Διδασκαλία Ιστορίας Β΄Γ/σίου-Λυκείου Παράδειγμα:Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ (717-843) Ιωάννης Δημητρούκας Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Πρωτογενείς πηγές Textus Byzantini ad iconomachiam pertinentes, ed. Herman Hennephof, Leiden 1969. Θεοφάνης, Χρονογραφία, έκδ. C. de Boor, δύο τόμοι, Λειψία 1883-1885. Nikephoros, Patriarch of Constantinople, Short History, ed. C. Mango, Washington D. C., 1990 . Scriptor incertus, I. Dujcev, La chronique byzqntine de l’ an 811, Travaux et Memoirer 1 (1965), 201-211. Georgii Monachi Chronicon, έκδ. C. de Boor, δύο τόμοι, Λειψία 1904. Theophanes Continuatus, Ioannis Cameniata, Symeon Magister, Geor-gius Monachus, έκδ. I. Bekker, Βόννη 1838.

Δευτερεύουσα βιβλιογραφία Η Εικονομαχία(717-843) Δευτερεύουσα βιβλιογραφία 1. G. Ostrogorsky, Studien zur Geschichte des byzanti-nischen Bilderstreites, Amsterdam 1964 G. Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, μετ. Ι. Παναγόπουλος, τόμος 2ος, Αθήνα 1979, 25 και εξής. Αικ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία, τόμος Β΄ 1 (610-867), β΄ έκδοση, Θεσσαλονίκη 1998, 105-119, 136-139, 187-192, 212-213. Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ, Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα 1977, 30-35. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Η΄ (Αθήνα 1979), 27-31, 39-41, 86-87.

Η Εικονομαχία (717-843) Διδακτικοί στόχοι Να κατανοήσουν οι μαθητές τι ήταν η εικονομαχία. Να τοποθετήσουν στο χρόνο τα γεγονότα (προετοιμασία, έναρξη και πορεία) της εικο-νομαχίας και να διακρίνουν τα δύο στρατόπεδα στο χώρο. Να αναζητήσουν τα κίνητρα και τις απόψεις των αντιπάλων, καθώς και τα αποτελέσματα της εικονομαχίας.

Αφόρμηση Με βάση τα προηγούμενα απαντήστε στα εξής ερωτήματα: α)Ενδιαφέρονταν οι Βυζαντινοί (πολιτική ηγεσία και υπήκοοι) για τα θρησκευτικά ζητήματα και ποια ήταν αυτά; β)Πώς σχετίζεται η εικονομαχία με αυτό το έντονο ενδιαφέρον;

1ος ΔΣ: Τι ήταν η εικονομαχία; (ορισμός) 1ος ΔΣ: Τι ήταν η εικονομαχία; (ορισμός) Οι μαθητές από το τρίτο κείμενο ή με τη βοήθεια ενός λεξικού να εντοπίσουν τη σημασία του όρου «εικονομαχία», αναζητώντας παράλληλα σύνθετα με α΄ συνθετικό τη λέξη «εικόνα» και σύνθετα με β΄ συνθετικό τη λέξη «μάχη».

2ος ΔΣ: Πορεία γεγονότων: α)Επιρροές και κίνητρα Ισαύρων Οι μαθητές μπορούν να διαβάσουν (σε ομάδες) τα αποσπάσματα από το Θεοφάνη και να επισημάνουν: 1. Με ποια μέτρα προετοίμασε ο Λέων ο Γ΄ το κίνημα; 2. Τι επηρέασε τους Ισαύρους; 3. Ποιες επαρχίες συντάχθηκαν με την εικονομαχική πολιτική των Ισαύρων και ποιες στράφηκαν εναντίον τους; (χάρτες, σ. 21, 22, 25) 4.Ποια ήταν τα βαθύτερα κίνητρά τους;

β)Φάσεις και σταθμοί Η επισήμανση μπορεί να γίνει με τη βοήθεια της αφήγησης (οι μαθητές έχουν το βιβλίο ανοιχτό μπροστά τους), της γραμμής του χρόνου (σ. 35) και του πίνακα με τις δυναστείες και τους αυτοκράτορες (σ. 143).

3ος ΔΣ: Αποτελέσματα Εικονομαχίας Οι συνέπειες της εικονομαχίας στην τέχνη μπορούν να επισημανθούν με την επίδειξη και την παρατήρηση της μικρογραφίας «Πρόχειροι Πίνακες) (Vat. Gr. 1291) ή της νωπογραφίας με στυλιζαρισμένα μοτίβα από βραχόσκαπτη Εκκλησία της Καππαδοκίας. Η επισήμανση της πολιτικής ρήξης με τον Παπισμό μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του 4ου κειμένου του Θεοφάνη.

Οι Πηγές: Εικονομαχία και Άραβες Θεοφάνης, Χρονογραφία, 401- 402 Οι Πηγές: Εικονομαχία και Άραβες Θεοφάνης, Χρονογραφία, 401- 402 Αυτό το χρόνο (723) ένας Εβραίος από τη Λαοδίκεια, στη φοινικική ακτή, προσήλθε στον Ιζίδ και του υποσχέθηκε ότι για 40 χρόνια θα κυβερνήσει το Αραβικό Κράτος, αν καθαιρέσει τις σεπτές εικόνες, που λατρεύονταν στις εκκλησίες των Χριστιανών σ’ όλη την επικράτειά του. Ο ανόητος πείστηκε και εξέδωσε μία γενική απόφαση εναντίον των εικόνων, αλλά πέθανε τον ίδιο χρόνο… Ο Λέων [Γ΄] δέχθηκε αυτή την απαίσια διδασκαλία και μας προκάλεσε πολλές συμφορές. Ο Λέων βρήκε ένα ομοϊδεάτη στο πρόσωπο κάποιου Βησήρ, που […] είχε απαρνηθεί τον Χριστιανισμό και είχε ασπαστεί το Ισλάμ…. Τις ίδιες κακόδοξες απόψεις είχε και ο επίσκοπος Νακωλείας (Φρυγία).

Προετοιμασία εικονομαχίας (726) Θεοφάνης, Χρονογραφία, 404 Αυτό το χρόνο ο ασεβής αυτοκράτωρ Λέων άρχισε να κάνει λόγο για την καθαίρεση των αγίων και σεπτών εικόνων. Ο πάπας της Ρώμης … έγραψε δογματική επιστολή στον Λέοντα, υποστηρίζοντας ότι δεν πρέπει ο αυτοκράτορας να ασχολείται με θέματα πίστης και να εισάγει καινοτομίες στα αρχαία δόγματα της εκκλησίας, που θεσπίστηκαν (στις οικουμενικές συνόδους] από τους αγίους πατέρες.

Οι πρώτες συγκρούσεις Θεοφάνης, Χρονογραφία, 405 Οι πρώτες συγκρούσεις Θεοφάνης, Χρονογραφία, 405  [Μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, ο Λέων] ερμηνεύοντας τη θεία οργή ως σημάδι υπέρ της πολιτικής του σήκωσε με μεγαλύτερη ακόμη αναίδεια πόλεμο κατά των αγίων και σεπτών εικόνων.[…] Και ο λαός της Βασιλεύουσας με μεγάλη του λύπη για τις καινοφανείς διδασκαλίες […]σκότωσε μερικούς αξιωματούχους, που κατέβασαν την εικόνα του Κυρίου από τη Χαλκή Πύλη.

Το διάταγμα κατά των εικόνων Θεοφάνης, Χρονογραφία, 408-409 Το διάταγμα κατά των εικόνων Θεοφάνης, Χρονογραφία, 408-409 Στις 7 Ιανουαρίου [730] ο ασεβής Λέων συγκρότησε σιλέντιον (συμβούλιο) κατά των αγίων και σεπτών εικόνων. Σ’ αυτό προσκάλεσε και τον πατριάρχη Γερμανό, πιστεύοντας ότι θα τον πείσει να υπογράψει κατά των εικόνων. Αλλά ο γενναίος δούλος του Χριστού […] παραιτήθηκε λέγοντας: «Χωρίς οικουμενική σύνοδο δεν μπορώ να δεχτώ καινοτομίες στην πί-στη». Στις 22 Ιανουαρίου χειροτόνησαν τον σύγκελλό του Αναστάσιο [...] Και ο πάπας Γρηγόριος κήρυξε άκυρη την εκλογή του Αναστασίου και απέσπασε τη Ρώμη και την Ιταλία από την αυτοκρατορική του εξουσία.

Επιχειρήματα των εικονομάχων Επιστολή Λέοντος Γ΄ στον Πάπα Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που τις προσκυνούν είναι ειδωλολά-τρες. Όμως δεν πρέπει να προσκυνούμε κατα-σκευάσματα χεριών και κάθε είδους ομοίωμα. Πληροφόρησέ με, ποιος μας κληροδότησε την παράδοση να σεβόμαστε κατασκευάσματα χεριών , ενώ ο Θεός απαγορεύει την προσκύ-νηση,και εγώ θα συμφωνήσω ότι αυτό είναι νόμος Θεού.

Επιχειρήματα εικονολατρών Ι. Δαμασκηνός, Περί εικόνων Λόγος Β΄, κ Επιχειρήματα εικονολατρών Ι. Δαμασκηνός, Περί εικόνων Λόγος Β΄, κ. 19, PG, στήλη1305 Εφόσον προσκυνώ τον σταυρό και τη λόγχη, τον κάλαμο και τον σπόγγο […], τα όργανα της σωτηρίας των ανθρώπων, πώς να μην προσκυνήσω και τις εικόνες που κατασκευάζουν με αγαθή προαίρεση οι πιστοί, για να δοξάσουν και να θυμηθούν τα πάθη του Χριστού; Και εφόσον προσκυνώ την εικόνα του σταυρού πώς να μην προσκυνήσω την εικόνα του Χριστού, που κατέστησε σωτήριο τον σταυρό;

Στυλιζαρισμένα μοτίβα από Εκκλησία της Καππαδοκίας Στυλιζαρισμένα μοτίβα από Εκκλησία της Καππαδοκίας

Οι εικονομάχοι παραλληλίζονται με τους σταυρωτές του Χριστού (χειρόγρ Οι εικονομάχοι παραλληλίζονται με τους σταυρωτές του Χριστού (χειρόγρ. Χλουντόφ)

Ο ήλιος στο άρμα του Περιβάλλεται από μήνες και ζώδια, Vat. Gr