1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Ι ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 13 Η. 2.

Παρουσίαση με θέμα: "1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Ι ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 13 Η. 2."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Ι ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 13 Η

2 2

3 3

4 4

5 5 ΘΕΡΜΟΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ & ΘΕΡΜΟΡΥΘΜΙΣΗ Θ-αγωγιμότητας = άμεση μεταφορά θερμότητας από το θερμότερο προς το ψυχρότερο σώμα, Θ-μεταφοράς = μεταφορά θερμότητας με την κίνηση αέρα ή υγρού πάνω από επιφάνεια σώματος, Θ-ακτινοβολίας = ηλεκτρομαγνητικά κύματα που παράγονται από όλα τα αντικείμενα που είναι θερμότερα από το απόλυτο μηδέν, Θ-εξάτμισης = απώλεια θερμότητας από την επιφάνεια ενός υγρού λόγω εξαέρωσης μορίων.

6 6 Στρατηγικές θερμορύθμισης Τα ομοιόθερμα σπονδυλωτά έχουν σταθερή θερμοκρασία σώματος Πτηνά : 40 – 42°C Θηλαστικά : 36 – 38°C (πρωί 35°C, έξαψη 38°C, σκληρή δουλειά 39 - 40°C) Παραγωγή Θερμότητας Οξείδωση των τροφών Βασικός κυτταρικός μεταβολισμός Μυϊκή σύσπαση

7 7

8 8 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

9 9 ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΒΙΟΡΥΘΜΟΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ - ΠΕΡΙΟΔΟΣ

10 10 Θερμοκρασία περιβάλλοντος και θερμορύθμιση

11 11

12 12 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ ΣΕ ΚΡΥΟ Ή ΖΕΣΤΗ

13 13

14 14 Ο ΘΕΡΜΟΣΤΑΤΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ

15 15

16 16

17 17

18 18 ΘΕΡΜΟΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Η θερμοκρασία εξασκεί μια εκθετική επίδραση στην ταχύτητα των βιο-αντιδράσεων (μεταβολισμός). 10°C ΔΤ → ↑ 2 – 3 ταχύτητα των αντιδράσεων. Η θερμοκρασία επηρεάζει τις ιδιότητες των κυτταρικών μεμβρανών (φωσφολιπίδια), τη μεταφορά ουσιών και τις κυτταρικές λειτουργίες.

19 19 Διαταραχές από έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος Κράμπες λόγω θερμότητας. Θερμική εξάντληση. Θερμοπληξία: ορίζεται ως υπερθερμία συνοδευόμενη από νευρολογικές διαταραχές. Τα όρια μεταξύ θερμικής εξάντλησης και θερμοπληξίας ασαφή. Ενδεικτικά θερμοπληξίας: εκδηλώσεις από το ΚΝΣ (σπασμοί, έκπτωση επιπέδου συνείδησης), θερμοκρασία > 40  C, σημαντική αύξηση τρανσαμινασών.

20 20 Διάκριση υπερθερμίας από πυρετό Η υπερθερμία αποτελεί μέρος ενός γενικότερου φάσματος διαταραχών που οφείλονται σε έκθεση σε υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος. Ο πυρετός αντιπροσωπεύει ρύθμιση του εσωτερικού θερμοστάστη σε υψηλότερες θερμοκρασίες, ενώ οι μηχανισμοί θερμορύθμισης εξακολουθούν να λειτουργούν ομαλά.

21 21 Διάκριση υπερθερμίας από πυρετό Στην υπερθερμία, η αύξηση της θερμοκρασίας είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας των μηχανισμών θερμορύθμισης να αντεπεξέλθουν σε αυξημένες θερμοκρασίες περιβάλλοντος και / ή σε ιδιαίτερα αυξημένη ενδογενή παραγωγή θερμότητας. Αντίθετα από ότι συμβαίνει στον πυρετό, στην υπερθερμία δεν χορηγούνται αντιπυρετικά.

22 22

23 23 Προδιαθεσικοί παράγοντες θερμοπληξίας Υψηλή θερμοκρασία και υγρασία περιβάλλοντος. Συνθήκες άπνοιας Μεγάλη ηλικία Απουσία εγκλιματισμού (π.χ. αρχές καλοκαιριού) Παχυσαρκία Ελλείμματα νερού-ηλεκτρολυτών (υποκαλιαιμία)

24 24 Θερμοκρασία, υγρασία περιβάλλοντος και κίνδυνος θερμοπληξίας

25 25

26 26 Προδιαθεσικοί παράγοντες θερμοπληξίας Λοίμωξη / πυρετός Διαβήτης Αλκοολισμός Υπερθυρεοειδισμός Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια Φάρμακα (π.χ. χλωροπρομαζίνη)

27 27 Μορφές θερμοπληξίας Θερμοπληξία σχετιζόμενη με φυσική δραστηριότητα σε ζεστό και υγρό περιβάλλον. Ευθύνεται κυρίως η υπέρμετρη ενδογενής παραγωγή θερμότητας. Κλασσική θερμοπληξία. Παρατηρείται σε άτομα με προδιαθεσικούς παράγοντες θερμοπληξίας, κυρίως στην διάρκεια καύσωνα. Ευθύνεται η μειωμένη αποτελεσματικότητα μηχανισμών θερμορύθμισης. Η κλασσική θερμοπληξία έχει χειρότερη πρόγνωση λόγω της κακής κατάστασης των ασθενών.

28 28 Βασικά χαρακτηριστικά της θερμοπληξίας Τ πυρήνα > 40  C: Δέρμα συνήθως θερμό και ξηρό, χωρίς να αποκλείεται όμως και η κολλώδης εμφάνιση. Αύξηση ηπατικών τρανσαμινασών. Διαταραχές εκ του ΚΝΣ (σύγχυση, κώμα, σπασμοί και εστιακά ευρήματα). Σε ασθενείς με θερμοπληξία μπορεί να έχει ξεκινήσει σημαντική μείωση της θερμοκρασίας προ της μεταφοράς στο νοσοκομείο. Κάθε ασθενής με αύξηση θερμοκρασίας και εκδηλώσεις από το ΚΝΣ πρέπει να θεωρείται ότι μπορεί να έχει θερμοπληξία, ακόμα και σε θερμοκρασία < 40  C και παρουσία εφίδρωσης.

29 29

30 30 Επιπλέον, στην θερμοπληξία παρατηρούνται: Αφυδάτωση λόγω υπέρμετρης εφίδρωσης. Αιμοδυναμικό προφιλ που μπορεί να χαρακτηρίζεται από μειωμένη αρτηριοφλεβική διαφορά οξυγόνου. Αιμορραγική διάθεση στα πλαίσια διάχυτης ενδαγγειακής πήξης. Οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Διαταραχές ηπατικής και παγκρεατικής βιολογίας. Αύξηση του αριθμού των λεμφοκύτταρων.

31 31 Αντιμετώπιση Ταχεία ψύξη, με παράλληλη υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών. Στόχος Τ δέρματος 30-33  C. Οι απόπειρες ψύξης του ασθενούς πρέπει να σταματούν όταν η Τ πυρήνα σώματος φτάσει 39  C. Ψύξη μπορεί να επιχειρηθεί με: Εμβάπτιση σε ψυχρό νερό ή τοποθέτηση παγοκύστεων. Γαστρικές πλύσεις με ψυχρό νερό. Επανειλημμένο κατάβρεγμα και στην συνέχεια στέγνωμα με ανεμιστήρα. Η μέθοδος αυτή είναι πιο αποτελεσματική από την εμβάπτιση σε ψυχρό νερό.

32 32 Έκβαση θερμοπληξίας Η θνητότητα ποικίλει από 5-50% Μόνιμη νευρολογική βλάβη (π.χ. αταξία, δυσαρθρία) στο 7-14%. Προγνωστικοί παράγοντες είναι η ηλικία, βαρύτητα, νευρολογικά ελλείμματα, επίπεδα ηπατικών ενζύμων, βαθμός ραβδομυόλυσης, παρουσία γαλακτικής οξέωσης.

33 33

34 34 ΥΠΟΘΕΡΜΙΑ-ΟΡΙΣΜΟΣ Μιλάμε για υποθερμία όταν η θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος είναι κάτω από 35  C. Καλές προσεγγίσεις της θερμοκρασίας στο εσωτερικό του σώματος δίνει η μέτρηση στον οισοφάγο, ουροδόχο κύστη και ακουστικό τύμπανο. Τα συνήθη υδραργυρικά θερμόμετρα έχουν ως κατώτερη ένδειξη τους 32  C - 34  C και δεν είναι χρήσιμα για την παρακολούθηση της θερμοκρασίας σε υποθερμικούς ασθενείς. Τα ηλεκτρονικά θερμόμετρα δεν έχουν τέτοιους περιορισμούς.

35 35 Ανάλογα με την θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος διακρίνουμε την υποθερμία σε: Ήπια (32-35  C), Μέτρια (28-32  C) - Βαρειά (κάτω από 28  C). Ήπια: Παθητική εξωτερική επαναθέρμανση - εμφάνιση ρίγους και παραγωγή θερμότητας. Μέσης βαρύτητας: ενεργητική εξωτερική επαναθέρμανση του δέρματος Βαριά: επέμβαση με στόχο την ενεργητική επαναθέρμανση του πυρήνα του σώματος.

36 36 Υποθερμία - διακρίσεις με βάση τον μηχανισμό πρόκλησης: Προκαλούμενη σκοπίμως για θεραπευτικούς σκοπούς (π.χ. επεμβάσεις καρδιοαναπνευστικής παράκαμψης). Τυχαία υποθερμία, α) πρωτοπαθής, β) δευτεροπαθής.

37 37 Nοσολογικές οντότητες που ευνοούν την εμφάνιση υποθερμίας: Ενδοκρινικές και μεταβολικές διαταραχές: υπογλυκαιμία, υπερωσμωτικό κώμα και διαβητική κετοξέωση, μυξοιδηματικό κώμα, επινεφριδιακή ανεπάρκεια, ανεπάρκεια αδενο-υπόφυσης. Διαταραχές ΚΝΣ. Κακώσεις νωτιαίου μυελού. Ήπια υποθερμία μπορεί να εμφανιστεί σε βαρέως πάσχοντες από σήψη ή σοκ καθώς και στα πλαίσια θεραπειών (π.χ. φίλτρο αιμοδιήθησης).

38 38 Θερμοκρασία σώματος και υποθερμία

39 39 Παθογένεια υποθερμίας Θ < 36,5  C: ρίγος, περιφερική αγγειοσύσπαση, αυξημένη συμπαθητική δραστηριότητα Θ < 30-32  C: σταματά το ρίγος. Λήθαργος - κώμα. Σε χαμηλές θερμοκρασίες εμφανίζονται διαταραχές καρδιακού ρυθμού, Θ < 28  C κοιλιακή μαρμαρυγή ή ασυστολία είναι συνήθεις Το ρίγος που συνοδεύει μία ήπια υποθερμία μπορεί να αυξήσει την κατανάλωση οξυγόνου Χ 4 – 6. Όταν το ρίγος σταματά, ακολουθεί ταχεία πτώση του μεταβολικού ρυθμού. Στους 26  C η κατανάλωση οξυγόνου μειώνεται στο μισό και στους 20  C στο 1/ 4. Η μείωση των μεταβολικών αναγκών κάνει ανεκτή τη χαμηλή παροχή αίματος και τη χαμηλή πίεση.

40 40 Συνέπειες της υποθερμίας σε επίπεδο κυττάρου Επιβράδυνση των μεταβολικών και ενζυμικών διεργασιών. Σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες (όταν αρχίσει πάγωμα σε επίπεδο ιστών): Διαταραχές στην διαπερατότητα μεμβρανών και αποδιοργάνωση πρωτεϊνών - κυτταρικός θάνατος. Η κυτταρική βιωσιμότητα εξαρτάται α) από τον βαθμό και διάρκεια τυχόν υποάρδευσης κατά την υποθερμία και β) από την επάρκεια άρδευσης και παροχής μεταβολικών υποστρωμάτων κατά την αναθέρμανση.

41 41 Υποθερμία και ΚΝΣ Στους 34  C αρχίζει να επηρεάζεται η νόηση - προοδευτική υπνηλία. Κώμα σε θερμοκρασία κάτω από 28  C, με παράλληλη μείωση ηλεκτροεγκεφαλικής δραστηριότητας. Κάτω από 26  C - 28  C ηλεκτρο-εγκεφαλογραφική σιγή. Οι μεταβολές αυτές είναι αναστρέψιμες. Η ψύξη περιορίζοντας τις μεταβολικές δραστηριότητες προστατεύει τον εγκέφαλο. Σε θερμοκρασία < 20  C καρδιαγγειακή ανακοπή διάρκειας μίας ώρας είναι δυνατό να μην συνοδεύεται επί αναθέρμανσης από ελλείμματα εκ του ΚΝΣ.

42 42 Υποθερμία και αναπνευστικό Η υποθερμία συνοδεύεται από υπόπνοια (λιγότερες από 5 αναπνοές / λεπτό στους 25  C): εκφράζει τις μειωμένες απαιτήσεις του οργανισμού και όχι καταστολή του αναπνευστικού κέντρου. Σε θερμοκρασίες χαμηλότερες των 24  C έχει παρατηρηθεί άπνοια. Άμεση επίδραση της υποθερμίας στην ανταλλαγή των αερίων δεν περιγράφεται. Το διαταραγμένο επίπεδο συνείδησης ευνοεί την εμφάνιση πνευμονίας από εισρόφηση.

43 43 Υποθερμία και άλλα συστήματα Αυξημένη διούρηση παρά την μειωμένη νεφρική αιματική ροή. Σε υποθερμικούς ασθενείς η επαρκής διούρηση δεν αποτελεί και απόδειξη επαρκούς καρδιακής παροχής. Διαταραχές αιμόστασης, παρά το ότι ο χρόνος προθρομβίνης και μερικής θρομβοπλαστίνης είναι συχνά φυσιολογικοί. Ο χρόνος ροής είναι παρατεταμένος, ενώ μπορεί να υπάρχει και μείωση του αριθμού των αιμοπεταλίων. Η άρδευση του ανώτερου πεπτικού σωλήνα δεν διαταράσσεται επί υποθερμίας. Μπορεί όμως να εμφανιστεί ειλεός (που ανταποκρίνεται στην επαναθέρμανση), καθώς και αύξηση της αμυλάσης ή και κλινικά έκδηλη παγκρεατίτιδα.

44 44 Υποθερμία – στόχοι θεραπείας Επαναθέρμανση Πρόληψη και αντιμετώπιση ηλεκτροφυσιολογικών και αιμοδυναμικών διαταραχών. Συνήθως οι διαταραχές από άλλα όργανα δεν απαιτούν ειδική αντιμετώπιση αλλά ανταποκρίνονται στην επαναθέρμανση.

45 45 Κατ΄ελάχιστο συστήνονται τα ακόλουθα Άμεση απομάκρυνση από το ψυχρό περιβάλλον. Απότομοι χειρισμοί πρέπει να αποφεύγονται - κοιλιακή μαρμαρυγή. Ο ασθενής πρέπει να διατηρείται στεγνός και καλυμμένος με κουβέρτες. Καλό να καλύπτεται και το τριχωτό της κεφαλής. Η εμβάπτιση σε ζεστό νερό μπορεί επίσης να είναι επίσης αποδεκτή προσέγγιση αλλά μόνο σε ήπια υποθερμία, καθώς σε εμφάνιση επιπλοκών είναι δύσκολη η άμεση παρέμβαση. Πρέπει να θερμαίνονται τα χορηγούμενα ενδοφλέβια υγρά (στους 40-42  C). Σε διασωληνωμένους ασθενείς, εισπνοή μείγματος αέρα που θερμαίνεται στους 40-45  C και είναι κορεσμένο σε υδρατμούς. Απόπειρα καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης.

46 46

47 47 Χρήση θερμών κύστεων και αντιανεμικού καλύμματος

48 48 Πρόγνωση Η έκβαση εξαρτάται από την βαρύτητα της υποθερμίας, την παρουσία υποκείμενων διαταραχών, και το χρόνο που μεσολαβεί ως την έναρξη αγωγής. Σε μερικές σειρές η θνητότητα της υποθερμίας φτάνει το 70%. Καλύτερη είναι η πρόγνωση σε ασθενείς με υποθερμία λόγω τυχαίας έκθεσης σε χαμηλές θερμοκρασίες, περιλαμβανόμενων μεθυσμένων ή αλκοολικών. Κακή πρόγνωση σε πολυτραυματίες ή σηπτικούς ασθενείς με υποθερμία. Μπορεί να παραμείνει, κυρίως σε ηλικιωμένους ασθενείς, μόνιμη διαταραχή της θερμορύθμισης που προδιαθέτει σε νέα επεισόδια υποθερμίας

49 49

50 50 Προσοχή στο παρατεταμένο κολύμπι