Χορός και ελληνική παραδοσιακή κοινωνία

Χαρακτηριστικά Των Παραδοσιακών Κοινωνιών 1. Προφορικότητα 2. Συλλογική Μνήμη 3. Κοινοτική Οργάνωση

Ελληνική Παραδοσιακή Κοινωνία & Πολιτισμός Ακμάζει την περίοδο (ελληνικός διαφωτισμός) Ομοιομορφία, συνοχή, διάρκεια στο χρόνο, δημιουργικότητα, αυτοσχεδιασμός Αρχή μετασχηματισμού με τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους (1832)

Κοινότητα Και Κοινοτική Ταυτότητα Ίδιος χώρος, κοινές παραδόσεις, κοινοί θεσμοί, κοινά ήθη & έθιμα. Η αίσθηση του «ομού ανήκειν» Κατοικία (αρχιτεκτονική & διακόσμηση), το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, φορεσιά, τροφή, μουσική & τραγούδι και ΧΟΡΟΣ

ΧΟΡΟΣ – Έννοια & Ορισμοί Χορεύω, ξέρω να χορεύω, ευχαρίστηση, μια ικανότητα Ένα γεγονός Ένα αντικείμενο Είδος κοινωνικής συμπεριφοράς

Ενδεικτικοί ορισμοί Χορός είναι μια κομψή και κανονική κίνηση, αρμονικά συντιθέμενη από ωραίες στάσεις του σώματος που έχουν ως κοντράστ χαριτωμένες πόζες του σώματος και μερών του Χορός είναι οργανωμένα σχήματα στο χώρο και το χρόνο… είναι μια χωροχρονική τέχνη και μόνο τέτοια Χορός είναι ανθρώπινη συμπεριφορά, συντιθέμενη από σκόπιμες ρυθμικές και πολιτισμικά σχηματοποιημένες διαδοχές μη λεκτικών σωματικών κινήσεων και χειρονομιών, που επεξεργάζεται ότι στην κοινωνία περιπλέκεται Τελικά ο ορισμός που δίδεται εξαρτάται από την οπτική γωνία του μελετητή

Αντίθετα, οι ανθρωπολόγοι προσεγγίζουν το χορό ως κοινωνική πρακτική, που δομείται από ελεγχόμενες ρυθμικές και πολιτισμικά σχηματοποιημένες διαδοχές σωματικών κινήσεων, που εντάσσονται σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Το ενδιαφέρον μεταφέρεται πλέον από το «τι είναι χορός» στο «τι μπορεί να μας πει ο χορός για την κοινωνία και τις κοινωνικές δομές που διαμόρφωσαν τα διάφορα χορευτικά σχήματα»

Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός Συνδέεται άμεσα με τη μουσική και το λόγο (κίνηση, μελωδία, λόγος) Ομαδική δραστηριότητα Περιλαμβάνει ακόμη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιείται ο χορός, το περιβάλλον, τη φορεσιά και τα αντικείμενα που κρατούν οι χορευτές Ως κοινωνικό γεγονός ακολουθεί τις κοινωνικές, οικονομικές και ιστορικές αλλαγές και ποτέ δε μένει στάσιμος.

Το Χοροστάσι  Πλατεία  Μεσοχώρι  Αυλόγυρος της εκκλησίας  Το αλώνι

Χορευτικά Γεγονότα  Τακτικά ή επίσημα: Θρησκευτικό ημερολόγιο Χριστούγεννα Πάσχα 15Αύγουστος τοπικός πολιούχος Δωδεκάμερο Αποκριές

Χορευτικά Γεγονότα Έκτακτα χορευτικά γεγονότα χορός της Κυριακής οικογενειακά γλέντια ο ερχομός μιας κομπανίας ο ερχομός και η αναχώρηση ξενιτεμένου τα νυχτέρια

Χορευτικά Γεγονότα  Διαβατήριες τελετές Γάμος έξοδος μετάβασης ενσωμάτωσης Βάπτιση

Χορευτικό Ρεπερτόριο Εξυπηρετεί τις ανάγκες κάθε κοινότητας Διαμορφώνεται από την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική οργάνωση και τη διάρθρωση του θρησκευτικού ημερολογίου Έχει καθαρά τοπικό χαρακτήρα και συνήθως δε ξεπερνά τους 7-8 χορούς

Διαδικασία Εκμάθησης Βιωματική εκμάθηση (παρατήρηση & μίμηση, παιχνίδι Με «δάσκαλο» (γιαγιά, μητέρα, συγγενής) Το πότε θα χορέψει ο νέος και η νέα εξαρτάται από τον τόπο (Αριδαία, Αρβανίτες – Μέγαρα, Κάρπαθος)

Χορευτικό Σχήμα Κατά κύριο λόγο ομαδικοί Ανοιχτός κύκλος (συρτοί χοροί) Κλειστός κύκλος ( γύρω από μια εστία όπως ναός, φωτιά) Ζευγάρι (μπάλος, σούστα) Άτομο (Λουτζάκη, 1985)

Χορευτικό Σχήμα Α. Κλειστό κυκλικό σχήμα:. μονός κύκλος. δίπατο. τρίπατο

Χορευτικό Σχήμα Β. Ανοικτό κυκλικό σχήμα – ημικύκλιο: ημικύκλιο προς τα δεξιά ημικύκλιο προς τα αριστερά ημικύκλιο προς τα δεξιά και γύρισμα προς τα αριστερά σπειροειδές ή σαλίγκαρος ημικύκλιο και εξέλιξη σε καγκέλισμα «φουρκέτα» Ημικύκλιο με δύο σπείρες Γ. Σταυρωτό σχήμα Δ. Ευθεία γραμμή

Ονοματοδοσία Των Χορών Από: τους στίχους του τραγουδιού (Καλαματιανός) από τον τόπο που χορεύεται ( Πατινάδα) τα βήματα του χορού (Στα τρία) το όνομα γυναίκας ή άνδρα (Μαρίας, Χαραλάμπης) το όνομα ομάδας που το χορεύει (Τσότσο, Τσομπάνικος) τα αντικείμενα που κρατούν οι χορευτές (Ρόκα, Μαχαίρια) τον τρόπο που πιάνονται ή τοποθετούνται οι χορευτές (Ζωναράδικος, Καρσιλαμάς) το μουσικό όργανο που συνοδεύει το χορό (Γκάιντα)

Συμμετοχή, Τοποθέτηση & Σχέσεις Των Χορευτών  Πάνδημη  Ολιγομελή  Ανδρικού ή γυναικείου φύλου  Ανδρικού & γυναικείου φύλου με συγκεκριμένο αριθμό τελεστών  Παντρεμένοι – ανύπαντροι

Συμμετοχή, Τοποθέτηση & Σχέσεις Των Χορευτών  Λαβή από τις παλάμες σε ω ή Μ  Σταυρωτή λαβή  Από τους ώμους  Αγκαζέ  Ελεύθερα στο χώρο

Φορεσιά Η φορεσιά σύμβολο της κοινωνικής ομάδας και όχι προσωπικής προβολής Κάθε κοινότητα τη δική της φορεσιά Σηματοδοτεί τις εορταστικές από τις εργάσιμες μέρες Φορεσιά αποκλειστικά για το χορό (Νεστάνη Αρκαδίας, Συράκο Ηπείρου)

Ο αυτοσχεδιασμός στο χορό Ο αυτοσχεδιασμός στον παραδοσιακό χορό Η υπό όρους αναδημιουργία καινούργιων χορευτικών προτύπων βασισμένη στη χρήση παλαιοτέρων. Ο αυτοσχεδιασμός στο μοντέρνο χορό Σε μερικά σύγχρονα έργα, μπορεί να θεωρηθεί, ως η εκδήλωση μιας νέας δεξιοτεχνίας. ο αυτοσχεδιασμός όπως τον χρησιμοποίησε ο Bill Jones, σε σόλο, μπορεί να συμπεριλαμβάνει αυθόρμητα σχεδιασμένους μονολόγους και συνοδευτική κίνηση από ένα προκαθορισμένο θέμα. Για τους χορευτές του King, αυτοσχεδιασμός σημαίνει να είναι ελεύθεροι στην παράσταση να επιλέξουν μεταξύ διαφορετικών φράσεων και κινήσεων. Η Dana Reitz, που κάποτε συνέδεε τις μεθόδους τής αυτοσχεδιαστικής της σύνθεσης με εκείνες των μουσικών της jazz, που έπαιζαν παραλλαγές μιας γνωστής μελωδίας, δημιούργησε τόσο κομψά και δομικά συνεκτικά σόλο, που ο κόσμος συχνά αγνοούσε το ρόλο που έπαιζε ο αυτοσχεδιασμός.

Ο χορός σήμερα Ο χορός συνεχίζει να υπάρχει; Γιατί; Χαρακτηριστικά της σημερινής ελληνικής κοινωνίας αστικοποίηση, ανομοιογένεια και ρευστότητα πολλαπλή ένταξη των Ελλήνων σε συλλογικότητες. ετεροχρονονικότητα = το χθες στο σήμερα ετεροτοπία = το αγροτικό στην πόλη

Φολκλορικός χορός Folklore = folk (λαός) καιlore (γνώση) = γνώση του λαού Συνδέθηκε με το κίνημα του φολκλορισμού και σημαίνει «την τεχνητή αναβίωση παραδοσιακών μορφών της λαϊκής ζωής και του λαϊκού πολιτισμού, που δεν ανταποκρίνονται λειτουργικά στους όρους της σύγχρονης ζωής, αλλά ασκούν μια γοητεία κυρίως στους αστούς και γενικά στον αστικοποιημένο άνθρωπο του σήμερα» Φολκλορικός είναι ο παραδοσιακός χορός που διδάσκεται σε χορευτικούς συλλόγους και χορευτικές σχολές είτε για να παρουσιαστεί στη σκηνή ως θέαμα ή για ευχαρίστηση των συμμετεχόντων

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚH) Ελληνόγλωσση Δαμιανάκος Σ. (1984). «Λαϊκός Πολιτισμός: Ιδεολογική χρήση και Θεωρητική Συγκρότηση του όρου». Επιστημονική Σκέψη, τεύχος 19, Αθήνα Δαμιανάκος Σ.(1987). Παράδοση ανταρσίας και λαϊκός πολιτισμός. Πλέθρον, Αθήνα Δημαράς Κ.Θ. (1969). La Grèce au temps de lumières. Droz, Genève Δήμας Η. (1999). Η χορευτική παράδοση της Ηπείρου, Αθήνα Ζωγράφου Μ.(2003). Ο χορός στην Ελληνική Παράδοση. Art Work, Αθήνα Κιουρτσάκης Ι. (1989). Το πρόβλημα της παράδοσης. Στιγμή, Αθήνα Κράους Ρ. (1980). Ιστορία του χορού. Νεφέλη, Αθήνα Κυριακίδου-Νέστορος (1979). Λαογραφικά Μελετήματα. Νέα σύνορα, Αθήνα. Λουτζάκη Ε. (1992). Για μια ανθρωπολογία του χορού. Εθνογραφικά, τόμος 8, Ναύπλιο. Λουτζάκη Ε. (1992). Ο παραδοσιακός χορός στην Ελλάδα. Philoxenia 85, Θεσ/νίκη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚH ) Ελληνόγλωσση Λουτζάκη Ε. (2004). Επιτελεστικές διαδικασίες και χορευτικές στρατηγικές στη μορφοποίηση της χορευτικής ταυτότητα στο Χορευτικά Ετερόκλητα. Ελληνικά γράμματα, Αθήνα Μάνος Ι. (2004). Η ανθρωπολογική έρευνα στα Βαλκάνια. Σημειώσεις, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Φλώρινα Μερακλής Μ. (1986). Ελληνική Εθνογραφία: κοινωνικές δομές, Αθήνα, Οδυσσέας Νιτσιάκος Β. Ν.(1991). Παραδοσιακές κοινωνικές δομές, Οδυσσέας, Αθήνα Ράφτης Α. (1985). Ο κόσμος του Ελληνικού χορού. Πολύτυπο, Αθήνα Τσαούσης Δ. (1991). Η κοινωνία του ανθρώπου-Εισαγωγή στην κοινωνιολογία. Gutenberg, Αθήνα, 7 η έκδοση

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚH ) Ξενόγλωσση Ardener (1978). Defining females: The Nature of women in society. Crom, London Bourdieu P., Passeron J. C.(1985). Les héritiers: Les étudiants et la culture. Les Editions de Minuit, Paris. Cooley H. (1962). Social organization. A study of a Larger Mind. Schocken, N.Y. Filippou (1993). La danse traditionnelle comme phénomène social dans la région d’Aridea-Orma. Mémoire de DEA non publie E.H.E.S.S., Paris Hanna J. L. (1980). Dance is Human, A theory of a nonverbal Communication. Texas. Goffman E. (1959). The presentation of self in everyday life. Doubleday and Company, Inc., New York Kealiinohomoku J. (1970). An Anthropologist looks at ballet as a form of ethnic dance, Impulse: Extensions of Dance. San Francisco Kaepler A. (1978). Dance in Anthropological Perspective, Ann. Rev. Anthropology, 7 Schechner R. (1988). Performance Theory. Routledge, New York Turner V. (1987). The Anthropology of performance. PAJ publications, New York