του οργανισμού σε απειλή ή τραύμα Είναι ένας προσαρμοστικός μηχανισμός, εξαιρετικά σημαντικός για την επιβίωση Στη φύση, η αντίδραση στρες κινητοποιείται από την εμφάνιση ερεθισμών που αποτελούν απειλή για τον οργανισμό Οι ερεθισμοί αυτοί ονομάζονται στρεσοπαράγοντες Η Αντίδραση Στρες - Hans Selye (1950) Δυαδική φύση. Βραχυπρόθεσµα, το στρες προκαλεί αλλαγές που βοηθούν στην αντιμετώπιση των στρεσοπαραγόντων (π.χ. κινητοποίηση ενεργειακών αποθεµάτων). Αυτές οι αλλαγές είναι προσαρµοστικές, βοηθούν δηλαδή στην επιβίωση. Μακροπρόθεσµα, το στρες προκαλεί δυσπροσαρµοστικές αλλαγές που μπορεί να κυμαίνονται απο προσωρινή εξάντληση, μέχρι και μόνιμες σωματικές βλάβες / θάνατο.

13 Η βιολογία της αντίδρασης Στρες: [1] Ο άξονας Υπόφυσης - Επινεφριδίων
Η βιολογία της αντίδρασης Στρες: [1] Ο άξονας Υπόφυσης - Επινεφριδίων

14 Η βιολογία της αντίδρασης Στρες: [1] Ο άξονας Υπόφυσης - Επινεφριδίων
Η βιολογία της αντίδρασης Στρες: [1] Ο άξονας Υπόφυσης - Επινεφριδίων Ο Selye απέδωσε την αντίδραση στρες στον άξονα αυτό. Συγκεκριμένα, στην αδενοϋπόφυση (πρόσθιο λοβό υπόφυσης), και του φλοιού των επινεφριδίων. Πρότεινε ότι οι στρεσοπαράγοντες: Διεγείρουν την έκκριση της ορµόνης ACTH (φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορµόνης) από την αδενοϋπόφυση Η ACTH προκαλεί την έκκριση γλυκοκορτικοειδών από το φλοιό των επινεφριδίων. Τα γλυκοκορτικοειδή προκαλούν πολλές από τις εκδηλώσεις της αντίδρασης στρες -> Τα επίπεδα των γλυκοκορτικοειδών του αίµατος είναι ο συνηθέστεροας βιολογικός δείκτης του στρες. Το σύστημα υπόφυσης – επινεφριδίων είναι πράγματι πολύ σημαντικό στην αντίδραση στρες. Ομως, ο Selye παραμέλησε τον πολύ σημαντικό ρόλο ενός άλλου, δευτέρου, συστήμαστος που δρά παράλληλα.

15 [2] Διέγερση του Συμπαθητικού Νευρικού Συστήματος
Αυτό είναι το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Οι στρεσοπαράγοντες διεγείρουν και αυτό το σύστημα Η διέγερση του συμπαθητικού αυξάνει την έκκριση αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης από το µυελό των επινεφριδίων. Οι σύγχρονες θεωρίες του στρες αναγνωρίζουν τους θεµελιώδεις ρόλους και των δύο συστηµάτων.

16 Ειναι η αντίδραση στρες μία και μόνη;
Ο Selye πρότεινε πως σωματικοί και και ψυχολογικοί στρεσοπαράγοντες επάγουν την ίδια γενική αντίδραση στρες. Αυτό αποδείχθηκε εν μέρει σωστό. Ψυχολογικοί στρεσοπαράγοντες (απώλεια δουλειάς, εξετάσεις, απώλεια οικείου) δρουν όπως οι σωματικοί στρεσοπαράγοντες (κρύο, σωματικός περιορισμος κλπ). ΩΣΤΟΣΟ Ο ισχυρισμός ότι υπάρχει μόνο μια αντίδραση στρες είναι μια υπεραπλούστευση. Οι αποκρίσεις στο στρες είναι σύνθετες και ποικίλες. Ο ακριβής μηχανισμός εξαρτάται από: τον στρεσοπαράγοντα (ένταση, διάρκεια, χρονισμός) τη φύση του ατόμου, τις στρατηγικές που υιοθετεί το άτοµο για να αντιµετωπίζει το στρες.

17 Η αντίδραση στρες στο συμπεριφορικό επίπεδο
Οι στρεσοπαράγοντες αλλάζουν τη συμπεριφορά και τις γνωστικές λειτουργίες. Οι τρέχουσες δραστηριότητες σταματούν. Οι λειτουργίες της αντίληψης και προσοχής ‘στενεύουν’, λόγω εστίασης στο στρεσοπαράγοντα (αποκλεισμός άλλων ερεθισμών. Κινητοποιείται νέα αντίδραση ΜΑΧΗΣ ή ΦΥΓΗΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ: Την ένταση και διάρκειά του στρεσοπαράγοντα 2. Τα αποθέματα του οργανισμού ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΙΝΑΙ: Διαφυγή -> ανάκαμψη ή 2. Εξάντληση -> θάνατος

18 Η συνολική αντίδραση ΣΤΡΕΣ
Το στρες ξεκινά μια συγκεκριμένη: (1) συμπεριφορική αντίδραση «μάχης ή φυγής» (2) νευροενδοκρινολογική αντίδραση κινητοποίησης του άξονα Υπόφυσης – Επινεφριδίων, με αποτέλεσμα να παράγονται: - Γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόνη: ρυθμίζει καρδιαγγειακές μεταβολικές, ανοσολογικές λειτουργίες) (3) Δραστηριοποίηση Συμπαθητικού συστήματος («στρατιώτης») Αδρεναλίνη – Νοραδρεναλίνη (ρυθμίζει καρδιακό ρυθμό, ανοιγμα-κλείσιμο αγγείων και αεραγωγών, μεταβολισμό. Κυτοκίνες (προκαλούν φλεγμονή - πυρετό) Αναστολή Παρασυμπαθητικού συστήματος («νοσοκόμος») ΟΛΕΣ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΒΟΛΙΚΕΣ -> ΞΟΔΕΥΟΥΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΞΑΝΤΛΟΥΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΟΤΑΝ ΠΑΡΕΛΘΕΙ ΤΟ ΣΤΡΕΣ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ (ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

19 Η μελέτη του Στρες: Πειραματικά μοντέλα
Μελέτες συσχέτισης σε ανθρώπους. Μελέτη με "ελεγχόμενα" πειράματα σε πειραματόζωα -> Αρχικά πειραματικά μοντέλα: ακραίες μορφές στρες, όπως έκθεση σε σοκ, ή μεγάλες περιόδους περιορισμού του σώματος. Προβλήματα δεοντολογίας / συγκρισημότητας: Οι ακραίες, υπερβολικές μορφές στρες είναι αμφίβολης επιστημονικής αξίας. Επικαλύπτουν φυσιολογικές παραλλαγές στην αντίδραση στρες Τα αποτελέσματά τους δεν είναι συγκρίσημα με συνηθισμένους στεσοπαράγοντες στον άνθρωπο. Σύγχρονα πειραματικά μοντέλα στρες Εμπλέκουν ρεαλιστικές καταστάσεις, όπως τη μελέτη απειλής από από οµοειδή. Μελετάται κυρίως σε κοινωνικά είδη, που σχηµατίζουν σταθερές ιεραρχίες κυριαρχίας. Συνεχής απειλή από οµοειδή -> στρες υποτέλειας. Αρσενικά τρωκτικά που συνεχώς δέχονται επιθέσεις από τα επικρατέστερα αρσενικά είναι πιθανότερο: να κάνουν επιθέσεις σε µικρούς σε ηλικία επίµυες, να έχουν µικρότερο προσδόκιµο ζωής, να έχουν υποτροφικούς όρχεις, να έχουν χαµηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης και υψηλότερα επίπεδα γλυκοκορτικοειδών (κορτικοστερόνης).

20 Στρες, Ανοσοποιητικό Σύστηµα και Εγκέφαλος: Ψυχονευροανοσολογία
Δεκαετία 1970: Συλλέγονται πολλά δεδομένα που δείχνουν ότι το στρες μπορεί να μειώνει την αντίσταση στις λοιµώξεις. Ετσι, νόσοι που παραδοσιακά θεωρούνταν "σωµατικές" αποκτούν μια ψυχολογική διάσταση. Δεκαετία 1980: Με βάση αυτή την νέα άποψη αναπτύσεται νέος κλάδος βιοψυχολογικής έρευνας, η Ψυχονευροανοσολογια: Είναι η µελέτη των αλληλεπιδράσεων µεταξύ ψυχολογικών παραγόντων, του νευρικού και του ανοσοποιητικού συστήµατος.

21 Στρες και αντιδράσεις φλεγμονής
Δεκαετία 1990: Σημαντική πρόοδος στην κατανόηση της αντίδρασης στρες. Αποκαλύφθηκε ότι οξείς (σύντομοι) στρεσοπαράγοντες: Προκαλούν αντιδράσεις φλεγμονής του σώματος. Αυτό γίνεται με την αύξηση των επιπέδων των ΚΥΤΟΚΙΝΩΝ στο αίμα, σαν συνέπεια της διέγερσης του συμπαθητικού συστήματος. Οι ΚΥΤΟΚΙΝΕΣ (ιντερφερόνη, ιντερλευκίνη) είναι πεπτιδικά μόρια με ανοσοτροποποιητικές δράσεις. Οι κυτοκίνες παίζουν ενεργό ρόλο ως κύριες ‘ορμόνες’ στρες, μαζί με τις ορμόνες των επινεφριδίων. Η δράση τους θυμίζει ορμόνες, αλλά εκκρίνονται από πάρα πολλά κύτταρα, όχι από συγκεκριμένους αδένες. Επίσης, η δράση τους είναι συστεμική, όχι τοπική. Συμμετέχουν σε πολλές φυσιολογικές και ανοσολογικές αντιδράσεις, προκαλώντας φλεγμονή και πυρετό.

22 Το ανοσοποιητικό σύστημα
Το ανοσοποιητικό σύστημα προφυλάσσει από εισβολή με ‘μη ειδικούς’ και ‘ειδικούς’ φραγμούς. Απαραίτητη προϋπόθεση: Η αναγνώριση κυττάρων ως «δικά» ή «ξένα». Αντιγόνα: Πρωτεϊνες που αναγνωρίζουν ένα κύτταρο ως «δικό» ή «ξένο» Υποδιαιρέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος Εγγενές ανοσοποιητικό σύστημα Πρώτη γραμμή άμυνας, κοντά σε όλα τα σηµεία εισόδου στο σώµα. Επιτίθεται σε ολόκληρες τάξεις παθογόνων Εάν αποτύχει να αναχαιτίσει ένα παθογόνο, κινητοποιείται το επίκτητο ανοσοποιητικό σύστηµα, παράγοντας ΚΥΤΟΚΙΝΕΣ, που κινητοποιούν κύτταρα του επίκτητου συστήματος (λευκά αιμοσφαίρια = λεμφοκύτταρα) Επίκτητο - Προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα Αναλαµβάνει στοχευµένες επιθέσεις προς συγκεκριμένα παθογόνα, που τα αναγνωρίζει από τα αντιγόνα τους Προσδένεται στα αντιγόνα τους και τα καταστρέφει ή τα σηματοδοτεί για τα καταστρέψουν άλλα κύτταρα. Διαθέτει µνήµη. Οταν αναγνωρίσει και καταστρέψει ένα παθογόνο, θα το θυμάται και θα του επιτεθεί άµεσα αν αυτό ξαναεισβάλει. Η µνήµη αυτή είναι η βάση του µηχανισµού των εµβολίων. Ο εµβολιασµός (ανοσοποίηση) είναι η χορήγηση εξασθενηµένων µορφών ενός παθογόνου, που προετοιμάζουν το επίκτητο ανοσοποιητικό σύστηµα για μελλοντική δράση εναντίoν της ισχυρής μορφής του.

23 Λειτουργία του εγγενούς ΑΣ.
Η εγγενής ανοσολογική αντίδραση αρχίζει µέσω ενός τύπου υποδοχέων που λέγονται ΤL-υποδοχείς (toll-Iίke receptors) Συντίθενται από πολλά κύτταρα του εγγενούς ΑΣ, και ανιχνεύουν κάθε τύπο παθογόνου. ΤL-υποδοχείς υπάρχουν στις μεμβράνες διαφόρων τύπων φαγοκυττάρων (π.χ. μακροφάγα, µικρογλοιακά). Τα φαγοκύτταρα ξεκινούν δύο τύπους αντίδρασης µόλις ανιχνεύσουν παθογόνους µικροοργανισµούς: Καταστρέφουν και καταναλωνουν τους παθογόνους μικροοργανισµούς μέσω φαγοκυττάρωσης (καταστροφή και πέψη του ξένου υλικού). Απελευθερώνουν κυτοκίνες Οι κυτοκίνες Πυροδοτούν µια τοπική αντίδραση φλεγµονής (οίδημα, κοκκινίλα) ή, σε περίπτωση γενικευµένης λοίμωξης προκαλούν πυρετό, πόνους κλπ. Προσελκύουν πρόσθετα φαγοκύτταρα από την κυκλοφορία του αίµατος στην προσβληθείσα περιοχή. Τέλος, ενεργοποιούν κύτταρα του επίκτητου ανοσοποιητικού συστήµατος, τα λεµφοκύτταρα.

24 Λειτουργία του επίκτητου ΑΣ.
Τα αμυντικά κύτταρα του επίκτητου ΑΣ είναι τα λεμφοκύτταρα. Τα λεµφοκύτταρα είναι εξειδικευµένα λευκά αιµοσφαίρια που παράγονται στο µυελό των οστών και στο θύµο αδένα, και αποθηκεύονται στο λεµφικό σύστηµα. Υπάρχουν πολλά είδη λεµφοκυττάρων, που χωρίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες: τα Τ και τα Β λεµφοκύτταρα. Η κάθε κατηγορία υποστηρίζει διαφορετική αντίδραση του επίκτητου συστήµατος. Τα Τ-λεµφοκύτταρα διαμεσολαβούν την κυτταρική ανοσία. Τα Β-λεµφοκύτταρα ευθύνονται για την αντισωµική ανοσία. Μέχρι πρόσφατα, η ανοσολογική έρευνα εστίαζε στο επίκτητο ανοσοποιητικό σύστηµα. Ωστόσο, η ανακάλυψη του ρόλου των κυτοκινών στο εγγενές ανοσοποιητικό σύστηµα εξίσωσε την ερευνητική προσπάθεια.

25 Στρες και λειτουργία του Ανοσοποιητικού Συστήµατος
Γενική άποψη: το στρες διαταράσσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικου. ΩΣΤΟΣΟ, ΔΙΑΦΑΙΝΕΤΑΙ ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΟΞΟ: Το στρες είναι αναπόφευκτο. Διαταραχή της ανοσοποιητικής λειτουργίας λόγω στρες είναι σαφώς δυσπροσαρμοστική. Επομένως, μια τέτοια αντίδραση στρες δεν θα επιβίωνε εξελικτικά. Η διερεύνηση αυτού του παράδοξου διευκολύνθηκε από δύο ερευνητικές οδούς. Το αποτέλεσμα ήταν η διαμόρφωση μιας νέας άποψης που οδήγησε σε ένα σημαντικότατο διαχωρισμό: ΟΞΥ στρες ΧΡΟΝΙΟ στρες

26 Στρες και λειτουργία του Ανοσοποιητικού Συστήµατος
Δεδομένα έρευνας κυτοκινών: Απελευθέρωση κυτοκινών -> αντιδράσεις φλεμονής Είναι προσαρμοστική δράση οξέως, για μικρό χρονικό διάστημα διότι: Η οξεία στρεσοεπαγόμενη αντίδραση φλεγμονής βοηθά στην αντιμετώπιση λοιμώξεων. Μόνο με μακροχρόνιο στρες οι κυτοκίνες προκαλούν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία. Δεδομένα μεταανάλυσης 300 μελετών σχέσης στρες - ανοσοποιητικού στον άνθρωπο (Segerstrom και Miller 2004) Η δράση του στρες στο ανοσοποιητικο εξαρτάται από το είδος του στρες. Σύντομης διάρκειας (οξείς) στρεσοπαράγοντες οδηγούν σε βελτίωση της ανοσοποιητικής λειτουργίας, κυρίως του εγγενούς συστήματος, που κινητοποιείται άμεσα. Αντίθετα, χρόνιοι στρεσοπαράγοντες επηρεάζουν δυσμενώς το επίκτητο ανοσοποιητικό σύστημα.

27 Στρες και λειτουργία του Ανοσοποιητικού Συστήµατος
ΕΠΟΜΕΝΩΣ: Η σύγχρονη ψυχονευροανοσολογική άποψη θεωρεί ότι δεν έχουν όλες οι μορφές στρες δυσμενή δράση στη λειτουργία του ανοσοποιητικού (Robles, Glaser, & Κiecolt-Glaser, 2005). Διαχωρισμός ΩΣΤΟΣΟ: Οι επιπτώσεις του στρες διαμορφώνονται και από τα χαρακτηριστικά του προσλαμβάνοντος οργανισμού: παρόμοιες στρεσογόνες εμπειρίες μπορεί να δρούν δυσμενώς σε κάποιους και ευεργετικά σε άλλους. Παθολογικό στρες (distress – επιβαρύνει υγεία) Φυσιολογικό στρες (eustress - βελτιώνει την υγεία)

28 Το στρες επηρεάζει την ανοσοποιητική λειτουργία
Το στρες επηρεάζει την ανοσοποιητική λειτουργία. Εχει όμως και επιπτώσεις στην υγεία; ‘Ψυχοσωματικές Νόσοι’ Ασθένειες με σωματική βάση, οι οποίες όμως επηρεάζονται σημαντικότατα από ψυχολογικούς παράγοντες όπως, κυρίως, το στρες. Δυο βασικά παραδείγματα: Λοιμώξεις Πεπτικό έλκος

29 Πλήθος µελετών αναφέρουν θετικές συσχετίσεις µεταξύ
Στρες και Λοιμώξεις Η πτώση της ανοσοποιητικής λειτουργίας δεν αντανακλά αναγκαστικά και αύξηση της ευπάθειας σε λοιμώξεις: Το ανοσοποιητικό σύστηµα έχει πλεονάζοντα στοιχεία. Η διαταραχή ορισμένων απο αυτά µπορεί να μην έχει σημαντική επίδραση στην ευπάθεια στις λοιµώξεις. Έκπτωση κάποιων στοιχείων της ανοσοποιητικής λειτουργίας µπορεί να προκαλεί αντισταθµιστική αύξηση άλλων. Οι στεσοεπαγόμενες διαταραχές της ανοσοποιητικής λειτουργίας µπορεί να είναι βραχυπρόθεσµες, και έτσι να µην αυξάνουν την πιθανότητα λοίµωξης. Πλήθος µελετών αναφέρουν θετικές συσχετίσεις µεταξύ άγχους και ασθένειας. Ωστόσο, η απόδειξη αιτιώδους σχέσης µεταξύ στρες και λοιµωδών νόσων είναι δύσκολη. Μόνο συσχετιστικές µελέτες είναι εφικτές, και η ερµηνεία συσχετισµών δεν είναι µονοσήµαντη.

30 Παραδείγματα μελετών στρες - ανοσοποιητικού:
Συσχετιστική - Glaser et al., 1987: Φοιτητές αναφέρουν περισσότερες αναπνευστικές λοιµώξεις στην εξεταστική. ΑΛΛΑ: Το στρες προκαλεί συµπεριφορικες αλλαγές που αυξάνουν την ευπάθεια σε λοιµώξεις (ύπνος, τροφή κλπ). Αυτή είναι η προσδοκία (που αυτοεπιβεβαιώνεται) Η εµπειρία ασθένειας είναι βαρύτερη σε περιόδους στρες Μερικά ελεγχόμενη - Cohen et al., 1991: Εκτίμηση επιπέδων στρες σε υγιείς συµµετέχοντες. Χορήγηση σταγόνων ορού με κάποιον αναπνευστικό ιό ή σκέτου ορού (οµάδα ελέγχου). Απομόνωση συµµετεχόντων Ψηλό ποσοστό των συµµετεχόντων που βρέθηκαν υψηλά στις κλίµακες του στρες εµφάνισαν κρύωµα. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: η σχέση μεταξύ στρες και λοιμώξεων φαίνεται σημαντική "Ελεγχόµενα" πειράµατα σε πειραματόζωα αποδεικνύουν ότι το στρες µπορεί να αυξήσει την ευπάθεια σε λοιµώξεις (αλλά δεν αποδεικνύουν ότι συµβαίνει και στον άνθρωπο). Οι συσχετιστικές µελέτες στον άνθρωπο είναι ενδεικτικές. Οι σπάνιες, μερικώς ελεγχόµενες µελέτες στον άνθρωπο, προσθέτουν σηµαντικό αποδεικτικό βάρος.

31 Εν κατακλείδι: Αληθεύει η καθημερινή άποψη οτι το στρες υποθάλπει τις λοιμώξεις;
Η αντίδραση στρες, αλλά και οι άνοσες αντιδράσεις, είναι εξαιρετικά πολύπλοκες αντιδράσεις. Αντίστοιχη είναι και η πολυπλοκότητα των αλληλεπιδράσεών τους. Η επίδραση του στρες πάνω στο ανοσοποιητικό γίνεται από πολλαπλές οδούς, και μπορεί να είναι ευεργετική ή αρνητική Εξαρτάται από το είδος και κυρίως τη διάρκεια του στρες. Σε γενικές γραμμές: Το ΟΞΥ στρες βελτιώνει την ανοσοποιητική λειτουργία (αλλά φαίνεται να επιτείνει αυτοάνοσες αντιδράσεις). Το ΧΡΟΝΙΟ στρες προκαλεί υπερβολή της άνοσης αντίδρασης με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Εξαρτάται επίσης από ατομικούς παράγοντες όπως: Η αντίληψη του στρες Η στρατηγική διαχείρησης του στρες

32 Αυτός είναι κατά πάσα πιθανότητα το στρες.
Στρες και Πεπτικά Έλκη Το στρες έχει ενοχοποιηθεί σε πολλές διαταραχές υγείας - καρδιακά νοσήµατα, άσθµα, κατάθλιψη, πεπτικά έλκη (Miller & Blackwell, 2006). Η συμμετοχή του στρες στην ανάπτυξη ελκών έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: Για δεκαετίες θεωρούνταν υποδειγµατική στρεσοεπαγόμενη ψυχοσωµατική πάθηση. Στρες περιορισµού προκαλεί έλκη σε πειραματόζωα. Ελκη αναπτύσσονται συνηθέστερα σε ανθρώπους που βιώνουν στρεσογόνες καταστάσεις. Ανακάλυψη του ελικοβακτηρίδιου του πυλωρού (Η.pylori), που προκαλεί έλκη το στρες εγκαταλήφθηκε ως αιτιολογικός παράγων έλκους Αναθεώρηση των στοιχείων (Overmjer & MtIrjson, 1997): Το Η.pylori όντως καταστρέφει το βλεννογόνο Οι περισσότεροι ασθενείς µε έλκη έχουν δείγµατα λοίµωξης Η.pyΙorί Η θεραπεία µε αντιβιοτικά ανακουφίζει πολλούς πάσχοντες. ΟΜΩΣ: Η λοίµωξη Η.pylori δεν είναι αρκετή για να προκαλέσει έλκος. 75% ανθρώπων χωρίς έκος έχουν Η.pylori. Οπως τα αντιβιοτικά βελτιώνουν το έλκος, έτσι κάνουν και ψυχολογικές θεραπείες που δεν τροποποιούν τη λοίµωξη Η.pyΙorί. Προφανώς, υπάρχει και άλλος παράγοντας που αυξάνει την ευπάθεια του βλεννογόνου στο Η. pyΙorί Αυτός είναι κατά πάσα πιθανότητα το στρες.

33 Πρώϊμες εμπειρίες στρες
Στρες και κακομεταχείριση στα πρώτα στάδια της ζωής μπορεί να επιφέρουν αργότερα δυσλειτουργίες στον εγκέφαλο και στο ενδοκρινικό σύστημα. Η ευαισθητοποίηση στο στρες ξεκινά από τη μήτρα, και μπορεί να καθορίσει πώς ο οργανισμός θα αντιμετώπίσει το στρες ως ενήλικας. Εμπειρίες στρες νωρίς στη ζωή μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη. Επίσης, οι εμπειρίες αυτές συχνά αυξάνουν την ένταση αντιδράσεων στρες στο μέλλον. Για παράδειγμα, τα νεογνά επίμυες που λαμβάνουν την περισσότερη επαφή / φροντίδα – grooming – από τη μητέρα έχουν ηπιότερες αντιδράσεις στρες ως ενήλικες. Αυτές οι θετικές επιδράσεις φαίνονται να οφείλονται σε μια αύξηση των υποδοχέων κορτικοειδών στον ιππόκαμπο. Αυτή η αύξηση φαίνεται οτι προκαλεί αυξημένη αρνητική ανάδραση (negative feedback) στον υποθάλαμο.

34 Στρες και ιππόκαμπος Ο ιππόκαμπος είναι πλούσιος σε υποδοχείς γλυκοκορτικοειδών, και επομένως ιδιαίτερα ευαίσθητος στις επιπτώσεις του στρες. Ολιγόωρη έκθεση πειραματοζόων σε στρες μπορεί να προκαλέσει μακρόχρονες αλλαγές στον ιππόκαμπο: Μείωση του μεγέθους των δενδριτών στους νευρώνες του ιπποκάμπου Μειωση της νευρογένεσης στον ιππόκαμπο μετά από εμπειρία στρες. Εχουν αναδειχθεί 5 βασικά σημεία σχετικά με την επίδραση του στρες στον ιππόκαμπο. Ακόμη και οξύ στρες μπορεί να προκαλέσει μακρόχρονες δομικές αλλαγές στον ιππόκαμπο Οι επιδράσεις διαμεσολαβούνται από αυξήσεις στα κορτικοστεροειδή που προκαλούνται από το στρες. Φυσικές μορφές στρες προκαλούν περισσότερη ιπποκάμπια παθολογία απ’ότι πειραματικές μορφές στρες. Οι δομικές επιδράσεις μπορεί να προκαλέσουν και συμπεριφορικές αλλαγές: επίμυς που έχουν υποστεί στρες έχουν παρόμοια μείωση απόδοσης σε συμπεριφορικές δοκιμασίες με αυτές που εμφανίζουν επίμυς με βλάβες στον ιππόκαμπο. Θηλυκοί επίμυς εμφανίζουν λιγότερη στρεσοεπαγόμενη παθολογία στον ιππόκαμπο απ’ότι οι αρσενικοί. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε νευροπροστατευτική δράση των οιστρογόνων.

35 Το ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ στρες: Οι βιολογικοί στρεσοπαράγοντες έχουν ΑΡΧΗ και ΤΕΛΟΣ Οι ψυχολογικοί στρεσοπαράγοντες είναι θέμα ατομικής ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ, Επομένως δεν υπόκεινται σε σαφές χρονικό πλαίσιο Οξέως, το στρες είναι προσαρμοστικός μηχανισμός. Χρονίως, το στρες οδηγεί σε εξάντληση των αποθεμάτων του οργανισμού. Το χρόνιο, ψυχολογικό στρες είναι αυτό που συνδέεται πιό ξεκάθαρα με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.

36 ΤΟ ΚΡΙΣΙΜΟ ΕΡΩΤΗΜΑ: ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΡΕΜΒΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΡΕΣ?
Το Συμπαθητικό Αυτόνομο Νευρικό σύστημα είναι ένας ενιαίος «ασκός δέγερσης» δεν υπάρχει χωριστός κλάδος για διαφορετικά συναισθήματα λύπη, χαρά, φόβος, όλα γεμίζουν τον ίδιο ασκό. ΕΠΙΣΗΣ: Η αντίδραση του συμπαθητικού συστήματος στο στρες είναι συνολική, «ολον ή ουδέν». Οταν ξεκινήσει, διατρέχει την πορεία της έστω και αν ο στρεσοπαράγων εξαφανισθεί. Επομένως, ο καλύτερος τρόπος παρέμβασης είναι πρίν αρχίσει η πλήρης αυτόνομη διέγερση: Στό επίπεδο ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ στρεσογόνων ερεθισμών Η ένταση της αντίδρασης στρες καθορίζεται από τρείς ψυχολογικές παραμέτρους, που επιδέχονται τροποποίηση μέσω μάθησης: Η ατομική «στάση» / αντίληψη καταστάσεων Ο έλεγχος – τροποποίηση της πληροφόρησης του εγκεφάλου «εκ των κάτω» (π.χ. χαλαρό μυοσκελετικό σύστημα =/= ασύμβατο με «απειλή» (εκπαίδευση χαλάρωσης) Ο «εκ των άνω» έλεγχος (από τον εγκέφαλο προς περιφέρεια)

37 Αυτοάνοσα νοσήματα Μερικές φορές τα Τ- κύτταρα αρχίζουν να επιτίθενται εναντίον των ιστών του σώµατός µας - > αυτοάνοσα νοσήµατα. Πρόσφατη ανακάλυψη των ρυθµιστικών Τ-κύτταρων (T-reg). Τα T-reg κύτταρα αντιπαλεύουν τα αυτοάνοσα νοσήματα αναγνωρίζοντας και καταστρέφοντας εκείνα τα Τ-κύτταρα που εμπλέκονται σ' αυτές τις διαδικασίες.