Ιστολογία των Οστών των Γνάθων Νικόλαος Γ. Νικητάκης, MD, DDS, PhD Αναπληρωτής Καθηγητής Στοματολογίας

Ιστολογία των οστών Ιστολογική δομή Τύποι oστού Σύσταση Οστού Θεμέλια ουσία Κύτταρα οστού Περιόστεο - Ενδόστεο Τύποι oστού Αρχιτεκτονική δομή των γνάθων

Οστίτης Ιστός Εξειδικευμένος συνδετικός ιστός με σημαντικές λειτουργίες Υποστήριξη μυϊκών μαζών Προστασία οργάνων και μυελού Κινητικές λειτουργίες Παρακαταθήκη ιόντων

Σύσταση Οστού Μεσοκυττάρια ή θεμέλια ουσία (Οστική μητρική ουσία) Κύτταρα του οστού Οστεοβλάστες Οστεοκύτταρα Οστεοκλάστες Περιόστεο - Ενδόστεο

Μεσοκυττάρια ή Θεμέλια Ουσία Οργανικά Συστατικά: 33% Ίνες Κολλαγόνου Τύπου Ι: 28% Άμορφη θεμέλια ουσία Άλλες πρωτεΐνες (οστεονεκτίνη, οστεοκαλσίνη, σιαλοπρωτεΐνη του οστού κ.ά.) Βλεννοπολυσακχαρίτες Ανόργανα Συστατικά: 67% Υδροξυαπατίτης (Ca10(PO4)6(OH)2)

Κύτταρα Οστού Οστεοβλάστες Κύτταρα παραγωγής οστού Προέλευση από αδιαφοροποίητα μεσεγχυματικά κύτταρα Ικανότητα παραγωγής οργανικών συστατικών της θεμέλιας ουσίας Διάταξη κατά μήκος των επιφανειών των οστών

Οστεοβλάστες

Κύτταρα Οστού Οστεοκύτταρα Παριστούν οστεοβλάστες που περικλείονται στη θεμέλια ουσία που παράγουν Εντοπίζονται μέσα σε οστικές κρύπτες Εμφανίζουν αποφυάδες που επεκτείνονται μέσα σε οστικά σωληνάρια

Οστεοκύτταρα

Κύτταρα Οστού Οστεοκλάστες Πολυπύρηνα γιγαντοκύτταρα, επιφορτισμένα με την απορρόφηση του οστού Εντοπίζονται στην επιφάνεια του οστού μέσα σε οστεορρηκτικά βοθρία του Howship Πρωτεολυτικά ένζυμα Ουσίες χηλήσεως

Οστεοκλάστες

Περιόστεο - Ενδόστεο Περιόστεο Ενδόστεο Περιβάλλει την εξωτερική επιφάνεια του οστού Αποτελείται από δύο στιβάδες: Εξωτερική: πυκνός ινώδης συνδετικός ιστός Εσωτερική: κυτταροβριθής συνδετικός ιστός με ικανότητα διαφοροποίησης σε οστεοβλάστες Ενδόστεο Επενδύει τις εσωτερικές επιφάνειες του οστού Σειρά κυττάρων με ικανότητα διαφοροποίησης σε οστεοβλάστες

Περιόστεο Ενδόστεο

Τύποι Οστού Μικροσκοπικό επίπεδο Πρωτογενές ή ανώριμο ή δικτυωτό οστούν Ακανόνιστη κατανομή των δεσμίδων κολλαγόνου Χαμηλότερο ποσοστό ανόργανων στοιχείων Μεγαλύτερος αριθμός οστεοκυττάρων Δευτερογενές ή ώριμο ή πεταλιώδες οστούν Οργάνωση των δεσμίδων κολλαγόνου σε οστικά πετάλια Μεγαλύτερη ενασβεστίωση και λιγότερα οστεοκύτταρα Αβέρσειο σύστημα ή Οστεώνας: οργάνωση συγκεντρικών πεταλίων γύρω από αγγειακό σωλήνα

Πρωτογενές οστούν

Δευτερογενές οστούν

Τύποι Οστού Μακροσκοπικό επίπεδο Συμπαγές οστούν Σπογγώδες οστούν Εντόπιση στις εξωτερικές επιφάνειες των οστών Περιέχει πολλαπλά Αβέρσεια συστήματα Σπογγώδες οστούν Αποτελείται από οστικές δοκίδες που ξεκινούν από το περιφερικό συμπαγές οστούν, επεκτείνονται προς το εσωτερικό και αφορίζουν τις μυελοκυψέλες Ο βαθμός πυκνότητας εξαρτάται από την ποσοτική αναλογία οστικών δοκίδων και μυελικών χώρων Πυκνό ή αραιό σπογγώδες οστούν

Τύποι Οστού Ανάλογα με τον ιστογενετικό μηχανισμό Υμενογενή (ενδομεμβρανώδη) οστά Σχηματίζονται απευθείας από συμπυκνωμένο μεσεγχυματικό ιστό χωρίς μεσολάβηση χόνδρου Συμπεριλαμβάνουν τις γνάθους Χονδρογενή οστά Προοδευτική παραγωγή και αντικατάσταση χονδρικού ιστού από οστίτη ιστό Περιοχές ενδοχόνδριας οστέωσης με παραμονή χονδρικών στοιχείων παρατηρούνται και στις γνάθους (κονδυλοειδής και κορωνοειδής απόφυση, γενειακή σύμφυση, πρόσθια μοίρα άνω γνάθου)

Ενδοχόνδρια οστέωση

Ενδομεμβρανώδης οστέωση

Πλαστικότητα Οστού Τα οστά βρίσκονται σε μία δυναμική ισορροπία συνεχούς φθοράς και ανάπλασης (remodeling) Δυνατότητα προσαρμογής σε μεταβαλλόμενες μηχανολειτουργικές απαιτήσεις Διακίνηση ιόντων μεταξύ οστών και μεσοκυττάριου υγρού Συμμετοχή ορμονών (παραθορμόνη, καλσιτονίνη) και βιταμινών (Vit-D) Γραμμές αναστροφής (reversal lines) Υποδηλώνουν περιοχές διαδοχικής απορρόφησης και εναπόθεσης οστού

Αρχιτεκτονική Δομή των Γνάθων Παρατηρείται συμπαγές οστούν εξωτερικά και σπογγώδες οστούν εσωτερικά Η αναλογία και η συσχέτιση ποικίλλουν ανάλογα με την ακριβή εντόπιση Περιοχές πάχυνσης συμπαγούς οστού Κάτω γνάθος: έξω και έσω πέταλο, κάτω χείλος, έξω και έσω λοξή γραμμή Άνω γνάθος: έσω (υπερώιο) πέταλο Το σχήμα, οι διαστάσεις και η πυκνότητα των οστικών δοκίδων του σπογγώδους οστού καθορίζεται από τις μηχανολειτουργικές επιβαρύνσεις Ο μυελός των οστών προοδευτικά αντικαθίσταται από λιπώδη και ινώδη συνδετικό ιστό Παραμονή αιμοποιητικού μυελού στη γωνία και κονδυλοειδή απόφυση της κάτω γνάθου και στο γναθιαίο κύρτωμα της άνω γνάθου

Αρχιτεκτονική Δομή των Γνάθων Φατνιακές αποφύσεις Το φατνιακό οστούν περικλείει και στηρίζει τα δόντια μέσα στις φατνιακές κοιλότητες (ή φατνία) Ενδοφάτνιο Λεπτό πέταλο συμπαγούς οστού που επενδύει τα φατνία Περιέχει ίνες κολλαγόνου (ίνες του Sharpey) με προέλευση από το περιρρίζιο (δεσμιδωτό οστούν) Ακτινογραφικά, ο όρος Lamina dura αναφέρεται στην απεικόνιση του ενδοφατνίου ως λεπτή σκιερή γραμμή περιφερικά του ακτινοδιαυγαστικού περιρριζικού χώρου Παρουσία επιθηλιακών στοιχείων μέσα στο σπογγώδους οστούν και στον περιρριζικό χώρο που αποτελούν υπολείμματα της οδοντογένεσης Επιθηλιακά υπολείμματα του Malassez ή της οδοντικής ταινίας

Ιστολογία Κροταφογναθικής Διάρθρωσης Ανατομία Κροταφική γλήνη Πρόσθιο αρθρικό φύμα Κόνδυλος κάτω γνάθου Διάρθριος δίσκος Αρθρική κάψα

Διάρθριος δίσκος Αποτελείται από πυκνό ινώδη συνδετικό ιστό Εκφυλιστικές αλλοιώσεις με την πάροδο της ηλικίας Παρουσία χονδροκυττάρων και υαλοειδούς χόνδρου

Διάρθριος δίσκος Προσφύεται σε: Αρθρική κάψα Κόνδυλος (έσω και έξω επιφάνεια) Άνω κεφαλή έξω πτερυγοειδούς (πρόσθια πρόσφυση) Δίστιβη ζώνη (οπίσθια πρόσφυση) Άνω στιβάδα (κροταφικό οστούν): ελαστικές ίνες Κάτω στιβάδα (κόνδυλος): κολλαγόνες ίνες

Αρθρικές επιφάνειες Καλύπτονται από πυκνό ινώδη συνδετικό ιστό Κόνδυλος Ινώδης συνδετικός ιστός Υαλοειδής χόνδρος Οστικές δοκίδες

Αρθρικές κάψα Αποτελείται από ινώδη συνδετικό ιστό Επενδύεται εσωτερικά από αρθρικό υμένα Χαλαρός εξειδικευμένος αγγειοβριθής συνδετικός ιστός Σχηματισμός πτυχών και μικρολαχνών Παραγωγή αρθρικού υγρού