MINERAŁY PIERWOTNE GLEB I PRODUKTY ICH PRZEOBRAŻEŃ

MINERAŁY PIERWOTNE MINERAŁY WTÓRNE MINERAŁY występujące w glebach dzielą się genetycznie na: MINERAŁY PIERWOTNE MINERAŁY WTÓRNE

Sekwencja minerałów wg. wzrastającej podatności na wietrzenie (2,300) - szacunkowa trwałość 1-mm kostki minerału (w latach)

Skaleniowce (leucyt, nefein) Oliwiny Pirokseny Amfibole Serpentyny Minerały pierwotne występujące w glebach, wg malejącej podatności na wietrzenie Kalcyt Dolomit Skaleniowce (leucyt, nefein) Oliwiny Pirokseny Amfibole Serpentyny Epidot Plagioklazy (bogate w anortyt) Plagioklazy (ubogie w anortyt) Biotyt Skalenie potasowe (ortoklaz, mikroklin) Kwarc Muskowit Serycyt Apatyt, Magnetyt Granaty, Cyjanit, Staurolit, Cyrkon Rutyl, Ilmenit, Korund

Schemat wietrzenia minerałów pierwotnych gleb

(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]×nH2O Serpentyny Mg6[(OH)8|Si4O10] Iddyngsyt (bezpostaciowa odmiana serpentynu) s e r p e n t y n i z a c j a Saponit (słabo krystaliczna odmiana montmorillonitu) OLIWINY (Mg,Fe)2[SiO4] Smektyty (Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]×nH2O Kaolinit Al4[(OH)8|Si4O10] Haloizyt Al4[(OH)8|Si4O10]×4H2O tlenki, wodorotlenki, tlenowodorotlenki Fe i Mn

SERPENTYNIZACJA 4Mg2SiO4 + 6H2O  Mg6[(OH)8|Si4O10] + 2Mg(OH)2 forsteryt + woda serpentyn + brucyt 8Fe2SiO4 + 12H2O  Fe6[(OH)8|Si4O10] + 7Fe(OH)2 + Fe3O4 + 4SiO2 fajalit + woda Fe-serpentyn + Fe-brucyt + magnetyt

PIROKSENY (Ca,Mg,Fe)2[Si2O6] Chloryty (Mg,Fe,Al)3[(OH)2|Si3AlO10]×Mg3(OH)6 c h l o r y t y z a c j a Smektyty (Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]×nH2O PIROKSENY (Ca,Mg,Fe)2[Si2O6] Kaolinit Al4[(OH)8|Si4O10] tlenki Fe(III) Anataz TiO2

AMFIBOLE Ca,Na,Mg,Fe- krzemiany [Si4O11] Chloryty (Mg,Fe,Al)3[(OH)2|Si3AlO10]×Mg3(OH)6 c h l o r y t y z a c j a Smektyty (Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]×nH2O AMFIBOLE Ca,Na,Mg,Fe- krzemiany [Si4O11] Kaolinit Al4[(OH)8|Si4O10] tlenki Fe(III) Anataz TiO2

SKALENIE K-skalenie K[AlSi3O8] Plagioklazy Na[AlSi3O8]- Ca[Al2Si2O8] MIKI illit (K,H3O)Al2[(OH)2|AlSi3O10] muskowit KAl2[(OH,F)2|AlSi3O10] biotyt K(Mg,Fe,Mn)3 [(OH,F)2|AlSi3O10] serycytyzacja SKALENIE K-skalenie K[AlSi3O8] Plagioklazy Na[AlSi3O8]- Ca[Al2Si2O8] Smektyty (Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]×nH2O Wermikulit (Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]×4H2O h y d r o l i z a Kaolinit Al4[(OH)8|Si4O10] Haloizyt Al4[(OH)8|Si4O10]×4H2O Gibbsyt γ-Al[OH]3 Kwarc

ILLIT (K,H3O)Al2[(OH)2|AlSi3O10] MUSKOWIT KAl2[(OH,F)2|AlSi3O10] MIKI ILLIT (K,H3O)Al2[(OH)2|AlSi3O10] MUSKOWIT KAl2[(OH,F)2|AlSi3O10] BIOTYT K(Mg,Fe,Mn)3 [(OH,F)2|AlSi3O10] Kaolinit Al4[(OH)8|Si4O10] Haloizyt Al4[(OH)8|Si4O10]×4H2O Illit/Wermikulit Gibbsyt γ-Al[OH]3 Wermikulit (Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]×4H2O Goethyt α-FeOOH Hematyt Fe2O3 Smektyty (Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]×nH2O

(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]×4H2O Fe3+2[(OH)2|AlSi3O10]×Na(H2O)4 CHLORYTY (Mg, Fe, Al)3[(OH)2|AlSi3O10]× (Mg, Fe, Al)3[OH]6 Kaolinit Al4[(OH)8|Si4O10] Haloizyt Al4[(OH)8|Si4O10]×4H2O Chloryt/Wermikulit Gibbsyt γ-Al[OH]3 Wermikulit (Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]×4H2O Goethyt α-FeOOH Hematyt Fe2O3 Nontronit Fe3+2[(OH)2|AlSi3O10]×Na(H2O)4

SZKLIWO WULKANICZNE Allofan mAl2O3 × nSiO2 × pH2O Haloizyt Al4[(OH)8|Si4O10]×4H2O d e s y l i f i k a c j a Imogolit AlSiO3(OH)4

Warunki konieczne do powstania allofanów

Schemat wietrzenia minerałów pierwotnych gleb