Ορισμός της Νοητικής Υστέρησης.

Παρουσίαση με θέμα: "Ορισμός της Νοητικής Υστέρησης."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ορισμός της Νοητικής Υστέρησης.
Νοητική Υστέρηση Ορισμός της Νοητικής Υστέρησης. Είναι δύσκολο να υπάρξει μια συμφωνία για το τι είναι η νοητική υστέρηση (Ν/Υ ). Σε πολλές χώρες χρησιμοποιούνται οι όροι νοητική ανεπάρκεια, εξελεγκτική καθυστέρηση, ολιγοφρένεια και διάφοροι άλλοι στη θέση της Ν/Υ. Πάντως υπάρχει συμφωνία για τη σημασία της μειωμένης νοημοσύνης και της κοινωνικής προσαρμογής

2 “Η Νοητική Υστέρηση αναφέρεται στη σημαντικά κάτω από το μέσο όρο γενική λειτουργία, που συνυπάρχει με την ανεπάρκεια στην προσαρμοστική συμπεριφορά, όπως εκδηλώνεται κατά την περίοδο της εξέλιξης” ( American association of Mendal deficiency )

3 Αν δούμε προσεκτικά τον ορισμό, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν τρία κομβικά σημεία:
Όταν αναφερόμαστε για λειτουργία κάτω από το μέσο όρο, εννοούμε ότι ο Δείκτης Νοημοσύνης του ατόμου, πρέπει να είναι μικρότερος ή περίπου ίσος του 70, σύμφωνα με κάποια σταθμισμένη νοημετρική δοκιμασία. Παράλληλα να συνυπάρχει έλλειμμα στην προσαρμοστικότητα του ατόμου. Δηλαδή, το άτομο να δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στια απαιτήσεις του περιβάλλοντος, σύμφωνα με τη χρονολογική του ηλικία και την κοινωνική του θέση. Επίσης περίοδος εξέλιξης, θεωρείται το χρονικό διάστημα από τη εμβρυϊκή ως την εφηβική ηλικία. Πρακτικά αυτό σημαίνει, ότι η έναρξη των προβλημάτων, πρέπει να τοποθετείται πριν την ηλικία των 18 ετών.

4 Σύντομη ιστορική αναδρομή στον Ελληνικό χώρο
Η κατάσταση για τα άτομα με Ν/Υ κατά την προπολεμική περίοδο, είχε έντονα στοιχεία προκατάληψης και ρατσισμού. Μια από τις λίγες εξαιρέσεις ήταν ο Δημήτριος Γληνός, ο οποίος σε άρθρο του στο περιοδικό «Αναγέννηση», είχε ζητήσει από το κράτος για τα παιδιά με Ν/Υ, την ίδρυση κατάλληλων ιδρυμάτων με εκπαιδευτικό όμως χαρακτήρα.

5 Ήδη από τις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, τα άτομα με Ν/Υ θεωρούταν από το επίσημο Ελληνικό κράτος ως «υπολειπόμενα». Από το 1930 και μετά, επικράτησε ο χαρακτηρισμός «ανώμαλα» και «καθυστερημένα». Ακόμα υπήρχε η προκατάληψη, ότι τα παιδιά με Ν/Υ αποτελούσαν δημόσιο κίνδυνο και συχνά τα αποκαλούσαν «άρρωστα άτομα»…Φυσικά δεν υπήρχε καμιά πρόβλεψη για την κοινωνική τους ένταξη.

6 Το αρνητικό έως εχθρικό κλίμα για τα άτομα με Ν/Υ, αποτυπώνεται σε ειδική έρευνα που έκανε προπολεμικά ομάδα δασκάλων που υπηρετούσε στο ειδικό σχολείο Αθηνών. Αναφέρεται χαρακτηριστικά, ότι γονείς παρακαλούσαν το Διευθυντή του σχολείου να γράψει τα παιδιά τους με Ν/Υ στο σχολείο και μεταξύ άλλων του έλεγαν για αυτά: « Το παιδί είναι αγαθό, κλαίει συνέχεια, μας τυραννάει στο σπίτι» κ.ο.κ.

7 Επιδημιολογία της Νοητικής Υστέρησης
Η πρώτη επιδημιολογική μελέτη για τη Ν/Υ έγινε το 1811, όταν ο Μέγας Ναπολέων διέταξε να γίνει απογραφή των «κρετίνων» που ζούσαν σε κάποια Ελβετικά καντόνια, χωρίς όμως αξιόπιστα αποτελέσματα.

8 Πάντως εκτιμάται ότι το 1% του πληθυσμού έχει νοητική υστέρηση, εκ των οποίων τα 3/4 είναι με ελαφριά Ν/Υ. Εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα – περίπου διπλάσια - στα αγόρια από ότι στα κορίτσια. Γι’ αυτό υπάρχουν 2 εξηγήσεις. Η πρώτη είναι ότι τα αγόρια είναι πιο ευάλωτα σε εξωτερικούς παράγοντες που μπορεί ακόμα να βλάψουν και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Η δεύτερη σχετίζεται με το χρωμόσωμα «Χ».

9 Αν επιχειρήσουμε να εξετάσουμε τη συχνότητα που εμφανίζεται η Ν/Υ σε σχέση με την ηλικία, καταλήγουμε στα παρακάτω: Καθώς προχωράμε από την προσχολική ηλικία ( 0 – 5 ) στη σχολική ( 5 – 12 ), υπάρχει αύξηση στο ποσοστό της Ν/Υ. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με το σκεπτικό ότι στις μικρές ηλικίες, οι γονείς μπορεί να μην αντιλαμβάνονται ή να μην είναι σίγουροι ότι κάτι συμβαίνει με το παιδί τους. Τα προβλήματα που έχουν σχέση με τη Ν/Υ, εμφανίζονται όταν το παιδί βγαίνει από το σπίτι και κυρίως όταν πηγαίνει στο σχολείο. Το ποσοστό εμφάνισης της Ν/Υ κορυφώνεται στη διάρκεια της εφηβείας και είναι σε συνάρτηση με τις αυξημένες απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος.

10 Ένα άλλο επιδημιολογικό στοιχείο, αφορά το Μέσο Όρο Ζωής των ανθρώπων με Ν/Υ. Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1989 από τον οργανισμό υγείας της Μ. Βρετανίας, προκύπτει ότι για τα άτομα με ελαφριά Ν/Υ το ποσοστό θνησιμότητας είναι 1,7 φορές μεγαλύτερο, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Ενώ για αυτούς που πάσχουν από βαριά Ν/Υ, είναι 4,1 φορές μεγαλύτερο.

11 Συμπερασματικά, η αύξηση του μέσου όρου ζωής ισχύει και για τα άτομα με Ν/Υ. Για τους ανθρώπους με ελαφριά νοητική υστέρηση, ο μέσος όρος ζωής είναι κοντά στο γενικό μέσο όρο, σε αντίθεση με τους ανθρώπους με βαριά νοητική υστέρηση που εμφανίζουν χαμηλότερο μέσο όρο ζωής.

12 Επίπεδα Νοητικής Καθυστέρησης.
Η παγκόσμια οργάνωση υγείας ( Π.Ο.Υ. ) αλλά και η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία έχουν καταλήξει σε τέσσερα επίπεδα νοητικής καθυστέρησης, που προκύπτουν από το Δείκτη Νοημοσύνης ( Δ.Ν. ) και τις δυσκολίες προσαρμογής στο περιβάλλον. Αυτά τα επίπεδα είναι:

13 Ήπια ή ελαφριά νοητική καθυστέρηση, με Δ.Ν. από 50 – 55 έως 70.
Μέτρια νοητική καθυστέρηση, με Δ.Ν. από 35 – 40 έως 50 – 55. Σοβαρή νοητική καθυστέρηση, με Δ.Ν. από 20 – 25 έως 35 – 40. Βαριά νοητική καθυστέρηση, με Δ.Ν. κάτω από 20 – 25. Ακόμα ευρύτατα χρησιμοποιείται η ταξινόμηση, με βάση τις δυνατότητες του ατόμου να δεχτεί εκπαίδευση. Έτσι έχουμε τον «εκπαιδεύσιμο», τον «ασκήσιμο» και τον «ιδώτη», που είναι η πιο βαριά μορφή.

14 Αιτίες της Νοητικής Καθυστέρησης
Τα αίτια της νοητικής καθυστέρησης, διακρίνονται σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα είναι τα οργανικά αίτια, που συνδέονται οι βαρύτερες μορφές νοητικής καθυστέρησης και η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει περιβαλλοντικούς παράγοντες, που συνδέονται με ήπιες μορφές νοητικής καθυστέρησης.

15 Οργανικά αίτια. Στα οργανικά αίτια ανήκει η κληρονομικότητα. Από έρευνες έχει υπολογιστεί η πιθανότητα να μεταβιβαστεί η Ν/Υ στο παιδί όταν ο ένας γονέας έχει Ν/Υ, στο 23%. Όταν και οι δύο γονείς έχουν Ν/Υ, οι πιθανότητες είναι 80%. Υδροκεφαλία. Τα παιδιά με υδροκεφαλία έχουν μεγεθυμένη κεφαλή, λόγω της συσσώρευσης του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Από κακή κυκλοφορία του υγρού, εξασκείται πίεση αφ’ ενός στην περιφέρεια με αποτέλεσμα το μεγάλο κεφάλι και αφ’ ετέρου στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται τα κέντρα της νόησης, της γλώσσας κ.ά. Υπάρχει περίπτωση η υδροκεφαλία να εμφανιστεί στην παιδική ηλικία ( επίκτητη ), λόγω προσβολής του παιδιού από εγκεφαλίτιδα ή μηνιγγίτιδα. Πάντως η χειρουργική επέμβαση στο κεφάλι, είναι σωτήρια για το παιδί.

16 Κρετινισμός. Η πάθηση πρωτοεμφανίστηκε σε ομάδες πληθυσμών, που ζούσαν σε απομονωμένες περιοχές των ‘Άλπεων και των Πυρηναίων, που είναι μακριά από τη θάλασσα. Στα άτομα αυτά ο θυρεοειδής αδένας απουσιάζει ή είναι εκφυλισμένος. Έχουν ανεπαρκή ανάπτυξη των οστών, το κεφάλι τους είναι μεγάλο σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα, οι αμυγδαλές τους είναι διογκωμένες κ.λ.π. Η νοητική καθυστέρηση είναι ανάλογη με το μέγεθος προσβολής του θυρεοειδούς αδένα. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι η πρόληψη, όπως ο εμπλουτισμός των τροφών με ιώδιο, η διαμονή κοντά στη θάλασσα κ.ο.κ.

17 Φαινυλκετονουρία. Τα παιδιά με φαινυλκετονουρία, έχουν κακή θρέψη, είναι υποτονικά και συνήθως έχουν ξανθά ή κόκκινα μαλλιά, ενώ πάσχουν συχνά από συγγενής καρδιοπάθεια. Η έλλειψη του ενζύμου φαινυλαλανίνης, έχει ως συνέπεια να μη διασπώνται οι πρωτεΐνες, να «κάθονται» στον εγκέφαλο, δυσκολεύοντας την νοητική εξέλιξη του ατόμου. Εντοπίζεται με εξετάσεις μετά τη γέννηση του παιδιού και το μόνο που απαιτείται είναι ειδική δίαιτα.

18 Κρανιοστένωση. Η κρανιοστένωση οφείλεται σε πρόωρη οστεοποίηση των ραφών του κρανίου, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να μην έχει χώρο να αναπτυχθεί και να πιέζεται. Το κεφάλι των ατόμων με αυτή την πάθηση είναι ιδιαίτερα μικρό, τα μάτια είναι εξογκωμένα και η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη.

19 Xρωμοσωμικές Ανωμαλίες
Αποτελούν τις πιο συνηθισμένες αιτίες εμφάνισης της νοητικής καθυστέρησης και χαρακτηρίζονται σαν κλινικές μορφές της. Μερικές από αυτές είναι:

20 Σύνδρομο Down ή Μογγολοειδής Ιδιωτεία
Προσβάλλει συχνότερα τα τελευταία παιδιά της οικογένειας και η εμφάνιση του συνδρόμου οφείλεται σε τρισωμία στο 21ο χρωμοσωμικό ζεύγος.

21 Η πρώτη συστηματική μελέτη της πάθησης, έγινε από τον Άγγλο Landon Down, όπου πήρε και το όνομά του. Τα παιδιά έχουν χαρακτηριστικά της Μογγολικής φυλής. Μικρό και στρογγυλό κεφάλι, «πλακουτσωτό» πρόσωπο, κοντή κάτω σιαγόνα, κοντά και χοντρά δάκτυλα, ενώ τα περισσότερα πάσχουν από κυκλοφορικά προβλήματα που μπορεί να είναι αιτία θανάτου ως τα 5 χρόνια τους. Οι ελαφριές περιπτώσεις παιδιών με σύνδρομο Down και αυτά είναι παιδιά με κάποιο επίπεδο λόγου, μπορούν με την κατάλληλη υποστήριξη να εκπαιδευτούν στο γενικό σχολείο.

22 Σύνδρομο Cri du chat ( κραυγή της γάτας )
Σύνδρομο του Wolf. Tο κύριο γνώρισμά του είναι, ότι τα μάτια των παιδιών βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους. Άλλα χαρακτηριστικά μπορεί να είναι ο λαγώχειλος, ο στραβισμός και το λυκόστομα.

23 Περιβαλλοντικά αίτια. Κύηση και τοκετός.
Από πολύ παλιά είναι γνωστό, ότι η προσβολή της εγκύου γυναίκας από ερυθρά, είναι αιτία εμφάνισης σε μεγάλο ποσοστό, νοητικής υστέρησης. Επίσης η κατανάλωση φαρμάκων, όπως αντιβιοτικά και ηρεμιστικά, είναι πολύ επικίνδυνα για τη νοητική εξέλιξη του παιδιού. Η μη σωστή διατροφή της εγκύου και η άσχημη ψυχολογία, επηρεάζουν αρνητικά την υγεία του εμβρύου. Ακόμα και η ασυμβατότητα του παράγοντα Rhesus, δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα. Η λήψη αλκοολούχων ποτών από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης, είναι γνωστό εδώ και 30 χρόνια ότι ευθύνεται για πολλές παθήσεις.

24 Από έρευνες που έκανε η Dr
Από έρευνες που έκανε η Dr. Nancy Day στο δάστημα1995 – 2003, κατέληξε στο ότι οι γυναίκες που πίνουν ενάμισι ποτό την εβδομάδα, επηρεάζουν σημαντικά την υγεία του εμβρύου. Σε σύγκριση με άλλα παιδιά που οι μητέρες τους δεν έπιναν, αυτά είχαν μικρότερο βάρος, ήταν πιο κοντά και οι περιφέρειες του εγκεφάλου τους ήταν μικρότερες. Από αυτή τη μικρή κατανάλωση αλκοόλ, επηρεάζεται ήπια και ο δείκτης νοημοσύνης.

25 «…Πιθανώς αντί τα παιδιά να έχουν δείκτη νοημοσύνης 100, να ΄χουν 90 ή 95 ή να μην έχουν τις πνευματικές δυνατότητες να φοιτήσουν στο πανεπιστήμιο… Η αλκοόλη είναι κακό δηλητήριο. Επηρεάζει διάφορες νευροαγγελιοφόρες ουσίες και μπορεί να προσληφθεί απ’ όλα τα είδη των κυττάρων, ενώ η κοκαΐνη επηρεάζει μόνο έναν νευροαγγελιοφόρο».

26 Φυσικά και το κάπνισμα έχει αρνητικές συνέπειες. Στη δεκαετία του 1970
Φυσικά και το κάπνισμα έχει αρνητικές συνέπειες. Στη δεκαετία του υπήρχε η άποψη ότι το κάπνισμα προκαλούσε βλάβη στην υγεία της μητέρας και όχι του εμβρύου. Αυτό βεβαίως δεν ισχύει, αφού η μη σωστή οξυγόνωση του νευρικού ιστού και η εισαγωγή νικοτίνης, βλάπτουν την υγεία της μητέρας και του εμβρύου που κυοφορεί.

27 Ο πρόωρος τοκετός, μπορεί να ευθύνεται για την εμφάνιση της νοητικής υστέρησης, για το λόγο ότι δεν μπόρεσαν να ολοκληρωθούν κάποιοι νευρικοί σχηματισμοί. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος, για τα παιδιά που γεννήθηκαν πριν να συμπληρώσουν 7 μήνες στο ενδομήτριο περιβάλλον. Ακόμα κάποιες κακώσεις και τραυματισμοί, μολύνσεις, καθυστέρηση πρώτης αναπνοής, καταστάσεις ασφυξίας από περιτύλιξη του ομφάλιου λώρου, έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις.

28 Διαπιστώνεται ότι η Ν/Υ μπορεί να εμφανστεί λόγω ακατάλληλου οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Πολλά παιδιά που ζουν ανάμεσα σε δύο γονείς που μαλώνουν συνεχώς, που εκδηλώνουν σωματική και ψυχική βία προς όλες τις κατευθύνσεις, επηρεάζεται σε αυτά αρνητικά η νοητική τους λειτουργία. Μπορεί να αργήσουν να μιλήσουν, να είναι συνεσταλμένα, να μην ελέγχουν τα ούρα τους και αυτά συμβαίνουν όχι προς αντίδραση προς τους γονείς τους, αλλά για να λειτουργήσει θετικά ο εγκέφαλός τους χρειάζονται και θετικά ερεθίσματα, όπου σε αυτά τα παιδιά δεν τους προσφέρονται από πουθενά. Στο καλύτερο σχολείο να φοιτούν, με τους καλύτερους δασκάλους, αυτά δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με το άσχημο οικογενειακό περιβάλλον.

29 Από την άλλη μεριά, το χαμηλό βιοτικό επίπεδο παίζει ρόλο στην εμφάνιση της νοητικής καθυστέρησης. Πάντως προς αποφυγή κάθε παρανόησης, δε σημαίνει ότι τα παιδιά από πολύ φτωχές οικογένειες είναι «καθυστερημένα». Αυτό όμως που δεν ξέρουμε, είναι σε ποιο σημείο για παράδειγμα θα έφταναν στις σπουδές τους, αν ζούσαν σε ευνοϊκότερες συνθήκες. Πάντως από έρευνες έχει εξακριβωθεί, ότι η σωματική και νοητική λειτουργία του παιδιού, έχει κάποια σχέση με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της οικογένειας.

30 Επίσης και ο εγκλεισμός του παιδιού σε ίδρυμα, επηρεάζει αρνητικά τη νοητική λειτουργία. Από εδώ προκύπτει και ο όρος ιδρυματισμός, που αναφέρεται στην αργή νοητική ανάπτυξη. Το ίδρυμα, όσο και καλές συνθήκες διαβίωσης να προσφέρει στα παιδιά, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την οικογενειακή ατμόσφαιρα. Ειδικά η απουσία της μητέρας είναι καθοριστική. Αρκετοί μαθητές των ειδικών σχολείων στα αστικά κέντρα, προέρχονται από ιδρύματα.

31 Χαρακτηριστικά των παιδιών με Νοητική Υστέρηση.
Τα παιδιά με Ν/Υ, υστερούν όχι μόνο στη νοημοσύνη, αλλά και στο σύνολο των ψυχικών λειτουργιών. Επηρεάζεται αρνητικά εκτός από την πνευματική ανάπτυξη και η δυνατότητα προσαρμογής στο περιβάλλον, ο συναισθηματικός τους κόσμος, ο γραπτός και προφορικός λόγος, η κινητικότητα κ.ά. Μια από τις συνέπειες αυτών των καταστάσεων, είναι ότι η ακαδημαϊκή τους πορεία δεν συμβαδίζει με το μέσο όρο των παιδιών της ηλικίας τους

32 Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι ένα παιδί με Ν/Υ δεν μπορεί να αλλάξει και να γίνει με κανονική νοημοσύνη. Η νοητική καθυστέρηση είναι μόνιμη, εκτός αν είναι ψευδοκαθυστέρηση, η οποία προέρχεται από συναισθηματική διαταραχή. Αυτό όμως που μπορεί να γίνει, είναι με την κατάλληλη εκπαίδευση και φροντίδα, το παιδί να αναπτύξει δεξιότητες, με στόχο την αξιοπρεπή και όσο το δυνατόν αυτόνομη διαβίωση.

33 Πνευματικά χαρακτηριστικά
Αργός ρυθμός ανάπτυξης σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά. Υπάρχει απόκλιση μεταξύ νοητικής και χρονολογικής ηλικίας. Υπάρχει αδυναμία στη βραχύχρονη μνήμη, ενώ στη μακρόχρονη δεν εντοπίζεται αδυναμία. Η προσοχή τους σε κάποιο ερέθισμα, διαρκεί πολύ λίγο. Γενικά, δεν μπορούν να συγκεντρώσουν ικανοποιητικά την προσοχή τους. Μπορεί να έχουν διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης σε διάφορους τομείς ( γνωστικούς, κινητικούς κ.λ.π. ).

34 Στην εξελικτική τους πορεία κάνουν παλινδρομήσεις, όπως και όλα τα παιδιά με εδικές ανάγκες.
Έχουν φτωχό λεξιλόγιο. Μπορεί να είναι υποτονικά, να τους αρέσει να απομονώνονται ή να είναι επιθετικά, να νευριάζουν, να φωνάζουν, να κλαίνε χωρίς λόγο κ.ο.κ. Γίνονται εύκολα «θύματα». Δηλαδή μπορεί κάποιος να τους κοροϊδέψει, να τους πει ψέματα, να τους κλέψει σε κάποια συναλλαγή κ.ά. Δεν αντιλαμβάνονται καλά κάποιες έννοιες όπως ηθική, διακαιοσύνη κ.ά. Εμφανίζουν συχνά ιδιορρυθμίες

35 Μαθησιακά χαρακτηριστικά.
Το μαθησιακό προφίλ των παιδιών με Ν/Υ, είναι σε άμεση συνάρτηση με το νοητικό του δυναμικό. Όσο ψηλότερο είναι, τόσο και η μαθησιακή τους πορεία θα είναι καλύτερη. Πολύ δύσκολα, ακόμα και τα παιδιά με ελαφριά νοητική καθυστέρηση, αποκτούν μεταγνωστικές δεξιότητες ( να ξέρουν πώς να μαθαίνουν ). Δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε προβλήματα που απαιτούν αφηρημένη σκέψη.

36 Δυσκολεύονται στα γλωσσικά μαθήματα, λόγω της μειωμένης γλωσσικής ανάπτυξης.
Η μειωμένη μνημονική τους ικανότητα και η διάσπαση προσοχής, επιδρούν αρνητικά στη μάθηση.

37 Σωματικά χαρακτηριστικά.
Τα παιδιά με Ν/Υ, δε διαφέρουν από τα άλλα παιδιά. Τα παιδιά με μέτρια και βαριά Ν/Υ, είναι σε μεγάλο ποσοστό παχύσαρκα. Συνήθως έχουν πρόβλημα με την ακανόνιστη οδοντοφυΐα, που εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στις βαριές περιπτώσεις νοητικής καθυστέρησης. Επίσης σ’ αυτά τα παιδιά, αργούν να εμφανιστούν τα δόντια τους σε σχέση με τους συνομήλικούς τους. Μπορεί ν’ αργήσουν να περπατήσουν και να χαμογελάσουν. Αργεί να επιτευχθεί ο έλεγχος των σφιγκτήρων.

38 Διάγνωση της Νοητικής Υστέρησης
Η διάγνωση της Ν/Υ όπως και σε όλες τις κατηγορίες ειδικών αναγκών, γίνεται από διαγνωστική – διεπιστημονική ομάδα. Ο εκπαιδευτικός, όσο και υψηλή επιστημονική κατάρτιση και αν έχει, αντιμετωπίζει το παιδί από την εκπαιδευτική πλευρά. Η επιπολαιότητα και η βιασύνη ορισμένων να χαρακτηρίσουν ένα παιδί με Ν/Υ, έχει βλαβερές συνέπειες. Υπάρχουν συνάνθρωποί μας που ζουν ανάμεσά μας, οι οποίοι είναι χαμηλών τόνων, έχουν ψευδοκαθυστέρηση από κάποιο έντονο γεγονός ή είναι υπερδραστήριοι που χαρακτηρίζονται ως «καθυστερημένοι» και αυτή η «ταμπέλα» τους στιγματίζει για πολλά χρόνια ή για όλη τους την ζωή. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που αυτοί οι «καθυστερημένοι» έγιναν επιτυχημένοι επαγγελματίες ή άριστοι οικογενειάρχες. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή, επιφυλακτικότητα και άριστη επιστημονική κατάρτιση των ανθρώπων που έχουν την ευθύνη της διάγνωσης.

39 Η διαδικασία της διάγνωσης περιλαμβάνει:
Ιατρική εξέταση από ομάδα γιατρών. Έρευνα του οικογενειακού περιβάλλοντος. Εξέταση του ιστορικού του παιδιού. Πραγματοποίηση κάποιων τεστ ( νοημοσύνης , ψυχοκινητικής, ενδιαφερόντων κ.ά. ). Ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις κ.λ.π. Πληροφορίες από το σχολείο.

40 Θετικά στοιχεία των παιδιών με Νοητική Καθυστέρηση
Η νοητική εξέλιξη των παιδιών με Ν/Υ είναι ελλιπής και η ενασχόλησή τους με δραστηριότητες που απαιτούν χρήση νοητικών λειτουργιών είναι περιορισμένη. Παρ’ όλα αυτά, αναπτύσσουν χαρακτηριστικά της «καρδιάς», που σε πολλούς από εμάς τους «κανονικούς» ανθρώπους, πλέον δεν υπάρχουν. Είναι κυρίως η αγάπη και η ζεστασιά που απλόχερα προσφέρουν.

41 Ένα άλλο θετικό στοιχείο αυτών των παιδιών είναι ο αυθορμητισμός τους, που εμείς τον έχουμε κάπως «εκτοπίσει», λόγω κοινωνικών συμβιβασμών. Εκδηλώνουν αυθόρμητα τα συναισθήματά τους, χωρίς να υπάρχει προκλητική συμπεριφορά. Μερικές φορές αυτές τις αυθόρμητες εκδηλώσεις των παιδιών τις αντιμετωπίζουμε αρνητικά, γιατί έχουμε περιορισμούς από τον «καθωσπρεπισμό» που μας περιβάλλει, ενώ πρέπει να τις αφήνουμε να εξελιχθούν.

42 Πλησιάζουν τους ανθρώπους χωρίς να τους ενδιαφέρει η εμφάνισή τους, η καταγωγή ή ο πλούτος τους. Αδιαφορούν για την «επιφάνεια» και έλκονται από την «ουσία». Για αυτό και σε τάξεις που υπάρχουν μαθητές με Ν/Υ, παρατηρείται πολύ συχνά το γεγονός, κάποια από τα «κανονικά» παιδιά με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, μετανάστες, μέτριοι ή «κακοί» μαθητές που τους αποφεύγουν οι συμμαθητές τους, να επικοινωνούν άριστα με τα παιδιά που έχουν Ν/Υ. Τα δικά τους κριτήρια έχουν ένα βαθύτερο επίπεδο, που τους επιτρέπει να αγνοούν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά.

43 Τα παιδιά με Ν/Υ ανταποκρίνονται με θέρμη στην ανθρώπινη επαφή
Τα παιδιά με Ν/Υ ανταποκρίνονται με θέρμη στην ανθρώπινη επαφή. Ένας από τους λόγους που μπορεί να εξηγήσει αυτή τη συμπεριφορά, είναι ότι αυτά τα παιδιά έχουν ζήσει και αισθανθεί έντονα την άρνηση και την απόρριψη. Επίσης και το ότι λειτουργούν περισσότερο με το συναίσθημα παρά με τη λογική. Μια επίσκεψη σε ένα χώρο με «καθυστερημένα» παιδιά, είναι αρκετή για να νοιώσουμε πόσο γενναιόδωρα είναι στην ανθρώπινη επαφή.

44 Επίσης έχουν διάθεση για προσφορά, είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν κάποιον συνάνθρωπό τους και δε δείχνουν αδιάφοροι για το κοινό καλό. Αν για παράδειγμα, κάποιος εξηγήσει στα παιδιά με Ν/Υ τις δυσάρεστες επιπτώσεις που επιφέρουν στο κλίμα της γης κάποιες ανθρώπινες δραστηριότητες, θα θέλουν να κάνουν ότι περνάει από το χέρι τους για να τις αποτρέψουν. Ακόμα, όταν εμείς ρωτάμε κάποιον «γεια σου, τι κάνεις», αυτό γίνεται από συνήθεια ή από τυπικότητα. Τα άτομα όμως με Ν/Υ, ρωτάνε από πραγματικό ενδιαφέρον και υπάρχει το στοιχείο της ανιδιοτέλειας

45 Ένα θετικό χαρακτηριστικό που έχουν τα παιδιά με Ν/Υ και είναι σημαντικό για τους εκπαιδευτικούς, είναι ότι εμπιστεύονται εύκολα τους άλλους. Δυστυχώς υπάρχουν και περιπτώσεις, όπου άνθρωποι της εμπιστοσύνης τους δεν είναι αξιόπιστοι. Τέτοιοι άνθρωποι, μπορεί να εκμεταλλευτούν την εμπιστοσύνη των παιδιών και να τους προκαλέσουν βλάβες ( κακώσεις, σεξουαλική κακοποίηση κ.λ.π. ).

46 Τα περισσότερα παιδιά με Ν/Υ, χαίρονται με απλά πράματα
Τα περισσότερα παιδιά με Ν/Υ, χαίρονται με απλά πράματα. Μια εκδρομή, μια βόλτα στο πάρκο, ένα ζωάκι, λίγη παρέα και άλλες μικρές χαρές της ζωής, είναι αυτά που τους ικανοποιούν ιδιαίτερα.

47 Επίσης σπάνια λένε ψέματα και δύσκολα δημιουργούν φανταστικές ιστορίες, λόγω αδυναμίας της αφαιρετικής τους σκέψης. Τα παιδιά με Ν/Υ, δύσκολα βαριούνται. Εξάλλου για αυτό ανταποκρίνονται με επιτυχία σε επαγγέλματα που τα χαρακτηριστικά τους είναι οι ίδιες επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Αυτό εξηγείται, γιατί τα άτομα με Ν/Υ χρησιμοποιούν συγκεκριμένη σκέψη, σε αντίθεση με τους «φυσιολογικούς» ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τέτοιες διαδικασίες σαν επανάληψη και γι’ αυτό γρήγορα βαριούνται

48 Τρόποι παρέμβασης σε παιδιά με Ν/Υ
Πρέπει να τονιστεί η σημασία της πρόληψης της Ν/Υ. Η πρόληψη είναι ευθύνη της οικογένειας και της κοινωνίας με τους αρμόδιους φορείς της. Ένα σωστό πρόγραμμα πρόληψης, εστιάζεται στην ελάττωση ή την πλήρη εξαφάνιση όλων εκείνων των παραγόντων που συντελούν αρνητικά στη νοητική ανάπτυξη του ατόμου.

49 Πριν από τη σύλληψη. Της κύησης και του τοκετού. Η πρώτη παιδική ηλικία

50 Τι προσδοκούν οι εκπαιδευτικοί, από τους μαθητές με Νοητική Καθυστέρηση.
Να μπορούν να αποχωρίζονται αδιαμαρτύρητα από τη μητέρα τους. Να μπορούν να συγκεντρωθούν σε μια εργασία. Να ακολουθούν κανόνες και υποδείξεις. Να αναπτύσσουν σχέσεις με τους συνομηλίκους τους. Να αυτοελέγχονται και να αυτοπειθαρχούν. Να κατανοούν τις ερωτήσεις του δασκάλου τους. Να χρησιμοποιούν απλές εκφράσεις. Να εκφράζουν τις επιθυμίες τους.

51 Να γνωρίζουν τα βασικά χρώματα και σχήματα.
Να αντιλαμβάνονται κάποιες απλές έννοιες, όπως «μπροστά – πίσω, λιγότερο - περισσότερο» κ.λ.π. Να βάζουν σε λογική σειρά τις εικόνες μιας μικρής ιστορίας. Να μπορούν να κάνουν ταξινόμηση κάποια αντικείμενα, με κριτήρια το χρώμα, το μέγεθος και το σχήμα τους. Δε θεωρούν απαραίτητο να κατέχουν τα παιδιά με Ν/Υ προγραφικές και προαναγνωστικές δεξιότητες. Πολύ περισσότερο, δεν ενδιαφέρει τους εκπαιδευτικούς, αν γνωρίζουν γράμματα και αριθμούς. Οι δάσκαλοι της Α΄ δημοτικού θεωρούν απαραίτητες τις δεξιότητες που προσφέρουν στο παιδί με ελαφριά Ν/Υ, αυτονομία και ανεξαρτησία. Είναι αυτές που το βοηθούν παράλληλα να ενταχθεί στην ομάδα και να αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους του.

52 Τι κάνουμε στην πρώτη συνάντησή μας με ένα παιδί με νοητική υστέρηση.
Να είμαστε ο εαυτός μας. Δηλαδή αντιδρούμε με το συνήθη τρόπο, λέμε το όνομά μας, ζητάμε από το παιδί να μας πει το δικό του κ.ο.κ. Μοιραζόμαστε τις σκέψεις μας. Λέμε για τον εαυτό μας, την οικογένειά μας, τη δουλειά μας κ.λ.π. Ρωτάμε το παιδί τι του αρέσει να κάνει, τι τάξη πάει στο σχολείο και προσπαθούμε να κάνουμε διάλογο και ερωτήσεις, αποφεύγοντας τη σιωπή. Αν δεν καταλαβαίνουμε τι μας λέει, κάνουμε προσπάθεια να βγάλουμε κάποιο νόημα. Για παράδειγμα κάνουμε μια υπόθεση και μετά ελέγχουμε αν είναι σωστή. Αν υπάρχει συνοδός του παιδιού, ζητάμε τη βοήθειά του. Αυτό που έχει σημασία για το παιδί, είναι να νοιώσει ότι ενδιαφερόμαστε για το τι μας λέει και δεν αδιαφορούμε.

53 Φυσικά χρησιμοποιούμε απλή γλώσσα και προσπαθούμε το λεξιλόγιό μας να είναι στο επίπεδο του παιδιού.
Να μην εκπλαγούμε από τον αυθορμητισμό τους. Τα παιδιά με Ν/Υ μπορεί να μιλάνε δυνατά, να κρατούν το χέρι μας για πολλή ώρα, να μας αγκαλιάζουν κ.λ.π. Αν όμως αισθανθούμε άβολα, όταν για παράδειγμα μας αγκαλιάζουν, απομακρυνόμαστε ευγενικά με σταθερές και απαλές κινήσεις, μετά από λίγα δευτερόλεπτα επαφής.

54 Η εργασία στην τάξη. Τα περισσότερα παιδιά με Ν/Υ που φοιτούν στο γενικό σχολείο, ανήκουν στην κατηγορία των εκπαιδεύσιμων. Η σωματική ανάπτυξη αυτών των παιδιών, δε διαφέρει από αυτή των «κανονικών». Με την κατάλληλη λοιπόν εκπαίδευση μπορούν να βελτιωθούν σε πολλούς τομείς και να οδηγηθούν στα «σύνορα» των δυνατοτήτων τους. Η προσφερόμενη αγωγή πρέπει να επικεντρώνεται στο δυνάμωμα των όποιων ικανοτήτων τους και ν’ ασχολείται λιγότερο με τις αδυναμίες τους. Όλη η δουλειά στο σχολείο, πρέπει να συνδέεται με την ένταξη αυτών των παιδιών στην κοινωνία και με τις επαγγελματικές τους προοπτικές. Το μάθημά μας δεν εξαντλείται στις καθαρές σχολικές γνώσεις, αλλά στο να δίνεται και κάποια βαρύτητα σε πρακτικούς τομείς, που θα κάνουν την ζωή των παιδιών με Ν/Υ ευκολότερη.

55 Οι τομείς που μπορούμε να δουλέψουμε μέσα στην τάξη είναι:
Η αισθητηριακή αγωγή. Η εκμάθηση των χρωμάτων, οι «τόνοι» του φωτός ( φωτεινό – φωτεινότερο, σκοτάδι – ημίφως κ.ά. ), η διάκριση των ήχων, οι γεύσεις ( πικρό, γλυκό κ.ά. ), η αναγνώριση διάφορων μυρωδιών, η αίσθηση της αφής, αποτελούν μια μεγάλη ενότητα, η οποία είναι χρήσιμη για την περαιτέρω ανάπτυξη των νοητικών λειτουργιών. Με δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης και ατομικής ασφάλειας. Με την απόκτηση κοινωνικών συνηθειών ( συναλλαγές με τρίτους, κυκλοφορική αγωγή κ.λ.π ). Με την κινητική αγωγή. Με τη διδασκαλία ακαδημαϊκών ικανοτήτων, που είναι προσανατολισμένες στις πρακτικές ανάγκες της ζωής ( ανάγνωση, γραφή, αριθμητική ). Με κάποιες απλές προεπαγγελματικές δεξιότητες ( χειροτεχνίες, βασική χρήση Η/Υ κ.λ.π. ).

56 Επιλογή στόχων. Ο στόχος ή οι στόχοι που θα επιλέξουμε, αποτελούν το σημείο αναφοράς από όπου θα ξεκινήσει η εκπαιδευτική παρέμβαση. Λόγω της παρουσίας της Ν/Υ στο μαθητή μας, θα διαλέξουμε εκείνους τους στόχους, που θα του επιτρέπουν να ζει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανεξαρτησία και αυτονομία, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον.

57 Πριν γίνει η τοποθέτηση του στόχου πρέπει να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του παιδιού. Η κακή εκτίμηση, μπορεί να οδηγήσει σε λάθη και καθυστερήσεις. Είναι σημαντικό να ξέρουμε πως λειτουργεί το παιδί στο σπίτι του, στο σχολείο, με ειδικούς ( εργοθεραπευτές, ψυχολόγοι κ.ά. ) που μπορεί προσωπικά να το βοηθούν κ.ο.κ. Αυτό όμως που έχει εξαιρετική σημασία, είναι να γνωρίζουμε πως συμπεριφέρεται σε διάφορα περιβάλλοντα

58 Για να υλοποιηθεί ο διδακτικός στόχος που επιλέξαμε, τον αναλύουμε σε μικρότερα βήματα – στόχους. Αυτή την τακτική τη χρησιμοποιούμε και στη διδασκαλία των «κανονικών» μαθητών, με τη διαφορά όμως, ότι για τα παιδιά με Ν/Υ τα βήματα που χρησιμοποιήσουμε πρέπει να είναι τα εντελώς απαραίτητα, να έχουν αλληλουχία, ελάχιστο βαθμό δυσκολίας το ένα από το άλλο, και ο χρόνος μετάβασης στο επόμενο βήμα να είναι μεγαλύτερος

59 Διδακτικές αρχές και τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη διδασκαλία παιδιών με Νοητική Καθυστέρηση.
1. Τα παιδιά με ελαφριά νοητική καθυστέρηση, νοιώθουν αν οι προσφερόμενες γνώσεις θα τους είναι χρήσιμες και έχουν πρακτική αξία. Όταν η εκπαίδευση εστιάζεται προς αυτή την κατεύθυνση, τότε και τα παιδιά προσπαθούν όσο μπορούν ανταποκριθούν. Αντίθετα αν το μάθημα δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους, τότε αδιαφορούν και παραιτούνται από κάθε προσπάθεια. Επομένως η γνώση πρέπει να καλύπτει τις άμεσες και μελλοντικές ανάγκες των παιδιών. Είναι προτιμότερο να δείξουμε στο παιδί πώς να χρησιμοποιεί το ψαλίδι για να κόψει σε ευθεία γραμμή ένα χαρτί, παρά να επιμένουμε να μάθει ένα κεφάλαιο από την ιστορία.

60 2. Για τη διδασκαλία των παιδιών με Ν/Υ, η χρησιμοποίηση εποπτικού υλικού, είναι επιβεβλημένη. Δουλεύοντας με αντικείμενα που είναι στα «μέτρα» τους, ενισχύεται το αυτοσυναίσθημά τους και είναι κίνητρο για περαιτέρω μάθηση. Προτιμάμε συνήθως φυσικό εποπτικό υλικό ( πέτρα, ξύλο, πηλό κ.λ.π ), γιατί τους είναι πιο γνωστά σαν υλικά. Επίσης τα τυποποιημένα προϊόντα, μπορεί να έχουν κάποια έντονα χαρακτηριστικά, όπως πολύχρωμες ή γυαλιστερές επιφάνειες, με συνέπεια να αποσπούν την προσοχή των παιδιών και να μην ανταποκρίνονται έτσι στο ρόλο που χρησιμοποιούνται. Από τα εποπτικό υλικό που κυκλοφορεί στο εμπόριο, χρήσιμα είναι τα Legos, τα ντόμινο, υλικό που μπορεί να ταξινομηθεί, ενσφηνώματα, μουσικά όργανα, κασετόφωνα ή CD players, Η/Υ κ.λ.π.

61 Διδάσκουμε ένα αντικείμενο κάθε φορά και φροντίζουμε η διάρκεια της παράδοσης να είναι σύντομη, για το λόγο ότι τα παιδιά με Ν/Υ, δεν μπορούν να συγκεντρώσουν την προσοχή τους για πολλή ώρα. Η καινούρια γνώση πρέπει να είναι απλή και ενδιαφέρουσα. Δεν ξεχνάμε ότι τα αυτά τα παιδιά σπάνια εμπεδώνουν τη νέα γνώση με την πρώτη φορά. Απαιτούνται επαναλήψεις και ασκήσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα ( υπεράσκηση ). Σε αυτή τη διαδικασία πρέπει να συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις, για να νοιώσει το παιδί βιωματικά το νέο αντικείμενο, ώστε να του είναι χρήσιμο σε πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητάς του.

62 Μεγάλη σημασία έχει για το παιδί με Ν/Υ, η καλή οργάνωση της σχολικής του ζωής. Να ξέρει σε ποιο συγκεκριμένο σημείο θα κρεμάσει το μπουφάν του, που θα ακουμπήσει την τσάντα του, ποιο βιβλίο και τετράδιο θα βγάλει την πρώτη ώρα, πως θα πάει στην τουαλέτα, ποια είναι η σειρά του στη γραμμή, από πού θα πάρει τα υλικά για χειροτεχνίες κ.λ.π.

63 Μας προκαλούν μεγάλη εντύπωση και θαυμασμό οι καλλιτεχνικές δημιουργίες, οι αθλητικές επιδόσεις, η ακαδημαϊκή εξέλιξη αρκετών ατόμων με ειδικές ανάγκες. Παρουσιάζουν εντυπωσιακή ανάπτυξη κάποιων στοιχείων της προσωπικότητάς τους και των ικανοτήτων τους, που αναπληρώνουν σε μεγάλο βαθμό τις όποιες ανικανότητες έχουν. Τα παιδιά όμως με Ν/Υ, λόγω του περιορισμένου νοητικού δυναμικού τους, δύσκολα μπορούν από μόνα τους να ανακαλύψουν κάποιο «κρυμμένο» ταλέντο τους. Χρειάζονται τη βοήθεια του δασκάλου, ο οποίος μέσα από την καθημερινή επαφή με το παιδί, μπορεί να εντοπίσει τις ικανότητές του, να τις αναδύσει και να τις αξιοποιήσει. Αν το παιδί καταφέρει ν’ αναπτύξει τέτοιου είδους δεξιότητες σε ικανοποιητικό βαθμό, σίγουρα θα είναι ευτυχισμένο, γιατί θα βλέπει ότι κάτι καλό δημιουργεί, θα εισπράττει την αναγνώριση από τους συμμαθητές του και θα έχει ένα σοβαρό κίνητρο να έρχεται στο σχολείο.

64 5. Μια κατηγορία παιδιών με Ν/Υ κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο σχολείο, κάθονται «αδρανοποιημένα» στα θρανία τους, ώστε η παρουσία τους μπορεί να περνάει απαρατήρητη. Αυτά τα παιδιά πρέπει να τα «ξυπνήσουμε» και να τα ενεργοποιήσουμε. Ο πιο απλός τρόπος είναι το παιχνίδι. Όπως στα «τυπικά» παιδιά ένα ωραίο παιχνίδι μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον τους, έτσι και τα παιδιά με Ν/Υ έχουν την επιθυμία να παίξουν.

65 Αφήνουμε τα παιδιά να παίξουν ελεύθερα, οργανώνοντας όμως οι ίδιοι μας το παιχνίδι, με τα κατάλληλα μέσα και πάντα σε σχέση με τους στόχους που έχουμε επιλέξει. Μέσα από το παιχνίδι, θα κατακτήσουν τις πρώτες γνώσεις και δεξιότητες, θα γελάσουν και θα έρθουν σε επαφή με τους συμμαθητές τους. Παίζοντας μαθαίνουν να παρατηρούν και να προσέχουν, να ταυτίζουν, να διακρίνουν, να ακολουθούν εντολές, να συνεργάζονται, να «μαθαίνουν» το σώμα τους, να νοιώθουν το σώμα τους, να αντιγράφουν και να περιγράφουν. Παράλληλα με το παιχνίδι, αξιοποιούμε και το θυμικό τους κόσμο.

66 Ιδιαίτερη άξια για τα παιδιά με Ν/Υ, έχουν τα παιχνίδια μίμησης ρόλων
Ιδιαίτερη άξια για τα παιδιά με Ν/Υ, έχουν τα παιχνίδια μίμησης ρόλων. Η υπόδηση ρόλων, δίνει τη δυνατότητα να μεταφερθούν μέσα στην τάξη, εμπειρίες και καταστάσεις από την κοινωνία με φυσικό τρόπο. Ενεργοποιούνται πολλά στοιχεία της προσωπικότητας που παιδιού, για να μπορεί να συνειδητοποιήσει τις πραγματικές συνθήκες ζωής. Σκηνοθετώντας για παράδειγμα ένα μανάβικο, ο μαθητής μπορεί να παίξει το ρόλο του πωλητή ή του πελάτη. Ταυτόχρονα διδάσκουμε αβίαστα «τα φρούτα και τα λαχανικά» αριθμητικές έννοιες, τη συναλλαγή με χρήματα κ.ά.

67 6. Ο προφορικός λόγος είναι το κυριότερο μέσο επικοινωνίας
6. Ο προφορικός λόγος είναι το κυριότερο μέσο επικοινωνίας. Τα «κανονικά» παιδιά, έρχονται στο σχολείο έχοντας αναπτύξει ένα επίπεδο λόγου που τα επιτρέπει να ανταποκριθούν στις γλωσσικές απαιτήσεις του. Στα παιδιά με Ν/Υ δε συμβαίνει το ίδιο. Ακόμα και τα παιδιά με ελαφριά νοητική καθυστέρηση, έχουν κάποιο γλωσσικό έλλειμμα. Η βελτίωση του γλωσσικού επιπέδου αυτών των παιδιών, που επιτυγχάνεται με εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους, με τη σωστή χρήση του συντακτικού κ.λ.π. αποτελεί έναν από τους βασικούς εκπαιδευτικούς στόχους καθ’ όλη την παραμονή των παιδιών στο σχολείο. Η κατανόηση των νέων λέξεων δε γίνεται με την απλή εξήγησή τους, αλλά κιναισθητικά. Για παράδειγμα οι λέξεις «μπρούμυτα, ανάσκελα», μπορούν να εμπεδωθούν αποτελεσματικά από το παιδί με Ν/Υ, στο μάθημα της γυμναστικής.

68 Χαρακτηριστικά στοιχεία αξιολόγησης του γλωσσικού επιπέδου και της αναγνωστικής ικανότητας.
Σκοπός του σχολείου είναι να καταστήσει τους μαθητές ικανούς να χρησιμοποιούν το γραπτό λόγο, να εκφράζονται, να σκέφτονται, να επιχειρηματολογούν και να υποστηρίζουν τις απόψεις τους, να χρησιμοποιούν τον προφορικό και γραπτό λόγο συνειδητά και αποτελεσματικά, να περνούν από τη διήγηση στο διάλογο, από την ανάγνωση στην περίληψη, από το ένα λογοτεχνικό είδος στο άλλο. Με άλλα λόγια το σχολείο οφείλει να διαμορφώνει προσωπικότητες ικανές να υιοθετούν ποικίλες τακτικές ανάγνωσης προσαρμοσμένες στις καθημερινές κοινωνικές περιστάσεις.

69 Η φύση και η πολυπλοκότητα των περιστάσεων ανάγνωσης και η πολυπλοκότητα της αναγνωστικής λειτουργίας  δημιουργούν συχνά δυσκολίες σε μια αρκετά μεγάλη μαθησιακή ομάδα και επιβάλλουν στον εκπαιδευτικό να εστιάζεται στον κάθε μαθητή, στις ικανότητες και στις αδυναμίες του, στις ιδιαίτερες συνθήκες και καταστάσεις που βιώνει, και να προβαίνει σε συνεχή αξιολόγησή του ώστε να τον βοηθήσει να αποκωδικοποιεί, να κατανοεί, να μαθαίνει και να χρησιμοποιεί σωστά το λόγο σε όλες τις μορφές του.

70 Οι δυσκολίες στο γλωσσικό μάθημα επηρεάζουν τα μαθήματα που συνδέονται στενότερα με αυτό αλλά και ευρύτερα γνωστικά αντικείμενα όπως για παράδειγμα το μάθημα των μαθηματικών αφού σημαντικό μέρος των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι  μαθητές έχει να κάνει με αδυναμίες προσληπτικού λόγου που καθιστούν δύσκολη τη σύνδεση των μαθηματικών όρων με το περιεχόμενό τους αλλά και δυσκολίες εκφραστικού λόγου που δεν επιτρέπουν στο παιδί να παρουσιάσει, μέσου του λεκτικού κώδικα, αυτό που κατανοεί.

71 Η σχολική αποτυχία ενός σημαντικού αριθμού παιδιών με χαμηλή νοημοσύνη στο μάθημα της ανάγνωσης, το οποίο αποτελεί και το κατά προτεραιότητα μάθημα σε σχέση με τα υπόλοιπα, έγκειται στο ότι πολλά από τα παιδιά αυτά δεν είναι έτοιμα να διδαχθούν ανάγνωση. Κάθε παιδί εάν δεν είναι συναισθηματικά, νοητικά και σωματικά έτοιμο, δεν πρέπει να διδάσκεται ανάγνωση. Οι προϋποθέσεις αυτές αν και είναι διεθνώς πλέον αποδεκτές συχνά αγνοούνται σε βάρος πάντα του παιδιού.

72 Σε αυτή την κατάσταση οι γονείς ορισμένες φορές παίζουν αρνητικό ρόλο πιέζοντας έντονα το παιδί τους να μάθει ανάγνωση, οδηγώντας το με τον τρόπο αυτό σε προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθηματικές διαταραχές. Οι εκπαιδευτικοί από την άλλη, στην πλειονότητά τους, δυσκολεύονται να εκτιμήσουν σωστά την αναγνωστική ετοιμότητα κάθε μαθητή και να εντοπίσουν εύκολα τις μαθησιακές δυσκολίες του.

73 Αυτό συμβαίνει κυρίως εξαιτίας του άγχους που τους διακατέχει για την εξέλιξη των μαθητών τους στο μάθημα αυτό αφού ξεκινούν νωρίτερα τη διδασκαλία της ανάγνωσης αλλά και επειδή τις περισσότερες φορές μέσα στην τάξη συνυπάρχουν παιδιά με διαφορετικό επίπεδο ωρίμανσης και σχολικής επίδοσης.

74 Όσα παιδιά έχουν δείκτη νοημοσύνης  50 – 65  είναι δυνατόν να αποκτήσουν καλές αναγνωστικές δεξιότητες, αν και ορισμένα από αυτά δεν θα κατορθώσουν ποτέ να ξεπεράσουν σε λεξιλόγιο και κατανόηση αναγνωστικού κειμένου το επίπεδο της τρίτης τάξης δημοτικού. Από την άλλη πλευρά μαθητές με δείκτη νοημοσύνης  66 – 75 μπορούν με τη σωστή εκπαίδευση και καθοδήγηση να τελειώσουν το δημοτικό σχολείο σε ηλικία δεκατριών ή δεκατεσσάρων ετών, έχοντας φθάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο αναγνωστικής ικανότητας (Δ΄ - ΣΤ΄ δημοτικού ) (Πλείος,  Γ. 2002).

75 Η ανάγνωση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία και ο μηχανισμός της αποτελεί μια συνάρτηση πολλών παραγόντων και συγκεκριμένα: Μετατροπή των οπτικών αντιλήψεων. Αναδρομή στα όργανα ομιλίας. Κανονική λειτουργία των οργάνων της όρασης, των φωνητικών οργάνων  και του νευρικού συστήματος

76 Ο χρόνος έναρξης των ασκήσεων για την πρώτη ανάγνωση, δεν καθορίζεται από θεωρητικές θέσεις αλλά αποφασίζεται καθημερινά από τον εκπαιδευτικό μέσα στην ίδια την τάξη, σε εκείνον δηλαδή τον χώρο που έχει διαμορφωθεί με τον κατάλληλο τρόπο ώστε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την φυσιολογική, συναισθηματική, ψυχική και πνευματική ωρίμανση του παιδιού.

77 Αυτό βέβαια συνεπάγεται ότι ο δάσκαλος πρέπει να βρίσκεται σε θέση να αναγνωρίζει τα σημεία εκείνα που φανερώνουν το επίπεδο της σχολικής ετοιμότητας. Στη συνέχεια με βάση τα αποτελέσματα της εκτίμησής του οφείλει να σχεδιάζει τις κατάλληλες δραστηριότητες και να παρέχει στα παιδιά εμπειρίες που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ετοιμότητάς τους.

78 Για να υπάρχει μια καλή αναγνωστική ετοιμότητα σε ένα παιδί με νοητική υστέρηση πρέπει να υπάρχουν κάποιες προϋπόθεσης, όπως η κατάσταση της υγείας του παιδιού και η αισθητηριακή του ετοιμότητα. Πάνω απ’ όλα όμως το παιδί με νοητική υστέρηση χρειάζεται χρόνο για να ωριμάσει νοητικά ή συναισθηματικά. Όπως και να αποκτήσει εμπειρίες που συμβάλουν στην ανάπτυξη των ικανοτήτων εκείνων που είναι απαραίτητες για την ανάγνωση.

79 Τέτοιου είδους ικανότητες περιλαμβάνουν τα εξής:
Καλή όραση και ακοή. Την κοινωνικο-συναισθηματική πλευρά του να δίνεις και να παίρνεις, να περιμένεις τη σειρά σου χωρίς να διαμαρτύρεσαι , να παρακολουθείς και να ακούς προσεκτικά. Ενδιαφέρον για τα βιβλία και την αποκωδικοποίηση των γραπτών συμβόλων. Καλή άρθρωση και γενικά, κατανοητή ομιλία. Οπτική διάκριση και μνήμη. Ικανότητα οφθαλμικών κινήσεων απ’ τα αριστερά στα δεξιά. Επαρκείς αντιληπτικές ικανότητες

80   Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, οι βασικές προϋπόθεσεις για την αναγνωστική ετοιμότητα εκτός από το νοητικό επίπεδο του παιδιού περιλαμβάνουν: Την κατάσταση της υγείας του και ιδιαίτερα την αισθητηριακή ετοιμότητα. Το οικογενειακό περιβάλλον, τα ερεθίσματα που αυτό παρέχει στο παιδί και γενικά στο ρόλο της οικογένειας στην προετοιμασία του παιδιού για την πρώτη ανάγνωση.

81 Την κοινωνική και συναισθηματική ετοιμότητα του παιδιού που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα αισθήματα ασφάλειας και αυτοεκτίμησης, τις τραυματικές εμπειρίες απόρριψης ή σχολικής αποτυχίας , καθώς και τα κίνητρα για μάθηση που το διαπνέουν. Το είδος και το βαθμό των αντιληπτικών δυσκολιών και των προβλημάτων γλωσσικής ανάπτυξης όπως είναι τα προβλήματα οπτικής αντίληψης, οι δυσκολίες ακουστικής διάκρισης, τα προβλήματα ομιλίας κ.τ.λ. (Πολυχρονοπούλου 2010).

82 Η νοητική υστέρηση είναι δυνατόν να συνοδεύεται και από άλλα προβλήματα υγείας όπως βαρηκοΐα, παθήσεις του οφθαλμού, διαταραχές συμπεριφοράς , ειδικές δυσκολίες  αντιληπτικότητας ή άλλα προβλήματα. Η νοητική υστέρηση είναι υπεύθυνη για τον αργό ρυθμό μάθησης του παιδιού και για το ότι η αναγνωστική ετοιμότητα επιτυγχάνεται σε ηλικία μεγαλύτερη σε σχέση με τα παιδία φυσιολογικής νοημοσύνης.

83 Ο εκπαιδευτικός λοιπόν θα πρέπει να ενημερώνεται για τα προβλήματα υγείας των μαθητών του και στις περιπτώσεις όπου δεν έχει καμία ενημέρωση για το ιατρικό ιστορικό του παιδιού οφείλει ο ίδιος να εντοπίζει τα σημεία επικινδυνότητας που αφορούν τη φυσιολογική λειτουργία των αισθητήριων οργάνων του μαθητή.

84       Ο πρωταρχικός ρόλος της οικογένειας στην προετοιμασία του παιδιού για την πρώτη ανάγνωση είναι αναμφισβήτητος. Οικογένεια και σχολείο οφείλουν να συνεργαστούν για να αξιοποιήσουν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό το δυναμικό του παιδιού, αυξάνοντας το ενδιαφέρον του για μάθηση, παρεμποδίζοντας την ανάπτυξη χαμηλής αυτοεκτίμησης, ανασφάλειας και άλλων αρνητικών αισθημάτων, επιβραβεύοντας την προσπάθεια και τονώνοντας το αυτοσυναίσθημα

85 Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά το παιδί τους, σε περίπτωση που συνειδητοποιήσουν ότι η ανάγνωση αρχίζει πριν ακόμη το παιδί αποκτήσει τους αναγνωστικούς μηχανισμούς του καλού αναγνώστη. Μέσα στο χώρο του σπιτιού, τα παιδιά αποκτούν άλλα σε μικρότερο και άλλα σε μεγαλύτερο βαθμό, τις γνώσεις που αποτελούν τη βάση για την εκμάθηση της ανάγνωσης.

86 «Μαθαίνουν έννοιες απαραίτητες για την κατανόηση πραγμάτων, γεγονότων, σκέψεων και αισθημάτων ενώ παράλληλα αποκτούν το απαραίτητο λεξιλόγιο για να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις. Επίσης αποκτούν και τις πρώτες βασικές γνώσεις της γραμματικής δομής του προφορικού λόγου» (Anderson 1999 – Πολυχρονοπούλου 2010).

87 Κάθε μαθητής κουβαλάει ουσιαστικά μαζί του στο σχολείο όλες τις γνώσεις και τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει. Όταν λοιπόν ο δάσκαλος διαβάζει μέσα στην τάξη ένα κείμενο, το παιδί συνδυάζει αυτομάτως τις δικές του εμπειρίες με τις πληροφορίες που αντλεί από το κείμενο και κατανοεί έτσι το νόημα  ή το μήνυμά του. Οι γονείς λοιπόν οφείλουν να προσφέρουν στο παιδί τους εμπειρίες και ερεθίσματα για μάθηση, προκαλώντας ή αυξάνοντας ταυτόχρονα το ενδιαφέρον του για το βιβλίο, την ανάγνωση και τη γραφή.

88 Μια από τις σημαντικότερες και ωφελιμότερες δραστηριότερες για την απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων που απαιτούνται για την εκμάθηση της ανάγνωσης, είναι το να διαβάζουν οι γονείς βιβλία στα παιδιά τους. Καθώς διαβάζουν, να ενθαρρύνουν το παιδί να δείχνει και αυτό με το δάχτυλό του, να το αφήνουν να γυρίζει εκείνο τις σελίδες του βιβλίου.

89 Να κάνουν επίσης ερωτήσεις στο παιδί σχετικά με την ιστορία που διάβασαν, να ζητούν από το παιδί να πει με δικά του λόγια την ιστορία ή ακόμη και να το βοηθήσουν να διαβάσει φωναχτά μαζί τους. Στην περίπτωση αυτή το όφελος είναι πολύ μεγάλο επειδή τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά, σχολιάζοντας τα γεγονότα της ιστορίας, συζητώντας το παραμύθι του βιβλίου ή μαντεύοντας το νόημα μιας άγνωστης λέξης. Το βιβλίο όμως δεν αποτελεί το μοναδικό μέσο για να μπορέσουν οι γονείς να μυήσουν τα παιδιά τους στο γραπτό λόγο.

90 Είναι γνωστό ότι πολλά παιδία με νοητική υστέρηση γεύονται από πολύ νωρίς την αποτυχία και την απόρριψη που τους δημιουργεί αισθήματα ανασφάλειας, απομόνωσης και ονειροπόλησης, νευρικής έντασης και επιθετικότητας, όπως και εγκατάλειψη της προσπάθειας για μάθηση και εργασία. Επίσης τα παιδιά με νοητική υστέρηση αναπτύσσονται συναισθηματικά και κοινωνικά με πολύ αργότερο ρυθμό σε σχέση με τα μη νοητικώς υστερούντα παιδιά με αποτέλεσμα να φτάνουν στη σχολική ηλικία έχοντας πολύ ανώριμη ή ακόμη και νηπιακή συμπεριφορά.

91 Με βάση τα παραπάνω ο σχεδιασμός εξατομικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την αναγνωστική ετοιμότητα και την αντιμετώπιση των αναγνωστικών προβλημάτων είναι απαραίτητος. Είναι επίσης απαραίτητο να συνειδητοποιήσει ότι οι παραπάνω τομείς ανάπτυξης εξελίσσονται με διαφορετικό ρυθμό.

92 Για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να έχει την κατάλληλη φυσική διάπλαση και υγεία για αναγνωστική ετοιμότητα αλλά συναισθηματικά και κοινωνικά να παραμένει ανώριμο. Επιπλέον δυο παιδιά με τον ίδιο βαθμό νοητικής υστέρησης είναι δυνατόν να παρουσιάζουν εμφανείς και σημαντικές διαφορές σε επίπεδα αντιληπτικότητας ( οπτικής , ακουστικής , απτικής). Όλα αυτά τονίζουν την αναγκαιότητα του καταρτισμού ειδικών προγραμμάτων, με βάση τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες του κάθε παιδιού.

93 Ο μαθητής με Νοητική Υστέρηση στο μάθημα της Γυμναστικής.
Στα τελευταία 30 χρόνια, εφαρμόζονται από μερικά σχολεία της πατρίδας μας αθλητικά προγράμματα, στα οποία συμμετέχουν παιδιά με Ν/Υ. Η κοινή άσκηση με τα «κανονικά» παιδιά, αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για σχολική και κοινωνική ένταξη. Οδηγούμαστε με ασφάλεια στο συμπέρασμα, ότι τα προγράμματα φυσικής αγωγής μπορούν να έχουν θετική επίδραση στα άτομα με Ν/Υ, ιδιαίτερα όταν υλοποιούνται με τη συνύπαρξη άλλων παιδιών. Η συμμετοχή τους σε δομημένα αθλητικά προγράμματα, σε κατάλληλους χώρους και με τους κατάλληλους ανθρώπους, τους δίνει την ευκαιρία να αναπτυχθούν, να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να πάρουν ενεργό μέρος στην ζωή.

94 Γενικά, με την κινητική αγωγή επιδιώκουμε:
Τη βελτίωση του κινητικού συντονισμού. Την ενδυνάμωση κάποιων μελών του σώματος. Την ελάττωση του σωματικού βάρους, όταν είναι αναγκαίο. Τη σωματική ευεξία. Τη βελτίωση της ισορροπίας. Το ξεπέρασμα ψυχικών αναστολών. Την εγκαθίδρυση αυτοπεποίθησης. Την εκτόνωση της υπερκινητικότητας και τη διοχέτευση της ενέργειας σε χρήσιμες δραστηριότητες. Την κοινωνικοποίηση του παιδιού. Τη χρήση αυτενέργειας. Την άσκηση της παρατηρητικότητας. Την ψυχαγωγία του παιδιού.

95 Μερικές ασκήσεις που είναι κατάλληλες για παιδιά με Ν
Μερικές ασκήσεις που είναι κατάλληλες για παιδιά με Ν.Υ είναι οι παρακάτω: Ανεβοκατέβασμα σκαλοπατιών. Περπάτημα ή τρέξιμο σε προκαθορισμένη τροχιά ( ευθεία, κυκλική, κ.ά. ). Παιχνίδια με στεφάνια. Άλμα από χαμηλό ύψος ( σκαλοπάτι, καρέκλα, θρανίο κ.ο.κ. ). Ανέβασμα σε κάποιο ψηλό σημείο. Π.χ. σε σκάλα. Παιχνίδια με την μπάλα, χρησιμοποιώντας χέρια και πόδια. Αναπηδήματα με ένα πόδι. Σκαρφάλωμα σε μικρά δέντρα. Συλλογές φυτών και λουλουδιών. Περπάτημα στη φύση. Παιχνίδια σε παιδική χαρά ( τραμπάλα, τσουλήθρα κ.λ.π. ). Παιχνίδια ισορροπίας ( περπάτημα στο κράσπεδο του πεζοδρομίου, επάνω σ΄ έναν κορμό δέντρου κ.ο.κ. ). Διάφορα σπορ, ανάλογα με τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού.

96 Οι προοπτικές τω παιδιών με Ν/Υ, μετά το σχολείο.
Το πως θα ζήσουν τα παιδιά με Ν/Υ την υπόλοιπη ζωή τους, μετά την αποφοίτησή τους από το σχολείο, είναι ένα ζήτημα που απασχολεί πολλούς ανθρώπους. Αυτοί όμως που αγωνιούν περισσότερο, είναι οι γονείς αυτών των παιδιών. Η επαγγελματική κατάρτιση και εκπαίδευση που αποκτούν τα παιδιά στα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα, είναι ένα σπουδαίο κεφάλαιο για την ζωή αυτών των παιδιών. Τα ζήτημα είναι, να μπορέσουν να αξιοποιήσουν αυτά που έμαθαν στα σχολεία τους, ώστε να είναι σε θέση να ζουν αξιοπρεπώς. Επίσης, πρέπει να δοθεί μια απάντηση στο βασανιστικό ερώτημα πολλών γονέων, πως θα επιβιώσουν τα παιδιά τους με Ν/Υ μετά το θάνατό τους. Και εδώ είναι το χρέος της πολιτείας.

97 Η δημιουργία ημερήσιων κέντρων ανοιχτής περίθαλψης κατάλληλα στελεχωμένων και οι μονάδες αυτόνομης ή ημιαυτόνομης διαβίωσης για κάποιες περιπτώσεις ενηλίκων με Ν/Υ, θα συμπλήρωναν αποτελεσματικά το κενό, αφού θα είχαν τις δυνατότητες, να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια και ανακούφιση στους ίδιους και στις οικογένειές τους.