Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 11 Ανδρέας Αυγερινός Τ.Ε.Φ.Α.Α. – Δ.Π. Θράκης ή

Παρουσίαση με θέμα: "Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 11 Ανδρέας Αυγερινός Τ.Ε.Φ.Α.Α. – Δ.Π. Θράκης ή"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 11 Ανδρέας Αυγερινός Τ.Ε.Φ.Α.Α. – Δ.Π. Θράκης aavgerin@phyed.duth.graavgerin@phyed.duth.gr ή avgerino@phed.auth.gravgerino@phed.auth.gr 321 - Διάλεξη Νο 1 Παράμετροι που καθορίζουν την εμπλοκή στη ΦΔ - Επιπτώσεις στον σχεδιασμό προγραμμάτων παρέμβασης.

2 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 12

3 3 Σύνοψη Διάλεξης  Είδη μεταβλητών που σχετίζονται με τη συμπεριφορά της ΦΔ σε νέους ανθρώπους και σε ενήλικες.  Θεωρίες που ερμηνεύουν τη συμπεριφορά της ΦΔ.  Σύνδεση της έρευνας των μεταβλητών που ελέγχουν τη συμπεριφορά με το σχεδιασμό αποτελεσματικών προγραμμάτων παρέμβασης για την προώθηση του δραστήριου τρόπου ζωής.

4 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 14 Λέξεις - Κλειδιά Health promotion Public health Behavior Psychology PA promotion Sedentary behavior Obesity Exercise adherence Determinants of PA Inactivity Mediators or moderators of PA children, adults, older adults or elderly Σε συνδυασμό με τις λέξεις….

5 Σκοπός της διάλεξης είναι… …να κατανοήσουν οι φοιτητές τις μεταβλητές που ερμηνεύσουν σε μεγάλο βαθμό γιατί ορισμένοι άνθρωποι είναι φυσικά δραστήριοι, ενώ άλλοι διάγουν καθιστική ζωή. Ειδικότερα, στη διάλεξη παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν: Στις παραμέτρους που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων ως προς τη συμμετοχή τους σε ΦΔ και τα σπορ. Στις σύγχρονες θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά ως προς τη ΦΔ. Στην κατανόηση πως η υπάρχουσα επιστημονική έρευνα εφαρμόζεται για τη δημιουργία προγραμμάτων παρέμβασης με στόχο την προώθηση του δραστήριου τρόπου ζωής σε όλες τις ηλικίες.

6 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 16 Στο τέλος της διάλεξης θα πρέπει να….. Να γνωρίζετε τις βασικές μεταβλητές που επηρεάζουν τη ΦΔ των ανθρώπων. Να έχετε κατανοήσει πως αυτές οι μεταβλητές συνδέονται με τις διάφορες θεωρίες ερμηνείας της συμπεριφοράς. Να γνωρίζετε πως η έρευνα στο πεδίο των ‘determinants’ της ΦΔ των ανθρώπων συνδέεται με τη δημιουργία αποτελεσματικών προγραμμάτων παρέμβασης.

7 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 17 Επιχειρησιακοί ορισμοί Determinants of Physical Activity: Reflect the factors that affect, or are thought to affect, participation in exercise and physical activity (Biddle and Mutrie, 2001). Intervention research: Research that investigates the treatments that effect changes in physical activity and sedentary behaviors. Experimental study designs that include either treatment and control groups or evaluation of a group that serves as its own control are most appropriate (Fulton, Burgeson, Perry, sherry, Galuska, Alexander, Wechsher and Caspersen, 2001). Lifestyle: Lifestyle is understood as relatively stable patterns of behaviour, habits, attitudes and values which are typical for groups one belongs to, or the groups one wants to belong to (Veal, 1993). Moderator Vs Mediator

8 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 18 Moderators (μεσολαβητές) Ένας μεσολαβητής (moderator) είναι μία μεταβλητή που χρησιμοποιείται για να ξεχωρίσει τους συμμετέχοντες σε υπο-ομάδες για τις οποίες μια παρέμβαση επιδρά διαφορετικά (πχ ηλικία, φύλο, κατάσταση της υγείας, κοινονικο-οικονομική κατάσταση) Προσαρμοσμένη Παρέμβαση Μικρότερες αλλαγές Στάδια 1 & 2 Στάδιο 3 Μεγάλες αλλαγές Moderator=Στάδιο κατά την έναρξη Αποτέλεσμα Φ.Δ.

9 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 19 Mediators («μεσίτης») Ένας mediator δείχνει το μηχανισμό μέσω του οποίου πιστεύουμε ότι η παρέμβαση θα επηρεάσει τη συμπεριφορά ως προς τη ΦΔ (πχ, decision-making theory=more positive (benefits) vs less negatives (obstacles) Intervention Πληροφόρηση Εξάσκηση δεξ/ων Τύπος άσκησης Role models Αλλαγές στη ΦΔ Αύξηση Διάρκειας Αύξηση συχνότητας Μεγαλύτερη Ποικιλία Αλλαγές στους Moderators Αντιλαμβανόμενες Ωφέλειες Αύξηση αυτό- αποτελεσματικότητας

10 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 110 Determinants ΦΔ σε ενήλικες 1. Δημογραφικά χαρακτηριστικά & βιολογικοί παράγοντες 2. Ψυχολογικοί, γνωστικοί & συναισθηματικοί παράγοντες 3. Χαρακτηριστικά συμπεριφοράς & δεξιότητες 4. Κοινωνικοί & πολιτιστικοί παράγοντες 5. Παράγοντες του φυσικού περιβάλλοντος 6. Χαρακτηριστικά της Φ.Δ.

11

12

13

14

15

16 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 116 Τι δείχνουν οι παραπάνω πίνακες; Υπάρχουν επιβεβαιωμένες σταθερές συσχετίσεις σε όλες τις κατηγορίες παραγόντων Πολύ-παραγοντική η φύση της συμπεριφοράς Περισσότερο αποτελεσματικές οι παρεμβάσεις που στοχεύουν πολλές παραμέτρους!

17 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 117 Ισχυρή συσχέτιση με ΦΔ Μη συσχέτιση με ΦΔ Κοινωνική υποστήριξηProcess of Change Αυτό-αποτελεσματικότηταΠρόθεση για άσκηση Αντιλαμβανόμενες δυσκολίεςΧαμηλή ένταση άσκησης Αντιλαμβανόμενα οφέληΔιατροφικές συνήθεις Διασκέδαση από την άσκηση Γνώση σε θέματα υγείας και άσκησης Ιστορικό άσκησης κατά τη νεανική ηλικία Ευαισθησία σε ασθένειες

18 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 118 Προσωπικές μεταβλητές Αυτό-αποτελεσματικότητα (Self-efficacy) Στην Κοινωνική Γνωστική Θεωρία (Bandura, 1986) η αυτό-αποτελεσματικότητα προτείνεται ως ο ισχυρότερος παράγοντας (determinant) της συμπεριφοράς. Σε πολλές μελέτες φάνηκε ότι η αυτό-αποτελεσματικότητα σχετίζεται άμεσα και υψηλά με την παρούσα και μελλοντική εμπλοκή σε οργανωμένη άσκηση. Πρόθεση (Intention). Η θεωρία του Ajzen (1985) [Theory of Planned Behavior] υποθέτει ότι η πρόθεση είναι καθοριστικός παράγοντας της συμπεριφοράς. Σε 12 μελέτες η πρόθεση με την άσκηση είχαν συντελεστή συσχέτισης r=.19 μέχρι.82 (mean r=.55). Αυτή η συσχέτιση είναι σημαντική και υποστηρίζει τη συγκεκριμένη θεωρία. Διασκέδαση (Enjoyment) Η έλλειψη διασκέδασης από τη συμμετοχή στην άσκηση βρέθηκε ότι είναι ένας σημαντικός παράγοντας που αποθαρρύνει τους ανθρώπους στο να παραμείνουν σε προγράμματα άσκησης.

19 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 119 Προσωπικές μεταβλητές Εμπόδια στη συμμετοχή (Barriers) Το σπουδαιότερο επιχείρημα των ανθρώπων για τη μη τακτική εμπλοκή τους σε ΦΔ και άσκηση είναι ‘δεν έχω αρκετό χρόνο’! Φανερά αυτό είναι πρόφαση, αν αναλογιστούμε ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίου και Αμερικάνοι ξοδεύουν τουλάχιστον 2 ώρες ημερησίως βλέποντας TV. Μέχρι σήμερα δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο αν οι λόγοι που επικαλούνται οι άνθρωποι είναι πραγματικοί ή απλά αποτελούν προφάσεις και δικαιολογίες για την απραξία τους. Τα δύο φύλα επικαλούνται διαφορετικούς λόγους ως ‘εμπόδια’ για τη μη εμπλοκή τους σε ΦΔ και άσκηση. Οι γυναίκες έχουν ως εμπόδια τη φροντίδα των παιδιών, τις οικιακές εργασίες, και το ωράριο εργασίας. Οι άνδρες έχουν ως εμπόδια την έλλειψη χρημάτων, την έλλειψη υποδομής, την απουσία παρέας, και την έλλειψη διασκέδασης από την άσκηση.

20 Το Transtheoretical μοντέλο αλλαγής συμπεριφοράς Το Transheoretical Model (stage of change) δείχνει τα βήματα μέσω των οποίων το άτομο θα αλλάξει συμπεριφορά. Η σπουδαία συνεισφορά αυτού του μοντέλου στη ΦΔ είναι ότι άνθρωποι που βρίσκονται σε διαφορετικά ‘στάδια’ της συμπεριφοράς απαιτούν την εφαρμογή διαφορετικής διαδικασίας για να μετακινηθούν από το ένα στάδιο στο επόμενο. Για παράδειγμα, στα δύο πρώτα στάδια (pre-contemplators & contemplators) που είναι γενικά υποκινητικοί, πρέπει πρωταρχικά να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης τους αν επιθυμούν να προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο και να αυξήσουν τη γνώση τους για την άσκηση και την υγεία. Αυτοί που βρίσκονται στα επόμενα στάδια (preparation & action), ήτοι επιθυμούν να είναι και είναι ήδη σε κάποιο βαθμό δραστήριοι, χρειάζονται να βοηθούν ώστε να αναπτύξουν δεξιότητες αλλαγής συμπεριφοράς που θα εδραιώσουν σταθερά τη συνήθεια. Τέλος, σε όσους βρίσκονται στο στάδιο της συντήρησης (maintenance) χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε γνωστικές και συμπεριφορικές τεχνικές για να αποφύγουν την υποτροπή τους (relapse) στην προηγούμενη καθιστική συμπεριφορά.

21 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 121 Τραυματισμός & διακοπή της άσκησης Ο τραυματισμός είναι σημαντικός λόγος για διακοπή της συμμετοχής σε προγράμματα άσκησης. Το 40% ανθρώπων που γυμνάζονται τακτικά επικαλέστηκαν τον τραυματισμό ως αιτία προσωρινής διακοπής της άσκησης, ενώ ήταν η κύρια του 22% των ανθρώπων που σταμάτησαν μόνιμα την τακτική εμπλοκή τους σε προγράμματα άσκησης.

22 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 122 Μεταβλητές μη συσχετιζόμενες με τη ΦΔ Η γνώση για το ρόλο της άσκησης στην υγεία δεν σχετίζεται με το βαθμό εμπλοκής σε ΦΔ. Παρεμβάσεις με κύρια επιδίωξη την αύξηση της γνώσης του κόσμου για τη συνεισφορά της άσκησης στην υγεία δεν πρέπει να αναμένονται επιτυχημένες. Η συμμετοχή σε ΦΔ και σπορ στη νεανική ηλικία δεν συσχετίζεται με την τακτική εμπλοκή σε ΦΔ στην ενήλικη ζωή!

23 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 123 Διαπροσωπικές μεταβλητές Κοινωνική επιρροή (Social Influence) Σχετίζεται με την υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους, το ζευγάρι, το/τη σύζυγο, το προσωπικό του προγράμματος, τον προπονητή και διάφορους άλλους ‘σημαντικούς άλλους’. Η κοινωνική υποστήριξη μπορεί να είναι άμεση ή έμμεση. Ο ρόλος του μοντέλου (role model) είναι μια άλλη μορφή κοινωνικής επιρροής, ειδικά για τους νέους ανθρώπους και τους ηλικιωμένους.

24 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 124 Περιβαλλοντικές μεταβλητές Τρεις μεταβλητές φαίνεται από τις έρευνες ότι σχετίζονται με τη ΦΔ. Ειδικότερα: Υποδομή για άσκηση στο περιβάλλον του σπιτιού. Χαρακτηριστικά γειτονιάς του τόπου κατοικίας (ασφάλεια, ύπαρξη πεζόδρομων και ποδηλατόδρομων, περιορισμένη κίνηση αυτοκινήτων κά). Ύπαρξη υποδομής στο κοντινό περιβάλλον για ΦΔ, σπορ και συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης.

25 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 125 Παράγοντες που σχετίζονται με τη ΦΔ παιδιών & εφήβων

26 Φυσική Δραστηριότητα Παράγοντες Προδιάθεσης Παράγοντες Ενίσχυσης (οικογένεια, φίλοι, Προπονητής κά) Παράγοντες Ικανότητας (fitness, Δεξιότητες, Πρόσβαση, Περιβάλλον) Είμαι Ικανός; (Αυτοπεποίθηση, Αντιλαμβανόμενη Ικανότητα) Αξίζει να το κάνω; (πιστεύω, στάσεις, Αξίες, ενίσχυση) Δημογραφικά (ηλικία, φύλο, Εκπαίδευση, Οικονομική κατάσταση) The Youth PA Promotion Model (Pate & Sirard)

27 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 127 Σημαντικές προσωπικές μεταβλητές για τη ΦΔ στους νέους ανθρώπους Ηλικία & φύλο Κοινωνικο-οικονομική κατάσταση Αυτό-αποτελεσματικότητα (Self-efficacy) Εμπόδια για τακτική συμμετοχή η έλλειψη χρόνου και ενδιαφέροντος Η διασκέδαση από τη συμμετοχή στην άσκηση αποτελεί σημαντικό κίνητρο

28 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 128 Κοινωνικές μεταβλητές για τη ΦΔ στους νέους ανθρώπους Οι γονείς επηρεάζουν άμεσα τη ΦΔ των παιδιών τους: -- Μεταφέροντάς τα σε χώρους για ΦΔ και άσκηση -- Παίζοντας ‘ρόλο μοντέλου’ με τη δική τους συμπεριφορά ως προς τη ΦΔ και τα σπορ. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες σ’ αυτή την κατηγορία μεταβλητών για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

29 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 129 Περιβαλλοντικές μεταβλητές για τη ΦΔ στους νέους ανθρώπους Όσο περισσότερες δυνατότητες δίνονται στα παιδιά να παίξουν εκτός σπιτιού, τόσο περισσότερο δραστήρια είναι. Τα παιδιά που έχουν αθλητική υποδομή στο κοντινό περιβάλλον του σπιτιού είναι πιο δραστήρια από άλλα παιδιά που ζουν σε μειονεκτικότερα περιβάλλοντα. Έρευνες έδειξαν ότι οι γονείς θεωρούν σημαντικής αξίας τα περιβάλλοντα όπου υπάρχει ασφάλεια, φωτισμός, καθαριότητα, τουαλέτες, πόσιμο νερό και σκιά. Το σχολείο και τα προγράμματα της κοινότητας είναι τα δύο περιβάλλοντα όπου τα παιδιά ‘συσσωρεύουν’ το μεγαλύτερο όγκο της δραστηριότητάς τους. Η εποχή του έτους και η θερμοκρασία επηρεάζουν σημαντικά τη ΦΔ των παιδιών και των νέων.

30 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 130 Πως σχετίζεται η έρευνα των παραγόντων που επηρεάζουν τη ΦΔ με το σχεδιασμό παρεμβάσεων; ….. να επικεντρωθούν και να βοηθήσουν τις ομάδες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από τον υποκινητικό τρόπο ζωής. ….. να καθοδηγήσουν τα περιεχόμενα των προγραμμάτων παρέμβασης με βάση τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες της ομάδας που απευθύνονται.

31 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 131 Η Φυσική Δραστηριότητα είναι παντού …….…

32 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 132 Τι δεν γνωρίζουμε & πρέπει να μάθουμε; Τον ακριβή μηχανισμό λειτουργίας των επιμέρους μεταβλητών και το βαθμό επηρεασμού κάθε μεταβλητής κατά αναπτυξιακή περίοδο. Διεξαγωγή πειραματικής έρευνας στις επιμέρους θεωρίες ερμηνείας της συμπεριφοράς με έμφαση στις περισσότερο υποσχόμενες. Περισσότερη έρευνα στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι και στους παράγοντες που τους παρακινούν να υιοθετήσουν ένα πιο δραστήριο τρόπο ζωής. Ειδικότερα για τους νέους ανθρώπους απαιτείται…

33 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 133 Τι δεν γνωρίζουμε & πρέπει να μάθουμε; Εντοπισμός μιας ασφαλούς διαδικασίας για την αξιολόγηση των παραγόντων που επηρεάζουν και προβλέπουν τη συμπεριφορά της ΦΔ των νέων. Εξακρίβωση των εξειδικευμένων εμποδίων και κινήτρων για συμμετοχή σε ΦΔ σε άτομα διαφορετικών φύλων, ηλικιών, φυσικών ικανοτήτων, εθνικοτήτων, καθώς και σε άτομα με μειονεξία. Εξακρίβωση των παραγόντων που θα μας επιτρέψουν να διακρίνουμε με ασφάλεια πιο παιδί έχει ροπή για να γίνει υποκινητικό και πιο όχι. Εξακρίβωση των ακριβών αιτιών που καθιστούν τα παιδιά προοδευτικά υποκινητικά με το πέρασμα της ηλικίας. Διερεύνηση των στάσεων των νέων ανθρώπων ως προς διαφορετικές ΦΔ – Εξακρίβωση των δραστηριοτήτων που είναι πιο ελκυστικές για τα παιδιά. Εξακρίβωση των παραγόντων που σχετίζονται με τη θετική ανταπόκριση των νέων σε προγράμματα παρέμβασης για την προώθηση της ΦΔ. Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των υπαρχόντων παρεμβάσεων για την προώθηση της ΦΔ σε παιδιά και νέους.

34 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 134 Quiz ανακεφαλαίωσης (30 min) Σε τι διαφέρουν οι έννοιες determinant, mediator και moderator; Δώστε ένα παράδειγμα για κάθε έννοια. Ποια η σημασία της έρευνας των determinants στο σχεδιασμό προγραμμάτων παρέμβασης; Αναφέρατε ποιους παράγοντες θα στοχεύατε για να προωθήσετε τη ΦΔ σε εφήβους που ζουν στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

35 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 135 Ατομική εργασία εμπέδωσης Οργανώστε μία συζήτηση με τους φίλους σας για τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες θα γινόταν περισσότερο δραστήριοι. Αξιολογείστε τα εμπόδια που επικαλούνται για την έλλειψη τακτικής συμμετοχής σε ΦΔ ή άσκηση. Τι παρατηρείτε;

36 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 136 Ομαδική εργασία εμπέδωσης 1. Χωριστείτε σε δύο ομάδες με βάση το φύλο σας. 2. Συζητείστε για τα εμπόδια (πχ εργασία, διάβασμα κά) και τα κίνητρα (εκτόνωση, ψυχαγωγία, αισθητικοί λόγοι κά) που έχετε ως προς τη συμμετοχή σας σε ένα πρόγραμμα τακτικής άσκησης με στόχο την υγεία και το fitness στο οποίο θα συμμετέχετε με μηνιαία συνδρομή. 3. Ομαδοποιήστε τις απαντήσεις σας με βάση το φύλο και προβείτε σε κριτική σύγκριση. Πόσο κοντά είστε στα διεθνή δεδομένα στα determinants των barriers & motives; 4. Ποια ‘εμπόδια’ θα μπορούσατε να διαφοροποιήσετε ώστε να εκπληρώσετε τις οδηγίες α) για υγεία και β) για fitness;

37 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 137 Βιβλιογραφία Υποχρεωτική Βιβλιογραφία (βλ. e-class): Bauman, A. E., Sallis, F. J., Dzewaltowski, D. A. & Owen, N. (2002). Toward a better understanding of the influences on physical activity. American Journal of Preventive Medicine, 23 (2S), 5-15. Pate, S. & Sirard, J. (2001). Physical Activity and Young People. Topics in Nutrition, 8, 1-18. Αυγερινός, A., Στάθη, A., Almond L. & Κιουμουρτζόγλου E. (2002). Τρόπος Ζωής και Φυσική Δραστηριότητα Ελλήνων Μαθητών. Physical activity & quality of life, Electronic journal, 3, (www.pe.auth.gr). Αυγερινός, A., Ζέτου, E. & Βερναδάκης, N. (υπό δημοσίευση). Τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων στο σχολείο για αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Αναζητήσεις στη ΦΑ & τον Αθλητισμό, Ηλεκτρονικό Περιοδικό (http://www.hape.gr).

38 Μάθημα 321 - Διάλεξη Νο 138 Βιβλιογραφία Προαιρετική Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Baranowski, T., Bar-Or, Blair, S. et al (1997). Guidelines for School and Community Programs to Promote Lifelong Physical Activity Among Young People. MMWR, 46, (RR-6), 1-36 Craig. C. L., Cameron, C., Russell, S. J. & Beaulieu, A. (2001). Increasing physical activity: Supporting children’s participation. Ottawa, ON: Canadian Fitness and Lifestyle Research Institute. Kemper, H. G., Verhagen, L. M., Milo, D., et al. (2002). Effects of health information in youth on adult physical activity: 20-years study results from the Amsterdam growth and health longitudinal study. American Journal of Human Biology, 14, 448-456. Σχετικές Ιστοσελίδες α) http://www.phppo.cdc.gov/CDCrecommendshttp://www.phppo.cdc.gov/CDCrecommends β) http://www.cdc.gov/mmwr/http://www.cdc.gov/mmwr/ γ) http://www.cdc.gov/search.htmhttp://www.cdc.gov/search.htm