Περιεχόμενα έκτου μαθήματος 1. Ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Γίνεται αναφορά στην προβληματική της ανάπτυξης μιας δεύτερης γλώσσας στη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία 1.1. Μορφές γλωσσικής ανάπτυξης 1.2Ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας 2 Μελέτες για την ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη. 2.1. Μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων 3. Ανάπτυξη της δίγλωσσης γλωσσικής ικανότητας 3.1. Φάσεις της ταυτόχρονης δίγλωσσης γλωσσικής ανάπτυξης Μοντέλο των τριών αναπτυξιακών βαθμίδων των Voltera και Taeschner(1978) .

Μορφές γλωσσικής ανάπτυξης 1.1. Μορφές γλωσσικής ανάπτυξης Μονόγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Πολύγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Φυσική κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας Συμφωνώντας με τον Klein(1984) θα ήθελα να προσθέσω και μία πέμπτη μορφή δηλ. εκείνη της «επανακατάκτησης» (Wiedererwerb) είτε λόγω επιθυμίας του ατόμου να επανακτήσει μία γλώσσα, που μιλούσε παλαιότερα ή λόγω παθολογικών αιτιών (π.χ. αφασία)την είχε εν μέρει ξεχάσει. Η κατάκτηση μιας L2 μπορεί να πραγματοποιηθεί σε διάφορες ηλικίες και με ποικίλους τρόπους, δηλ. ο χρόνος και ο τρόπος που κατακτά ένα άτομο μία δεύτερη ή τρίτη γλώσσα ποικίλει και επηρεάζει την όλη τη γλωσσική διαδικασία: Ο Wode(1993) παίρνοντας ως βάση τις δυνατότητες ανάπτυξης μιας L2, κάνει μέσω πέντε ερωτήσεων μια επιτυχημένη διαφοροποίηση μεταξύ των διαφόρων μορφών γλωσσικής ανάπτυξης:

Μορφές γλωσσικής ανάπτυξης α) πόσες γλώσσες μαθαίνονται; Μονόγλωσση μορφή γλωσσικής ανάπτυξης(monolingual): Ανάπτυξη μιας γλώσσας Δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη (bilingual): Ταυτόχρονη ανάπτυξη δύο γλωσσών Τρίγλωσση, τετράγλωσση…. πολύγλωσση γλωσσική ανάπτυξη: Ταυτόχρονη ανάπτυξη τριών ,τεσσάρων ή περισσοτέρων γλωσσών β) σε ποια χρονική σειρά μαθαίνονται οι γλώσσες; Πρώτη γλωσσική ανάπτυξη: ταυτόχρονη κατάκτηση μιας ή περισσοτέρων γλωσσών Δεύτερη γλωσσική ανάπτυξη: Μετά την εν μέρει ανάπτυξη της πρώτης γλώσσας, αρχίζει η εκμάθηση μιας L2.

Μορφές γλωσσικής ανάπτυξης γ) Πόσο συχνά μαθαίνεται η ίδια γλώσσα; Πρώτη εκμάθηση: Η εκμάθηση της συγκεκριμένης γλώσσας έλαβε χώρα μια φορά. Επανεκμάθηση – Wiedererwerb (Klein 1986:34)Το άτομο καταβάλει προσπάθειες επανάκτησης δ) Πώς πραγματοποιείται η κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας; Φυσική γλωσσική ανάπτυξη: Κατάκτηση της γλώσσας μέσω της επαφής με φυσικούς ομιλητές Μεθοδική γλωσσική ανάπτυξη: Κατάκτηση της γλώσσας μέσω κατευθυνόμενου τρόπου, π.χ. μέσω σχολείου, φροντιστηρίου κ.α.. ε) Ποιες προβληματικές συνθήκες επιφέρουν διαταραχές στη γλωσσική ανάπτυξη; Κανονική γλωσσική ανάπτυξη: Η εκμάθηση πραγματοποιείται χωρίς προβλήματα Παθολογική γλωσσική ανάπτυξη: Εμφανίζονται προβλήματα και διαταραχές στη γλωσσική ανάπτυξη

Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Όπως έχουμε ήδη αναφέρει στο πρώτο μάθημα δύο είναι οι πιο γνωστές μορφές δίγλωσσης γλωσσικής ανάπτυξης: Η ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη και Η διαδοχική δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Σύμφωνα με τον Klein(1987:16)την ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη μπορούμε να την ονομάσουμε επίσης “ bilingualer Erstspacherwerb” Πρόκειται για εκείνες τις περιπτώσεις παιδιών που μεγαλώνουν ήδη από τη γέννησή τους με δύο ή και περισσότερες γλώσσες, μέσω των οποίων πραγματοποιείται η γνωστική και συναισθηματική τους ανάπτυξη και η κοινωνικοποίησή τους.

Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Σύμφωνα με την Hoffmann(1991) μπορεί μέσω πέντε διαφορετικών δυνατοτήτων να επιτευχθεί η ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη: Το παιδί μεγαλώνει μέσα σε μία δίγλωσση οικογένεια Οι γονείς του είναι μετανάστες σε μία ξένη χώρα Οι γονείς αποδήμησαν για πάντα από την πατρίδα τους Το παιδί έχει συνεχή επαφή με άλλη γλωσσική ομάδα της πολυγλωσσικής κοινωνίας στην οποία ζει. Το παιδί φοιτά σε δίγλωσσο παιδικό σταθμό, ή νηπιαγωγείο ή σχολείο

Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Στην περίπτωση της ταυτόχρονης δίγλωσσης γλωσσικής ανάπτυξης μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν δύο ή και τρείς πρώτες γλώσσες. Όμως με την πάροδο του χρόνου μία από αυτές κυριαρχεί και είναι συνήθως η γλώσσα που περιβάλλει το παιδί, ενώ η άλλη ή οι άλλες αποτελούν για το άτομο την δεύτερη ή τρίτη γλώσσα. Τίθεται εύλογα το ερώτημα για το πότε μπορούμε να πούμε ότι ένα παιδί έχει κατακτήσει εν μέρει ή εξολοκλήρου την L1 Εδώ διίστανται οι απόψεις: Το τέλος της εφηβείας μπορεί να χαρακτηριστεί ως χρονικό όριο της ολοκλήρωσης των διαδικασιών κατάκτησης της L1. Σύμφωνα με τον McLaughlin(1978) το παιδί έχει αποκτήσει μέχρι την ηλικία των τριών χρόνων τις βάσεις της γλωσσικής ικανότητας στην L1-γιαυτό στην περίπτωση αυτή μιλάμε για κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας και όχι για ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη.

Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Ο Klein(1987:27) κάνει τον διαχωρισμό ανάμεσα στην * δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία (3χρόνων – εφηβεία) * δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη στους ενήλικες (μετά την εφηβεία) Για την καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων των δίγλωσσων ατόμων προτείνεται από κοινωνιογλωσσολόγους μια συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση σε τέσσερεις ομάδες (Hoffmann 1991:46):

Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας 1. Δίγλωσσα παιδιά της ελίτ (elite bilinguals) Πρόκειται για γόνους εύπορων οικογενειών, που αλλάζουν συχνά τον τόπο παραμονής τους, ή φοιτούν σε δίγλωσσα κολλέγια του εξωτερικού. Και οι δύο γλώσσες αναπτύσσονται ομαλά. 2. Δίγλωσσα παιδιά γλωσσικών πλειονοτήτων (Children from linguistic majorities) Γίνεται λόγος για παιδιά που φοιτούν σε δίγλωσσα σχολεία του εσωτερικού. Η κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας αποτελεί δείγμα καλύτερης και ευρύτερης μόρφωσης. Θετική ανάπτυξη τόσο της γλωσσικής όσο και της γνωστικής και συναισθηματικής ικανότητας των παιδιών.

Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας Ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη και κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας 3. Δίγλωσσα παιδιά γλωσσικών μειονοτήτων(Children from linguistic minorities) Πρόκειται για παιδιά που αναγκάζονται να μάθουν τη γλώσσα της χώρας στην οποία ζουν. Η γλώσσα τους και ο πολιτισμός τους δεν βρίσκουν αναγνώριση από το περιβάλλον. Αποτέλεσμα: πολλαπλά προβλήματα στην ανάπτυξη των παιδιών. 4. Δίγλωσσα παιδιά δίγλωσσων οικογενειών(Children from bilingual families) Ήδη από τη γέννησή τους μεγαλώνουν σε δίγλωσσο περιβάλλον. Υπάρχουν και παιδιά επίσης δίγλωσσων οικογενειών που ζουν όμως σε μία χώρα όπου η γλώσσα της διαφέρει από τις γλώσσες των δύο γονιών. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για τρίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη.

2. Μελέτες για την ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη 2. Μελέτες για την ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται λόγος για την παράλληλη κατάκτηση δύο γλωσσών στην πρώτη παιδική ηλικία. Παρατίθενται αποτελέσματα και πορίσματα από τις σημαντικότερες έρευνες και μελέτες που διεξήχθηκαν. Γίνεται επίσης και αναφορά σε θεωρίες που αναπτύχθηκαν γύρω από αυτό το θέμα. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει στην δεκαετία του 70 άρχισε η ιδιαίτερη ενασχόληση με την κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας μιας και μέχρι τότε αντικείμενο έρευνας αποτελούσε κυρίως η κατάκτηση της L1. Διότι θεωρούσαν ότι μέσα από τη μελέτη της δίγλωσσης γλωσσικής ανάπτυξης θα ήταν δυνατόν να δοθούν απαντήσεις στην πολυπλοκότητα που παρουσιάζουν οι γλωσσολογικοί κανόνες κατάκτησης μιας γλώσσας. (Τριάρχη 2000:94)

Μελέτες για την ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Μελέτες για την ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Η παραδοχή ή μη της ύπαρξης γλωσσικών καθολικών στοιχείων (universals) καθώς και του «Έμφυτου Μηχανισμού εκμάθησης της Γλώσσας»(Language Acquisition Devise) αποτελούσαν κεντρικούς προβληματισμούς των εκάστοτε ερευνών που διεξήχθηκαν ιδιαίτερα στις ΗΠΑ(Slobin). Στην αρχή εμφανίστηκαν από ερευνητές διάφορα ημερολόγια , όπου καταγράφονταν η γλωσσική ανάπτυξη μεμονωμένων δίγλωσσων παιδιών και τα οποία δεν συνέβαλλαν ουσιαστικά στη διερεύνηση αυτού του γλωσσολογικού φαινομένου.

2.1.Δύο ταυτόσημες γλωσσικές αναπτυξιακές διαδικασίες Ο κεντρικός προβληματισμός όλων των επιστημονικών εργασιών αφορά στο κατά πόσο η ταυτόχρονη κατάκτηση δύο ή περισσοτέρων γλωσσών διαφέρει από τη μονόγλωσση γλωσσική ανάπτυξη και αν αυτό πραγματικά συμβαίνει, τότε που υφίστανται οι διαφορές. Μία γενική ομολογία υπάρχει και αφορά τη διαπίστωση μιας ομοιότητας στη γλωσσική ανάπτυξη των μονόγλωσσων και δίγλωσσων / πολύγλωσσων παιδιών: 1. «Η ταυτόχρονη δίγλωσση ανάπτυξη υπάγεται στους ίδιους κανόνες και διέρχεται από τις ίδιες φάσεις, όπως και η μονόγλωσση»(Swain 1972:239). 2. Το 1975 οι Padilla και Liebman μέσω μίας μελέτης που διεξήγαγαν σε τρία δίγλωσσα παιδιά με αγγλικά και ισπανικά ως L1 απέδειξαν ότι η δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη αυτών των παιδιών ήταν ανάλογη με εκείνη των μονόγλωσσων.

Δύο ταυτόσημες γλωσσικές αναπτυξιακές διαδικασίες 3. Ο Oksaar(1984:252) διαπίστωσε σε δική του έρευνα, ότι οι πρώτες λέξεις εμφανίζονται περίπου στο ίδιο χρονικό διάστημα, όπως και στα μονόγλωσσα παιδιά. 4. Όπως τα μονόγλωσσα παιδιά έτσι και τα δίγλωσσα κατακτούν πρώτα τα ευκολότερα φωνήματα του γλωσσικού τους περιβάλλοντος: Τα χειλικά: μ , μπ Αργότερα τα οδοντικά και συριστικά σ και ζ 5. Και το δίγλωσσο παιδί προφέρει πρώτα απλές στην άρθρωσή τους λέξεις π.χ. μαμά, μπαμπά και μετά πολυσύλλαβες και πολύπλοκες.

Δύο ταυτόσημες γλωσσικές αναπτυξιακές διαδικασίες Και αυτό χρησιμοποιεί στην αρχή απλούς στη δόμησή τους μορφολογικούς και συντακτικούς τύπους με ως επί το πλείστον μη σωστούς ρηματικούς τύπους. (θέλεις/θέλει γάλα-θέλω γάλα) (παρόμοιο φαινόμενο και στους μετανάστες, που μαθαίνουν από το περιβάλλον την ελληνική γλώσσα) 7. Η χρήση δευτερευουσών προτάσεων αργεί να εμφανιστεί 8. Εμφάνιση της υπεργενίκευσης και επέκτασης των διαφόρων εννοιών των λέξεων και σε άλλα σημασιολογικά πεδία(καίει) 9. Τα δίγλωσσα παιδιά φροντίζουν ασυνείδητα να διαφοροποιούν μεταξύ των γλωσσικών ερεθισμάτων που δέχονται. 10. Προσπαθούν να διατηρήσουν μία ισορροπία στην ανάπτυξη των δύο γλωσσικών συστημάτων, αποφεύγοντας να κατατάσσουν γλωσσικά στοιχεία της μίας γλώσσας στο γλωσσικό σύστημα της άλλης. Δεν είναι όμως πάντα εφικτό. (πασχαλίτσα στα ελληνικά, στα γερμανικά;) 11. Δεν είναι όμως λίγες οι φορές όπου διαπιστώνονται καθυστερήσεις στο ρυθμό ανάπτυξης της μιας ή της άλλης γλώσσας.

Δύο ταυτόσημες γλωσσικές αναπτυξιακές διαδικασίες Δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής μας ότι ένα δίγλωσσο παιδί έχει να μάθει τόσο ταυτόχρονα όσο και προσθετικά το φωνητικό, σημασιολογικό, μορφολογικό και συντακτικό σύστημα δύο διαφορετικών γλωσσών, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό κατακτά τη γλωσσική του ικανότητα μέσω μιας όχι μόνο ποσοτικά, αλλά και ποιοτικά εν μέρει διαφορετικής γλωσσικής διαδικασίας. Πρέπει να πούμε ότι υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο Η γλωσσική ανάπτυξη ενός ατόμου να ξεκινήσει λίγο αργότερα από ότι αυτή ενός μονόγλωσσου. Μπορεί να εμφανιστεί μία σχετική καθυστέρηση ανάπτυξης σε μία από τις δύο γλώσσες ή Μπορεί να εμφανιστούν καθυστερήσεις στις διάφορες αναπτυξιακές φάσεις του ενός ή του άλλου γλωσσικού συστήματος.

Δύο ταυτόσημες γλωσσικές αναπτυξιακές διαδικασίες Μπορεί επίσης να εμφανιστεί το φαινόμενο για ένα χρονικό διάστημα η μία γλώσσα να υπερισχύει της άλλης, πρόκειται κυρίως για τη γλώσσα του περιβάλλοντος: Παράδειγμα: Η Hildegard κόρη τουLeopold Από 2-5 ετών ζούσε με την οικογένειά της στην Αμερική. Αγγλικά η γλώσσα της μητέρας Γερμανικά η γλώσσα του πατέρα Στα πέντε σημειώθηκε ομαλή ανάπτυξη της αγγλικής, όμως πολλά προβλήματα στη γερμανική. Απέφευγε να προφέρει δύσκολες γερμανικές λέξεις. Έντονες επιδράσεις της αγγλικής στη δομή των γερμανικών. Όταν στα πέντε της έμεινε για 6 μήνες στη Γερμανία, βελτιώθηκαν τα γερμανικά, και άρχισαν να χειροτερεύουν τα αγγλικά. Με την επιστροφή στην Αμερική παρατηρήθηκε αντιστροφή στην κατάκτηση των δύο γλωσσών: Βελτίωση στα Αγγλικά, Δυσκολίες στα Γερμανικά

Υπόθεση της κριτικής περιόδου: Πρώιμη ανάπτυξη της «μεταγλωσσικής επίγνωσης»(Kognitivierung, Sprachbewußtsein, language αwareness) των δίγλωσσων παιδιών Υπόθεση της κριτικής περιόδου: Τα δίγλωσσα παιδιά μπορούν στο ίδιο περίπου χρονικό διάστημα , όπως τα μονόγλωσσα, να μάθουν και τις δύο διαφορετικές γλώσσες χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Τα παιδιά είναι προικισμένα με έμφυτες βιολογικές και γνωστικές γλωσσικές δεξιότητες , οι οποίες στηρίζουν και βοηθούν τη γλωσσική ανάπτυξη και οι οποίες μετά ή κατά τη διάρκεια της εφηβείας αδρανούν.

Πρώιμη ανάπτυξη της «μεταγλωσσικής επίγνωσης»(Kognitivierung, Sprachbewußtsein, language αwareness) των δίγλωσσων παιδιών Μέσω της σύγκρισης και της διαφοροποίησης που επιτελούν τα δίγλωσσα παιδιά μεταξύ των δύο γλωσσικών συστημάτων καταλήγουν στο να μπορούν πιο νωρίς από τα μονόγλωσσα παιδιά να αντιλαμβάνονται τη διαφοροποίηση ανάμεσα στα διάφορα μέρη του λόγου. Έτσι σύμφωνα με τον Oksaar(1984:251) αναπτύσσεται στα δίγλωσσα παιδιά πιο νωρίς η αφαιρετική σκέψη. Στη διεθνή βιβλιογραφία δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι η γλωσσική ανάπτυξη δίγλωσσων παιδιών πραγματοποιείται διαφορετικά από ότι η μονόγλωσση. Αυτό αποτελεί σύμφωνα με τη Romaine(1991) ένδειξη της ύπαρξης έμφυτων γλωσσικών στοιχείων.

Πρώιμη ανάπτυξη της «μεταγλωσσικής επίγνωσης»(Kognitivierung, Sprachbewußtsein, language αwareness) των δίγλωσσων παιδιών 2.4.Μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων Πρόκειται για ημερολόγια, όπου είναι καταγραμμένα γλωσσικά στοιχεία δίγλωσσων παιδιών σε διάφορα αναπτυξιακά στάδια. Οι μελετητές ήταν οι γονείς των παιδιών-κυρίως γλωσσολόγοι στο επάγγελμα- οι οποίοι ήθελαν να ερευνήσουν τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών τους και κατόπιν να την αξιολογήσουν. Μελέτες έχουν ήδη καταγραφεί στα 1913 από τον Ronjat, το 1920 από τον Pavlovitch, το 1935 από τον Smith, το 1939 από τον Leopold(McLaughlin 1978. στην Τριάρχη 2000:100) και από πολλούς άλλους νεώτερους όπως Volterra & Τaeschner 1978, Saunders 1984, Kielhöfer & Jonekeit 1983 κ.α. Στοιχεία από τις 31 πιο γνωστές μελέτες παραθέτει ο McLaughlin (1978) στο έργο του “Second-language acquisition in childhood “, όπου γίνεται αναφορά: Στις γλώσσες που κατακτά το παιδί Στην ηλικία του παιδιού Στο χρονικό διάστημα που έγινε η μελέτη Στους κύριους τομείς ενδιαφέροντος της εκάστοτε μελέτης

Αξιολόγηση των παλαιότερων μελετών(Τριάρχη 2000:100): * Υπερτερεί ο υποκειμενικός παράγοντας * Δεν εφαρμόζονται οι σύγχρονες επιστημονικές μέθοδοι καταγραφής, αποκρυπτογράφησης, αξιολόγησης και μελέτης των στοιχείων * Τα πορίσματα δεν μπορούν να γενικευτούν, διότι τα παιδιά στην μεγάλη τους πλειοψηφία κατάγονταν κυρίως από τη μεσαία τάξη, όπου το περιβάλλον μεριμνούσε ιδιαίτερα θετικά για τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών. Θα πρέπει όμως να ειπωθεί, ότι αυτές οι μελέτες συνέβαλαν με τα στοιχεία τους, ουσιαστικά στην περεταίρω μελέτη της διγλωσσίας. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε την προοδευτική συμβολή των μελετών αυτών, εκείνα τα χρόνια που κυριαρχούσε η άποψη για την αρνητική επίδραση της διγλωσσίας στην ανάπτυξη του παιδιού.

Μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων Αdelheid von Humboldt Ο Humboldt περιγράφει στη γυναίκα του την γλωσσική ανάπτυξη της κόρης τους Adelheid (τριών ετών) η οποία γεννήθηκε στην Ιταλία και ζούσε με την αδελφή της και τον πατέρα της για ένα χρονικό διάστημα στην Ιταλία. Μέσα σε επτά μήνες παρατηρείται μεγάλη αλλαγή στην δίγλωσση ανάπτυξη της. Η Adelheid χρησιμοποιούσε στο οικογενειακό περιβάλλον τη γερμανική και εκτός αυτού την ιταλική. Άρχισε να μιλάει και με το οικογενειακό της περιβάλλον ιταλικά και ακόμη και με τον πατέρα της αρνιόταν να χρησιμοποιήσει την γερμανική. Ο Humboldt γράφει ότι «αυτό που με λυπεί είναι ότι έχει πεθάνει ο γερμανικός φθόγγος σα χείλη της»(Porsche 1983:70. Στην Τριάρχη 2000:101) Κανένας δεν μπόρεσε να αλλάξει τη μονόγλωσση συμπεριφορά του παιδιού, ούτε και η μητέρα της.

Μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων 2.4.1.2.Luis (Ronjat 1913) O Luis, γιός του γάλλου γλωσσολόγου Ronjat μιλούσε γαλλικά με τον πατέρα του και γερμανικά με τη μητέρα του. Ζούσαν στη Γαλλία. Η γλώσσα επικοινωνίας των γονιών ήταν η γερμανική. Το παιδί άρχισε να μιλά σε ηλικία 13 μηνών και συνειδητοποίησε τη διγλωσσία στην ηλικία των 21 μηνών. Όταν άκουγε μία καινούργια λέξη την ταξινομούσε ανάλογα με την προφορά στη γλώσσα του μπαμπά ή της μαμάς. Δεν υπήρχε μία ισορροπημένη σχέση ανάμεσα στις 2 γλώσσες. Η γαλλική προηγούνταν. Στους 23 μήνες η γαλλική ήταν πιο αναπτυγμένη. Απαίτησή του ήταν κάθε φορά που μάθαινε μία λέξη στην μία γλώσσα, να του δίνεται η αντίστοιχη λέξη στην άλλη γλώσσα. Δεν υπήρχε μπέρδεμα μεταξύ των δύο γλωσσών. Μετά τους 24 μήνες άρχισε να αναπτύσσεται και η γερμανική και στην ηλικία των 43 μηνών το παιδί μπορούσε να προφέρει σωστά τα φωνήματα και των δύο γλωσσών. Παρατηρείται εδώ μία μικρή καθυστέρηση, όμως εντός των φυσιολογικών ορίων, σε σχέση με τη μονόγλωσση ανάπτυξη. Καταγράφηκαν παρεμβολές στο γραμματικό και συντακτικό γλωσσικό επίπεδο και πολύ σπάνια στο σημασιολογικό. Ο Louis διατηρούσε τις δύο γλώσσες ανεξάρτητες τη μία από την άλλη. Έμαθε να μιλά και τις δύο γλώσσες εξίσου καλά. Η δίγλωσση αγωγή δεν είχε αρνητική επίδραση ούτε στη γλωσσική αλλά ούτε και στη γνωστική ανάπτυξή του. Ο Ronjat στηρίζει αυτό το αποτέλεσμα στο ότι τηρήθηκε η σύσταση του Γάλλου φωνητικού Maurice Grammont “ une persone, une langue”. Luis (Ronjat 1913)

Μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων 2.4.1.3.Oliver και Jens (Kielhöfer & Jonekeit 1983) Στη μελέτη αυτή περιγράφεται η ταυτόχρονη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη των Oliver και Jens. Οι μητέρα των παιδιών κατέγραψε για τον Oliver παρατηρήσεις για πάνω από πέντε χρόνια και για τον Jens γύρω στα τέσσερα. Ο πατέρας του είναι Γερμανός, δημόσιος υπάλληλος και η μητέρα τους Γαλλίδα φοιτήτρια και ζουν στο Βερολίνο. Στην οικογένεια επικοινωνούν στα γερμανικά, όμως ο πατέρας μιλά με τα παιδιά μόνο γερμανικά και η μητέρα μόνο γαλλικά:“ une persone, une langue”. Όταν όμως βρίσκονται με φίλους ή όταν πρέπει να εξηγήσουν δυσνόητες γαλλικές εκφράσεις, τότε χρησιμοποιείται η γερμανική. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται ο λειτουργικός γλωσσικός διαχωρισμός, δηλ. σε κάθε συγκεκριμένη κατάσταση γίνεται χρήση μιας συγκεκριμένης γλώσσας. Και ο Οliver αντιλήφτηκε στα δύο του χρόνια τη δίγλωσση κατάσταση στην οποία ζούσε και απαιτούσε από τους εκπροσώπους κάθε γλωσσικής κοινότητας (πατέρας, μαμά, γιαγιά, φίλοι) να τηρούν το “ une persone, une langue”. γερμανικά πατέρας μητέρα γερμανικά γαλλικά Οliver Jens Στο σχήμα αυτό απεικονίζεται η γλωσσική σχέση μεταξύ των μελών . Η γερμανική είναι η «ισχυρή» γλώσσα, ενώ η γαλλική η «ασθενής». Ο Oliver 3,5 χρόνων πήγε σε γερμανικό νηπιαγωγείο. Σε γερμανικό περιβάλλον αρνιόταν να μιλήσει γαλλικά, έστω και όταν τον παρακαλούσαν τα παιδιά στο νηπιαγωγείο να τραγουδήσει ένα γαλλικά τραγούδι.

Μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων Ο Jens, 16 μήνες μικρότερος, πήγε στο νηπιαγωγείο στα 2:10. Ήταν πιο ευέλικτος στην εναλλαγή των γλωσσών, και έκανε πολλές φορές επίδειξη των γνώσεών του στη γαλλική γλώσσα. Τα παιδιά μεταξύ τους μιλούσαν γερμανικά. Στις διακοπές στη Γαλλία συνέχιζαν να διατηρούν τις γλωσσικές τους συνήθειες και ακόμη και στα όνειρά τους Ο Oliver σε ηλικία 15 μηνών πρόφερε τις πρώτες του λέξεις και στους 17 μήνες μπορούσε να διαφοροποιεί τις γαλλικές από τις γερμανικές λέξεις. Στα δύο του καταχωρούσε της λέξεις στο γλωσσικό κώδικα της μαμάς ή του μπαμπά και μετέφραζε λέξεις από τη μία γλώσσα στην άλλη. Στα τρία του μπορούσε να αλλάζει χωρίς καμία δυσκολία το γλωσσικό κώδικα. Στα τέσσερα μιλούσε και τις δύο γλώσσες και ήταν περήφανος γι αυτό. Ο Jens μίλησε νωρίτερα .Στους 15 μήνες το ενεργητικό του λεξιλόγιο αποτελούνταν ως επί το πλείστον από γαλλικές λέξεις. Στους 22 μήνες αναπτύχθηκαν εξίσου και οι δύο γλώσσες και στα 2:2 μπορούσε να αλλάζει με ευκολία τα γλωσσικά συστήματα. Στα 2:5 συνειδητοποίησε τη διγλωσσία του και στα 3:6 διαφοροποιούσε πλέον συνειδητά μεταξύ των γλωσσών, όχι , όμως όπως ο Oliver σ΄αυτήν την ηλικία.

Μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων Οι μελετητές έχουν να παρατηρήσουν ότι: Η γαλλική ως «ασθενής» γλώσσα ήταν επικρατέστερη σε συγκεκριμένα σημασιολογικά πεδία, όπως του φαγητού, του παιχνιδιού του ντυσίματος. Η δίγλωσση αγωγή συμβάλει θετικά σε όλους τους τομείς ανάπτυξης του παιδιού. Η περιγραφή σταματά με την είσοδο του Οliver στο σχολείο. Σίγουρα τα παιδιά σε ότι αφορά τη γερμανική δεν διαφέρουν από τους μονόγλωσσους φυσικούς ομιλητές. Και στη γαλλική παρουσιάζονται αποκλείσεις. ‘Όμως και οι δύο μπορούν και σε αυτή τη γλώσσα να επικοινωνούν με άνεση με φυσικούς ομιλητές.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Σύμφωνα με τον Wode(1993) οι βασικές μορφές γλωσσικής ανάπτυξης είναι: Μονόγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Πολύγλωσση γλωσσική ανάπτυξη Φυσική κατάκτηση της L2 Εκμάθηση μιας Ξένης Γλώσσας Επανακατάκτηση μιας γλώσσας