Αρχές Διοίκησης Επιχειρήσεων Νάνσυ Μπουραντά Αγρίνιο, 2016 Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων.

Παρουσίαση με θέμα: "Αρχές Διοίκησης Επιχειρήσεων Νάνσυ Μπουραντά Αγρίνιο, 2016 Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αρχές Διοίκησης Επιχειρήσεων Νάνσυ Μπουραντά Αγρίνιο, 2016 Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων

2 Περιεχόμενα μαθήματος 1/2 Βασικές έννοιες Ορισμός επιχείρησης Ορισμός Μάνατζμεντ Λειτουργίες του Μάνατζμεντ Ρόλοι και Κατηγορίες Μάνατζερς Διοικητικές ικανότητες Ιστορική αναδρομή Προγραμματισμός Όραμα – Αποστολή – Στόχοι Διαδικασία Προγραμματισμού Διοίκηση μέσω στόχων Κάρτα ισόρροπης ανάπτυξης Τύποι στρατηγικών 2

3 Περιεχόμενα μαθήματος 2/2 Οργάνωση Εισαγωγή στην έννοια Βασικές αρχές οργάνωσης Σχεδιασμός Θέσεων Εργασίας Εύρος διοίκησης και Ιεραρχικά Επίπεδα Σχεδιασμός τμημάτων Μορφές Τμηματοποίησης Παρακίνηση - Ηγεσία Βασικές έννοιες Τεχνικές παρακίνησης Θεωρίες ηγεσίας Στιλ ηγεσίας Έλεγχος Έννοια και διαδικασία του ελέγχου Επίπεδα και τύποι ελέγχου Μέθοδοι ελέγχου Αρχές αποτελεσματικού ελέγχου 3

4 Στόχοι του Μαθήματος Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές αναμένεται να: Εξοικειωθούν με τον καθορισμό στόχων και σχεδίων, εφαρμόζοντας τις κατάλληλες τεχνικές και λαμβάνοντας υπόψη τη μεταβλητότητα του περιβάλλοντος Εξοικειωθούν μέσω πρακτικών εφαρμογών στην Διοίκηση μέσω στόχων και στην Εξισορροπημένη αξιολόγηση (Balanced Scorecard) Αναγνωρίζουν τον τρόπο που η οργανωτική δομή και η συνεργασία των τμημάτων της επιχείρησης μπορεί να συμβάλουν στην επίτευξη των στρατηγικών της στόχων Αποκτήσουν κρίσιμες δεξιότητες ηγεσίας και γνώση των τεχνικών παρακίνησης των εργαζομένων Μάθουν για τη διαδικασία του ελέγχου. 4

5 Βασικές έννοιες 5

6 Επιχείρηση (Οικονομική μονάδα, οικονομικός οργανισμός): μια διακριτή κοινωνική οντότητα (σύνολο ανθρώπων) που μέσω της διαίρεσης της εργασίας, δομών, συστημάτων και σχεδίων επιδιώκει την επίτευξη σε χρονική διάρκεια σκοπών Επεξεργασία / μεταποίηση ΕισροέςΕκροές Επαναπληροφόρηση επιχείρηση Απεικόνιση επιχείρησης (συστημική προσέγγιση) (Μπουραντάς,2002) 6

7 Τα στοιχεία που απαρτίζουν την επιχείρηση είναι: το ανθρώπινο δυναμικό είναι το έμψυχο στοιχείο, με συναισθήματα, επιθυμίες, δημιουργική σκέψη, αξίες, συνήθειες και προσδοκίες οι παραγωγικές εγκαταστάσεις είναι τα μηχανήματα ή οι εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία το χρήμα ή τα χρηματικά μέσα είναι τα μέσα ανταλλαγής για την προμήθεια των παραγωγικών εγκαταστάσεων, την αμοιβή εργασίας, την αγορά των πρώτων υλών κλπ. (ρευστότητα) οι πληροφορίες αναφέρονται στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης οι πρώτες ύλες οι οποίες τροφοδοτούν τις παραγωγικές εγκαταστάσεις, υφίστανται επεξεργασία και μετατρέπονται σε προϊόντα προς πώληση (προστιθέμενη αξία) η ενέργεια υπό μορφή ηλεκτρικού ρεύματος, υγρών καυσίμων ή άλλων υλών δημιουργεί την κινητήρια δύναμη για τη λειτουργία των εγκαταστάσεων και την εκτέλεση της μεταποιητικής δραστηριότητας Oι παραγωγικές εγκαταστάσεις με το ανθρώπινο δυναμικό αποτελούν τα παραγωγικά στοιχεία της επιχείρησης ενώ τα άλλα στοιχεία -πόροι, ενέργεια- αποτελούν τα στοιχεία εφοδιασμού. 7

8 Ορισμός Μάνατζμεντ (management): είναι η υλοποίηση των οργανωσιακών στόχων κατά ένα αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο μέσω του προγραμματισμού, της οργάνωσης, της ηγεσίας και του ελέγχου των οργανωσιακών πόρων (Daft, 2015) ένα σύνολο ενεργειών όπως: ο προγραμματισμός, η οργάνωση, η διεύθυνση-ηγεσία και ο έλεγχος για την επίτευξη των στόχων μιας ομάδας με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο (Χυτήρης, 2013) περιλαμβάνει μια ομάδα δραστηριοτήτων που αφορούν το σχεδιασμό, τη λήψη αποφάσεων, την οργάνωση, την καθοδήγηση και τον έλεγχο του συστήματος των πόρων μιας επιχείρησης, με σκοπό την αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη υλοποίηση των στόχων της (Πανηγυράκης, 1996) 8

9 Λειτουργίες του Μάνατζμεντ 1/3 προγραμματισμός οργάνωση καθοδήγηση έλεγχος (Newman, Summer and Warren, 1972) «χτίσιμο» και χρήση μοντέλου Λήψη αποφάσεων προγραμματισμός έλεγχος οργάνωση (Starr, 1971) 9

10 Λειτουργίες του Μάνατζμεντ 2/3 προγραμματισμός οργάνωση στελέχωση κατεύθυνση έλεγχος καινοτομία αντιπροσώπευση (Dale, 1969) προγραμματισμός επικοινωνία (και έλεγχος) παρακίνηση (και καθοδήγηση) (Albers, 1974) 10

11 Λειτουργίες του Μάνατζμεντ 3/3 Προγραμματισμός: λειτουργία καθορισμού στόχων και διαμόρφωσης σχεδίων δράσης για την επίτευξη τους, λαμβανομένων υπόψη των περιορισμών και ευκαιριών που υπάρχουν στο περιβάλλον-εσωτερικό κι εξωτερικό- της επιχείρησης Οργάνωση: λειτουργία καταμερισμού εργασίας, κατανομής (υλικών) πόρων, ανάθεσης εργασιών σε άτομα και καθορισμού των σχέσεων εξουσίας και ευθύνης Διεύθυνση-Ηγεσία: λειτουργία για την κατεύθυνση κι επίβλεψη των εργαζομένων και επηρεασμού της συμπεριφοράς τους μέσω συστημάτων και διαδικασιών παρακίνησης, επικοινωνίας, διαμόρφωσης οράματος, κουλτούρας κι εργασιακού κλίματος και διευθέτησης συγκρούσεων Έλεγχος: λειτουργία για τον έλεγχο αποτελεσμάτων, συστημάτων, διαδικασιών και εργαζομένων για τη διαπίστωση του βαθμού επίτευξης των προγραμματισθέντων και την ανάληψη διορθωτικών δράσεων 11

12 Λειτουργίες του Μάνατζμεντ (σχηματική απεικόνιση) Πόροι Άνθρωποι Χρήματα Α΄ Υλες Τεχνογνωσία Πληροφορίες Προγραμματισμός Στοχοθεσία και τρόποι υλοποίησης Στόχοι Παραγωγικότητα Αποδοτικότητα Οργάνωση Κατανομή εργασιών Έλεγχος Αξιολόγηση και διορθωτικές ενέργειες Διεύθυνση / Ηγεσία Επίβλεψη και άσκηση επιρροής σε εργαζομένους 12

13 Μάνατζερ είναι... ένα άτομο-μέλος μιας οργανωμένης ομάδας το οποίο έχει την εξουσία και την ευθύνη να προβαίνει σε συγκεκριμένες (διοικητικές ενέργειες), για την αξιοποίηση των συντελεστών παραγωγής, ώστε να επιτυγχάνονται οι στόχοι της Ο μάνατζερ: έχει υφισταμένους έχει δικαίωμα εντολών (εξουσία) και λήψης αποφάσεων για το συντονισμό και την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των συντελεστών παραγωγής έχει την ευθύνη για συγκεκριμένες δραστηριότητες και αποτελέσματα άλλων Επιδιώκει την επίτευξη των οργανωσιακών στόχων κατά τρόπο αποτελεσματικό και αποδοτικό 13

14 Ρόλοι του manager Διαπροσωπικοί ρόλοι Ηγετικός ρόλος (πρόσληψη, εκπαίδευση, παρακίνηση, καθοδήγηση κ.λπ.) Συνδετικός κρίκος (επικοινωνία με το εξωτερικό περιβάλλον) Σύμβολο - επικεφαλής (εκτέλεση τελετουργικών ρόλων ως εκπρόσωπος του οργανισμού) Πληροφοριακοί ρόλοι ο ρόλος του παραλήπτη (λαμβάνει πληροφορίες για τη λειτουργία του οργανισμού) ο ρόλος του διασπορέα (μετάδοση πληροφοριών στους υφισταμένους) ο ρόλος του εκπροσώπου (δημόσια εκπροσώπηση της επιχείρησης). Αποφασιστικοί ρόλοι ο ρόλος του επιχειρηματία (βελτίωση της επιχείρησης και προσαρμογή στις νέες συνθήκες) ο ρόλος αυτού που επιλύει προβλήματα ο ρόλος του διαπραγματευτή ο ρόλος του κατανεμητή πόρων 14

15 Διοικητικές Ικανότητες Αντιληπτική ικανότητα (πρόκειται για νοητική ικανότητα): αναφέρεται στη ικανότητα του στελέχους να αντιλαμβάνεται το σύνολο της επιχείρησης, την αλληλεπίδραση των διαφόρων τμημάτων/λειτουργιών αλλά και το πώς η επιχείρηση επιδρά και επηρεάζεται από το εξωτερικό περιβάλλον της Ικανότητα ανθρωπίνων (διαπροσωπικών) σχέσεων :είναι η ικανότητα του στελέχους να επικοινωνεί και να συνεργάζεται με άλλους ανθρώπους, μέσα κι έξω από την επιχείρηση. Συνδέεται με την παρακίνηση, τη διαχείριση συγκρούσεων, την ομαδική εργασία και την ηγεσία. Τεχνική Ικανότητα: σχετίζεται με την εκτέλεση της εργασίας δηλαδή με την ικανότητα του στελέχους να γνωρίζει (αλλά και να αναπτύσσει) μεθόδους και τεχνικές εκτέλεσης της εργασίας, να χειρίζεται την τεχνολογία και τον εξοπλισμό. Συνδέεται με την εξιδανικευμένη γνώση, την αναλυτική ικανότητα, την επίλυση τεχνικών προβλημάτων κλπ (Katz, 1974) 15

16 Διοικητικές Ικανότητες ανά ιεραρχικό επίπεδο Αντιληπτική ικανότηταΙκανότητα Ανθρωπίνων σχέσεωνΤεχνική Ικανότητα εργαζόμενοι ανώτατα στελέχη κατώτερα στελέχη μεσαία στελέχη 16

17 Κατηγορίες Μάνατζερς με βάση το επίπεδο ιεραρχίας Ανώτατα στελέχη βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας. Είναι υπεύθυνα για την επιχείρηση στο σύνολο της. Αποφασίζουν για το όραμα, την αποστολή, τους μακροχρόνιους στόχους κλ. Επιλέγουν την κατάλληλη στρατηγική με βάση τους πόρους και τις ικανότητες της επιχείρησης αλλά και με γνώμονα το εξωτερικό της περιβάλλον. Τίτλος θέσης: Γενικός Διευθυντής, Διευθύνων Σύμβουλος, Πρόεδρος Μεσαία στελέχη, κατατάσσονται στη μέση της διοικητικής πυραμίδας. Εκτελούν τις εντολές των ανωτέρων. Είναι υπεύθυνα για την υλοποίηση μεσοπρόθεσμων στόχων και δράσεων που εμπίπτουν στην δική τους αρμοδιότητα. Τίτλος θέσης: : Διευθυντής (τμήματος), Υποδιευθυντής, Προϊστάμενος (τμήματος) Κατώτερα στελέχη είναι τα στελέχη τα οποία είναι άμεσα υπεύθυνα για την παραγωγή / παροχή προϊόντων και υπηρεσιών. Επιβλέπουν και συντονίζουν τους εργαζομένους που κάνουν εκτελεστική εργασία. Τίτλος θέσης: εργοδηγός, επιβλέπων, τομεάρχης 17

18 Κατηγορίες Μάνατζερς με βάση το επίπεδο ιεραρχίας (παράδειγμα) http://www.easdrama.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=90&Itemid=90 18

19 Κατηγορίες Μάνατζερς με βάση τις λειτουργίες της επιχείρησης Λειτουργικά Στελέχη: Είναι υπεύθυνα για τους εργαζομένους οι οποίοι εκτελούν όμοιες ή παρόμοιες εργασίες, δηλαδή μια λειτουργία πχ. Διευθυντής Μάρκετινγκ Γενικά Στελέχη: Έχουν την ευθύνη για όλες τις λειτουργίες μιας ολόκληρης μονάδας της επιχείρησης, ενός καταστήματος ή για ολόκληρη την επιχείρηση πχ. Διευθυντής τραπεζικού καταστήματος Γραμμικά Στελέχη: Είναι υπεύθυνα για όσους εργάζονται στα τμήματα που παράγουν το προϊόν ή παρέχουν την υπηρεσία πχ. Διευθυντής παραγωγής Επιτελικά Στελέχη: Είναι τα στελέχη τα οποία προΐστανται των υποστηρικτικών ή επιτελικών τμημάτων της επιχείρησης πχ. Διευθυντής Ανθρωπίνων Πόρων Υπεύθυνοι ειδικού έργου: Τα στελέχη αυτά προΐστανται μιας ειδικής ομάδας εργαζομένων η οποία συστήθηκε για ένα ειδικό έργο. πχ. Υπεύθυνος ομάδας διερεύνησης εργατικών ατυχημάτων 19

20 Τομείς Διοίκησης Παραγωγή Μάρκετιγκ-πωλήσεις Χρημ/κά Έρευνα & ανάπτυξη Ανθρώπινοι πόροι Προμήθειες Δημόσιες σχέσεις Logistics 20

21 Ιστορική αναδρομή https://www.youtube.com/watch?v=eAJtl97cchY http://econoteach.blogspot.gr/2009/12/management.html 21

22 Θεωρίες - Σχολές 1/2 ΠΡΟ-ΚΛΑΣΙΚΗ ΚΛΑΣΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α) Σχολή Επιστημονικής Διοίκησης ή Επιστημονικό Management Εκπρόσωποι: Τaylor, Gilbreth, Babbage, Gantt Β) Σχολή των Αρχών Διοίκησης ή Σχολή των Λειτουργιών Διοίκησης Εκπρόσωποι: Fayol, Chandler, Mintzberg, Drucker Γ) Γραφειοκρατική Διοίκηση Εκπρόσωπος: Weber ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α) Σχολή των Διανθρώπινων Σχέσεων Εκπρόσωποι: Mayo, Maslow, McGregor Β) Σχολή των Επιστημών της Συμπεριφοράς Εκπρόσωποι: Owen, Follett, Barnard, Herzberg, Argyris, Likert 22

23 Θεωρίες - Σχολές 1/2 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΧΟΛΗ Η προσέγγιση της διοικητικής επιστήμης – Επιχειρησιακή έρευνα Η συστημική προσέγγιση - η θεωρία των συστημάτων Διοίκηση Ολικής ποιότητας (Total Quality Μάνατζμεντ ή TQM) 23

24 Το Μάνατζμεντ στην Αρχαία Εποχή Δεν υπάρχουν επιχειρήσεις με τη σημερινή μορφή υπάρχουν όμως οργανώσεις όπως το Κράτος, ο Στρατός, η Εκκλησία που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή δρόμων, πολεμικών πλοίων, στο κτίσιμο οικοδομημάτων (Παρθενώνας, Αιγυπτιακές πυραμίδες, Σινικό τείχος), στην οργάνωση του εμπορίου, στην απονομή δικαιοσύνης κλπ Βασικές αρχές που διατυπώθηκαν τότε και βρίσκονται σε ισχύ μέχρι σήμερα: Γραμμή ή Αλυσίδα Εξουσίας Εξουσιοδότηση Επιτελείς Ενότητα Εξουσίας 24

25 Frederick W. Taylor 1/2 (Αμερικανός μηχανικός) «Πατέρας» της σχολής της Επιστημονικής Διοίκησης Εντόπισε στα εργοστάσια της εποχής τα ακόλουθα προβλήματα: ανεπάρκεια εξειδικευμένων εργατών δυσκολία στη διοίκηση μεγάλων οργανισμών αδυναμία προγραμματισμού & ελέγχου πολλών γραμμών παραγωγής ταυτόχρονα Έργο του: On the economy of Machinery and Manufacturers δημοσιεύθηκε το 1935 στις ΗΠΑ αναφέρεται στη σχέση εργάτη-μηχανής και στις ακριβείς διαδικασίες εκτέλεσης της κάθε εργασίας (τυποποίηση) (1856-1915) 25

26 Frederick W. Taylor 2/2 (Αμερικανός μηχανικός) Αρχές για την αύξηση της Αποδοτικότητας 1.Μελέτη του τρόπου με το οποίο εκτελείται η εργασία προσδιορισμός νέων τρόπων εκτέλεσης της συλλογή λεπτομερούς πληροφορίας για τις κινήσεις και το χρόνο εκτέλεση του έργου δοκιμή διαφορετικών μεθόδων για να επιλεγεί η καλύτερη 2.Κωδικοποίηση των νέων μεθόδων σε κανόνες εκπαίδευση εργαζομένων 3.Επιλογή εργαζομένων των οποίων οι ικανότητες ταιριάζουν με τους κανόνες του βήματος 2. 4.Κατοχύρωση ενός επαρκούς επιπέδου απόδοσης και ανταμοιβής για υψηλότερη απόδοση οι εργαζόμενοι θα πρέπει να επωφελούνται από τα καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα. 26

27 Frank και Lillian Gilbreth (Αμερικάνοι μηχανικοί) Εστιάζουν: -στη μείωση των απαιτούμενων κινήσεων από τον εργάτη -στην απλοποίηση της εργασίας (job simplification) -στα προβλήματα κόπωσης, φωτισμού, θέρμανσης, και άλλα εργασιακά θέματα Μελέτες κίνησης και χρόνου: Διαίρεση κάθε πράξης σε επιμέρους συνιστώσες Εύρεση καλύτερων τρόπων για την διεκπεραίωση της δουλειάς Αναδιοργάνωση κάθε διεργασίας για να είναι αποδοτικότερη (1868-1924) (1878-1972) 27

28 Henry Gantt (Αμερικανός μηχανικός) συνεργάτης του Taylor Εργάστηκε ως σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα επιλογής εργατών και στην ανάπτυξη συστημάτων, κινήτρων και πρόσθετων αμοιβών. Υποστήριξε και αυτός την ανάγκη για ανάπτυξη της συνεργασίας και της κατανόησης μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων. Τόνισε τη σημασία της εκπαίδευσης του ανθρώπινου παράγοντα Εστίασε στον προγραμματισμό και έλεγχο ολοκλήρωσης των εργασιών Παραγωγής. Πρότεινε το «Διάγραμμα Gantt»: έντυπο-εργαλείο για τον έλεγχο της προόδου των εργασιών. Σε αυτό συμβολίζονται με γραμμές τα διάφορα κομμάτια ενός έργου, ο χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωσή τους και οι ημερομηνίες / χρόνοι έναρξης και λήψης. συστήματα πρότυπης απόδοσης βραβεία υπεραπόδοσης (1861-1919) 28

29 Κριτική στη σχολή της Επιστημονικής Διοίκησης δεν ασχολήθηκε με το κοινωνικό περιεχόμενο της εργασίας ούτε με τις κοινωνικές ανάγκες των εργαζομένων δεν έλαβε υπόψη της ούτε αναγνώρισε τη διαφορετικότητα του κάθε εργαζομένου (σε ικανότητες, διάθεση, δύναμη) θεώρησε τους εργαζόμενους ως μηχανές και δεν τους αναγνώριζε το δικαίωμα στη λήψη αποφάσεων 29

30 Henry Fayol (Γάλλος μηχανικός) θεωρείται ο «πατέρας» της σχολής των αρχών Διοίκησης τονίζει την ανάγκη διάκρισης μεταξύ στελέχους και απλού προϊσταμένου Έργο του Adminstration Industrielle et Generale (1916) 5 λειτουργίες με τις οποίες πρέπει να ασχολείται το στέλεχος: Προγραμματισμός Οργάνωση Διεύθυνση Συντονισμός Έλεγχος το Μάνατζμεντ είναι ξεχωριστή λειτουργία της επιχείρησης Υποστήριξε ότι οι ενέργειες ή δραστηριότητες της επιχείρησης, παρά τις διαφορές που έχουν, μπορούν να ενταχθούν σε ορισμένες κατηγορίες, οι οποίες λέγονται επιχειρησιακές λειτουργίες Αυτές είναι: Η τεχνική, η εμπορική, η χρηματοοικονομική, η ασφάλεια (προστασία των εργαζομένων και της περιουσίας) και η λογιστική (1841-1925) 30

31 Οι 14 αρχές του Fayol Καταμερισμός εργασίαςΠειθαρχία Εξουσία (δικαίωμα εντολών) Δίκαιη ανταμοιβή (για εργαζόμενο και εργοδότη ) Ενότητα εξουσίαςΟμαδικό πνεύμα Ενότητα διεύθυνσης / κατεύθυνσηςΤελική υπευθυνότητα στελεχών (συγκεντρωτισμός) Τάξη (άνθρωποι, υλικά στο σωστό χρόνο/χώρο) Ιεραρχική διάρθρωση εξουσίας (γραμμή εξουσίας) Σταθερότητα/ μονιμότητα προσωπικούΠρωτοβουλία (στους εργαζομένους) Υποταγή του ατομικού στο γενικό συμφέρον Δικαιοσύνη και ίση μεταχείριση 31

32 η επιχείρηση είναι ένα σύστημα που πρέπει να διοικείται σε απρόσωπη και ορθολογική βάση, με καταμερισμό της εργασίας, κανόνες και λεπτομερείς διαδικασίες Στοιχεία επιχειρήσεων Κανόνες, Διαδικασίες, Πρότυπα Απρόσωπη βάση (αξιολόγησης, εφαρμογής κανόνων, κτλ) Καταμερισμός εργασίας Ιεραρχική δομή Μονιμότητα προσωπικού Ορθολογισμός (για λογικές και «επιστημονικές» αποφάσεις) Τυπικές διαδικασίες επιλογής προσωπικού και προαγωγών Επαγγελματίες manager Καταλληλότητα μοντέλου σταθερό περιβάλλον προτυποποιημένων προϊόντων και υπηρεσιών (1864-1920) Max Weber (Γερμανός ιστορικός – κοινωνιολόγος) 32

33 Elton Mayo (Αυστραλός ψυχολόγος) Έκανε πειράματα αναφορικά με το φωτισμό στα εργοστάσια της Hawthorne (ηλεκτρική εταιρία) στο Σικάγο (1927-1932) - 20.000 συνεντεύξεις Διαπίστωσε ότι ανεξάρτητα από το φωτισμό η απόδοση αυξήθηκε Εστίασε: στον έλεγχο των φυσικών συνθηκών εργασίας και της οικονομικής ανταμοιβής των εργαζομένων Διαπίστωσε ότι: η αύξηση της απόδοσης και της παραγωγικότητας δεν είναι δυνατό να επιδιωχθεί με βάση μόνο τις αρχές της επιστημονικής διοίκησης η αύξηση της απόδοσης και της παραγωγικότητας θα συμβεί μόνον αν η διοίκηση της κάθε επιχείρησης αναγνωρίσει και ανταποκριθεί στην ανάγκη του εργαζόμενου για κοινωνικές και φιλικές σχέσεις με τους συναδέλφους του & κατανοήσει τη δύναμη που ασκούν στα μέλη τους οι άτυπες ομάδες Συμπέρασμα Ο εργαζόμενος δεν είναι μόνο οικονομικό ον που επιδιώκει μόνο οικονομικά οφέλη αλλά είναι κυρίως κοινωνικό ον (1880-1949) 33

34 Abraham Maslow (Αμερικάνος ψυχολόγος) οι ανάγκες των ανθρώπων σχηματίζουν μια πυραμίδα ιεραρχίας, στη βάση της οποίας βρίσκονται οι βασικές ανάγκες (βιολογικές και ασφάλειας) και ακολουθούν οι ανώτερες ανάγκες που ικανοποιούνται κυρίως με άυλα αγαθά (κοινωνικότητα, αναγνώριση, αυτοπραγμάτωση) Η ικανοποίηση μιας ανάγκης παύει να λειτουργεί ως κίνητρο και μια άλλη κατηγορία αναγκών, η αμέσως ανώτερη στην ιεραρχία, εμφανίζεται και παρακινεί τον άνθρωπο στην υιοθέτηση συγκεκριμένης συμπεριφοράς για την ικανοποίησή της Η θεωρία του παρουσιάζει ορισμένα αδύναμα σημεία όμως αναγνωρίζεται ως μια από τις σημαντικότερες προσπάθειες για κατανόηση της παρακίνησης των εργαζομένων (1908-1970) 34

35 Douglas Μc Gregor 1/2 (Αμερικανός καθηγητής στο ΜΙΤ) Θεωρία «Χ» Ο κοινός άνθρωπος αντιπαθεί από τη φύση του την εργασία και την αποφεύγει όταν του δίνεται η δυνατότητα Επειδή λοιπόν οι περισσότεροι άνθρωποι αντιπαθούν την εργασία πρέπει να εξαναγκάζονται, να καθοδηγούνται και να απειλούνται με τιμωρία προκειμένου να εργαστούν Ο μέσος άνθρωπος θέλει να κατευθύνεται, προτιμά να μην αναλαμβάνει ευθύνες και έχει σχετικά μικρές φιλοδοξίες. (1906-1964) 35

36 Douglas Μc Gregor 2/2 (καθηγητής στο ΜΙΤ) Θεωρία «Υ» Η καταβολή σωματικής & πνευματικής προσπάθειας στην εργασία είναι κάτι το φυσικό όπως το παιχνίδι. Ο μέσος άνθρωπος δεν αντιπαθεί από την φύση του την εργασία Ο εξωτερικός έλεγχος και η απειλή τιμωρίας δεν είναι ο μόνος τρόπος υποκίνησης των εργαζομένων προκειμένου να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων Η προσήλωση στους στόχους είναι συνάρτηση της αμοίβης που συνδέεται με την επίτευξη των στόχων Ο μέσος άνθρωπος διδάσκεται κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες όχι μόνο να αποδέχεται αλλά και να επιζητεί την υπευθυνότητα. 36

37 Chris Argyris (ελληνοαμερικάνικος καθηγητής στο Harvard Business School) οι επιχειρήσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους το επίπεδο ωριμότητας των εργαζομένων, όταν αναπτύσσουν οργανωτικά σχήματα, σχήματα ελέγχου και επίβλεψης υφισταμένων Έργο του «Personality and Organization: The conflict between the system and the individual» (1957) (1923-2013) 37

38 Mary Parker Follett (Αμερικανίδα σύμβουλος επιχειρήσεων) ασχολήθηκε κυρίως με τη διευθέτηση των συγκρούσεων στο χώρο εργασίας «προσέγγιση συνεργασίας» για την επίλυση των διαφορών και τη συμμετοχή των υφισταμένων στη λήψη αποφάσεων συνέστησε την ανάγκη συμμετοχής των ίδιων των εργαζομένων στην ανάλυση της δουλειάς τους για πιθανές βελτιώσεις (1868-1933) 38

39 Κριτική Η θεωρία των Συμπεριφοριστών συνέβαλε τα μέγιστα ώστε οι επιχειρήσεις να αναγνωρίσουν τη σπουδαιότητα του ανθρώπινου παράγοντα Όμως δεν δίνει πλήρεις απαντήσεις στο τι πραγματικά παρακινεί το άτομο δεν έλαβε υπόψη της το συχνά και έντονα μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης 39

40 Θεωρία των Επιχειρησιακών Ερευνητών 1/2 Κατά τη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου για την επιτυχή έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων ο στρατός δημιούργησε ομάδες από επιστήμονες κυρίως φυσικούς, μαθηματικούς, οικονομολόγους και μηχανικούς για να μελετήσουν τα πιθανά σενάρια και αποτελέσματα των πολεμικών επιχειρήσεων Το σύνολο των τεχνικών που ανέπτυξαν κρίθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως κατάλληλες και από τις επιχειρήσεις για να λύσουν ιδίως προβλήματα προγραμματισμού, ελέγχου και κόστους παραγωγής. Οι τεχνικές αυτές χρησιμοποιούνται και σήμερα, ιδιαίτερα με τη βοήθεια των Η/Υ και αφορούν: την πρόβλεψη τον έλεγχο αποθεμάτων το γραμμικό και μη γραμμικό προγραμματισμό τη θεωρία ουρών αναμονής την προσομοίωση την ανάλυση νεκρού σημείου το βραχυχρόνιο προγραμματισμό 40

41 Η Θεωρία των Επιχειρησιακών Ερευνητών 2/2 Αρχές όλα τα προβλήματα μπορούν να επιλυθούν με κατάλληλες επιστημονικές μεθόδους μπορούν να επιλυθούν με μαθηματικά υποδείγματα / εξισώσεις που αντιπροσωπεύουν το σύστημα. Βήματα μεθόδου Παρατήρηση του συστήματος και καταγραφή του προβλήματος Διατύπωση ενός μαθηματικού υποδείγματος για την περιγραφή των σχέσεων των μεταβλητών Εξαγωγή συμπερασμάτων για το πώς θα συμπεριφερόταν το πραγματικό σύστημα, κάτω από ορισμένες συνθήκες Εκτέλεση πειραμάτων, για να διαπιστωθεί αν το σύστημα πράγματι συμπεριφέρεται με τον αναμενόμενο, από το μαθηματικό μοντέλο, τρόπο κάτω από ορισμένες κάθε φορά συνθήκες Κριτική αδυνατεί να λάβει υπόψη της τον ανθρώπινο παράγοντα θεωρεί σχετικά ως σταθερό το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης 41

42 Θεωρία Συστημάτων Η θεωρία αυτή βασίζεται στις παραδοχές του Γερμανού Βιολόγου Ludwig von Bertalanffy (1901-1972) Σύστημα είναι ως συνδυασμός αλληλεπιδρούντων και αλληλεξαρτώμενων μερών, τα οποία λειτουργούν ως ένα σύνολο, για να επιτευχθεί ένας συγκεκριμένος σκοπός. ανοικτό ή κλειστό σύστημα υποσυστήματα η επιχείρηση ως κοινωνικοτεχνικό σύστημα Χαρακτηριστικά συστημάτων εντροπία: πρόκειται για τη ροπή του συστήματος να αδυνατεί να αλληλεπιδράσει με το περιβάλλον, ιδιαίτερα δε να λαμβάνει εισροές από αυτό και να προσαρμόζεται στις αλλαγές, και έτσι να οδηγείται στο «μαρασμό» και την εξαφάνισή του. συνεργία: αφορά την ικανότητα του συστήματος να παράγει περισσότερο από το άθροισμα των υποσυστημάτων του λόγω της συνεργασίας και της αλληλεπίδρασης αυτών των υποσυστημάτων. 42

43 Θεωρία των Ενδεχόμενων Περιπτώσεων Συνδυάζει τις ιδέες και τις προτάσεις ιδίως των κλασσικών και συμπεριφοριστών του Μάνατζμεντ αλλά και της Γενικής Θεωρίας Συστημάτων Ο μάνατζερ πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν του τους παρακάτω παράγοντες για να διοικήσει αποτελεσματικά την επιχείρηση αντικείμενο εργασιών ιδιαίτερο εξωτερικό περιβάλλον ιδιαίτερο εσωτερικό κοινωνικό περιβάλλον, συστήματα οργάνωσης κι ανταμοιβών, καθεστώς ιδιοκτησίας Διαφορετικό σύστημα διοίκησης για μηχανιστικούς (mechanistic) οργανισμούς –στους οποίους εκτελείται έργο ρουτίνας-και για οργανικούς (organic) –στους οποίους οι αλλαγές είναι συχνές. 43

44 Θεωρία Ζ ΤΥΠΟΣ J (Ιαπωνικός) Ισόβια απασχόληση Συναινετική λήψη αποφάσεων Συλλογική ευθύνη Βραδεία αξιολόγηση και εξέλιξη Ανεπίσημος έλεγχος Μη προδιαγεγραμμένη σταδιοδρομία (κατά ειδικότητα) Ολιστικό ενδιαφέρον ΤΥΠΟΣ Ζ (Τροποποιημένος Αμερικάνικος) Μακροπρόθεσμη απασχόληση Συναινετική λήψη αποφάσεων Ατομική ευθύνη Βραδεία αξιολόγηση και εξέλιξη Ανεπίσημος έλεγχος με τυπικά μέτρα Σχετική προδιαγεγραμμένη σταδιοδρομία Ολιστικό ενδιαφέρον (για την επιχείρηση και τον εργαζόμενο) ΤΥΠΟΣ Α (Αμερικάνικος) Βραχυπρόθεσμη απασχόληση Ατομική λήψη αποφάσεων Ατομική ευθύνη Ταχεία αξιολόγηση & εξέλιξη Ρητός και τυπικός έλεγχος Προδιαγεγραμμένη σταδιοδρομία (κατά ειδικότητα) Ενδιαφέρον για συγκεκριμένο- ορισμένο τομέα-τμήμα, διαδικασία W. Ouchi πρότεινε το 1981 έναν συνδυασμό των καλύτερων εφαρμοζόμενων πρακτικών στην Ιαπωνία (TYPE J) και την Αμερική (TYPE A) που τον ονομάζει Type Z ή Θεωρία Ζ 44

45 Θεωρία της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας Η φιλοσοφία της ΔΟΠ ξεκίνησε από την Ιαπωνία και είχε παγκόσμια απήχηση, επηρεάζοντας τον τρόπο διοίκησης των επιχειρήσεων της Ευρώπης, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ασίας. Με χρονική υστέρηση τριάντα περίπου χρόνων από τη διατύπωση των αρχών της ΔΟΠ, η πλειονότητα των επιχειρήσεων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης ξεκίνησαν να θέτουν την ποιότητα ως πρωταρχικό μέλημά τους προκειμένου να ανταποκριθούν τόσο στις προκλήσεις των ανταγωνιστών τους κυρίως των Ιαπώνων, όσο και στις απαιτήσεις των πελατών τους, οι οποίοι άρχισαν να αναγνωρίζουν τα ποιοτικά προϊόντα και να τα προτιμούν. 45

46 Θεωρία της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας ΠηγήΟρισμός Dale, 1994είναι μια φιλοσοφία διοίκησης, η οποία διασφαλίζει τη συνεργασία όλων των εργαζομένων της επιχείρησης και συνδέει τις διαδικασίες με την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία συναντούν ή υπερβαίνουν τις ανάγκες και τις προσδοκίες των πελατών. ISO 9000:2000 (3.2.8) είναι μια προσέγγιση διοίκησης εστιασμένη στην έννοια της ποιότητας, που στοχεύει στη μακροπρόθεσμη κερδοφορία και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας μιας επιχείρησης μέσω της ικανοποίησης των πελατών της. Oakland, 1989, pp. 2-3είναι μια προσέγγιση για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της προσαρμοστικότητας μιας επιχείρησης στο σύνολό της, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις των εσωτερικών και εξωτερικών πελατών της. Mehra et al., 2001, p.871 είναι μια στρατηγική διοίκησης βασισμένη στην ποιότητα που την προωθεί σε όλες τις λειτουργίες της επιχείρησης μέσω ενός ισχυρού προσανατολισμού στον πελάτη και στο περιβάλλον. Hellsten and Klefsjoè, 2000 είναι ένα σύστημα διοίκησης συνεχώς μεταβαλλόμενο, αποτελούμενο από αξίες, τεχνικές και εργαλεία, ο συνολικός στόχος των οποίων είναι η βελτίωση της ικανοποίησης του πελάτη, μειώνοντας παράλληλα τους απαιτούμενους πόρους. 46