Αθήνα, 15-1-2014 2 η Επιστημονική Ημερίδα της Ο.Ε.Α.Α σ.1/20 «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ σχετικά με την ανεξαρτησία των ΑΔΑ – Πρόσφατες νομολογιακές.

Παρουσίαση με θέμα: "Αθήνα, 15-1-2014 2 η Επιστημονική Ημερίδα της Ο.Ε.Α.Α σ.1/20 «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ σχετικά με την ανεξαρτησία των ΑΔΑ – Πρόσφατες νομολογιακές."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αθήνα, 15-1-2014 2 η Επιστημονική Ημερίδα της Ο.Ε.Α.Α σ.1/20 «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ σχετικά με την ανεξαρτησία των ΑΔΑ – Πρόσφατες νομολογιακές λύσεις» Από τον Βασίλη Θ. Κονδύλη Επίκουρο Καθηγητή Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ - Νομικό Σύμβουλο ΕΕΤΤ

2 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.2/20 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ανεξαρτησία των ΑΔΑ μπορεί να συνάγεται από: α) Σαφείς διατάξεις του δικαίου της ΕΕ : τόσο του πρωτογενούς (όπως ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων και η ΣΛΕΕ) όσο και του παραγώγου, όπως κανονισμούς και οδηγίες. Λχ η Οδηγία 95/46/ΕΚ, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αφορά την προστασία των φυσικών προσώπων από την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών (ΕΕ L 281, σ.31)

3 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …»σ.3/20 Το άρθρο 28, §1, της οδηγίας 95/46 με τίτλο «Αρχή ελέγχου», ορίζει : «Κάθε κράτος μέλος προβλέπει ότι μία ή περισσότερες δημόσιες αρχές επιφορτίζονται με τον έλεγχο της εφαρμογής, στο έδαφός του, των εθνικών διατάξεων που έχουν θεσπισθεί από τα κράτη μέλη, κατ’ εφαρμογή της παρούσας οδηγίας. Οι εν λόγω αρχές ασκούν τα καθήκοντα που τους ανατίθενται με πλήρη ανεξαρτησία.»

4 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.4/20 β) τη νομολογία του Δικαστηρίου (ΔΕΕ). Θα επικεντρωθούμε σε δύο Αποφάσεις του ΔΕΕ (Τμήμα μείζονος συνθέσεως): – Απόφαση της 16-10-2010, C-518/07 Επιτροπή/ Γερμανίας (Συλλογή 2010, σ.I-1885): Με την προσφυγή της, η Επιτροπή ΕΚ ζητούσε από το ΔΕΚ να διαπιστώσει ότι η Γερμανία παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 28, §1, εδάφιο β΄, της οδηγίας 95/46/ΕΚ, υποβάλλοντας σε κρατική εποπτεία τις αρχές ελέγχου που είναι αρμόδιες για την επίβλεψη της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στον εκτός του δημοσίου τομέα στα διάφορα Länder και μεταφέροντας εσφαλμένα στο εσωτερικό δίκαιο την επιταγή περί «πλήρους ανεξαρτησίας» των αρχών που είναι επιφορτισμένες με τη διασφάλιση της προστασίας των δεδομένων αυτών.

5 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.5/20 – Απόφαση της 9-3-2012, C-614/10, Επιτροπή / Αυστρίας: Με την προσφυγή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητούσε από το ΔΕΕ να αναγνωρίσει ότι η Αυστρία παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 28, §1, εδάφιο β΄, της οδηγίας 95/46, διότι δεν θέσπισε όλες τις αναγκαίες διατάξεις ώστε η ισχύουσα στην Αυστρία νομοθεσία να ανταποκρίνεται στο κριτήριο ανεξαρτησίας, όσον αφορά την Datenschutzkommission (DSK - επιτροπή προστασίας δεδομένων), η οποία αποτελεί την Ομοσπονδιακή αρχή ελέγχου της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Και στις δύο υποθέσεις το ΔΕΕ δικαίωσε την Επιτροπή και καταδίκασε τη Γερμανία και την Αυστρία αντίστοιχα

6 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.6/20 ‘Oπως συνάγεται από τη μελέτη των εξελίξεων του δικαίου της ΕΕ σχετικά με την ανεξαρτησία των ΑΔΑ και από πρόσφατες νομολογιακές λύσεις του ΔΕΕ (πρώην ΔΕΚ), μπορούμε να διακρίνουμε δύο διαφορετικά στοιχεία της ανεξαρτησίας. – Την Προσωπική και, – Τη Λειτουργική..

7 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.7/20 Ι – Γενικές Παρατηρήσεις Α - Η εξέλιξη του δικαίου της ΕΕ και η νομολογία αυτή του ΔΕΕ ουσιαστικά αναιρεί ένα διπλό φόβο κάποιων κρατών μελών έναντι των ΑΔΑ, που οδήγησε στην θεσμοθέτηση άσκησης ελέγχου επί των αρχών αυτών. Ο φόβος αυτός εμμέσως αναφέρεται: 1.Στον κίνδυνο επαναφεουδοποίησης όχι τοπικής αλλά λειτουργικής και ουσιαστικής του Κράτους και 2.Έμμεσης επαναφοράς των συζητήσεων για το μέλλον της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας και το θεσμικό βάρος τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο Κ- Μ των διοριζόμενων στις ΑΔΑ εμπειρογνωμόνων…

8 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.8/20 Β – Το δίκαιο της ΕΕ : α) μπορεί αυτό το ίδιο να ιδρύσει μια ΑΔΑ ή μία ρυθμιστική της αγοράς αρχή. Ο κανονισμός (ΕΚ) 45/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2000, σχετικά με την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας και σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών (EE L 2001, L 18, σ. 1), προβλέπει στο κεφάλαιο V τη σύσταση μιας ανεξάρτητης εποπτικής αρχής, η οποία αποκαλείται Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων (ΕΕΠΔ).

9 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.9/20 β) Ωστόσο, λόγω της αρχής της θεσμικής αυτονομίας των Κρατών Μελών (Κ-Μ) ο ευρωπαίος νομοθέτης δεν ενδιαφέρεται ποιο εθνικό κρατικό όργανο θα συστήσει μια ΑΔΑ της οποίας τη δημιουργία/ σύσταση επιτάσσει. Αυτό το όργανο μπορεί να είναι: 1)Ο συνταγματικός νομοθέτης 2) Ο κοινός νομοθέτης των Κρατών μελών

10 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.10/20 γ) Η σύσταση ανεξάρτητων αρχών ελέγχου εντός των κρατών μελών συνιστά επίσης ουσιώδες στοιχείο του σεβασμού της προστασίας των ατόμων από την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. δ) η ερμηνεία της φράσης «με πλήρη ανεξαρτησία» του άρθρου 28, §1, εδάφιο β΄, της οδηγίας 95/46 πρέπει να είναι αυτοτελής και ανεξάρτητη από το άρθρο 267 ΣΛΕΕ, σχετικό με το ποιο είναι το αρμόδιο όργανο να υποβάλει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ, και πρέπει να βασίζεται στο γράμμα αυτής της διάταξης της οδηγίας 95/46, καθώς και στους σκοπούς και την οικονομία της οδηγίας αυτής.

11 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.11/20 ΙΙ - Η προσωπική ανεξαρτησία: Τρία κυρίως στοιχεία συνδέονται με αυτή την ανεξαρτησία: 1)Ο διορισμός για μια ορισμένη θητεία των μελών της ΑΔΑ. Πχ προβλέπεται θητεία για τα μέλη της ρυθμιστικής αρχής του τομέα ενέργειας. Βλ. λ.χ. το άρθρο 35 § 5 Οδηγία 2009/72/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2009, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενεργείας και για την κατάργηση της οδηγίας 2003/54/ΕΚ (ΕΕ L 211της 14.8.2009, σ. 55).

12 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.12/20 2) Ο καθορισμός των ασυμβιβάστων ιδιοτήτων και των λόγων έκπτωσης των μελών μιας ΑΔΑ. Βλ. Οδηγία 2009/140/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Νοεμβρίου 2009, για την τροποποίηση των οδηγιών 2002/21/ΕΚ σχετικά με κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, 2002/19/ΕΚ σχετικά με την πρόσβαση σε δίκτυα ηλεκτρονικών επικοινωνιών και συναφείς ευκολίες καθώς και με τη διασύνδεσή τους, και 2002/20/ΕΚ για την αδειοδότηση δικτύων και υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών (ΕΕ L 337 της 18.12.2009, σ. 37), και, 3) Υπό προϋποθέσεις, η απαγόρευση ασκήσεως άλλων επαγγελματικών δραστηριοτήτων, όπως στην περίπτωση που έκρινε το ΔΕΕ στην απόφαση Επιτροπή/Αυστρίας

13 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.13/20 3) Η Λειτουργική Ανεξαρτησία Α - Τρία κυρίως στοιχεία συνδέονται με αυτή την ανεξαρτησία 1)Ο αποκλεισμός κάθε μορφής επιρροής. Κατά το ΔΕΕ: α) οι εν λόγω αρχές πρέπει να μην υπόκεινται σε καμία άμεση ή έμμεση εξωτερική επιρροή που θα μπορούσε να επηρεάζει το περιεχόμενο των αποφάσεών τους, β) σκοπός της ανεξαρτησίας που απαιτείται κατά το άρθρο 28 § 1, εδάφιο β, της οδηγίας 95/46, είναι να αποκλειστεί το ενδεχόμενο άσκησης όχι μόνο άμεσης επιρροής, η οποία θα είχε τη μορφή εντολών, αλλά και κάθε μορφής έμμεσης επιρροής που θα μπορούσε να επηρεάζει το περιεχόμενο των αποφάσεων της αρχής ελέγχου.

14 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.14/20 2) Περαιτέρω, η δραστηριότητα μιας ΑΔΑ πρέπει να είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε συμφέρον παραγόντων της αγοράς. Λχ. τούτο επιτάσσει η οδηγία 2009/72/ΕΚ, για τη ρυθμιστική αρχή του τομέα της ενέργειας. 3) Ο αποκλεισμός κάθε μορφής ιεραρχικού ελέγχου. Λχ: α) το προσωπικό που τίθεται στη διάθεση της Αυστριακής αρχής (DSK) συνίσταται σε δημόσιους υπαλλήλους της ομοσπονδιακής καγκελαρίας, επί των οποίων η καγκελαρία ασκεί ιεραρχικό έλεγχο, ο οποίος δεν είναι συμβατός με την απαίτηση ανεξαρτησίας. β) η οργανωτική διαπλοκή της (DSK) με την ομοσπονδιακή καγκελαρία έχει ως αποτέλεσμα ότι η DSK δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι υπεράνω κάθε υποψίας για μεροληψία και, συνεπώς, είναι ασυμβίβαστη με την απαίτηση «ανεξαρτησίας», υπό την έννοια του άρθρου 28 §1, εδάφ. β΄, της οδηγίας 95/46,

15 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.15/20 γ) ο διοικών σύμβουλος της DSK είναι ομοσπονδιακός δημόσιος υπάλληλος που υπόκειται σε ιεραρχικό έλεγχο, οπότε δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να ασκεί ο προϊστάμενός του έμμεση επιρροή επί των αποφάσεων της εν λόγω αρχής ελέγχου. δ) Θεσμοθετεί απεριόριστο δικαίωμα ενημέρωσης του ομοσπονδιακού καγκελαρίου. Το δικαίωμα ενημέρωσης: – αφενός είναι ευρύτατο, αφού αφορά κάθε ζήτημα που αφορά τη λειτουργία της [DSK], και – αφετέρου δεν υπόκειται σε καμία προϋπόθεση. Συνεπώς, έχει ως αποτέλεσμα ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η DSK μπορεί πάντοτε να λειτουργεί κατά τρόπο που να είναι υπεράνω κάθε υποψίας για μεροληψία.

16 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.16/20 Β - Η διοικητική αυτοτέλεια Το ΔΕΕ έκρινε ότι, η αυστριακή νομοθεσία παραβίαζε το άρθρο 28 §1, εδάφ. β΄, της οδηγίας 95/46 διότι προέβλεπε ότι: 1. ο διοικών σύμβουλος της DSK πρέπει να είναι πάντοτε δημόσιος υπάλληλος της ομοσπονδιακής καγκελαρίας, ο οποίος δεσμεύεται από τις εντολές του εργοδότη του και υπόκειται σε ιεραρχικό έλεγχο και 2. όλο το προσωπικό της ειδικής υπηρεσίας της DSK υπόκειται στην ιεραρχικό έλεγχο που ασκεί η καγκελαρία.

17 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.17/20 Γ - H οικονομική αυτοτέλεια Κατά το ΔΕΕ, για να ανταποκρίνεται μια εθνική ΑΔΑ, όπως η DSK στο κριτήριο ανεξαρτησίας που προβλέπει το άρθρο 28 §1, εδάφ. β΄, της οδηγίας 95/46: α)δεν είναι απαραίτητο ο προϋπολογισμός της να περιλαμβάνεται σε ιδιαίτερη γραμμή του προϋπολογισμού, όπως προβλέπεται για τον ΕΕΠΔ (το άρθρο 43 §3, του κανονισμού 45/2001). β) Τα κράτη μέλη μπορούν π.χ. να προβλέπουν ότι η ελεγκτική αρχή εξαρτάται, όσον αφορά τον προϋπολογισμό της, από συγκεκριμένο υπουργείο.

18 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.18/20 γ) Το κοινοτικό δίκαιο μπορεί σε άλλες περιπτώσεις να προβλέπει την οικονομική και μάλιστα δημοσιονομική αυτοτέλεια της εθνικής ρυθμιστικής αρχής. Πχ κατά το άρθρο 35 §5 της οδηγίας 2009/72 (εθνική ρυθμιστική αρχή στον τομέα της ενέργειας): «5. Για να προστατεύσουν την ανεξαρτησία της ρυθμιστικής αρχής, τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ιδίως ότι: α) η ρυθμιστική αρχή μπορεί […] να διαθέτει ξεχωριστές ετήσιες δημοσιονομικές προβλέψεις, με αυτονομία ως προς την εκτέλεση του προϋπολογισμού, και επαρκείς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για την εκτέλεση των καθηκόντων της»

19 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.19/20 Συμπεράσματα Από τη μελέτη του δικαίου της ΕΕ που δημιουργεί ΑΔΑ ή/και Ρυθμιστικές Αρχές και τις δύο σχετικές πρόσφατες αποφάσεις του ΔΕΕ συνάγεται: 1.Η σταδιακή δημιουργία ενός διοικητικού δικαίου των ΑΔΑ, με κανόνες που διαμορφώνει με αφορμή τις υποθέσεις που άγονται ενώπιόν του 2.Η ανάγκη διασφάλισης της ανεξαρτησίας τους, προσωπικής και λειτουργικής, και, 3.Η ανάδειξη των ΑΔΑ σε θεσμικές γέφυρες μεταξύ εθνικών αρχών και των αρχών της ΕΕ.

20 Β. Κονδύλης: «Εξελίξεις του δικαίου της ΕΕ …» σ.20/20 Απομένει να δούμε κατά πόσον : 1)το ΔΕΕ εξομοιώσει την ‘ανεξαρτησία’ των ΑΔΑ με εκείνη των δικαστικών λειτουργών και 2)Περισσότερες υφιστάμενες εθνικές ΑΔΑ, συνιστώμενες κατ’επιταγή του ευρωπαίου νομοθέτη, οδηγήσουν στη δημιουργία ευρωπαϊκών ΑΔΑ, όπως στην περίπτωση του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων (ΕΕΠΔ). Ευχαριστώ για την προσοχή σας