Ατυπία – Υπερπλασία - Δυσπλασία Κίττυ Παυλάκη

Jeanne Calment Κάπνιζε μέχρι τα 117 Πέθανε στα 122

Κοινό γεννετικό υλικό με έκφραση διαφορετικών γονιδίων Ζυγώτης 200 μορφολογικά ξεχωριστοί κυτταρικοί τύποι Κοινό γεννετικό υλικό με έκφραση διαφορετικών γονιδίων Επιπλέον ο κάθε κυτταρικός τύπος έχει: Διαφορετικό μεταβολισμό και συμπεριφορά Μοναδικό τρόπο αντίδρασης στις αλλαγές του περιβάλλοντος

Η σωστή λειτουργία των οργανισμών απαιτεί τη δυνατότητα προσαρμογής των κυττάρων και κατά συνέπεια και των ιστών στίς διαταραχές του περιβάλλοντος Ενδογενείς Διαταραχές: Μεταξύ γειτονικών κυττάρων Μεταξύ απομακρυσμένων κυττάρων Εξωγενείς: Διαταραχές του εξωτερικού περιβάλλοντος

Η σχέση των κυττάρων με τον κυτταρικό κύκλο Ιστοί που δεν ανανεώνονται: τα λειτουργικά κύτταρα μειώνονται σταδιακά ( νευρικός ιστός, γεννετικά κύτταρα θήλεος) Ιστοί που ανανεώνονται: Αρχέγονα κύτταρα Αωρα πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα Διαιρούμενα μεταβατικά κύτταρα Ωριμάζοντα κυτταρα που διατηρούν μειωμένη δυνατότητα κυτταρικής διαίρεσης Απλά μεταβατικά κύτταρα Ωριμα λειτουργικά κύτταρα προγραμματισμένα να πεθάνουν

Προετοιμασία για μίτωση Προετοιμασία για σύνθεση DNA Ο Κυτταρικός Κύκλος Μίτωση Προετοιμασία για μίτωση Ηρεμία Προετοιμασία για σύνθεση DNA Σύνθεση DNA G1: το κύτταρο θα προχωρήσει στον κυτταρικό κύκλο το κύτταρο θα μπει στη φάση G0 το κύτταρο θα διαφοροποιηθεί χάνοντας τη δυνατότητα να αναπαραχθεί

Πολλοί ιστοί απαντούν σε παθολογικές καταστάσεις τροποποιώντας το ρυθμό πολλαπλασιασμού των κυττάρων τους Κινητοποίηση κυττάρων της G0 φάσης Τροποποίηση του χρόνου εως τη φάση της μίτωσης Αύξηση του αριθμού των κυττάρων στον κυτταρικό κύκλο Αυξητικοί Παράγοντες Μικρές πρωτείνες ή πολυπεπτιδικά μόρια

Αυτοκρινής Παρακρινής Ενδοκρινής Αυξητικοί παράγοντες Κύτταρο στόχος Αγγείο Ενδοθηλιακό κύτταρο Υποδοχείς Βασική μεμβράνη

Ατροφία Μία αναστρέψιμη κατάσταση κυτταρικής προσαρμογής που οφείλεται στη μείωση της μάζας του λειτουργικού κυτταροπλάσματος. Φυσιολογική: ατροφία των ενδομητρικών αδενίων στην εμμηνόπαυση Παθολογική: ατροφία των σκελετικών μυών σε πολυομυελίτιδα Ατροφία: κυτταρική καταστροφή και απουσία αυτο-ανανέωσης ιστών (γονάδες, θύμος, αυτο-άνοσες καταστάσεις)

Ατροφία Μείωση του μεγέθους του κυττάρου λόγω μείωσης των δομικών στοιχείων Πύκνωση του πυρήνα

Ατροφία

Αίτια ατροφίας Μείωση της λειτουργικότητας: κατάγματα, ακινητοποίηση Απώλεια της νεύρωσης (απονευρωτική ατροφία): απώλεια της νευρομυικής διαβίβασης Μειωμένη παροχή αίματος: αθηροσκλήρωση, ισχαιμία Ανεπαρκής σίτιση: χρόνια υπερπαραγωγή του TNF Απώλεια ενδοκρινικού ερεθίσματος: σε ορμονοεξαρτώμενα όργανα Γήρας: σταδιακή απώλεια των κυττάρων Μηχανική πίεση: πιθανόν λόγω ισχαιμίας

Υπερπλασία - Υπερτροφία Υπερπλασία: η αύξηση του αριθμού των κυττάρων ενός ιστού, η οποία συνήθως οδηγεί και στην αύξηση του όγκου του αντίστοιχου οργάνου Στην υπερπλασία ο κυτταρικός πληθυσμός μπορεί να συνθέσει DNA και να γίνει μιτωτική διαίρεση. Υπερτροφία: η αύξηση του μεγέθους των κυττάρων ενός ιστού χωρίς κυτταρική διαίρεση.

Φυσιολογική υπερπλασία Ορμονική: αυξάνει τη λειτουργική ικανότητα των ιστών αδενοκυψέλες γυναικείου μαστού, μήτρα Αντισταθμιστική: αυξάνει τη μάζα των ιστών μετά απο βλάβη ή μερική αφαίρεση.

Μερική ηπατεκτομή Πολλαπλασιασμός Αυξητικοί παράγοντες: HGF TGF-a προετοιμασία Κυτταροκίνες: TNF IL-6 Οι παράγοντες που καθορίζουν την ολοκλήρωση της κυτταρικής αντιγραφής δεν είναι γνωστοί. Μπορεί να εμπλέκονται αναστολείς του κυτταρικού κύκλου, διακοπή της παραγωγής αυξητικών παραγόντων και μειωμένες ηπατικές μεταβολικές απαιτήσεις.

Αυξητικοί Παράγοντες (TGF, EGF, PDGF…) Υποδοχείς DNA

Αυξητικοί Παράγοντες (TGF, EGF, PDGF…) Υποδοχείς DNA

Στην ορμονική υπερπλασία: οι ορμόνες δρούν ως αυξητικοί παράγοντες και πυροδοτούν τη μεταγραφή διαφόρων κυτταρικών γονιδίων. Στην αντισταθμιστική υπερπλασία: η πηγή των αυξητικών παραγόντων δεν είναι απόλυτα γνωστή. ΕΠΙΠΛΕΟΝ Η αύξηση της ιστικής μάζας λόγω απώλειας των κυττάρων επιτυγχάνεται όχι μόνο μέσω του πολλαπλασιασμού των υπόλοιπων κυτάρων αλλά και από την ανάπτυξη νέων κυττάρων από τα αρχέγονα κύτταρα.

Υπερπλασία ενδομητρίου Αποτέλεσμα παρατεταμμένης οιστρογονικής επίδρασης Τα οιστρογόνα δρουν τόσο στο στρώμα, όσο και στα επιθηλιακά κύτταρα

Φυσιολογική επιδερμίδα Μυρμηγκιά

Ψευδο-επιθηλιοματώδης υπερπλασία Υπερκεράτωση, ακάνθωση και ανώμαλες καταδύσεις στο υποκείμενο χόριο.

Υπερτροφία Η υπερτροφία είναι χαρακτηριστικό των κυττάρων που δεν υπόκεινται σε συχνή διαίρεση (καρδιακός μύς). Είναι αποτέλεσμα λειτουργικής υπερφόρτωσης των κυττάρων τα οποία αντιδρούν με αύξηση του μεγέθους τους ίσως επειδή δεν μπορουν να ανταπεξέλθουν μέσω μιτωτικής διαίρεσης ή παραγωγής νέων κυττάρων.

Υπερπλασία ή Υπερτροφία?

Μετάπλαση Η αναστρέψιμη βλάβη κατά την οποία ένας ώριμος κυτταρικός τύπος αντικαθίσταται από έναν άλλο ώριμο κυτταρικό τύπο. Είναι το αποτέλεσμα ενός επαναπρογραμματισμού βλαστικών κυττάρων τα οποία υπάρχουν στους φυσιολογικούς ιστούς η μιάς αποδιαφοροποίησης μεσεγχυματικών κυττάρων. Εμπλέκονται κυτταροκίνες, αυξητικοί παράγοντες και στοιχεία της εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας.

Μετάπλαση

Μετάπλαση Πνεύμονας: κυλινδρικό κροσσωτό προς πλακώδες Οισοφάγος: πλακώδες προς κυλινδρικό Ουροδόχος: μεταβατικό προς πλακώδες Μετάπλαση συμβαίνει και στους μεσεγχυματικούς ιστούς

Αδενοκαρκίνωμα μαστού με πλακώδη μετάπλαση

Ανεπάρκεια της βιταμίνης Α: το ρετινοϊκό οξύ που φυσιολογικά ρυθμίζει την κυτταρική αύξηση, τη διαφοροποίηση και τον τρόπο σχηματισμού των ιστών μπορεί να επιρεάσει την οδό διαφοροποίησης των βλαστικών κυττάρων. Κυτταροστατικά φάρμακα: προκαλούν διαταραχή των τρόπων μεθυλίωσης του DNA και μπορούν να μετασχηματίσουν ενα τύπο μεσεγχυματικών κυττάρων σε έναν άλλο.

Δυσπλασία Μία μεταβολή στο μέγεθος, στο σχήμα και στην οργάνωση των κυτταρικών στοιχείων ενός ιστού. Ποικιλία στο μέγεθος και το σχήμα των κυττάρων Αύξηση του μεγέθους, ακανόνιστα όρια και βαθυχρωματισμός του πυρήνα Ακανόνιστη διευθέτηση των κυττάρων Αύξηση του αριθμού των μιτώσεων Μιτώσεις σε επιφανειακές μοίρες του ιστού

Πλακώδες επιθήλιο Σοβαρή δυσπλασία Φυσιολογικό

Αδενικό επιθήλιο

Συνύπαρξη σοβαρής δυσπλασίας και φυσιολογικού επιθήλιου

Στη δυσπλασία τα κύτταρα είναι τροποποιημένα έχοντας αποκτήσει κάποια, όχι όμως όλα τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυτττάρων Δεν υπάρχουν μορφολογικές διαφορές μεταξύ In Situ καρκινώματος και σοβαρής δυσπλασίας. ΜΗΠΩΣ Εφ όσον χαρακτηριστικό των καρκινωμάτων είναι η δυνατότητά τους να διηθούν τους γύρω ιστούς και να δίνουν απομακρυσμένες μεταστάσεις, ο όρος In Situ καρκίνωμα δεν είναι δόκιμος?

Παράγοντες που τροποποιούν τα κύτταρα Ογκογόνοι ιοί: η ενσωμάτωση του γονιδιώματος των ιών στο γενετικό υλικό των κυττάρων έχει ως αποτέλεσμα τον αυξημένο πολλαπλασιασμό. (Ανοσολογική επίβλεψη) Χημικές ουσίες: πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες Ακτινοβολία: ιονίζουσα ή υπεριώδης Ενεργοποίηση πρωτο-ογκογονιδίων

HPV ιός

Απαραίτητη προϋπόθεση για την καρκινογένεση είναι η ενσωμάτωση του γονιδιώματος του HPV στο χρωμόσωμα των κυττάρων του ξενιστή Το 80% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας θα προσβληθούν από τον ιό αλλά ελάχιστες θα εμφανίσουν διηθητικό καρκίνο.

Βασικά μοριακά γεγονότα Απώλεια της πρωτεΐνης Ε2 Ενεργοποίηση του κυτταρικού πολλαπλασιασμού από την Ε7 ογκοπρωτεΐνη των υψηλού κινδύνου HPV ιών. Εξάλειψη των μηχανισμών κυτταρικής άμυνας από την ογκοπρωτεΐνη Ε6 των υψηλού κινδύνου HPV ιών. Ενεργοποίηση της τελομεράσης από την ογκοπρωτεΐνη Ε6 των υψηλού κινδύνου HPV ιών.

pRB/E2F p53 Περιορισμός της G1/S Ε7 Κυτταρικοί Αμυντικοί Μηχανισμοί πολλαπλασιασμός Ε6 Ε6-ΑΡ πολλαπλασιασμός

Κυτταρική αθανασία Κυτταρικό γήρας - Θάνατος Βράχυνση του τελομερούς άκρου των χρωμοσωμάτων hTERT Κυτταρική αθανασία Ε6 C-myc

Σας ευχαριστώ