Olaf Immanuel Seel ΤΞΓΜΔ, Ιόνιο Πανεπιστήμιο 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ.

Παρουσίαση με θέμα: "Olaf Immanuel Seel ΤΞΓΜΔ, Ιόνιο Πανεπιστήμιο 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Olaf Immanuel Seel ΤΞΓΜΔ, Ιόνιο Πανεπιστήμιο olaf.imm.seel@gmail.com 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ : Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

2 Πλάνο παρουσίασης 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Εισαγωγή Τι είναι μια « αντιπαραβολική πρωτοτυπολογία κειμενικού είδους »; Θεωρητικό υπόβαθρο των « αντιπαραβολικών πρωτοτυπολογιών κειμενικών ειδών » Η αντιπαραβολική πρωτοτυπολογία ( ΑΠ ) με λειτουργική απόκλιση : Η εκλαΐκευση ιατρικού συγγράμματος διαφημιστικό κείμενο ( γερμανικά - ελληνικά ) = αποκλίνουσα λειτουργικότητα Οφέλη για τη διδακτική της μετάφρασης Συμπεράσματα – προοπτικές Βιβλιογραφία

3 Εισαγωγή 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Πρώτη αναφορά του όρου « πρωτοτυπολογίες κειμενικών ειδών » το 1984 από τον Α lbrecht Neubert (1984, 68) 10 χρόνια αργότερα 1995, ο Paul Kussmaul επαναφέρει ρητά το ζητούμενο αυτό στο βιβλίο του Training the Translator (72,73, 83) Το 1998 έμμεση αναφορά στην χρησιμότητά τους από την Christiane Nord στο Handbuch Translation (60) Η σχετική βιβλιογραφία επικρίνει από το 1995 τη μικρή πρόοδο που έχει κάνει η μεταφρασεολογία στην εκπόνηση « αντιπαραβολικών πρωτοτυπολογιών »

4 Τι είναι μια « αντιπαραβολική πρωτοτυπολογία κειμενικού είδους »; 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Πρακτικό εργαλείο βελτίωσης της μεταφραστικής απόδοσης των δυνητικών μεταφραστών Αντιπαραβολική ανάλυση των χαρακτηριστικών ενός συγκεκριμένου κειμενικού είδους σε δύο διαφορετικούς πολιτισμούς υπό τη μορφή πινάκων Επικεντρώνεται στα κειμενοτυπολογικά, πολιτισμικά, γλωσσικά και μη γλωσσικά χαρακτηριστικά πολιτισμών σε αντιπαραβολή Λαμβάνει υπόψη της τα συγκεκριμένα κριτήρια και δεδομένα που υπαγορεύει η λειτουργική προσέγγιση στη μετάφραση ( απόκλιση ή μη της λειτουργικότητας, διαδικασίες top-down)

5 Θεωρητικό υπόβαθρο των « αντιπαραβολικών πρωτοτυπολογιών κειμενικών ειδών » 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Ένα ΚΠ μπορεί να διαφέρει στα εσωτερικά και εξωτερικά χαρακτηριστικά του από το προς παραγωγή ΚΣ Οι κειμενικές συμβάσεις και οι γλωσσικές ή / και μη γλωσσικές μέθοδοι κειμενοποίησης διαφέρουν από πολιτισμό σε πολιτισμό και ανά κειμενικό είδος Αντιμετώπιση των κειμενικών συμβάσεων ανάλογα με τη λειτουργία του ΚΣ : 1. Διατήρηση των κειμενικών συμβάσεων ( σταθερή λειτουργικότητα ) 2. Επιμέρους διαφοροποίηση των κειμενικών συμβάσεων ( σταθερή λειτουργικότητα ή απόκλιση ) 3. Εκτενείς αλλαγές των κειμενικών συμβάσεων ( απόκλιση λειτουργικότητας )

6 Η ΑΠ με λειτουργική απόκλιση : Η εκλαΐκευση οδοντιατρικού συγγράμματος σε διαφημιστικό κείμενο ( γερμανικά - ελληνικά ) 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ ΚΠ : διαδικτυακό περιοδικό Journal of Dental Implantology (JDI) ή Zeitschrift für zahnärztliche Implantologie (ZZI) ΚΣ : διαφημιστική διαδικτυακή ανάρτηση ‘ Ελληνα οδοντιάτρου με θέμα τα οδοντικά εμφυτεύματα ΚΠ : λειτουργικά αμιγώς πληροφοριακό ΚΣ : λειτουργικά μεικτό, προτρεπτικό και πληροφοριακό Επίλυση των μεταφραστικών ζητημάτων « από πάνω προς τα κάτω »: πρώτα πραγματολογική μακροδομή, μετά πολιτισμικό επίπεδο, μετά γλωσσικό μικροεπίπεδο, έπειτα ειδικά γλωσσικά μεταφραστικά προβλήματα που άπτονται συγκεκριμένων κειμενικών ειδών ( βλ. Nord, 1988a, 352)

7 ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΛΟΓΙΩΝ 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Γερμανικό επιστημονικό οδοντιατρικό άρθρο (online-jdi) [ πληροφοριακή λειτουργία ] Διαφημιστικό κείμενο ελλήνων οδοντιάτρων ( για την προώθηση εμφυτευμάτων δοντιών ) [ πληροφοριακή και προτρεπτική λειτουργία ] Κειμενοτυπολογικά χαρακτηριστικά αυστηρή τυποποίηση → όλα τα μεταδεδομένα με αρίθμηση καμία τυποποίηση → λίγα μεταδεδομένα ( μόνο η επικεφαλίδα και το λογότυπο του οδοντιατρείου ), συνήθως χωρίς αρίθμηση, σε κάποιες περιπτώσεις οι ενδοκειμενικές επικεφαλίδες έχουν ερωτηματικό χαρακτήρα ( λ. χ. « Τι είναι τα οδοντικά εμφυτεύματα ;») Δομή σύνθετη αλλά ξεκάθαρη δομή κειμένου : 1. Όνομα συγγραφέα, 2. Τίτλος εντόνως καταδηλωτικός, ακατανόητος για τον μη ειδικό, συνήθως με απόδοσή του στα αγγλικά, 3. Υλικά και Μέθοδος, 4. Αποτελέσματα, 5. Συζήτηση εξαιρετικά απλή δομή κειμένου : αποτελείται συνήθως μόνο από τον κεντρικό τίτλο, απλό και κατανοητό, χωρίς επιστημονικό καταδηλωτικό φορτίο παραπομπές, παραθέματα και υποσημειώσειςόχι παραπομπές, παραθέματα και υποσημειώσειςόχι στο τέλος : βιβλιογραφίαόχι ολοκλήρωση κειμένου με αναφορά του ιατρείου ( όνομα, διεύθυνση, τηλέφωνο ) όχικαθοδήγηση του αναγνώστη με μεταδεδομένα υπό τη μορφή ερωτήσεων ( ενίοτε ρητορικών ), όπως λ. χ. με υπότιτλους (« Τι είναι τα εμφυτεύματα δοντιών ;», « Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οδοντικά εμφυτεύματα », « Είναι όμως προσιτά τα οδοντικά εμφυτεύματα ;»), εναλλακτικά : σκέλος με : « Ερωτήσεις ;» όχιστο τέλος : ρητή αναφορά στο καλό επίπεδο των προσφερόμενων τιμών, ενίοτε προτροπή ο ασθενής να επικοινωνήσει με τον ιατρό όχιτηλέφωνο, διεύθυνση, email, ενίοτε χάρτης πόλης

8 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Γερμανικό επιστημονικό οδοντιατρικό άρθρο (online-jdi) [ πληροφοριακή λειτουργία ] Διαφημιστικό κείμενο ελλήνων οδοντιάτρων ( για την προώθηση εμφυτευμάτων δοντιών ) [ πληροφοριακή και προτρεπτική λειτουργία ] Περιεχόμενο υψηλό επίπεδο ειδικών γνώσεων, πολύ σύνθετο, σύντομο και συμπυκνωμένο περιεχόμενο σημαντική μείωση της ποσότητας και της πυκνότητας των πληροφοριών, πολλές φορές και απλοποίησή ή περίφρασή τους αναφορά στην επιστήμη ως σταθερή, συνεκτική και διαρκής διαδικασία αναφορά στην επιστήμη ως αλυσίδα συμβάντων, συχνή απομόνωση ενός μεμονωμένου τμήματος ενός επιστημονικού δεδομένου. Τίθενται συνήθως στο επίκεντρο δεδομένα με χαρακτήρα « είδησης » αναφορά ερευνητών ή ομάδων ερευνητών και του έργου τους, αλλά και πραγματολογικών στοιχείων όπως ημερομηνίες, τόπος έρευνας κ. λπ. όχι παρουσίαση των αποτελεσμάτων πειραμάτωνπαράλειψη ή εξαιρετική απλοποίηση αναφορά ερευνητικών λεπτομερειώνπαράλειψη λεπτομερειών όχιέμφαση στη σημασία μιας ανακάλυψης / ενός επιστημονικού επιτεύγματος ( ρητορική της σημασίας ) όχιδημιουργία συνάφειας του επιστημονικού επιτεύγματος με την καθημερινότητα και τη χρηστικότητά του όχισυχνά : παρουσίαση ενός επιστημονικού φαινομένου βάσει πληροφοριών σχετικών με την ιστορία έρευνας ή ανακάλυψης παράλληλη παράθεση αγγλικής μετάφρασηςόχι δέκτες : ειδικό κοινόδέκτες : μη ειδικό κοινό Μήκος περ. 5-10 σελ.1 σελ.

9 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Γερμανικό επιστημονικό οδοντιατρικό άρθρο (online-jdi) [ πληροφοριακή λειτουργία ] Διαφημιστικό κείμενο ελλήνων οδοντιάτρων ( για την προώθηση εμφυτευμάτων δοντιών ) [ πληροφοριακή και προτρεπτική λειτουργία ] Πολιτισμικά δεδομένα ( γλωσσικά ) συχνές ουσιαστικοποιήσειςόχι Πολιτισμικά δεδομένα (μη γλωσσικά/εξωγλωσσικά) όχι Γλωσσικά δεδομένα εμφανής παρατακτική σύνταξη σε βαθμό τυποποίησης μικτή μορφή συντακτικών δομών, μικτή σύνταξη παρατακτικότητας και υποτακτικότητας, ωστόσο ελεύθερη μορφή χωρίς ιδιαίτερη τυποποίηση, η συντακτική πληθωρικότητα καθιστά το κείμενο πιο θελκτικό όχιυπερτεμαχιακά στοιχεία, όπως παχιά και λοξά γράμματα για τονισμό, θαυμαστικά για αμεσότητα ουδέτερο και απρόσωπο ύφος, χρήση του 3 ου πρ. εν. προσωπική αναφορά στον αναγνώστη στον πληθυντικό ευγενείας (« σκεφτείτε …», « αν ένα δόντι σας χαθεί …») όχιενίοτε χρήση 1 ου πρ. πλ. για να δημιουργηθεί αμεσότητα και η αίσθηση ενότητας (« θα φτιάξουμε …») όχι, ουδέτερος επιστημονικός λόγοςαπλή καθημερινή γλώσσα όχι χρήση εκφράσεων της καθομιλουμένης ( λ. χ. « κουμπώνει ») όχι ενίοτε χρήση ρητορικών σχημάτων ( λ. χ. « Τα πάντα για τα εμφυτεύματα στα δόντια. Πώς να αποκτήσετε λαμπερό χαμόγελο ») όχιστρατηγική της προσωποποίησης (« η μακρόχρονη εμπειρία μας …»)

10 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Γερμανικό επιστημονικό οδοντιατρικό άρθρο (online-jdi) [ πληροφοριακή λειτουργία ] Διαφημιστικό κείμενο ελλήνων οδοντιάτρων ( για την προώθηση εμφυτευμάτων δοντιών ) [ πληροφοριακή και προτρεπτική λειτουργία ] Μη γλωσσικά δεδομένα πίνακες, γραφήματαόχι ειδικό φωτογραφικό υλικό, συχνά σκληρό, αντιαισθητικό, ψυχρό, έχουν διδακτικό και επεξηγηματικό χαρακτήρα, οι φωτογραφίες έχουν λεζάντες στη γερμανική και στην αγγλική φωτογραφικό υλικό με εξαιρετική αισθητική, παλ χρώματα, πρόσωπα πολύ ανθρώπινα και συγχρόνως καθημερινά και με λαμπερά χαμόγελα, χωρίς λεζάντες, αποσκοπούν τόσο στη χαλάρωση και καθησύχαση όσο και στην προσέλκυση του πελάτη, υλικό οδοντιατρικό συνήθως με τη μορφή σκίτσων Εσωκειμενικά ειδικά μεταφραστικά προβλήματα ειδική ορολογία με επικοινωνιακή μονοσημεία για τους ειδικούς, λειτουργεί και ως σηματοδότης της επιστημονικότητας του κειμένου περιφραστικές επεξηγήσεις των όρων, έπεται μερικές φορές η αναφορά του (« καταφορικό επεξηγηματικό κείμενο »), συχνά μόνο περίφρασή τους χωρίς ρητή αναφορά ή απλή παράλειψη. Ενίοτε αναφορά του όρου χωρίς καμία ( καταφορική ) επεξήγηση, άλλες φορές χρήση ενός απλού ορισμού του όρου

11 Μη γλωσσικό υλικό, σύγγραμμα 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ

12 Γλωσσικό και μη γλωσσικό δείγμα, εκλαΐκευση 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Εμφυτεύματα δοντιών Τι είναι τα εμφυτεύματα δοντιών ; Σκεφτείτε τα οδοντικά εμφυτεύματα σαν μεταλλικά στηρίγματα, που είναι συνήθως κατασκευασμένα από τιτάνιο και τοποθετούνται χειρουργικά μέσα στο οστούν των γνάθων για να στηρίζουν μόνιμες προσθετικές αποκαταστάσεις ή οδοντοστοιχίες. Με μια διαδικασία που ονομάζεται « οστεοενσωμάτωση », το οστούν των γνάθων ουσιαστικά ενσωματώνεται πάνω στο εμφύτευμα, με την πάροδο του χρόνου, παρέχοντας πολύ μεγάλη σταθερότητα. Η διαδικασία της τοποθέτησης των εμφυτευμάτων και οι επισκέψεις που ακολουθούν λαμβάνουν χώρα στην κλινική, με τη χρήση τοπικού αναισθητικού. Κατά τη χειρουργική φάση, κάθε εμφύτευμα τοποθετείται μέσα στο οστούν της γνάθου και χρησιμεύει σαν στήριγμα για το υπερουλικό τμήμα που θα στηρίξει τελικά το δόντι της αποκατάστασης. Συνήθως αφήνουμε ένα διάστημα τριών μηνών ή περισσότερο, που επιτρέπει στον οστίτη ιστό να αυξηθεί γύρω από τα εμφυτεύματα για να τα στηρίξει με ασφάλεια στη θέση τους. Όταν το οστούν της γνάθου έχει αποκατασταθεί σταθερά γύρω από το εμφύτευμα, ένα υπερουλικό τμήμα τοποθετείται πάνω από κάθε εμφύτευμα. Το υπερουλικό τμήμα προέχει πάνω από τα ούλα και χρησιμεύει σαν στήριγμα για το δόντι αποκατάστασης. Αφού επουλωθούν τα ούλα, τα δόντια αποκατάστασης ή οι οδοντοστοιχίες συγκολλούνται ασφαλώς πάνω στα υπερουλικά τμήματα. Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οδοντικά εμφυτεύματα ; Τα εμφυτεύματα αποτελούν την καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση του προβλήματος της έλλειψης δοντιών από τον φραγμό. Γι ’ αυτό συνίστανται πρακτικά σε πάρα πολλές περιπτώσεις και αφορούν όλες τις ηλικίες από την ενηλικίωση του ανθρώπου και μετά. Αν και η αρχική σκέψη χρησιμοποίησης τους αφορούσε την τοποθέτηση τους στην κάτω γνάθο (2-4) ώστε να '' κουμπώνει '' η οδοντοστοιχία και να αποκτά σταθερότητα, γρήγορα η εφαρμογή τους εξαπλώθηκε παντού. Σήμερα τα εμφυτεύματα καλούνται να λύσουν το πρόβλημα των νέων που έχουν χάσει κάποιο δόντι

13 Σύντομη ανάλυση 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Σε όλα τα επίπεδα έντονες διαφορές ( λόγω απόκλισης στη λειτουργία ) Αφετηρία των διαφορών και αλλαγών είναι το ανώτερο επίπεδο ανάλυσης, δηλαδή οι κειμενικές συμβάσεις του κειμενικού είδους Αντιμετώπιση μεταφραστικών προβλημάτων « από πάνω προς τα κάτω » Έλλειψη πολιτισμικών δεδομένων

14 Συμπεράσματα και προοπτικές 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Χρήσιμο πρακτικό εργαλείο για το μάθημα μετάφρασης και για τον δυνητικό μεταφραστή Προοπτική : Δημιουργία καταλόγου με ΑΠ για όλα τα σημαντικά κειμενικά είδη ανά ζεύγος γλωσσών ΑΠ χρήσιμο υποστηρικτικό βοήθημα στο μάθημα, ειδικά για μεταφραστικές εντολές με απόκλιση λειτουργίας Οι ΑΠ καλλιεργούν τη Διακειμενική Επάρκεια του δυνητικού μεταφραστή Επιτάχυνση και βελτίωση της μεταφραστικής απόδοσης Πρόταση : Οι ΑΠ να εκπονούνται από τους ίδιους τους διδάσκοντες λόγω έλλειψης χρόνο στο πλαίσιο του μαθήματος

15 Βιβλιογραφία 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ Kussmaul, Paul (1995), Training the Translator. Amsterdam-Philadelphia: Benjamins. Neubert, Albrecht (1984), “Text-bound Translation Teaching”, in: Wilss, W. / G. Thome (eds.), Die Theorie des Übersetzens und ihr Aufschlusswert für die Übersetzungs- und Dolmetschdidaktik. Translation Theory and its Implementation in the Teaching of Translation and Interpreting. Tübingen: Narr, 61-77. Nord, Christiane (1998), ““Textanalyse: pragmatisch/funktional”, in: M. Snell- Hornby/H. G. Hönig/P. Kußmaul/P. A. Schmitt (Eds.), Handbuch Translation. Tübingen: Stauffenburg, 350-354. Nord, Christiane (1998α), “Textlinguistik”, in: Snell-Hornby, M./H. G. Hönig/P. Kußmaul/P. A. Schmitt (Eds.), Handbuch Translation. Tübingen: Stauffenburg, 59-61.

16 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, 21-23/5 2015, ΑΠΘ ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ !